Ως γνωστόν η Κυπριακή Δημοκρατία έχει ζητήσει και επιτύχει κονδύλια, 50% μεγαλύτερα από την Ελλάδα στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα SAFE (Security Action for Europe), φθάνοντας στο ύψος του €1,18 δισ.
Ένα από τα υποπρογράμματα που επιδιώκει με αυτή τη χρηματοδότηση, είναι ο εκσυγχρονισμός των Τεθωρακισμένων Οχημάτων Μεταφοράς Προσωπικού (ΤΟΜΠ) τύπου ΛΕΩΝΙΔΑΣ, σε ΤΟΜΑ (Τεθωρακισμένων Οχημάτων Μάχης).
Η Εθνική Φρουρά αντιμετωπίζει την ίδια ένδεια ΤΟΜΑ στους σχηματισμούς της με την Ελλάδα, αν όχι και μεγαλύτερη, καθώς σήμερα δεν διαθέτει τέτοιο εξοπλισμό. ΟΠότε η επιδίωξη για τον εκσυγχρονισμό των ΛΕΩΝΙΔΑΣ στοχεύει στο να εξαλείψει αυτή την «αχίλλειο πτέρνα», αλλά και να ενισχύσει την αμυντική βιομηχανία της Κυπριακής Δημοκρατίας με τη δημιουργία των σχετικών υποδομών. Αυτές στη συνέχεια θα μπορούν να υποστηρίξουν τα εκσυγχρονισμένα οχήματα, αλλά να εξελιχθούν και προς άλλες κατευθύνσεις ενίσχυσης της κυπριακής άμυνας.
Πριν προχωρήσουμε όμως, παρεμβάλουμε ένα άρθρο-ανάλυση που οι αναγνώστες της έντυπης «ΠΤΗΣΗΣ» είχαν την ευκαιρία να διαβάσουν στο τεύχος 63, Σεπτεμβρίου 2025 και να ενημερωθούν σχετικά.
Το μέλλον των ΤΟΜΠ “Λεωνίδας” έναντι της τουρκικής απειλής
Ειδικού συνεργάτη. Επιπλέον στοιχεία Φαίδων Γ. Καραϊωσηφίδης
Ο Ελληνικός Στρατός (ΕΣ) διαθέτει περί τα 490 Τεθωρακισμένα Οχήματα Μεταφοράς Προσωπικού τύπου ΛΕΩΝΙΔΑΣ, τα οποία έχουν διατεθεί στις μονάδες Πεζικού και στην ΕΛΔΥΚ (Ελληνική Δύναμη Κύπρου). Με τα σημερινά γεωπολιτικά δεδομένα και τις διογκούμενες τουρκικές διεκδικήσεις σε Ελλάδα και Κύπρο, θεωρούμε ότι τα ΤΟΜΠ ΛΕΩΝΙΔΑΣ δεν συνιστούν οπλικά συστήματα, δηλαδή τα μέσα εκείνα που «εκπέμπουν» το κατάλληλο μήνυμα εθνικής ισχύος και αποφασιστικότητας προς την άλλη πλευρά.
Αυτό ισχύει τόσο για τις μονάδες Πεζικού που είναι αναπτυγμένες επιχειρησιακά στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου όσο φυσικά και για την ΕΛΔΥΚ, ενώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι και η Εθνική Φουρά της Κυπριακής Δημοκρατίας διαθέτει στους μηχανοκίνητους και τεθωρακισμένους σχηματισμούς της περί τα 200 οχήματα του τύπου.
Τα ΛΕΩΝΙΔΑΣ αποτελούσαν μια αξιόλογη επιλογή τις δεκαετίες του 80 και του 90, αλλά σήμερα ως μέσα μάχης θεωρούνται ελαφρά εξοπλισμένα και με ανεπαρκή θωράκιση, ενώ αντιμετωπίζουν πλέον και σοβαρά προβλήματα υποστήριξης λόγω παλαιότητας.
Ιδανική λύση θα ήταν η πλήρης αντικατάστασή τους με καινούρια ΤΟΜΑ και μάλιστα αρκετοί υποστηρίζουν ότι τα σύγχρονα τροχοφόρα ΤΟΜΑ, όπως τα γαλλικά VBCI ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ ή τα γερμανικά BOXER, αποτελούν ιδανική επιλογή για το περιβάλλον στο οποίο καλούνται να δράσουν. Όμως οι δημοσιονομικοί περιορισμοί στην Ελλάδα, το υψηλότατο κόστος νεών ΤΟΜΑ και το κρίσιμο συμπέρασμα από τον πόλεμο της Ουκρανίας, ότι δηλαδή όλα τα παλαιότερα οπλικά συστήματα είναι αξιοποιήσιμα επιχειρησιακά, «υποχρεώνουν» το ΓΕΣ να εξετάσει και τη λύση της αναβάθμισης των ΛΕΩΝΙΔΑΣ από ΤΟΜΠ σε ΤΟΜΑ με λογικό κόστος. Ως τέτοιο για ουσιαστική αναβάθμιση μιας υφιστάμενης πλατφόρμας θεωρείται αυτό που δεν ξεπερνά το 25-30% του κόστους προμήθειας μιας καινούριας και εφόσον το τελικό αποτέλεσμα καλύπτει, σε πολύ μεγάλο βαθμό, τις επιχειρησιακές απαιτήσεις.
Η απειλή
Η Τουρκία την τελευταία δεκαετία αναβαθμίζει συνεχώς τις αποβατικές της δυνάμεις. Πρώτιστα, εντυπωσιάζει η ναυπήγηση και η είσοδος σε υπηρεσία του υβριδικού αεροπλανοφόρου-πλοίου αποβάσεων ANADOLOU, που συνδυάστηκε με την απόκτηση 27 νέων αμφίβιων ΤΟΜΠ τύπου ZAHA τουρκικής σχεδίασης και κατασκευής, τα οποία θα επιχειρούν/εξορμούν από το πλοίο. Ο κύριος τουρκικός αποβατικός στόλος αποτελείται από δύο παλαιότερα αρματαγωγά κλάσης SARUKABEY, ένα κλάσης OSMANGAZI και δύο νεότευκτα αρματαγωγά (είσοδος σε υπηρεσία το 2017 και το 2018) κλάσης BAYRAKTAR. Η Τουρκία έχει επίσης ναυπηγήσει την περίοδο 2010-2018 οκτώ μικρότερα αποβατικά σκάφη (LCT) κλάσης «151», ενώ το 2024 παραγγέλθηκαν επιπλέον οκτώ της ίδιας κλάσης, από τα οποία το πρώτο ήδη καθελκύστηκε τον Φεβρουάριο του 2025! Καθένα από αυτά μεταφέρει 7 άρματα Μ48Α5Τ2 ή 9 ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ τύπου ACV-AAPC/AIFV ή μείξη των παραπάνω. Έτσι, η συνεχής αναβάθμιση και ενίσχυση του τουρκικών αποβατικών δυνάμεων είναι κάτι παραπάνω από εμφανής και προβάλλει την ουσιαστική απειλή στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου.
Τα 27 αμφίβια ZAHA (για τα οποία αναφέρεται πρόθεση διπλασιασμού τής δύναμης) διατίθενται σε τρεις εκδόσεις: 23 οχήματα μεταφοράς προσωπικού (18-21 οπλιτών), δύο οχήματα διοίκησης και δύο οχήματα περισυλλογής. Εξοπλίζονται με τηλεχειριζόμενο πύργο που φέρει πολυβόλο των 12,7 mm και πολυβόλο βομβίδων των 40 mm. Το όχημα μεταφοράς προσωπικού έχει τριμελές πλήρωμα (οδηγό, αρχηγό και πυροβολητή) και μεταφέρει ομάδα 18-21 πεζοναυτών. Πολύ πρόσφατα ανακοινώθηκε η ανάπτυξη για τα ΖΑΗΑ, ενός νέου τηλεχειριζόμενου πύργου τύπου CAKA με πυροβόλο VENOM LR των 30(x113) mm και δύο αντιαρματικούς πυραύλους OMTAS βεληνεκούς 4 km ή L-OMTAS βεληνεκούς 5,5 km.
Μια μεγάλη τουρκική αποβατική δύναμη δεν θα αποτελείται μόνο από μονάδες της τουρκικής ταξιαρχίας πεζοναυτών· θα ενισχύεται από σχηματισμούς μηχανοκίνητου πεζικού και αρμάτων και θα ενεργεί ταυτόχρονα με δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων. Οι τελευταίες θα δρουν για δημιουργία πολλαπλών αεροπρογεφυρωμάτων με ελικόπτερα και θα ενεργούν αποβάσεις με ταχύπλοα σε ακτές που δεν ευνοούν μεγάλες αποβατικές ενέργειες.
Έτσι οι ελληνικές αμυνόμενες δυνάμεις πάνω σε μια μείζονα ή ενδιάμεση (από πλευράς μεγέθους) νήσο θα έχουν να αντιμετωπίσουν -τουλάχιστον στο αρχικό στάδιο- μια κύρια και μια δευτερεύουσα αποβατική ενέργεια σε διαφορετικές ακτές, με ταυτόχρονες ενέργειες δημιουργίας αεροπρογεφυρωμάτων στο εσωτερικό της νήσου και αποβίβασης ειδικών δυνάμεων σε μη αναμενόμενες ακτές.
Τα επί της νήσου ελληνικά μηχανοκίνητα μέσα μάχης θα πρέπει να διαθέτουν υψηλή ευκινησία και εκτός δρομολογίων, μεγάλη ισχύ πυρός και επαρκή προστασία θώρακα. Ο αντίπαλος θα επιδιώξει, εκμεταλλευόμενος και το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού, να βρεθεί -σε τόπο και χρόνο- με πολλαπλάσιες δυνάμεις, ισχυρά υποστηριζόμενες από αέρα και θάλασσα, αλλά και από τις απέναντι ακτές, αντιμέτωπος με μικρές σε μέγεθος ελληνικές δυνάμεις λόγω της υποχρεωτικής διασποράς περιμετρικά της νήσου, των οποίων η ενίσχυση στα πρώτα στάδια από τις κατά τόπους εφεδρείες θα είναι πολύ δύσκολη έως και αδύνατη. Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δυνάμεις που αμύνονται σε ένα νησί έχουν να επιτηρήσουν και να αμυνθούν σε δεκάδες ή και σε εκατοντάδες χιλιομέτρων ακτών, αναλόγως του μεγέθους του νησιού, γεγονός που υποχρεώνει σε ευρεία διασπορά των δυνάμεων.
Με άλλα λόγια, η ισχύς πυρός των αμυνομένων θα πρέπει να είναι τέτοια, ώστε -με λίγα διατιθέμενα μέσα στο πεδίο- να μπορούν να προκαλέσουν «μεγάλη ζημιά». Προφανώς ένα τέτοιο μέσο δεν είναι ούτε το ΛΕΩΝΙΔΑΣ ούτε το Μ113 ούτε φυσικά τα εναπομείναντα BMP-1.
Τα τελευταία χρόνια δρομολογήθηκαν δύο σημαντικές προσθήκες στο ελληνικό οπλοστάσιο των νήσων του ανατολικού Αιγαίου. Η πρώτη βρίσκεται στο στάδιο προχωρημένης υλοποίησης και αφορά τον εξοπλισμό των Μονάδων Αναγνωρίσεως (ΕΑΝ και ΙΛΑΝ) και των Διμοιριών-Ουλαμών Αναγνωρίσεως των Μηχανοκίνητων Ταγμάτων Πεζικού και Επιλαρχιών Αρμάτων με Μ1117 (ΤΤΟΑ, Τεθωρακισμένα Τροχοφόρα Οχήματα Αναγνωρίσεως). Τα νέα οχήματα προσδίδουν υψηλή ταχυκινησία, κυρίως επί δρομολογίων, ικανοποιητική προστασία θώρακα και πολύ περισσότερη ισχύ πυρός (πολυβόλο 0,50 ιντσών και πολυβόλο βομβίδων 40 mm) σε σύγκριση με αυτό των απλών οχημάτων Mercedes 240 GD, εξοπλισμένων με πολυβόλο 7,62 mm που κατά κύριο λόγο αντικαθιστούν. Τα Μ1117 θα προσφέρουν πολλά στην περίσφιξη-εξάλειψη αεροπρογεφυρωμάτων και στην εξουδετέρωση απειλών σε μη αναμενόμενες ακτές. Όμως δεν μπορούν να προσφέρουν πολλά στην αντιμετώπιση κύριας αποβατικής ενέργειας.
Η δεύτερη προσθήκη που θα υλοποιηθεί στο άμεσο μέλλον αφορά τα αντιαρματικά και αντι-αβακικά συστήματα SPIKE NLOS. Επιχειρησιακά αποτελούν μια εξαιρετικά πολύτιμη προσθήκη, καθώς προσδίδουν μεγάλο βάθος στα παρατηρούμενα και σκοπευμένα πυρά του διοικητή του νησιού και γενικά απειλούν με άμεση προσβολή οτιδήποτε πλησιάζει ή κινείται μεταξύ των νήσων και των απέναντι τουρκικών ακτών (ταχύπλοα, αποβατικά σκάφη κλπ.). Όμως δεν μπορούν να θεωρηθούν πανάκεια, γιατί εξαρτώνται απόλυτα από μη επανδρωμένα αεροχήματα (ΜΕΑ) τύπου Orbiter 3 για την προσβολή απομακρυσμένων στόχων, που τους εξασφαλίζουν τη μακρά παρατήρηση-στοχοποίηση. Είναι εύκολα αντιληπτό ότι τα πάσης φύσεως ελληνικά ΜΕΑ θα αποτελέσουν στόχους πρώτης προτεραιότητας καταστροφής αλλά και παρεμβολής από τις τουρκικές αποβατικές δυνάμεις.
Τα SPIKE NLOS έχουν παραγγελθεί σε ικανοποιητικούς αριθμούς συστημάτων, αλλά σε καμία περίπτωση τα αποκτώμενα συστήματα και ο αριθμός των πυραύλων που παραγγέλθηκαν δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι συνιστούν ένα αδιαπέραστο πλέγμα περιμετρικά νήσων μεγάλου μεγέθους και ότι καθιστούν μη προσεγγίσιμο όλο τον ανατολικό τομέα του Αρχιπελάγους.
Από πλευράς ΤΟΜΑ οι Τούρκοι διαθέτουν περί τα 650 ACV-15 AIFV, εκ των οποίων τα 134, που φέρουν τον ολλανδικό πύργο και πυροβόλο Oerlikon Contraves 25 mm, αναβαθμίζονται στα πλαίσιο προγράμματος εκσυγχρονισμού μέσης ζωής (ΕΜΖ) από την τουρκική FNSS. Η αναβάθμιση περιλαμβάνει την πλήρη εργοστασιακή ανακατασκευή με τοποθέτηση συστήματος κλιματισμού, νέου συστήματος πυρόσβεσης, βοηθητικής μονάδας ηλεκτρικής ισχύος (APU), βελτιωμένης αντιναρκικής προστασίας, καθισμάτων αναρτώμενων από την οροφή, αντιθραυσματικής εσωτερικής επένδυσης (spall liner) και -κυρίως- μη επανδρωμένου πύργου τύπου NEFER της τουρκικής ASELSAN. Αυτός φέρει το ίδιο πολυβόλο και το συζυγές πολυβόλο, αλλά είναι πλήρως σταθεροποιημένος για βολές σε κίνηση και διαθέτει σύστημα προειδοποίησης καταύγασης ή τηλεμέτρησης από δέσμη λέιζερ και σύστημα περιμετρικής παρατήρησης (βλέπε «Πτήση» 61, Ιούλιος 2025).
Επιπλέον, στα τέλη Φεβρουαρίου 2025 ανατέθηκε σύμβαση στην τουρκική BMC για την προμήθεια 29 τροχοφόρων ΤΟΜΑ 8×8, τύπου ALTUG, με επανδρωμένο πύργο 2 ανδρών (αρχηγός και πυροβολητής), που φέρει πυροβόλο 35 mm και συζυγές πολυβόλο 7,62 mm. Πρόκειται για ένα βαρύ τροχοφόρο ΤΟΜΑ 35 τόνων (!) με κινητήρα τύπου Caterpillar 711 ίππων. Οι Τούρκοι θεωρούν ότι το ALTUG αποτελεί το εναρκτήριο πρόγραμμα εισαγωγής του διαμετρήματος 35 mm σε νέα μέσα μάχης του στρατού ξηράς και θα υπάρξουν και άλλες παραγγελίες στο μέλλον.
Η ελληνική πρόταση
Η ελληνική EODH, πρωτοπόρος κατασκευαστής συλλογών θωρακίσεων, έχει επεκταθεί τα τελευταία χρόνια και στην ανάπτυξη λύσεων αναβάθμισης εκσυγχρονισμού ΤΟΜΠ, ΤΟΜΑ και αρμάτων, αλλά και στην εξαρχής σχεδίαση και ανάπτυξη τροχοφόρων τεθωρακισμένων οχημάτων (βλέπε ΤΘ όχημα ΟΠΛΙΤΗΣ). Η εταιρεία είναι η μόνη που σχεδίασε και ανέπτυξε ολοκληρωμένο πακέτο αναβάθμισης του ΤΟΜΠ ΛΕΩΝΙΔΑΣ και μετατροπής του σε ΤΟΜΑ. Το πρωτότυπο «ΛΕΩΝΙΔΑΣ 300» παρουσιάστηκε τον Μάιο του 2025 στην έκθεση DEFEA 2025 και προσέλκυσε την προσοχή των δυο κύριων χρηστών του ΤΟΜΠ, δηλαδή του ΕΣ και της Εθνικής Φρουράς. Η λύση που παρουσιάστηκε αποτελεί αντικείμενο συνεργασίας με τη βελγοϊσπανική εταιρεία DUMA, που σήμερα κατέχει και τα πνευματικά δικαιώματα της αρχικής σχεδίασης.
Τα ελληνικά και κυπριακά ΤΟΜΠ ΛΕΩΝΙΔΑΣ συναρμολογήθηκαν-κατασκευάστηκαν στην ΕΛΒΟ και αποτελούν εξέλιξη του αυστριακού ΤΟΜΠ Saurer 4K 7FA της (πάλαι ποτέ) Steyer. Το σκάφος είναι κατασκευασμένο από φύλλα (πλάκες) σουηδικού θωρακισμένου χάλυβα πάχους 26 και 32 mm στο εμπρόσθιο μέρος και πάχους 15,5 mm στις πλευρικές επιφάνειες. Η θωράκισή τους είναι σαφώς ανώτερη από τη θωράκιση κράματος αλουμινίου τόσο των Μ113 όσο και των τουρκικών ACV-AAPC/AIFV, που είναι επίσης «αλουμινένια». Η θωράκιση του ΛΕΩΝΙΔΑΣ παρέχει προστασία από διατρητικά βλήματα AP των 20 mm στο εμπρόσθιο τόξο και από κοινές βολίδες 12,7 mm περιμετρικά.
Όμως η στιβαρή κατασκευή του οχήματος επιτρέπει την τοποθέτηση πρόσθετης πολυστρωματικής σύνθετης θωράκισης (Composite Armor) νέας γενιάς που έχει αναπτύξει η EODH, τόσο μετωπικά όσο και στα πλευρά. Αυτή παρέχει προστασία Επιπέδου 5 σύμφωνα με τη Νατοϊκή Συμφωνία Τυποποίησης (STANAG) 4569, που πρακτικά σημαίνει μετωπική προστασία από διατρητικά βλήματα 25 mm, τύπου APDS-T 25(x137) mm, σαν και αυτά που χρησιμοποιούν εδώ και 30 χρόνια τα τουρκικά ΤΟΜΑ. Με αλλά λόγια, σήμερα κάθε ΤΟΜΠ του ΕΣ (Μ113, ΛΕΩΝΙΔΑΣ και BMP-1) καταστρέφεται εύκολα από τα τουρκικά ΤΟΜΑ, ενώ θα έπρεπε προ πολλού να έχει αντιμετωπιστεί η υφιστάμενη απειλή. Μόνο τα λιγοστά ΤΟΜΑ MARDER 1A3, που πρόσφατα (και με μεγάλη… «δυσφορία») αποκτήσαμε, παρέχουν επαρκή προστασία και είναι απρόσβλητα από τα διατρητικά βλήματα των 25 mm των τουρκικών ΤΟΜΑ. Τέλος η EODH τοποθετεί στο εσωτερικό του οχήματος και εσωτερική αντιθραυσματική επένδυση spall liner, προκειμένου να περιοριστεί η θραυσματοποίηση στο εσωτερικό του οχήματος σε περίπτωση διάτρησης.
Η συλλογή παθητικής προστασίας περιλαμβάνει και ενίσχυση του δαπέδου του σκάφους Επιπέδου 3a και 3b σύμφωνα με τη STANAG 4569, που σημαίνει προστασία από έκρηξη 8 κιλών TNT κάτω από την ερπύστρια και κάτω από την «κοιλιά» του οχήματος. Η συλλογή προστασίας συνδυάζεται με τοποθέτηση νέας τεχνολογίας ειδικών «αντιναρκικών» καθισμάτων, αναρτώμενων από την οροφή του οχήματος για τον περιορισμό των επιπτώσεων σε περίπτωση έκρηξης νάρκης στο μεταφερόμενο προσωπικό και στο πλήρωμα.
Συμπερασματικά, η παθητική προστασία του οχήματος αναβαθμίζεται κατακόρυφα και το εκσυγχρονισμένο ΛΕΩΝΙΔΑΣ 300 παρέχει προστασία συγκρίσιμη με αυτήν των βαρέων ΤΟΜΑ των 35-40 τόνων. Ενδεικτικά, παθητική προστασία Επίπεδου 6 (δηλαδή από διατρητικά βλήματα 30 mm) και μόνο στο εμπρόσθιο τόξο παρέχουν αποκλειστικά οι εκδόσεις με πρόσθετη θωράκιση των ερπυστριοφόρων ΤΟΜΑ LYNX και PUMΑ και των τροχοφόρων BOXER 8×8. Το βάρος αυτών των οχημάτων (κενών) με την πρόσθετη θωράκιση ξεπερνά τους 35 τόνους για το δεύτερο και τους 40 τόνους για τα πρώτα. Άλλωστε η EODH, ως κορυφαία εταιρεία παραγωγής-ανάπτυξης θωρακίσεων γνωρίζει από «πρώτο χέρι» και αυτά τα οχήματα, αφού αυτή κατασκευάζει τη θωράκιση τόσο των αρμάτων LEO 2 όσο και των PUMA και BOXER.
Το συνολικό βάρος μάχης της προτεινόμενης αναβαθμισμένης έκδοσης «ανεβαίνει» στους 16,5 τόνους ως ΤΟΜΠ και στους 17,8 τόνους ως ΤΟΜΑ. Προκειμένου το εκσυγχρονισμένο όχημα να διατηρήσει την ευκινησία του μετά την αύξηση του βάρους από την πρόσθετη θωράκιση και τον ενσωματωμένο τηλεχειριζόμενο πύργο, η EODH στην πρότασή της αντικαθιστά τον παλαιό και μη υποστηριζόμενο πλέον με ανταλλακτικά κινητήρα Steyr 7FA από τον τελευταίας τεχνολογίας CAT 7.2 της Caterpillar.
Ο νέος κινητήρας εξακύλινδρος υπερτροφοδοτούμενος diesel των 7,2 λίτρων είναι πολιτικού τύπου, αλλά ένας από τους πλέον χρησιμοποιημένους από βαριά χωματουργικά μηχανήματα, και είναι αποδεδειγμένα αξιόπιστος και ανθεκτικός στη σκληρή και παρατεταμένη χρήση, με διαφορετικούς χειριστές στα εργοτάξια. Αποδίδει 360 ίππους σε σύγκριση με τους 320 ίππους του κινητήρα της Steyr και έτσι αντισταθμίζεται το βαρύτερο όχημα, παρέχοντας λόγο ισχύος/βάρους στους 21,8 ίππους/τόνο για την έκδοση ΤΟΜΠ και στους 20,2 ίππους/τόνο για την έκδοση ΤΟΜΑ σε σύγκριση με τους 21,6 ίππους/τόνο της υφιστάμενης έκδοσης. Παράλληλα ο νέος κινητήρας παρέχει αυξημένη ροπή 1.254 Nm σε σύγκριση με τα 1.100 Nm του Steyr 7FA, αυξάνοντας την ευκινησία του οχήματος.
Σημαντικό πλεονέκτημα του νέου κινητήρα, υπό το πρίσμα της απαίτησης η επένδυση να «αντέξει στον χρόνο», είναι η ευκολία συντήρησης και εξεύρεσης ανταλλακτικών στο ελεύθερο εμπόριο, καθώς και η χαμηλότερη κατανάλωση καυσίμου σε σχέση με τον προγενέστερο, τεχνολογίας 40 και πλέον ετών. Ο Caterpillar CAT 7.2 χρησιμοποιεί νέο αυτόματο κιβώτιο ταχυτήτων 6 σχέσεων, αντικαθιστώντας το παλαιό χειροκίνητο ZF6-S80.
Το προτεινόμενο συγκρότημα ισχύος (κινητήρας-κιβώτιο ταχυτήτων) συνδυάζεται με επίσης νέο σύστημα μετάδοσης κίνησης με αναβαθμισμένο σύστημα αλλαγής κατεύθυνσης, αλλά και νέα ερπύστρια (είτε μεταλλική αφαιρούμενων πελμάτων είτε μονοκόμματη ελαστική!). Το τελικό αποτέλεσμα βελτιώνει ουσιαστικά και εντυπωσιακά την οδηγική συμπεριφορά του οχήματος και μειώνει τον φόρτο εργασίας του οδηγού. Η θέση του τελευταίου βελτιώνεται και ψηφιοποιείται με την τοποθέτηση ψηφιακού πίνακα ελέγχου. Το ηλεκτρικό σύστημα του οχήματος αντικαθίσταται πλήρως και εγκαθίσταται νέο σύστημα φώτων τύπου led. Τέλος, εγκαθίσταται αρτηρία δεδομένων CANBUS που εξασφαλίζει τη διασύνδεση όλων των υποσυστημάτων του οχήματος με τις θέσεις του πληρώματος (οδηγός, πυροβολητής, αρχηγός πληρώματος, αρχηγός ομάδας εφόδου). Περιμετρικές κάμερες (εμπρόσθια, οπίσθια και πλευρικές) παρέχουν σε όλους ταυτόχρονη και πλήρη επίγνωση της κατάστασης από την προστασία του εσωτερικού του οχήματος.
Αν επικεντρωθούμε στην ισχύ πυρός, θα διαπιστώσουμε την τεράστια υπεροχή του ΤΟΜΑ ΛΕΩΝΙΔΑΣ 300 σε σύγκριση με την υφιστάμενη έκδοση ΤΟΜΠ. Ο υπάρχων ανοικτός πυργίσκος του πυροβολητή με το πολυβόλο 0,50 ιντσών αντικαθίσταται στην έκδοση ΤΟΜΑ από τον Nimrod 300 της σλοβενικής VALHALLA. Πρόκειται για πύργο μόλις 850 κιλών, πλήρως τηλεχειριζόμενο και σταθεροποιημένο, που φέρει κύριο πυροβόλο 30 mm και συζυγές πολυβόλο 7,62 mm.
Επί του πύργου δύναται να εγκατασταθεί δίδυμος εκτοξευτής αντιαρματικών πυραύλων EuroSpike ή περιφερόμενων πυρομαχικών Hero (loitering munitions) της γερμανικής Rheinmetall. Το πυροβόλο είναι διπλής τροφοδοσίας και έχει δυνατότητα άμεσης βολής τόσο διατρητικών βλημάτων απορριπτόμενου κελύφους (APFSDS-Τ) όσο και εκρηκτικών-εμπρηστικών (ΗΕΙ-Τ), με το συνολικό απόθεμα άμεσης χρήσης να ανέρχεται σε 180 βλήματα! Για συμπίεση του κόστους η EODH προτείνει την αξιοποίηση των 240 (περίπου) υφιστάμενων καννών 30(x173) mm Mauser Mk30F, οι οποίες προέρχονται από τις δίδυμες μονάδες πυρός του αντιαεροπορικού συστήματος Artemis 30, που έχουν αποσυρθεί από την ενεργό υπηρεσία. Ως εναλλακτικές επιλογές προσφέρονται οι πύργοι Valhalla, Nimrod 300-1 και Nimrod 300-2.
Ο Nimrod 300-2 φέρει το πυροβόλο Bushmaster Mk44 διαμετρήματος 30(x173) mm και συζυγές πολυβόλο των 7,62 mm, ενώ δύναται να συνδυαστεί και με δίδυμο εκτοξευτή αντιαρματικών πυραύλων. Ο Nimrod 300-1, που προσφέρεται κυρίως για αντιαεροπορική χρήση, φέρει πυροβόλο Oerlicon KCE 30(x173) mm και εκτοξευτή με δύο αντιαεροπορικούς πυραύλους μικρού βεληνεκούς. Το πυροβόλο Oerlicon KCE είναι μια βελτιωμένη έκδοση του κλασσικού αντιαεροπορικού Oerlicon KCΑ και χρησιμοποιείται και στο πολυδιαφημισμένο αντιαεροπορικό και αντί-drone σύστημα Skyranger 30 της Rheinmetall. Στην πρόσφατη έκθεση DEFEA το αναβαθμισμένο ΛΕΩΝΙΔΑΣ επιδείχθηκε με το πυροβόλο Μk44 της αμερικανικής ATK και μονό εκτοξευτή περιπλανώμενων πυρομαχικών ή εναλλακτικά αντιαρματικών βλημάτων Spike LR2.
Δίλημμα εκσυγχρονισμού: Μ113 ή ΛΕΩΝΙΔΑΣ;
Πρακτικά δεν υφίσταται δίλημμα επιλογής! Όσο αναγκαίος κρίνεται ο εκσυγχρονισμός ή η αντικατάσταση των Μ113 στο θέατρο επιχειρήσεων του Έβρου, άλλο τόσο αναγκαίος, ίσως και περισσότερο (με βάση την εκτίμηση ότι ο Αιγαιακός χώρος αποτελεί την τουρκική προτεραιότητα), είναι και ο εκσυγχρονισμός ή η αντικατάσταση των ΤΟΜΠ ΛΕΩΝΙΔΑΣ.
Όμως η σύγκριση του προσδοκώμενου αποτελέσματος εκσυγχρονισμού καθεμίας από τις δύο πλατφόρμες, με βάση τις προτάσεις των εταιρειών, όπως αυτές παρουσιάστηκαν στην DEFEA 2025, έχουν σημαντικό ενδιαφέρον.
Από πλευράς ισχύος πυρός μια πρόταση αναβαθμισμένου Μ113 εμφανίστηκε με τον πύργο SAMSON light της ισραηλινής Rafael με πυροβόλο 30 mm, συζυγές πολυβόλο 7,62 mm και διπλό εκτοξευτή αντιαρματικών πυραύλων SPIKE LR1 ή LR2. Ο SAMSON light, ό,τι πιο συμπαγές, φονικό αλλά περιορισμένου βάρους μπορεί να «φορεθεί» στην πλατφόρμα του Μ113 χωρίς αυτή να απαιτήσει υπερβολικές ενισχύσεις (αμφιβόλου αξιοπιστίας στη δομή του), αλλά και χωρίς να καταπονείται από ισχυρές «ανακρούσεις» κατά τις βολές βαρύτερου πυροβόλου 25 ή 30 mm. To φερόμενο-προτεινόμενο πυροβόλο είναι το M230 Bushmaster Chain Gun M230 των 30(x113) mm, δηλαδή αυτό του AH-64 Apache. Όπως όμως αναφέραμε στην ανάλυσή μας για το Μ113 στο τεύχος Ιουλίου 2025, το πυροβόλο αυτό λόγω χαμηλής αρχικής ταχύτητας δεν βάλλει διατρητικά πυρομαχικά που να μπορούν να εξουδετερώσουν τη θωράκιση των αναβαθμισμένων τουρκικών ΤΟΜΑ.
Αντίστοιχη πρόταση παρουσίασε (αν και όχι επί πραγματικού οχήματος) η Ελληνική EODH. Σύμφωνα και με αυτήν, το ίδιο πυροβόλο προσφέρεται επί πύργου R400 της αυστραλιανής EOS με συζυγές πολυβόλο 7,62 mm και μονό φορέα αντιαρματικού πυραύλου Javelin ή Spike. Το βαρύτερο πυροβόλο που μπορεί να βάλει διατρητικά βλήματα και να «φορεθεί» στην πλατφόρμα Μ113 είναι το Mk 20 Rh-202 των 20 mm της Rheinmetall (δηλαδή αυτό που φέρει το ΤΟΜΑ MARDER 1A3). Αυτή η διαμόρφωση παρουσιάστηκε στην DEFEA 2025 από την EODH επί πύργου MIDGARD της VALHALLA. Ακόμη και το πυρoβόλο διαμετρήματος 25 mm τύπου Bushmaster M242 (25×137 mm) που φέρουν τα αμερικανικά ΤΟΜΑ BRADLEY και τα περισσότερα τουρκικά ΤΟΜΑ ACV-15 AIFV και βάλλει διατρητικά βλήματα (APFSDS-T), δεν μπορεί να «φορεθεί» στην πλατφόρμα Μ113 λόγω περιορισμένης στιβαρότητας της κατασκευής.
Ας μην ξεχνάμε ότι το παλαιό αμερικανικό TOMΠ σχεδιάστηκε εξαρχής και κατασκευάστηκε ως αμφίβιο ερπυστριοφόρο (άρα από κράμα αλουμινίου) και ως ένα απλό τεθωρακισμένο όχημα μεταφοράς προσωπικού, οπλισμένο με πολυβόλο 0,5 ιντσών για να αντικαταστήσει του M59. Συνεπώς, όσον αφορά την ισχύ πυρός, το Μ113 μπορεί να «φορέσει» μόνο πυροβόλο 30 mm, μειωμένου μήκους κάννης (30×113 mm) και χαμηλής ανάκρουσης σε σύγκριση με το ΛΕΩΝΙΔΑΣ, που μπορεί λόγω στιβαρότητας της χαλύβδινης κατασκευής του, να «φορέσει» κάθε προσφερόμενο πυροβόλο 30 mm, υψηλής διατρητικότητας και μεγάλου μήκους κάννης, όπως τα περισσότερα σύγχρονα ΤΟΜΑ ανά τον κόσμο (PUMA, LYNX, BOXER, STRYKER κ.λπ.).
Στον τομέα της ευκινησίας το Μ113 υπερτερεί λόγω καλύτερης σχέσης ισχύος/βάρους. Αυτό όμως δεν επιτυγχάνεται με τον παλαιάς σχεδίασης πετρελαιοκινητήρα Detroit Diesel 6V537T 6V-53T των 300 ίππων που προτείνουν οι Ισραηλινοί, αλλά με τον σύγχρονο CAT 7.2 της Caterpillar ισχύος 360 ίππων, που επίσης προτείνει η EODH και μπορεί να αποτελέσει την κοινή επιλογή κινητήρα τόσο για τα Μ113 όσο και για τα ΛΕΩΝΙΔΑΣ.
Τέλος, όσον αφορά στην προστασία θώρακα, το ΛΕΩΝΙΔΑΣ, λόγω χαλύβδινης κατασκευής και χαμηλής σιλουέτας μπορεί να δεχθεί πρόσθετη θωράκιση που θα παρέχει σημαντικά μεγαλύτερα επίπεδα προστασίας. Σύμφωνα με την εξειδικευμένη στις θωρακίσεις EODH, το M113 μπορεί να δεχθεί συλλογή πρόσθετης θωράκισης που παρέχει προστασία μέχρι Level 4++ (αντοχή/ανοχή διαπέρασης σε διατρητικές βολίδες βαρέος πολυβόλου 14,5 mm ανατολικής προέλευσης). Παρέχεται επίσης και αντιναρκική προστασία Level 2b, σύμφωνα με τη STANAG 4569. Αυτό σημαίνει προστασία από έκρηξη νάρκης 6 κιλών ΤΝΤ κάτω από την ερπύστρια (Level 2a) και οπουδήποτε αλλού κάτω από το δάπεδο του οχήματος (Level 2b). Τα αντίστοιχα επιτυγχανόμενα επίπεδα προστασίας για την προτεινόμενη συλλογή αναβάθμισης του ΛΕΩΝΙΔΑΣ ήδη αναφέρθηκαν: μετωπική προστασία Επιπέδου 5 και προστασία δαπέδου σκάφους Επιπέδου 3a και 3b σύμφωνα με τη STANAG 4569.
Το ΛΕΩΝΙΔΑΣ ως Όχημα Οικογένειας
Η οικογένεια των ΤΟΜΠ Μ113 περιλαμβάνει πάρα πολλές εκδόσεις, αρκετές από τις οποίες βρίσκονται σε χρήση και στον ΕΣ. Αναφέρονται ανάμεσα σε άλλες οι εκδόσεις: Μ577 [Κέντρο Διευθύνσεως Πυρός (ΚΔΠ) και Όχημα Σταθμού Διοικήσεως], Μ106 (Μεταφορά Όλμου 4,2 ιντσών), Φορειοφόρο, Μ901 ITV (Φορέας Δίδυμου Αντιαρματικού Εκτοξευτή TOW) κλπ.
Το ΛΕΩΝΙΔΑΣ έχει παραχθεί και βρίσκεται σε χρήση μόνο στη βασική έκδοση ΤΟΜΠ. Όμως οι Μονάδες τα χρησιμοποιούν και σε άλλους ρόλους (Όχημα Σταθμού Διοικήσεως, Φορειοφόρο κλπ.) τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο και τα έχουν διασκευάσει πρόχειρα και μη τυποποιημένα για να εξυπηρετούν και άλλες επιχειρησιακές αποστολές.
Το χαλύβδινο σκάφος του ΛΕΩΝΙΔΑΣ μπορεί αρκετά εύκολα να τροποποιηθεί και κυρίως να υπερυψωθεί σε σύγκριση με το αλουμινένιο σκάφος του Μ113. Συνεπώς, σε περίπτωση υλοποίησης προγράμματος αναβάθμισης των ΛΕΩΝΙΔΑΣ θα ήταν ωφέλιμο να ζητηθεί η ανάπτυξη-παραγωγή και άλλων πρωτότυπων εκδόσεων που ήδη υπάρχουν στην οικογένεια Μ113 (Φορειοφόρο, ΚΔΠ, Φορέας Όλμων κλπ.) και σε εκδόσεις που δεν υπάρχουν, αλλά αναγκαιούν επιχειρησιακά, όπως Ασθενοφόρο, Όχημα ΣΑΒ (Σταθμού Α΄Βοηθειών), Όχημα Μηχανικού-Διάνοιξης Ναρκοπεδίων, Φορέας Όλμων κλπ. Μια ακόμη τροποποίηση που υλοποιείται σχετικά εύκολα είναι η αντικατάσταση της οπίσθιας, μη εργονομικής, δίφυλλης θύρας επιβίβασης-αποβίβασης προσωπικού με ράμπα υδραυλικά χειριζόμενη. Σήμερα τα πάντα γίνονται, αν υπάρχει θέληση και όραμα…
Συμπερασματικά
Το Ελληνικό Πεζικό αναζητεί απεγνωσμένα οχήματα μάχης που θα του παρέχουν επαρκή προστασία, ευκινησία και ισχύ πυρός. Αναζητεί επίσης οχήματα μάχης υποστηριζόμενα σε βάθος χρόνου και δυνάμενα να τροποποιηθούν κατάλληλα (ή και να προσφέρονται) για ποικιλία εκδόσεων που απαιτεί το σύγχρονο πεδίο της μάχης. Θεωρητικά και πρακτικά και οι δύο πλατφόρμες ΤΟΜΠ, Μ113 και ΛΕΩΝΙΔΑΣ, προσφέρονται για αναβάθμιση και τροποποίηση, όμως η χαλύβδινη πλατφόρμα του ΛΕΩΝΙΔΑΣ σαφώς υπερέχει και παρέχει πολύ μεγαλύτερες προοπτικές επιχειρησιακής αναβάθμισης. Ο εκσυγχρονισμός και των δύο ΤΟΜΠ κοστίζει τα ίδια, όμως στο ΛΕΩΝΙΔΑΣ τα χρήματα που θα δαπανηθούν πραγματικά θα «πιάσουν τόπο»…
====================================================
Υπό το πρίσμα των παραπάνω, η κυπριακή πλευρά έθεσε στη διάρκεια πρόσφατης επίσκεψης της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΕΘΑ στην Κύπρο το ενδεχόμενο συνεργασίας Ελλάδας-Κύπρουμ στον εκσυγχρονισμό των ΤΟΜΠ ΛΕΩΝΙΔΑΣ σε ΤΟΜΑ υπό τη σκέπη του SAFE.
Η συνεργασία αυτή θα μπορούσε να ξεκινήσει με τα ΤΟΜΠ ΛΕΩΝΙΔΑΣ της ΕΛΔΥΚ, στις εγκαταστάσεις που θα δημιουργηθούν στην Κύπρο, ώστε να λειτουργήσουν οικονομίες κλίμακας, αλλά προφανώς μπορεί να επεκταθεί και στο σύνολο των οχημάτων του ΕΣ, που όπως αναλύθηκε παραπάνω αποτελεί επίσης κρίσιμη ανάγκη.
Η Κύπρος κάνει το βήμα. Εμείς τολμάμε να τους ακολουθήσουμε;
