Συνέντευξη στον ΣΚΑΙ και στη Σια Κοσιώνη έδωσε χθες ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης με μεγάλο μέρος της να επικεντρώνεται στα εθνικά θέματα, στα ελληνοτουρκικά, στους εξοπλισμούς, στο ζήτημα με τη Λιβύη κ.α. Ο Κ. Μητσοτάκης είπε πως η Ελλάδα διατηρεί την πρωτοβουλία κινήσεων, και πως με βάση αυτές αντιδρά η Τουρκία και η Λιβύη. Για το καλώδιο διασύνδεσης με την Κύπρο επέμενε ότι θα γίνει εφόσον επιλυθούν ζητήματα χρηματοδότησης, ενώ για το Λιβυκό τόνισε πως υπάρχει δίαυλος επικοινωνίας με τη Βεγγάζη αλλά και την Τρίπολη. Στο μεταναστευτικό υπερασπίστηκε τα πρόσφατα μέτρα που αφορούν τους ερχόμενους από την Αφρική, ενώ για τα εξοπλιστικά τόνισε πως έχουν παρθεί σημαντικά βήματα για την ενίσχυση της δικής μας ισχύος.
Σε ότι αφορά την κριτική που δέχεται από παλαιά “καραμανλικά” στελέχη, αναρωτήθηκε ρητορικά τι “εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά υπήρξαν το 2004-2009”.
Στη συνέχεια το μέρος της συνέντευξης για τα εθνικά θέματα:
Σία Κοσιώνη: Λοιπόν, θα μου επιτρέψετε να ξεκινήσουμε από τα θέματα της εξωτερικής πολιτικής και πριν ξεκινήσω θα ήθελα να βάλω ένα πλαίσιο. Έχουμε, κ. Πρόεδρε, μια Τουρκία η οποία επιμένει στο αφήγημα της «γαλάζιας πατρίδας», επιμένει να προβάλλει παράλογες διεκδικήσεις, να αμφισβητεί νησιά, ό,τι κι αν κάνουμε. Χωροταξικό παρουσιάζουμε, θαλάσσια πάρκα, καλώδιο πάμε να ποντίσουμε; Το βιολί της.
Έχουμε μια Τουρκία που φαίνεται να κρύβεται πίσω από τη Λιβύη, και όχι μόνο να διατηρούν ζωντανό το τουρκολιβυκό μνημόνιο, αλλά να κάνουν και επικίνδυνα παιχνίδια με το μεταναστευτικό, ξανά. Έχουμε μια Τουρκία, λοιπόν, που παρόλα αυτά «μπαίνει» από την κυρίως πόρτα στους ευρωπαϊκούς εξοπλισμούς και η οποία επανεξοπλίζεται, πάλι μέσω Ευρώπης, μετά τη σημερινή συμφωνία που μάθαμε για τα Eurofighter. Κι όλα αυτά ενώ υπάρχει μία αβεβαιότητα για τις σχέσεις μας με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Αυτό είναι το πλαίσιο, θα τα συζητήσουμε όλα αναλυτικά. Θέλω να ξεκινήσουμε από τα ελληνοτουρκικά και να σας ρωτήσω ευθέως αν βλέπετε τα ήρεμα νερά να διαταράσσονται.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Καταρχάς, επιτρέψτε μου, κα Κοσιώνη, να μιλήσω λίγο για το συνολικό πλαίσιο το οποίο θέσατε στην εισαγωγή σας και να σας πω τουλάχιστον ότι ως προς τα ελληνοτουρκικά τα θέματα τα οποία θίξατε προφανώς δεν είναι τωρινά.
Η Κύπρος τελεί υπό κατοχή από το 1974. Ζητήματα αμφισβητήσεων των δυνητικών θαλασσίων ζωνών, στο Αιγαίο σε πρώτη φάση, έχουμε από τα μέσα της δεκαετίας του ΄70, η θεωρία των γκρίζων ζωνών ουσιαστικά αναπτύχθηκε μετά την κρίση των Ιμίων, το 1996.
Κατά συνέπεια, θα είναι λάθος να πιστεύουμε ότι όλα αυτά τα οποία περιγράφετε σήμερα είναι αποτέλεσμα μιας Τουρκίας η οποία άλλαξε δραματικά στάση τα τελευταία χρόνια.
Η αλήθεια είναι ότι το αφήγημα της «γαλάζιας πατρίδας», συν τω χρόνω, προβλήθηκε με πιο έντονο τρόπο. Είναι, όμως, εξίσου αλήθεια ότι απέναντι σε αυτό το αφήγημα η Ελλάδα αντέδρασε και αντέδρασε ποικιλοτρόπως, με πολλά διαφορετικά μέτρα και πρωτοβουλίες, για τις οποίες φαντάζομαι ότι μπορούμε να μιλήσουμε στη συνέχεια.
Να απαντήσω, όμως, ευθέως στο ερώτημά σας. Εγώ προσβλέπω πάντα σε ήρεμα νερά και σε ειρηνικές σχέσεις με την Τουρκία και πιστεύω ότι μέσα από ένα πλαίσιο συζητήσεων και καλής θέλησης, μπορούμε τουλάχιστον να αποφεύγουμε τις ακραίες εντάσεις, οι οποίες μας ταλάνισαν τόσο στον Έβρο όσο και το καλοκαίρι του 2020.
Αυτό ως ένα βαθμό το έχουμε πετύχει τα τελευταία δύο χρόνια, όπως έχουμε πετύχει και μία καλύτερη σχέση στη διαχείριση του μεταναστευτικού – προσφυγικού.
Όμως, για να απαντήσω ευθέως στο ερώτημά σας, εάν η Τουρκία, κα Κοσιώνη, δεν αποστεί από κεντρικούς πυλώνες – άξονες της θεωρίας της «γαλάζιας πατρίδας», παραδείγματος χάρη τις γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο, είναι πολύ δύσκολο να σκεφτεί κανείς πώς θα μπορέσουμε να πετύχουμε μια συνολική λύση ως προς τη μόνη διαφορά που η Ελλάδα αναγνωρίζει με την Τουρκία, που δεν είναι άλλη από την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, δηλαδή υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο.
Σία Κοσιώνη: Το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας, τελευταία φορά που νομίζω ερωτηθήκατε γι’ αυτό, τοποθετήθηκε στον Ιούλιο. Τελειώνει ο Ιούλιος, φαντάζομαι δεν υπάρχει καμία προσδοκία στις επόμενες μέρες να γίνει κάτι, θα το ξέραμε. Πότε θα γίνει;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Θα γίνει εν ευθέτω χρόνω. Εκτιμώ ότι στη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, όπως πάγια είθισται, θα συναντηθώ με τον κ. Erdoğan.
Και, ξέρετε, στην επόμενη συνάντησή μου έχω και πάλι τη διάθεση και τη βούληση να θέσω ευθέως όλα αυτά τα ζητήματα του τουρκικού αναθεωρητισμού, τα οποία δημιουργούν ένα -θα έλεγα- αδικαιολόγητο αγκάθι στις σχέσεις μας, σε μία εποχή που θα έπρεπε να μπορούμε να συνεργαζόμαστε, τουλάχιστον για κοινές προκλήσεις. Πάρτε, για παράδειγμα, την
πρωτοβουλία των θαλάσσιων πάρκων, η οποία ανακοινώθηκε πριν από κάποιες μέρες. Είναι μία πρωτοβουλία αμιγώς περιβαλλοντική. Η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της προστασίας του θαλάσσιου οικοσυστήματος. Θα έλεγα ότι είμαστε πρωταγωνιστές στην προστασία των θαλασσών μας, πετυχαίνουμε τον ευρωπαϊκό στόχο για προστασία του 30% των χωρικών μας υδάτων πριν το 2030, τον επόμενο χρόνο, όταν θα έχουν ολοκληρωθεί τα θαλάσσια πάρκα.
Και κατά συνέπεια τέτοιου είδους πρωτοβουλίες πιστεύω ότι θα έπρεπε να χαιρετίζονται και να αγκαλιάζονται από όλες τις γειτονικές χώρες, γιατί στο κάτω-κάτω το θαλάσσιο περιβάλλον είναι κοινό.
Σία Κοσιώνη: Αντ’ αυτού είχαμε μια νέα αμφισβήτηση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων, όμως, κ. Πρόεδρε.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Όχι των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων, επιτρέψτε μου, της κυριαρχίας μας.
Σία Κοσιώνη: Της κυριαρχίας μας, σωστά.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Εδώ, λοιπόν, θέλω να είμαι απολύτως ξεκάθαρος: ζητήματα κυριαρχίας η Ελλάδα δεν συζητά με την Τουρκία. Η Ελλάδα δεν πρόκειται να αποδεχθεί ποτέ καμία θεωρία γκρίζων ζωνών και δεν πρόκειται ποτέ να δεχθεί από την Τουρκία να της υποδείξει το τι θα κάνουμε ή το τι δεν θα κάνουμε εντός περιοχών ελληνικής κυριαρχίας.
Διότι θέλω εδώ να θυμίσω ότι τα θαλάσσια πάρκα, έτσι όπως σχεδιάστηκαν, ουσιαστικά εκτείνονται στο εύρος των χωρικών μας υδάτων. Και τα χωρικά μας ύδατα προσδιορίζονται από τα νησιά τα οποία ανήκουν στην Ελλάδα. Και ζήτημα αμφισβήτησης ελληνικών νησιών από την Τουρκία, πολύ απλά, κα Κοσιώνη, δεν υφίσταται. Εγώ προσωπικά και κανείς Έλληνας Πρωθυπουργός δεν θα το δεχόταν αυτό.
Η διαφορά, όμως, με το παρελθόν είναι ότι, σε αντίθεση με μια πολιτική άλλων κυβερνήσεων η οποία παθητικά παρακολουθούσε τα τετελεσμένα να «ριζώνουν», αυτή η κυβέρνηση έχει αποφασίσει να ακολουθήσει μια διαφορετική και πολύ πιο ενεργητική πολιτική.
Μου επιτρέπετε εδώ μια παρένθεση, ίσα-ίσα να απαριθμήσω συνολικά τις πρωτοβουλίες που η κυβέρνησή μας έχει αναλάβει. Και το λέω αυτό όχι για να συγκρίνω το δικό μας έργο με αυτό άλλων κυβερνήσεων, θεωρώ εξάλλου ότι στα εθνικά δεν πρέπει να υπάρχει πεδίο αντιπαράθεσης, αλλά για να κριθούμε αυτοτελώς.
Επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο στα 12 ναυτικά μίλια, συμφωνία Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης με την Ιταλία και την Αίγυπτο, στρατηγικές συμφωνίες με τις Ηνωμένες Πολιτείες, πενταετή, και με τη Γαλλία, θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός, οικόπεδα νοτίως της Κρήτης, στα οποία εκκινεί η διαδικασία και για τα οποία επέδειξε ενδιαφέρον η Chevron, θαλάσσια πάρκα με τα οποία ασκούμε όχι κυριαρχικά δικαιώματα αλλά κυριαρχία στο πεδίο, ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεων, απόκρουση της μεταναστευτικής εισβολής στον Έβρο.
Όλα αυτά έγιναν τα τελευταία έξι χρόνια.
Αν μου επιτρέπετε να βάλω έναν τίτλο σε αυτό και να μετά να δεχθώ τις ερωτήσεις σας, δεν ξέρω αν παίζετε σκάκι, κα Κοσιώνη;
Σία Κοσιώνη: Βέβαια.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Λοιπόν, εγώ στο σκάκι προτιμώ να παίζω με τα λευκά. Θέλω να έχω εγώ την πρωτοβουλία των κινήσεων. Θέλω εγώ να μπορώ να κάνω τις πρώτες κινήσεις.
Και πολλές από τις αντιδράσεις τις οποίες βλέπουμε το τελευταίο χρονικό διάστημα είναι απότοκο πρωτοβουλιών που ανέλαβε η Ελληνική Κυβέρνηση.
Άρα εγώ αντιπαρέρχομαι τη θεωρία της ακινησίας και της αποδοχής τετελεσμένων με μια ενεργητική εξωτερική πολιτική, η οποία προφανώς προκαλεί και αντιδράσεις.
Σία Κοσιώνη: Πάντως είναι στελέχη του δικού σας κόμματος τα οποία αμφισβητούν αυτό που περιγράφετε, κ. Πρόεδρε. Εγώ δεν θα σας πω τι λέει η αντιπολίτευση, θα σας πω τι λέει ο κ. Βαληνάκης, τι λέει ο κ. Καραμανλής.
Ουσιαστικά περιγράφουν το αντίθετο από αυτό που λέτε, ότι δηλαδή η Ελλάδα δεν έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων. Ο κ. Καραμανλής είπε, το έχω σημειώσει εδώ για να σας το ρωτήσω, «μήπως σταδιακά και ανεπαίσθητα περιέλθει η χώρα σε μια μη αναστρέψιμη κατάσταση ομηρίας έναντι της Τουρκίας», που να πρέπει να της ζητάμε την άδειά της για να γίνει οτιδήποτε στην περιοχή.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Θα μου θυμίσετε, κα Κοσιώνη, μεταξύ του 2004 και του 2009 ποια σημαντική πρωτοβουλία ανελήφθη στα ελληνοτουρκικά; Γιατί εγώ δεν θυμάμαι κάποια.
Όπως επίσης θυμάμαι πάρα πολύ καλά ότι η τότε κυβέρνηση προσπάθησε, ενδεχομένως με καλή διάθεση, με έναν εκ των επικριτών μας σήμερα, να οριοθετήσουμε θαλάσσιες ζώνες με τη Λιβύη και δεν τα κατάφεραν. Είναι εύκολη, ξέρετε, η διπλωματία του Twitter, αλλά ειδικά αυτοί οι οποίοι έχουν ασκήσει…
Σία Κοσιώνη: Για τον κ. Βαληνάκη λέτε.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Βεβαίως. Λοιπόν, αυτοί οι οποίοι έχουν ασκήσει εξωτερική πολιτική και δεν έχουν να δείξουν κάτι συγκεκριμένο ως αποτέλεσμα αυτής της δικής τους πορείας, θα συνιστούσα εν προκειμένω να είναι λίγο πιο προσεκτικοί και να μην μεταμορφώνονται ξαφνικά, όταν αφήνουν τα οφίτσια και τη δυσκολία της άσκησης της πολιτικής, σε επικριτές από την ασφάλεια και την απόσταση του πληκτρολογίου.
Και τα θέματα αυτά είναι θέματα τα οποία θα έπρεπε κανονικά να αποτελούν αντικείμενο μιας συγκεκριμένης εθνικής στρατηγικής. Επαναλαμβάνω ότι αν εξαιρέσετε το πράγματι προβληματικό μνημόνιο Τουρκίας – Λιβύης, το οποίο θέλω να θυμίσω ότι…
Σία Κοσιώνη: Θέλω να έρθουμε σε αυτό λίγο πιο αναλυτικά.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ναι, θέλω να θυμίσω ότι υπεγράφη ουσιαστικά τρεις μήνες αφότου ανέλαβα Πρωθυπουργός της χώρας, το 2019.
Σία Κοσιώνη: Επιτρέψτε μου να σταθούμε λίγο εκεί, για να καταλάβουμε και τι έχει γίνει με τη Λιβύη. Προφανώς είναι ένα θέμα που δεν έχει ξεκινήσει τώρα, αλλά ας το πιάσουμε από αυτό που συμβαίνει τώρα. Έχουμε τη μία ρηματική διακοίνωση μετά την άλλη, χάρτες από εδώ, χάρτες από εκεί, ένα τουρκολιβυκό σύμφωνο το οποίο πάει προς κύρωση παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις που είχαμε από το κοινοβούλιο της ανατολικής Λιβύης.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Το πάει προς κύρωση μέχρι το κυρώνεται έχει μία απόσταση.
Σία Κοσιώνη: Σύμφωνοι. Να το δούμε. Πάντως υπάρχει, ας το πούμε έτσι, πιθανότητα, ισχυρή πιθανότητα, να το δούμε να συμβαίνει. Και ο άνθρωπος στον οποίο επενδύσαμε, ο Haftar, μας γυρνάει την πλάτη, μας τα λέει αλλιώς. Εκεί δεν έχει γίνει κάποιο λάθος;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Να το εξηγήσουμε λίγο, γιατί είναι λίγο, δεν θα έλεγα απλοϊκή, αλλά λίγο ανακριβής αυτή η προσέγγιση. Καταρχάς, να εξηγήσουμε στους τηλεθεατές μας τι συμβαίνει στη Λιβύη. Η Λιβύη είναι πρακτικά μία διαλυμένη χώρα, μοιρασμένη στη μέση. Υπάρχει μία επίσημη κυβέρνηση η οποία βρίσκεται στην Τρίπολη, αυτή είναι η αναγνωρισμένη κυβέρνηση και από τον ΟΗΕ και από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και υπάρχει και μία ανεπίσημη, θα έλεγα, κρατική οντότητα στην ανατολική Λιβύη, στη Βεγγάζη, υπό τον Στρατάρχη Haftar.
Είναι μία χώρα η οποία βρίσκεται πρακτικά σε ένα εμφύλιο και με την οποία, όπως καταλαβαίνετε, η οποιαδήποτε συνεννόηση δεν είναι πάντα απλή υπόθεση. Η κυβέρνηση επέλεξε να έχει σχέσεις και με τις δύο πλευρές. Ο κ. Γεραπετρίτης βρέθηκε και στην Τρίπολη και τη Βεγγάζη, ο μόνος που πήγε τελευταία.
Σία Κοσιώνη: Τώρα επιλέξαμε να αναδείξουμε σχέσεις και με τις δύο πλευρές.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Όχι, μισό λεπτό, καθόλου. Καθόλου. Και στο παρελθόν. Δεν έχετε δίκιο. Εμείς είμαστε από τους πρώτους που έχουμε παρουσία και στην Τρίπολη και τη Βεγγάζη. Και γιατί αυτό έχει σημασία; Διότι αυτή τη στιγμή η επίσημη κυβέρνηση, η οποία στέλνει και τις ρηματικές διακοινώσεις, στο πεδίο, όταν πρόκειται πραγματικά να οριοθετήσει οικόπεδα προς εκμετάλλευση, κάνει τελείως διαφορετικά πράγματα από αυτά που λέει στη ρηματική διακοίνωση. Σέβεται, με άλλα λόγια, τη μέση γραμμή, άρα την προσέγγιση της Ελλάδος για τα όρια της υφαλοκρηπίδας με τη Λιβύη.
Θα το πω και δημόσια, εμείς προσκαλούμε -και νομίζω ότι μπορεί να δείτε και σύντομα πρόοδο στον τομέα αυτό-, εμείς προσκαλούμε την κυβέρνηση της Τρίπολης να συζητήσει με την Ελλάδα οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης.
Σία Κοσιώνη: Θα έχουμε τέτοια πρωτοβουλία;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Και υπάρχει αυτή η πρωτοβουλία ήδη, ανακοινώθηκε, και πιστεύω ότι σύντομα θα δούμε και τεχνικές επιτροπές οι οποίες θα συζητούν αυτή την προοπτική. Γιατί το λέω αυτό. Διότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο, κα Κοσιώνη, δεν είναι απλά παράνομο, είναι και παράλογο.
Σία Κοσιώνη: Είναι «ζωντανό», όμως.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Είναι «ζωντανό», μισό λεπτό, αφήστε με να ολοκληρώσω, είναι «ζωντανό» για την Τουρκία και για ένα μέρος της Λιβύης. Δεν παράγει όμως δικαιώματα. Και το γεγονός ότι δεν παράγει δικαιώματα φαίνεται ξεκάθαρα από την απόφαση της Chevron να συνομιλήσει μαζί μας. Γιατί η Chevron συνομιλεί με την Ελλάδα και δεν συνομιλεί με τη Λιβύη, εάν το τουρκολιβυκό μνημόνιο ήταν πραγματικά σε ισχύ και παρήγαγε αποτελέσματα. Άρα, αυτό είναι ένα δημιούργημα της Τουρκίας, η οποία περίπου τότε εκβίασε την κυβέρνηση της Λιβύης να το υπογράψει, δεν αναγνωρίζεται από κανέναν.
Θέλω επίσης να θυμίσω ότι στο τελευταίο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, με δική μου πρωτοβουλία, για ακόμα μία φορά η Ευρωπαϊκή Ένωση, δια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, δήλωσε ρητά και κατηγορηματικά ότι το μνημόνιο αυτό είναι άκυρο και δεν παράγει κανένα νομικό αποτέλεσμα. Κατά συνέπεια…
Σία Κοσιώνη: Κύριε Πρόεδρε, εσείς πιστεύετε ότι οι διπλωματικοί χειρισμοί που έχουν γίνει από την πρώτη σας θητεία, όταν ήταν ο κ. Δένδιας Υπουργός Εξωτερικών, που μας φέρνουν ως εδώ, ήταν επιτυχείς στο τέλος της ημέρας; Έγινε και ενδοκυβερνητικό θέμα, είδαμε τον κ. Γεωργιάδη να βάλλει κατά του κ. Δένδια γι’ αυτό το θέμα.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Καθόλου, εγώ δεν βλέπω κανένα ενδοκυβερνητικό θέμα, κα Κοσιώνη. Η Κυβέρνηση της Ελλάδος ανέκαθεν επιχειρούσε να έχει επαφές και με τις δύο πλευρές της Λιβύης, και με την επίσημη κυβέρνηση και με την ανεπίσημη κυβέρνηση. Αυτή είναι η πολιτική της πατρίδας μας, αυτή είναι και η πολιτική την οποία ακολουθούν πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Ίσως είδατε, δημοσιεύτηκε και σήμερα στον Τύπο, ότι παρέχουμε και στρατιωτική εκπαίδευση σε αξιωματικούς της πλευράς Haftar. Αντίστοιχη πρόταση μπορούμε να κάνουμε και στην περίπτωση της Τρίπολης, της δυτικής Λιβύης.
Κατά συνέπεια, αυτή η πολιτική η οποία ακολουθήθηκε, εγώ δεν βλέπω να έχει φέρει την Ελλάδα σε πιο δυσμενή θέση…
Σία Κοσιώνη: Έχει φέρει κάτι εκατοντάδες μετανάστες, πάντως, κ. Πρόεδρε.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Θα έρθουμε στο θέμα αυτό. Μόνο στην Ελλάδα έρχονται οι μετανάστες; Λοιπόν, θα έρθουμε στο μεταναστευτικό στη συνέχεια…
Σία Κοσιώνη: Πάντως στην Ιταλία δεν πάνε.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Βεβαίως και πάνε.
Σία Κοσιώνη: Το τελευταίο διάστημα….
Κυριάκος Μητσοτάκης: Βεβαίως και πάνε. Βεβαίως και πάνε….
Σία Κοσιώνη: Μοιάζει να έχουν επιλέξει προορισμό.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Βεβαίως και πάνε. Άρα, η Ελλάδα απέναντι στη Λιβύη, σε μία δύσκολη εξίσωση -διότι η Ελλάδα είναι μία ευρωπαϊκή χώρα και, όπως καταλαβαίνετε, τα περιθώρια τα οποία έχει για άσκηση εξωτερικής πολιτικής με άλλου είδους μέσα είναι περιορισμένα, το ίδιο ισχύει και για όλες τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες- η Ελλάδα όμως είναι μία χώρα η οποία έχει την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλευρό της στη Λιβύη. Έχει μια στρατηγική σχέση με την Αίγυπτο, έχει μια στρατηγική σχέση με τη Σαουδική Αραβία, με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Αυτές είναι προσωπικές επαφές και σχέσεις τις οποίες εγώ ανέπτυξα και κατά συνέπεια και η Λιβύη θα πρέπει να διαλέξει, και η μία και η άλλη πλευρά, εάν θέλει να συνταχθεί με τον άμεσο γείτονά της που είναι η Ελλάδα, που της προσφέρει πόρτα στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και πολύ καλές σχέσεις με τον υπόλοιπο αραβικό κόσμο ή αν θέλει να είναι αποκλειστικό «άρμα» της Τουρκίας, η οποία βεβαίως και χρησιμοποιεί τη Λιβύη ως εργαλείο.
Να έρθουμε, όμως, στο μεταναστευτικό, για το οποίο με ρωτήσατε, γιατί νομίζω ότι είναι ένα θέμα το οποίο ενδιαφέρει πολύ και τους τηλεθεατές σας.
Σία Κοσιώνη: Έχω ένα συγκεκριμένο ερώτημα, αν ο κ. Haftar αποφασίσει να παίξει όπως ο Erdoğan, on – off. Ανοίγω, πατάω το on στέλνω καραβιές ανθρώπων, πατάω το off, που το έχει πατήσει τις τελευταίες μέρες από ό,τι φαίνεται, τους τραβάω πίσω. Τι θα κάνετε; Πρακτικά εννοώ τι θα κάνετε;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Θα έρθω και σε αυτό το ζήτημα, γιατί έχουμε ήδη κάνει κάποια πράγματα πρακτικά, τα οποία τα γνωρίζετε, για τα οποία μας έχει ασκηθεί και μεγάλη κριτική, θεωρώ παντελώς αδικαιολόγητη λαμβάνοντας υπόψη την έκταση του προβλήματος.
Θέλω να θυμίσω ότι η Ελλάδα έχει διαχειριστεί και άλλες φορές μεταναστευτική κρίση. Μην ξεχνάμε πως τον Μάρτιο του 2020 η Ελλάδα προστάτευσε τα σύνορά της, τα χερσαία και τα θαλάσσια, και το τελικό αποτέλεσμα ήταν ότι εμείς εμποδίσαμε ουσιαστικά μια οργανωμένη εισβολή μεταναστών, τότε αυτή ήταν η πολιτική της Τουρκίας. Σήμερα η πολιτική της Τουρκίας, στο ζήτημα αυτό τουλάχιστον έχει αλλάξει, διότι θέλω να λέμε και τα καλά.
Η προστασία των συνόρων στη θάλασσα, όπως καταλαβαίνετε, είναι μια πιο σύνθετη υπόθεση από ό,τι είναι στη στεριά. Εμείς πήραμε μια δύσκολη απόφαση. Η απόφαση αυτή είναι η αναστολή διαδικασιών εξέτασης ασύλου για όλους όσοι καταφθάνουν από τη βόρεια Αφρική. Το οποίο σημαίνει ότι αυτοί οι άνθρωποι, με το που πατάνε σε ελληνικό έδαφος, ουσιαστικά φυλακίζονται, μπαίνουν σε μια κλειστή δομή.
Αυτό το κάνουμε γιατί, κα Κοσιώνη; Γιατί θέλουμε να στείλουμε ένα μήνυμα στους διακινητές αλλά και στους πελάτες τους ότι η άφιξη στην Ελλάδα δεν θα ισοδυναμεί με μία εύκολη είσοδο στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σία Κοσιώνη: Υπάρχει αντίλογος σε αυτό. Ένας άνθρωπος ο οποίος ξεκινάει από το Σουδάν, με χίλια μύρια προβλήματα, είναι πολύ καλύτερα και σε ένα κλειστό κέντρο κράτησης, σε μια ευρωπαϊκή όμως χώρα.
Kυριάκος Μητσοτάκης: Έχει κάποιος, πλην του να μπορούμε να αποκτήσουμε, και το κάνουμε αυτό, μια ενεργή σχέση με την ανατολική Λιβύη -να τους εξηγήσουμε ότι αυτή η πρακτική δεν θα είναι προς όφελός τους, ότι μπορούμε και εμείς να προσφέρουμε μια καλύτερη σχέση με την Ευρώπη, ενδεχομένως μια επικοινωνία η οποία θα τους δώσει μια μεγαλύτερη διεθνή αναγνώριση-, υπάρχει κάποιος ο οποίος να προτείνει κάτι διαφορετικό; Να βουλιάξουμε τις βάρκες στο μέσο της θάλασσας, μεταξύ Κρήτης και Αιγύπτου;
Σία Κοσιώνη: Ελπίζω όχι.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Και εγώ το ελπίζω. Κατά συνέπεια, ξέρετε, υπάρχει μια απόσταση μεταξύ του να ασκείς εξωτερική πολιτική στο πεδίο, να παίρνεις δύσκολες αποφάσεις…
Επαναλαμβάνω, εμείς μόνο το 2025 πήραμε τρεις αποφάσεις: θαλάσσια πάρκα, θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός, οικόπεδα νοτίως της Κρήτης, που καμία κυβέρνηση δεν τις είχε πάρει μέχρι σήμερα.
Και στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αλλά και στο πεδίο εγώ δίνω αγώνα για τα εθνικά συμφέροντα. Είμαι πάντα ανοιχτός -και αυτό είναι υποχρέωσή μου- σε οποιαδήποτε κριτική.
Όλοι, όμως, έχουμε την ιστορία μας. Αναφέρομαι τουλάχιστον σε ανθρώπους οι οποίοι έχουν κυβερνήσει την χώρα, γνωρίζουν τη δυσκολία της λήψης αυτών των αποφάσεων και εν πάση περιπτώσει, κα Κοσιώνη, η χώρα δεν ωφελήθηκε από μια πολιτική -και αυτό αφορά πολλές κυβερνήσεις- μακάριας ακινησίας στα ζητήματα αυτά. Γιατί, επαναλαμβάνω, τα ζητήματα των γκρίζων ζωνών είναι ζητήματα τα οποία μπήκαν στον δημόσιο διάλογο το 1996.
Σία Κοσιώνη: Δεν θέλω να φύγω από το μεταναστευτικό, για μια ακόμα ερώτηση. Χρησιμοποιήθηκε νομικά ο όρος «κατάσταση πολιορκίας». Ασκήθηκε και κριτική από τον κ. Βενιζέλο γι’ αυτό. Ακούσαμε από τον κ. Πλεύρη τον όρο «αντικατάσταση πληθυσμού». Θέλω να σας ρωτήσω, είστε ένας φιλελεύθερος πολιτικός, αν πιστεύετε ότι η Ελλάδα απειλείται με «αντικατάσταση πληθυσμού» και αν θεωρείτε ότι η χώρα μας βρίσκεται σε «κατάσταση πολιορκίας».
Κυριάκος Μητσοτάκης: Η χώρα μας χρησιμοποίησε μια νομική ορολογία προκειμένου να είναι απολύτως ασφαλής ότι η απόφαση την οποία πήρε δεν θα αμφισβητηθεί σε ανώτατα ευρωπαϊκά δικαιοδοτικά όργανα. Από εκεί και πέρα, πράγματι, η χώρα δεν μπορεί να ανεχτεί μια μαζική, θα έλεγα, είσοδο παράνομων μεταναστών, με τον τρόπο με τον οποίον έχει γίνει στο παρελθόν. Και θα κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας, στα πλαίσια του Διεθνούς Δικαίου, για να την αποτρέψουμε. Αν κάποιος…
Σία Κοσιώνη: Άρα βλέπετε ότι υπάρχει κίνδυνος αντικατάστασης πληθυσμού;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Αυτή τη διατύπωση ούτε καν γνωρίζω αν έχει χρησιμοποιηθεί.
Σία Κοσιώνη: Έχει.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Δεν είναι αυτό το ζήτημα μας αυτή τη στιγμή. Αν κάποιοι πιστεύουν ότι η Ελλάδα πρέπει να επιστρέψει σε μια πολιτική ανοιχτών συνόρων, όπου ουσιαστικά θα υποδεχόμαστε με ανοιχτές αγκάλες, με λουλούδια και ενδεχομένως με μουσικές υποδοχής -όπως υποδεχόμαστε μερικές φορές τους τουρίστες, ξέρετε, όταν ξεκινάει η τουριστική περίοδος, που έρχεται το πρώτο τσάρτερ και τους υποδεχόμαστε με φιλέματα και με μουσική- αν πιστεύει κάποιος ότι τον παράνομο μετανάστη πρέπει να τον υποδεχόμαστε έτσι, εγώ δεν ανήκω σε αυτή την κατηγορία.
Σία Κοσιώνη: Κύριε Πρόεδρε, καλώδιο. Θα ξεκινήσουν τα έργα;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ναι.
Σία Κοσιώνη: Πότε;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Όταν οι γεωπολιτικές συνθήκες είναι κατάλληλες κι όταν κλείσουν και κάποιες τελικές εκκρεμότητες που έχουμε με την Κύπρο, σχετικά με τον τρόπο επιμερισμού του κόστους του έργου.
Σία Κοσιώνη: Αυτές, λοιπόν, θα κλείσουν. Ως προς το πρώτο…
Κυριάκος Μητσοτάκης: Θα κλείσουν. Κι εγώ ελπίζω ότι θα κλείσουν σύντομα.
Σία Κοσιώνη: Τι περιμένουμε, να μας το επιτρέψουν οι γείτονες;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Να το ξεκαθαρίσω κι αυτό. Λοιπόν, το καλώδιο είναι ένα σημαντικό έργο, είναι ένα έργο το οποίο είναι πιο σημαντικό για την Κύπρο από ό,τι είναι για την Ελλάδα. Νομίζω όλοι το αντιλαμβάνονται αυτό, διότι η Κύπρος αυτή τη στιγμή είναι ενεργειακά παντελώς απομονωμένη και χρειάζεται να μπορεί να έχει μια διασύνδεση…
Σία Κοσιώνη: Είναι ένα ευρωπαϊκό έργο.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Αφήστε να τελειώσω. Βεβαίως είναι ευρωπαϊκό έργο…
Σία Κοσιώνη: Το λέω και σε σχέση με την Τουρκία, η οποία δείχνει να στυλώνει τα πόδια.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Και χρηματοδοτείται με ευρωπαϊκούς πόρους. Το καλώδιο με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο θα γίνει. Και θα γίνει για τον απλούστατο λόγο ότι η όδευση ενός καλωδίου, εν προκειμένω ενεργειακού, όπως το ίδιο ισχύει και για τα τηλεπικοινωνιακά καλώδια, δεν απαιτεί ουσιαστικά ούτε κάποια ιδιαίτερη ενημέρωση, σίγουρα δεν απαιτεί έγκριση κανενός παράκτιου κράτους.
Σία Κοσιώνη: Γιατί «πάγωσε» τότε;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι, αυτή τη στιγμή, η Τουρκία στο συγκεκριμένο ζήτημα εγείρει κάποια ερωτήματα τα οποία κατά την άποψή μας είναι παντελώς αδικαιολόγητα. Το καλώδιο, λοιπόν, την κατάλληλη στιγμή θα προχωρήσει και θα ολοκληρωθεί. Τονίζω, όμως, γιατί θέλω να είμαι συνεκτικός και σε αυτό το οποίο σας είπα ως προς τον επιμερισμό του κόστους, ότι το καλώδιο αυτό είναι ένα σημαντικό έργο το οποίο θα το πληρώσει τελικά και η Ελλάδα και η Κύπρος.
Γι’ αυτό και ο επιμερισμός του κόστους της κατασκευής του καλωδίου, γιατί το καλώδιο αυτή τη στιγμή κατασκευάζεται, έχουν ήδη γίνει οι πρώτες δαπάνες, θα πρέπει να επιμεριστεί με δίκαιο τρόπο. Πιστεύω ότι το ζήτημα αυτό με την Κύπρο θα το λύσουμε, δεν θεωρώ ότι αυτό είναι το μείζον ζήτημα.
Και από εκεί και πέρα βέβαια, και η Τουρκία πρέπει να αντιληφθεί ότι δεν μπορεί από τη μία να ζητάει προσέγγιση με την Ευρώπη, καλές σχέσεις με την Ευρώπη και από την άλλη, στα λόγια τουλάχιστον μέχρι στιγμής, να μπλοκάρει ένα έργο ή να θέλει να μπλοκάρει ένα έργο, το οποίο είναι έργο ευρωπαϊκού κοινού ενδιαφέροντος.
Σία Κοσιώνη: Πάντως το επιχείρησε. Και. παρόλα αυτά και παρά όλα τα υπόλοιπα τα οποία έχουμε βάλει στη συζήτησή μας εδώ και λίγη ώρα, η Άγκυρα μπαίνει στο πεδίο των ευρωπαϊκών εξοπλισμών, όχι από το παράθυρο αλλά από την κύρια είσοδο…
Κυριάκος Μητσοτάκης: Για εξηγήστε μου το, αυτό.
Σία Κοσιώνη: Θέλω να κάνω μία σημείωση εδώ, αν μου επιτρέπετε.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Μα αυτό το οποίο λέτε είναι ανακριβές.
Σία Κοσιώνη: Γιατί είναι ανακριβές;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Γιατί είναι παντελώς ανακριβές. Θα σας εξηγήσω γιατί.
Σία Κοσιώνη: Δεν θα μπει στα ευρωπαϊκά προγράμματα εξοπλισμών η Τουρκία;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Όχι. Θα σας εξηγήσω γιατί είναι ανακριβές.
Σία Κοσιώνη: Η οποία παρεμπιπτόντως, απλώς θέλω να το καταθέσω εδώ, εμείς στο ουκρανικό κάναμε τα πάντα, κάναμε ό,τι περνούσε από το χέρι μας, κάναμε ό,τι μας ζητήθηκε, εσείς τα ξέρετε καλύτερα, η Τουρκία έπαιξε τον ρόλο του επιτήδειου ουδέτερου. Παρά, λοιπόν, και αυτή τη συνθήκη μπαίνει στους ευρωπαϊκούς εξοπλισμούς. Σας ακούω με προσοχή.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Είναι λάθος αυτό που λέτε. Το πρόγραμμα SAFE συμφωνήθηκε ως πρόγραμμα με ειδική πλειοψηφία. Προκειμένου, όμως, μία χώρα να ξεκινήσει να διαπραγματεύεται με την Ευρωπαϊκή Ένωση, αν η χώρα αυτή μπορεί να συνάψει τέτοιου είδους σχέσεις, απαιτείται ομοφωνία.
Η Τουρκία, λοιπόν, κα Κοσιώνη, όσο επιμένει σε casus belli απέναντι στην Ελλάδα, όσο επιμένει να εγείρει ζητήματα γκρίζων ζωνών στο Αιγαίο, δεν πρόκειται να μπει στο πρόγραμμα SAFE. Η Ελλάδα δεν θα το επιτρέψει. Και δεν υπάρχει αμφισβήτηση γι’ αυτό το οποίο σας λέω, διότι αυτό ορίζει ο κανονισμός SAFE.
Η Τουρκία έχει μια δυνατότητα να μπορέσει να πείσει την Ελλάδα και την Ευρώπη ότι πραγματικά εννοεί αυτό το οποίο λέει, ότι δεν είναι ένας επιτήδειος ουδέτερος, ότι θέλει να συμμετέχει στην ευρωπαϊκή άμυνα με όρους ισότιμους και ότι εν πάση περιπτώσει δεν συνιστά απειλή για κάποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα.
Σία Κοσιώνη: Αυτό, όμως, δεν ισχύει και στις διακρατικές συμφωνίες, έτσι δεν είναι;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Όχι, στις διακρατικές συμφωνίες αυτό δεν ισχύει και αυτό είναι ένα πάγιο ζήτημα το οποίο είχαμε. Οποιαδήποτε χώρα μπορεί να πουλήσει οτιδήποτε θέλει σε μια άλλη χώρα.
Όμως αυτό το οποίο η Ελλάδα μπορεί να πετύχει και πιστεύω ότι θα το πετύχει, όπως το πέτυχε ήδη με τις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι να εξασφαλίσει ότι σε οποιαδήποτε συμφωνία πώλησης στρατιωτικού εξοπλισμού προς την Τουρκία θα υπάρχουν ρήτρες σαφείς, αιρεσιμότητας, που θα λένε ότι αυτός ο εξοπλισμός δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατά κράτους μέλους, εν προκειμένω, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ή συμμάχου του ΝΑΤΟ.
Θέλω να θυμίσω ότι η Τουρκία εδώ και σχεδόν δύο χρόνια πρακτικά δεν κάνει παραβιάσεις και παραβάσεις στο Αιγαίο, κάτι το οποίο νομίζω ότι είναι αρκετά σημαντικό. Νομίζω βοηθά συνολικά και στην εξομάλυνση των σχέσεων μας. Διότι, επιμένω, εγώ δεν θέλω να έχω ιδιαίτερες εντάσεις με την Τουρκία, αλλά δεν πρόκειται να κάτσω και με σταυρωμένα χέρια να παρακολουθώ τετελεσμένα τα οποία ζημιώνουν τελικά τα εθνικά συμφέροντα.
Λοιπόν, αυτή η μη δραστηριότητα της Τουρκίας οφείλεται και σε ένα μεγάλο βαθμό, κατά την άποψή μου, στο γεγονός ότι η Τουρκία γνωρίζει πολύ καλά ότι αν θέλει αύριο να προμηθευτεί καινούργια αεροσκάφη F-16, γιατί τα F-35 δεν νομίζω ότι είναι θέμα συζήτησης, θα γνωρίζει πολύ καλά ότι οι όροι οι οποίοι θα μπουν από την αμερικανική Γερουσία και το Κογκρέσο θα είναι ακριβώς αντίστοιχοι.
Σία Κοσιώνη: Πάντως τα Eurofighter τα παίρνει, καθώς φαίνεται από τις σημερινές εξελίξεις, και τελικά ενισχύεται από Ευρωπαίους.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Κυρία Κοσιώνη, για δείτε λίγο πού ήταν η Ελλάδα το 2019 και πού είναι η Ελλάδα το 2025. Επιτρέψτε μου να είμαι λίγο πιο αναλυτικός στο θέμα αυτό.
Η Ελλάδα το 2019 είχε απέναντί της μια Τουρκία η οποία είχε μια παραγγελία για 100 F-35. Αυτή η παραγγελία για διάφορους λόγους τελικά δεν υλοποιήθηκε, νομίζω και με υπαιτιότητα της ίδιας της Τουρκίας λόγω της αγοράς του συστήματος S-400. Σήμερα η Ελλάδα, λοιπόν, προχωρά με γρήγορο ρυθμό το πρόγραμμα της αναβάθμισης των F-16. Έχει αποκτήσει 24 Rafale με πολύ σημαντικές δυνατότητες. Έχει μπει στο πρόγραμμα F-35, τα οποία θα αρχίσουν να παραδίδονται πριν το τέλος της δεκαετίας. Και ουσιαστικά έχει αλλάξει, δεν θα έλεγα την ισορροπία, αλλά σίγουρα την αποτρεπτική δυνατότητα της χώρας μας σε σχέση με το πού βρισκόμασταν…
Σία Κοσιώνη: Σύμφωνοι.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Όχι σύμφωνοι. Μισό λεπτό, αφήστε με να…
Σία Κοσιώνη: Σας έκανα αυτή την ερώτηση πιο πολύ γιατί νομίζω ότι έχουμε ανάγκη και ως Έλληνες να καταλάβουμε αν έχουμε και τους Ευρωπαίους μαζί μας, κ. Πρόεδρε.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Έχουμε ανάγκη πρώτα και πάνω από όλα να μην φοβόμαστε. Και να μην μεγαλοποιούμε την οποιαδήποτε κίνηση του αντιπάλου και να πατάμε στα πόδια μας με αυτοπεποίθηση. Η Τουρκία είναι μια μεγάλη χώρα, με ισχυρή αμυντική βιομηχανία. Και αν πιστεύει κάποιος ότι μπορεί να μπλοκάρει οποιαδήποτε αγορά αμυντικού εξοπλισμού προς την Τουρκία είναι βαθιά νυχτωμένος. Δεν έγινε ποτέ, δεν μπορεί να γίνει.
Αυτό το οποίο μπορεί να γίνει, όμως, είναι να ευαισθητοποιήσουμε τους ευρωπαίους συμμάχους μας ότι θα υπάρχουν αιρεσιμότητες και όροι στον τρόπο με τον οποίο τα αεροσκάφη αυτά θα παραδοθούν και ενδεχομένως θα χρησιμοποιηθούν και θα υποστηριχθούν στο μέλλον. Και αυτό πιστεύω ότι θα το πετύχουμε.
Σία Κοσιώνη: Μάλιστα. Ένα τελευταίο ερώτημα έχει να κάνει με τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις. Υπήρχε πάντα η ασφάλεια να το πω, εν πάση περιπτώσει, ότι αν ο μη γένοιτο γίνει τίποτα στο Αιγαίο, κάποιο θερμό επεισόδιο, θα υπάρξει μια ρυθμιστική παρέμβαση από την πλευρά της Ουάσιγκτον.
Σήμερα, τη στιγμή που μιλάμε, αν σηκώσουμε το τηλέφωνο και καλέσουμε την Ουάσιγκτον, θα απαντήσει κάποιος στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Κυρία Κοσιώνη, η ασφάλειά μας είναι η αποτρεπτική μας δυνατότητα, η άμυνά μας, οι συμμαχίες μας. Αλλά πρώτα και πάνω από όλα πρέπει να πατάμε μόνοι μας στα πόδια μας.
Εμείς στα ζητήματα με την Τουρκία δεν ψάχνουμε επιδιαιτητές. Ούτε ψάχνουμε διαμεσολαβητές να εκτονώσουμε μια κρίση. Είχαμε κρίσεις στο παρελθόν πολύ μεγάλες. Μπορέσαμε ευτυχώς να τις εκτονώσουμε.
Και παρά το γεγονός ότι η Τουρκία εξακολουθεί να αναπαράγει τη θεωρία της «γαλάζιας πατρίδας», απέναντι στην οποία, όπως σας είπα, η Ελλάδα για πρώτη φορά κάνει βήματα. Η θεωρία αυτή δεν είναι τωρινή, αλλά για πρώτη φορά ερχόμαστε και με έμπρακτο τρόπο λέμε ότι αυτά τα οποία λέτε είναι ανυπόστατα και δεν μπορούμε εμείς να τα δεχτούμε. Παρά ταύτα, εμείς επιδιώκουμε καλές σχέσεις με την Τουρκία. Και το γεγονός ότι σήμερα υπάρχουν κανάλια επικοινωνίας, τα οποία μπορούν να εκτονώσουν οποιαδήποτε τέτοια κρίση, θεωρώ ότι είναι θετικό.
Σε κάθε περίπτωση, μιας και με ρωτάτε και γι’ αυτό το ενδεχόμενο, προφανώς αυτή τη στιγμή εάν χρειαζόταν να επικοινωνήσουμε με οποιονδήποτε σε μια ενδεχόμενη κρίση, θα μπορούσαμε πολύ εύκολα να το κάνουμε.
