Του Ανδρέα Πογιατζή – δημοσιογράφου/αναλυτή
Υπήρξαν μάχες που άλλαξαν την ιστορία, αφήνοντας μετέωρο το ερώτημα, “τι θα συνέβαινε εαν…” Μια από αυτές, ήταν του αεροδρομίου Antonov στο Χοστόμελ, η πρώτη μεγάλη μάχη του Ουκρανικού πολέμου, στις 24 Φεβρουαρίου 2022. Το Χοστόμελ βρίσκεται 12 μίλια βορείως της ουκρανικής πρωτεύουσας και υπάγεται στον Δήμο του Ιρπίν.
Ο υποφαινόμενος παρακολουθούσε τα γεγονότα υπό την ιδιότητα του δημοσιογράφου σε τηλεοπτικό σταθμό. Μπροστά από πολλές τηλεοράσεις με την κάθε μια να μεταδίδει άλλο ξένο πρακτορείο ειδήσεων, ενώ η ροή πληροφοριών από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Twitter/X, Telegram), ήταν ασταμάτητη. Μεγάλος όγκος πληροφοριών, προέκυπτε επίσης και από Κύπριους και Ελλαδίτες που βρίσκονταν στην Ουκρανία, κυρίως στο Κίεβο.
Η μέρα ένα ξεκίνησε στις 05:00 με την πολεμική εξαγγελία του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος σόκαρε στην κυριολεξία ολόκληρο τον πλανήτη. Σχεδόν ταυτόχρονα εμφανίζονται οι πρώτες αναφορές για πυραυλικά χτυπήματα σε ολόκληρη την ουκρανική περιφέρεια, ενώ το αρχικό οπτικό υλικό συγκλονίζει, διότι βλέπαμε ζωντανά σε εφαρμογή όλα αυτά που φοβόμασταν τις προηγούμενες μέρες.
Μια πτυχή του επιχειρησιακού σχεδίου της Ρωσίας, απαιτούσε μεταξύ άλλων, την ταχεία επίθεση στο αεροδρόμιο Antonov με αεραπόβαση, ενώ παράλληλα μηχανοκίνητες δυνάμεις θα κατευθύνονταν από τη Λευκορωσία προς το Κίεβο, από δύο άξονες, από τη δυτική πλευρά του ποταμού Δνείπερου. Με την κατάληψη του Antonov, η Μόσχα θα μπορούσε να μεταφέρει κυριολεκτικά στις πύλες του Κιέβου, ισχυρές δυνάμεις τόσο σε εξοπλισμό, όσο και σε ανθρώπινο δυναμικό. Οπότε θα μπορούσε να καταλάβει σε σύντομο χρόνο την πρωτεύουσα και να ανατρέψει την κυβέρνηση του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, τερματίζοντας μέσα σε λίγα 24ωρα ένα πόλεμο που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Πιστεύεται ότι οι Ρώσοι επέλεξαν το Antonov, εξαιτίας του μεγάλου αεροδιαδρόμου, φυσικά της γεωγραφικής του θέσης, διότι βρισκόταν ανάμεσα στους δύο διαδρόμους της ρωσικής επέλασης προς το Κίεβο αλλά και λόγω της μορφολογίας του εδάφους στα περίχωρα του, η οποία δεν επέτρεπε την πραγματοποίηση οργανωμένης άμυνας.
Η ρωσική επιχείρηση για την κατάληψη, έγινε με 34 ελικόπτερα Mi-8 Hip, επιθετικά ελικόπτερα Ka-52 Alligator και μερικά παλαιότερα επιθετικά Mi-24 και Mi-28. Τα Mi-8 μετέφεραν επίλεκτες μονάδες από την 31η Ταξιαρχία Αεροπορικής Εφόδου των Φρουρών και την 45η Ξεχωριστή Ταξιαρχία Φρουρών Spetsnaz, γνωστές ως VDV (Vozdushno-desantnye voyska Rossii). Η εν λόγω δύναμη είχε ως αφετηρία το αεροδρόμιο VD Bolshoy Bokov στη Λευκορωσία, περίπου 170 χιλιόμετρα βόρεια του Χοστόμελ.
Όσον αφορά τις ουκρανικές δυνάμεις, τόσο στο Κίεβο, όσο και στο Χοστόμελ, οι πρώτες πληροφορίες ήταν συγκεχυμένες αφού πολλές μονάδες τους βρίσκονταν σε κίνηση από το προηγούμενο βράδυ. Συγκεκριμένα, η 72η Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία, η οποία ήταν επιφορτισμένη με την άμυνα του Κιέβου, βρισκόταν ακόμη σε κίνηση νότια της πόλης, ενώ άλλες πέριξ του Κιέβου δεν είχαν φτάσει ακόμη στους χώρους ανάπτυξης τους.
Λίγα λεπτά μετά την εξαγγελία του Πούτιν, 2 πυραυλοι 3Μ-54 Kalibr, χτυπούν την στρατιωτική βάση 3018 νοτίως του αεροδρομίου. Ο πρώτος πύραυλος προσγειώθηκε σε άδειο χώρο εκπαίδευσης απέναντι από τους στρατώνες, ενώ ο δεύτερος έπληξε παρακείμενη οικιστική μονάδα.
Ακολούθως 200 άνδρες από την 4η Ταξιαρχία Ταχείας Αντίδρασης της Ουκρανικής Εθνοφρουράς, υπό τη διοίκηση του Ταγματάρχη Vitalii Rudenko, αναπτύσσονται στο αεροδρόμιο και αναλαμβάνουν αμυντικές θέσεις. Η Ταξιαρχία αποτελούσε μια νέα μονάδα, οργανωμένη σύμφωνα με τα πρότυπα του ΝΑΤΟ, που συνδύαζε ελαφρύ πεζικό, άρματα μάχης, πυροβολικό και drones επιτήρησης. Το Κίεβο όμως είχε την λανθασμένη αντίληψη ότι η κύρια επίθεση του Ρωσικού Στρατού θα ήταν στην περιφέρεια του Ντονμπάς, οπότε το μεγαλύτερο μέρος της Tαξιαρχίας είχε μετακινηθεί νοτιοανατολικά.
Τα 200 άτομα που είχαν απομείνει για τη φύλαξη ήταν σε μεγάλο βαθμό νέοι στρατεύσιμοι και προσωπικό υποστήριξης. Με το πεζικό, τα άρματα μάχης, το πυροβολικό και τα drones στα ανατολικά, οι Ουκρανοί υπερασπιστές είχαν στη διάθεση τους φορητά όπλα, παλαιότερα φορητά συστήματα αντιαεροπορικής άμυνας Igla και τουλάχιστον ένα αντιαεροπορικό πυροβόλο ZU-23-2. Είχαν επίσης κάποια αεροπορική υποστήριξη, αποτελούμενη από δύο βομβαρδιστικά Su-24M και δύο μαχητικά Mig-29. Η χούφτα των αξιωματικών που έμειναν δεν είχαν ούτε την εκπαίδευση, ούτε την εμπειρία συναδέλφων τους σε τακτικό επίπεδο. Η μικρή αυτή ομάδα είχε την τεράστια ευθύνη να υπερασπιστεί το αεροδρόμιο.
Πριν από την επίθεση, οι Ρωσικές Αεροδιαστημικές Δυνάμεις (VKS) “προετοίμασαν” το έδαφος του διαδρόμου της αεροπορικής επίθεσης, καταστρέφοντας ή καταστέλλοντας ουκρανικά ραντάρ σε δύο μεγάλες θέσεις αεράμυνας, που κάλυπταν τον ποταμό Δνείπερο βόρεια της πόλης.
Με την ουκρανική αεράμυνα ουσιαστικά εκτός μάχης, τα ρωσικά ελικόπτερα διέσχισαν τα σύνορα της Λευκορωσίας και εισήλθαν στον ουκρανικό εναέριο χώρο περίπου στις 9:30 π.μ. Πραγματοποίησαν πτήση σε χαμηλό ύψος κατά μήκος του ποταμού για να αποφύγουν τυχόν ουκρανικά ραντάρ που θα μπορούσαν να είχαν παραμείνει επιχειρησιακά. Παρέμειναν απαρατήρητα έως ότου πλησίασαν τον υδροηλεκτρικό σταθμό του Κιέβου βόρεια της πόλης γύρω στις 10:30 π.μ. Όταν αποκαλύφθηκαν, ουκρανικά MANPADS κατέρριψαν δύο από τα ελικόπτερα κοντά στο φράγμα. Ένα Ka-52 πραγματοποίησε αναγκαστική προσγείωση κοντά στην όχθη του ποταμού, ενώ ένα Mi-24 συνετρίβη εντός της κοίτης. Τα υπόλοιπα ελικόπτερα εκτόξευσαν αντίμετρα αερόφυλλων και απέφυγαν περαιτέρω εμπλοκές.
Γύρω στις 11 π.μ., ο ρωσικός επιθετικός σχηματισμός προσέγγισε το αεροδρόμιο Antonov. Αμέσως χωρίστηκε σε δύο ομάδες, η μια με κατεύθυνση τη βόρεια πλευρά του αεροδρομίου καιη δεύτερη τη νότια. Η πρώτη ομάδα αποτελείτο κυρίως από τα επιθετικά ελικόπτερα Ka-52 και Mi-24. Τα Mi-8 απάρτιζαν τη δεύτερη, η οποία είχε ως στόχο την προσγείωση στις διοικητικές εγκαταστάσεις του αεροδρομίου. Σύμφωνα με τις μετέπειτα αναφορές και συνεντεύξεις ο Vitalii Rudenko δεν γνώριζε για την κάθοδο των ρωσικών ελικοπτέρων, μέχρις ότου έγινε αισθητός ο ήχος από τους ρότορες.
Ο Rudenko τοποθέτησε περίπου 20 στρατιώτες της Ουκρανικής Εθνοφρουράς για την φύλαξη του ραντάρ στο βόρειο άκρο του αεροδρομίου με τα αντιαεροπορικά πυροβόλα ZU-23-2, ενώ η υπόλοιπη δύναμη κλήθηκε να υπερασπιστεί το αεροδρόμιο από θέσεις μάχης στα νότια του. Ο ουκρανικός στρατός είχε επίσης μεταφέρει μεγάλα φορτηγά και άλλα οχήματα στον διάδρομο, για να τον καταστήσει άχρηστο για αεροσκάφη σταθερής πτέρυγας.
Η μάχη ξεκίνησε με ρωσικό μπαράζ βομβαρδισμού από μη κατευθυνόμενες ρουκέτες, με την Ουκρανική Εθνοφρουρά να απαντά με μαζικά πυρά, καταρρίπτοντας ακόμη ένα Ka-52, το οποίο κατέπεσε στον διάδρομο. Τις επόμενες δύο ώρες υπάρχουν αναφορές για συντριβή συνολικά έξι ελικοπτέρων (1 Mi-28, 1 Mi-8, 4 Ka-52). Το Mi-8, πραγματοποίησε αναγκαστική προσγείωση και καταστράφηκε από τις ρωσικές δυνάμεις, για αποφυγή κατάληψης του. Το ίδιο συνέβη και με ένα από τα 4 Ka-52, ωστόσο περισυλλέχθηκε αργότερα από τον Ουκρανικό Στρατό. Τα υπόλοιπα ρωσικά Mi-8, αντιμετώπισαν δυσκολίες στη προσγείωση, με αποτέλεσμα να ίπτανται πάνω από τη περιοχή για αρκετή ώρα.
Η έλλειψη προσωπικού και πυρομαχικών από πλευράς των Ουκρανών, επέτρεψε τελικά την προσγείωση στο αεροδρόμιο σε δύο κύματα των 10 ελικοπτέρων το καθένα. Οι ρωσικές δυνάμεις αναπτύχθηκαν αμέσως εντός του αεροδρομίου, ασφαλίζοντας αρχικά τις παρακείμενες δομές. Η μορφολογία του όμως πρόσφερε ελάχιστη κάλυψη ή απόκρυψη για τους Ρώσους στρατιώτες, ο αριθμός των οποίων (κάπου 300), ήταν πολύ μικρός σε σχέση με τη δύναμη που απαιτείται για τον έλεγχο μιας βάσης αυτού του μεγέθους.
Χωρίς αεροπορική υποστήριξη και αποθέματα πυρομαχικών για εκτεταμένο αγώνα, οι Ουκρανοί υπερασπιστές, αναγκάστηκαν να συμπτυχθούν προς τη περιοχή της βάσης. Η πρώτη επίγεια επαφή μεταξύ των αντιμαχόμενων σημειώθηκε στο σταυροδρόμι κοντά στον πύργο ελέγχου με τη μάχη να διαρκεί σχεδόν 2 ώρες, μέχρις ότου οι Ουκρανοί υποχωρήσουν. Όσον αφορά τους 20 Ουκρανούς που είχαν την ευθύνη φύλαξης του ραντάρ στα βόρεια του αεροδρομίου, αυτοί ήταν και οι πρώτοι αιχμάλωτοι του πολέμου. Γύρω στις 13:00 της 24ης Φεβρουαρίου, η συνολική έκταση του Antonov, ήταν υπό τον έλεγχο των ρωσικών δυνάμεων. Τα ρωσικά ελικόπτερα, επέστρεψαν πίσω στη Λευκορωσία και αεροπορική υποστήριξη θα παρείχαν 2 Su-25 Frogfoot, μέχρις ότου φτάσουν οι ενισχύσεις.
Οι πρώτες ενισχύσεις του ρωσικού στρατού, είχε υπολογιστεί πως θα προσγειώνονταν στο αεροδρόμιο το απόγευμα της ίδιας ημέρας. Οι πληροφορίες ανέφεραν ότι ήταν περίπου 1.000 στρατιώτες που είχαν αναπτυχθεί στην αεροπορική βάση στο Pskov της Ρωσίας, περίπου δύο ώρες (αεροπορικώς) από το Χοστόμελ. Τη δύναμη αυτή, θα μετέφεραν 18 μεταγωγικά αεροσκάφη Il-76. Η δεύτερη φάση των ρωσικών ενισχύσεων, οι χερσαίες δυνάμεις που εισέβαλαν από τη Λευκορωσία, δυτικά του ποταμού Δνείπερου προς το Κίεβο, υποτίθεται ότι θα έφταναν το βράδυ, ωστόσο αντιμετώπισαν δυσκολίες με αποτέλεσμα να καθυστερήσουν.
Παράλληλα, το Ουκρανικό επιτελείο μετακινούσε δυνάμεις προς την περιοχή. Για την αντεπίθεση και την ανακατάληψη του αεροδρομίου, κινητοποιήθηκαν η 80η και η 95η Αερομεταφερόμενη Ταξιαρχία, η 72η Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία και το 3ο Σύνταγμα Ειδικών Επιχειρήσεων (SSO). Αξίζει να σημειωθεί ότι ολόκληρη η 72η Μ/Κ πραγματοποίησε κίνηση 90 χιλιομέτρων, με βαρέα άρματα μάχης, φορτηγά και υλικοτεχνική υποστήριξη σε αυτοκινητόδρομο, για να φτάσει γύρω στις 17:30.
Κάπου στις 15:30, ο Ζελένσκι στο πρώτο του πολεμικό διάγγελμα ανακοίνωσε ότι: «Οι εχθροί στο Χοστόμελ έχουν αποκλειστεί και τα στρατεύματα έλαβαν εντολή να τους καταστρέψουν». Παρ’ όλα αυτά η ουκρανική επίθεση ξεκίνησε μετά τη δύση του ηλίου με πλήγματα πυροβολικού και αεροπορίας για τη καταστολή της ρωσικής άμυνας. Ακολούθησε χερσαία επίθεση εντός του αεροδρομίου, ενώ μέχρι το βράδυ ο Ουκρανικός Στρατός ανακοίνωσε ότι το ανακατέλαβε, εξοντώνοντας μεγάλο αριθμό Ρώσων στρατιωτών, με κάποιους να υποχωρούν στα πέριξ. Έτσι ακυρώθηκε η επιθετική αυτή αιχμή της Ρωσίας, που ίσως σε ελάχιστες ώρες θα είχε καταλύσει την ουκρανική εξουσία.
H απότιμηση της μάχης
Αν και ο Ουκρανικός Στρατός δεν κατάφερε αρχικά να διατηρήσει τον έλεγχο του αεροδρομίου, οι λιγοστοί άνδρες της 4ης Ταξιαρχίας, καθυστέρησαν την επίθεση, αρκετά για να εμποδίσουν τη Ρωσία να το χρησιμοποιήσει αμέσως ως αερογέφυρα. Ακόμη, οι δυνάμεις βόρεια της πόλης καθυστέρησαν τα ρωσικά μηχανοκίνητα τάγματα που προελαύναν από τη Λευκορωσία, οπότε επέτρεψαν στον Ουκρανικό Στρατό να αντεπιτεθεί στο αεροδρόμιο.
Η αποτυχία στο Antonov επιδεινώθηκε από τη γενική βραδύτητα της ρωσικής προέλασης από τη Λευκορωσία, η οποία ανάγκασε τα ρωσικά στρατεύματα να επιχειρήσουν να καταλάβουν το Κίεβο χωρίς το στοιχείο του αιφνιδιασμού, μέρες πίσω από το αρχικό τους χρονοδιάγραμμα. Αλλά με βάση το πώς διαδραματίστηκαν τα γεγονότα τον επόμενο μήνα στα προάστια του Κιέβου, φαίνεται ότι η ρωσική ηγεσία δεν είχε εξελίξει και ένα σοβαρό εναλλακτικό σχέδιο.
Σύμφωνα με τις αναφορές των ημερών, ο Ουκρανικός Στρατός δεν είχε επαρκείς οχυρώσεις και αμυντικές δυνάμεις στη δυτική πλευρά της πόλης κατά την πρώτη εβδομάδα του πολέμου, αλλά ο ρωσικός στρατός απέτυχε να προσαρμοστεί, επιμένοντας στο αρχικό σχέδιο επίθεσης από το Χοστόμελ στο κέντρο της πόλης. Οι Ρώσοι απέτυχαν επίσης να ολοκληρώσουν την περικύκλωση του Κιέβου, κάτι που επέτρεψε στους Ουκρανούς να το ενισχύσουν.
Κύρια σημεία της ρωσικής αποτυχίας
- Οι ρωσικές μηχανοκίνητες μονάδες, με το πλεονέκτημα ελιγμών, δεν είχαν την εκπαίδευση και δεν κατάφεραν να προετοιμαστούν επαρκώς για μάχη σε πυκνό αστικό περιβάλλον.
- Οι αερομεταφερόμενες μονάδες, χωρίς την προετοιμασία για μάχη σε αστικά περιβάλλοντα, δεν υπερτερούσαν από το κανονικό πεζικό και ήταν λίγες για τον πλήρη έλεγχο του αεροδρομίου.
- Ο ρωσικός στρατός αντιμετώπισε σοβαρές προκλήσεις στις γραμμές ανεφοδιασμού του. Οι ενέδρες, η καταστροφή γεφυρών και οι πλημμύρες στα βορειοδυτικά του Κιέβου “στραγγάλισαν” τις προωθημένες ρωσικές δυνάμεις.
- Η μάχη του αεροδρομίου, απέδειξε την αναγκαιότητα επαρκών πυρών υποστήριξης από πυροβολικό ή/και αεροσκάφη για επιχειρήσεις βαθιάς κρούσης. Τελικά οι ρωσικές δυνάμεις δεν μπορούσαν να πραγματοποιήσουν επιχειρήσεις αντί-πυροβολικού.
Οι παραπάνω επισημάνσεις καταγράφονται σε μια πρώιμη προσπάθεια αποτύπωσης αυτής της ιδιαίτερα σημαντικής μάχης. Αναδεικνύεται όμως, πως ενέργειες μεμονωμένων διοικητών, μικρών ομάδων στρατιωτών και πολιτών μπορεί να έχουν βαθύ αντίκτυπο σε μια κομβική μάχη, που όρισε τη μετέπειτα πορεία του πολέμου.
