Η είδηση της απώλειας 63 Ρώσων στρατιωτών στην Ουκρανία σε ένα μόνο χτύπημα με ρουκέτες HIMARS από ουκρανικής πλευράς (έχει ήδη σοκάρει τη ρωσική κοινωνία) δεν είναι κάτι το πρωτοφανές. Στην ιστορία των σύγχρονων συγκρούσεων οι βομβαρδισμοί, είτε από αέρος είτε από πυροβολικό, είχαν πολύ συχνά εκατόμβες και μάλιστα σχεδόν «στιγμιαία». Βλέπουμε όμως κάτι διαφορετικό στην Ουκρανία; Ναι και αυτό είναι η μεγιστοποίηση της απόδοσης όλης της “αλυσίδας” ενός βομβαρδισμού.
Κρεμλίνο: Αντιμέτωπο με επικρίσεις μετά τον θάνατο 63 Ρώσων στρατιωτών στην Ουκρανία
Έτσι έχουμε πλέον μια σημαντική επιτάχυνση της διαδικασίας, όπου π.χ. ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος μπορεί να διακρίνει τη συγκέντρωση στρατευμάτων του εχθρού, είτε πεζών, είτε μηχανοκίνητων, να μεταδώσει σε πραγματικό χρόνο την πληροφορία, να την λάβει αυτή απευθείας ένα μόνο όχημα πυροβολικού, να εξαπολύσει τις κατευθυνόμενες ρουκέτες του (ή τα βλήματα 155 χιλιοστών) και αυτές να βρουν όλες στόχο, χωρίς να υπάρχει αντίδραση. Μιλάμε πλέον για χρόνους ελάχιστων λεπτών, αλλά το κυριότερο με διασφαλισμένη την πολύ υψηλή ακρίβεια κρούσης.
Αντίστοιχα παραδείγματα μεγάλης καταστροφής είχαμε και παλαιότερα, αλλά συνήθως έπρεπε να κινητοποιηθεί μια πυροβολαρχία από συμβατικά πυροβόλα, ή ένα μεγάλο βομβαρδιστικό αεροσκάφος (όπως π.χ. τα αμερικανικά B-52 που είδαν τέτοια δράση στο Βιετνάμ αλλά και στους πολέμους στον Κόλπο), ή στην πιο σύγχρονη εκδοχή ένας πύραυλος cruise, μεγάλου κόστους, που απαιτούσε και μια μεγάλη-βαριά πλατφόρμα εκτόξευσης. Δηλαδή ένα καταδρομικό στα ανοιχτά, ένα υποβρύχιο, ή πάλι ένα μεγάλο αεροσκάφος-φορέα. Στοιχεία δηλαδή που και τώρα βλέπουμε στην Ουκρανία, κυρίως σε χρήση από τη Ρωσία, που όμως ακόμη δεν έχει καταφέρει μέσω αυτών να επιβληθεί.
Τώρα όλα αυτά έχουν περιοριστεί σε ένα εξάτροχο φορτηγό-φορέα, 20 τόνων, μήκους 7 μέτρων (όπως π.χ. είναι το HIMARS), το οποίο είναι και σχεδόν 100 χιλιόμετρα μακριά από το στόχο, αποκρύβεται εύκολα, ενώ η τάξη του και η βολή του είναι υπόθεση λίγων λεπτών. Ενώ το ίδιο μπορεί να προσφέρει και ένα μη επανδρωμένο, ιπτάμενο ή στην επιφάνεια της θάλασσας.
Έχουμε δηλαδή μεγάλη μείωση κόστους της επιθετικής πλατφόρμας, “κατέβασμα” της κοντά στην 1η γραμμή, έλεγχο της από τοπικούς διοικητές χωρίς ανάγκη επιτελείων και πολυπρόσωπων εγκρίσεων, μείωση όγκου και αναγκών εξυπηρέτησης της, μεγάλη ακρίβεια βολής και σημαντική μείωση χρόνου αντίδρασης. Άρα με λόγο απόδοσης/κόστους πολύ υψηλό, ενώ ακόμη και μικροί σε μέγεθος στρατοί μπορεί να αποκτήσουν τέτοια όπλα-πολλαπλασιαστές ισχύος. Καθώς πέρα από το HIMARS και το MLRS, αντίστοιχα συστήματα κατευθυνομένων ρουκετών ή πυροβολικού ή μη επανδρωμένων, κατασκευάζονται από αρκετές χώρες και φυσικά την Τουρκία.
Ανάλυση: Tayfun, η τουρκική βαλλιστική απειλή και η ελληνική απάντηση
Τι αλλάζει λοιπόν στο επιχειρησιακό επίπεδο με το ουκρανικό παράδειγμα; Πολλές παραδοσιακές στρατιωτικές δομές και λειτουργίες, όπως τα παρακάτω παραδείγματα, που ευθέως αφορούν και την Ελλάδα:
Κέντρα διοίκησης: Το έχουμε δει σε πολλές ασκήσεις και εγχώρια. Όπου 2-4 ακόμη και περισσότερα οχήματα διοίκησης, τηλεπικοινωνιών, γεννητριών, μαζί με σκηνές για το προσωπικό, να οργανώνονται σε ένα σημείο με ένα δίχτυ παραλλαγής ως «κάλυψη». Στην πραγματικότητα αυτό μεταφράζεται σε ένα μαγνήτη πυρός, καθώς τόσο η συγκέντρωση πολλών οχημάτων όσο και το θερμικό και κυρίως το ηλεκτρομαγνητικό ίχνος τους, «φωνάζει» και είναι εύκολα εντοπίσιμο.
Λύση εδώ; Τη βλέπουμε στην Ουκρανία. Μαζική χρήση δορυφορικών τερματικών που επιτρέπουν α) την απομακρυσμένη διοίκηση από ασφαλή σημεία, η οποία όμως είναι σε άμεση επαφή και σε πραγματικό χρόνο με τις μονάδες στην 1η γραμμή, παρέχοντας τους οδηγίες, ψηφιακούς χάρτες, συντεταγμένες στόχων, εικόνα βίντεο, κ.λπ.
β) Τους τακτικούς διοικητές να μπορούν με ένα δορυφορικό τερματικό και 2-3 τάμπλετ ή φορητούς υπολογιστές να οργανώσουν γρήγορα τις κινήσεις των στρατευμάτων τους και να έχουν μια σαφή εικόνα του πεδίου της μάχης, χρησιμοποιώντας φθηνά μη επανδρωμένα οχήματα στον περίγυρο τους, που τους προσφέρουν άμεση εποπτεία και στοχοποίηση.
Κινήσεις μεγάλων μονάδων: Κεντρικό στοιχείο της μέχρι σήμερα διεξαγωγής μάχης, όπου σημαντικές αριθμητικά μονάδες κινούνται συντονισμένα, κυρίως σε επιθετικές επιχειρήσεις. Κάτι που στην Ουκρανία φαίνεται να μεταστρέφεται υπέρ μιας πολυμέτωπης και ρευστής κινητικότητας μικρών μονάδων, που διατηρούν ισχύ πυρός αλλά αυτονομία δράσης, σε σχετικό συντονισμό με τις γειτονικές τους. Με χαμηλό “ίχνος” αλλά ικανότητα στοχοποίησης και κλήσης βαρέως πυροβολικού για ενίσχυση, όπως και μη επανδρωμένων. Όπου εδώ ήδη δύσκολες αποστολές, όπως η διάβαση υδάτινων κωλυμάτων, η χρήση Μηχανικού στο πεδίο, η άρση ναρκοπεδίων, γίνονται έως και απαγορευτικές ακριβώς λόγω μεγάλης ακρίβειας πυρών από τις εχθρικές δυνάμεις.
Μιλάμε δηλαδή για πολλές νέες δυνατότητες και αντιλήψεις που πρέπει να ενσωματώσει ο Ελληνικός Στρατός, κάτι βέβαια που απαιτεί και σοβαρή εκπαίδευση των στελεχών, όχι απλά στη χρήση των νέων τεχνολογιών, αλλά κυρίως σε μια νέα κουλτούρα πρωτοβουλίας, από τις πιο χαμηλές βαθμίδες αξιωματικών έως τις ανώτατες. Με έμφαση στην ταχεία αξιολόγηση της απειλής και της ευκαιρίας και άρα της αντίδρασης.
Στρατοπέδευση: Και εδώ η παραδοσιακή “διασπορά” και στρατοπέδευση μακριά από τις βάσεις, παρουσιάζεται πλέον ξεπερασμένη. Καθώς διατηρεί το στοιχείο της συσσώρευσης προσωπικού και μέσων, που γίνονται έτσι στόχος, παρότι θεωρητικά υπό κάποια κάλυψη. Έτσι ελληνικές αντιλήψεις για “σκηνάκια” και απόκρυψη στο φυσικό περιβάλλον, στην Ουκρανία ήδη έχει διαφανεί πως δεν έχουν μεγάλο μέλλον. Με το σφυροκόπημα των στόχων να μη γίνεται οργανωμένα και με προγραμματισμό αλλά τελείως ευκαιριακά: όπου εντοπιστεί το “οτιδήποτε” που έχει κάποια αμυντική αξία. Και ειδικά αν έχουμε συγκέντρωση υλικών και στρατιωτών.
Κέντρα ανεφοδιασμού: Το γνωστό πρόβλημα από τον 2ο Παγκόσμιο. Όπου η συγκέντρωση βυτιοφόρων όπως και η ακόλουθη φάλαγγα τεθωρακισμένων και κάθε λογής οχημάτων ήταν στόχος. Στο σύγχρονο πεδίο αυτό είναι ακόμη πιο προβληματικό και με πολύ δύσκολη επίλυση.
Intracom Defense: Προηγμένα υβριδικά συστήματα παροχής ισχύος σε άσκηση του Βρετανικού Στρατού
Μεγάλοι στρατοί μελετούν διάφορες προτάσεις, όπως τη χρήση εναλλακτικών καυσίμων υψηλής απόδοσης, την επιτόπια παραγωγή καυσίμων (ώστε να μειωθεί και η εξάρτηση από μεγάλα κέντρα ανεφοδιασμού), προφανώς τη μείωση της κατανάλωσης των οχημάτων, ώστε να βελτιωθεί η αυτονομία τους, τη χρήση γεννητριών για τροφοδοσία με ρεύμα και όχι του κινητήρα των τεθωρακισμένων (που δημιουργεί και μεγάλο θερμικό ίχνος), όπως π.χ. κάνει στην Ελλάδα η Intracom Defense.
Όλα τα παραπάνω ισχύουν και για τη διανομή πυρομαχικών, ανταλλακτικών κ.λπ. Και εδώ η χρήση ακριβών μεν αλλά πολύ υψηλής ακριβείας πυρομαχικών, επιλύει μερικά το ζήτημα, αλλά και πάλι εμφανίζεται τεράστιος όγκος κατανάλωσης πυρός αλλά και κάθε είδους εφοδίων. Τα οποία πρέπει να είναι διαθέσιμα κοντά στο πεδίο της μάχης, και όχι σε μακρυνές αποθήκες, που απαιτούν και μια ογκώδη και μακριά αλυσίδα μεταφοράς.
Τα ίδια θα πούμε και για τις κουζίνες εκστρατείας μαζί με όλο το προσωπικό λειτουργίας και εφοδιασμού τους. Όπου η φιλοσοφία ότι θα «εμφανίζονται» κοντά στο πεδίο μάχης για να παράγουν και διανείμουν εκατοντάδες μερίδες φαγητού, είναι ξεπερασμένη καθώς απλώς προσφέρουν εύκολο στόχο. Εδώ έχουμε την επικράτηση των προσυσκευασμένων μερίδων τροφής (ΜRE) που διανέμονται/αποθηκεύονται πολύ πιο εύκολα, ενώ ο στρατιώτης μπορεί να έχει μαζί του μια-δύο ώστε να είναι αυτόνομος για κάποιο διάστημα.
Τι προσπαθούμε να πούμε με τα παραπάνω: Πως ο πόλεμος στην Ουκρανία δείχνει το «φονικό» και το «επικίνδυνο» της παραδοσιακής συγκέντρωσης στρατευμάτων, περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Όπου επιβάλλεται πλέον η πλήρης αποκέντρωση, η δράση σε μικρές καλά εξοπλισμένες, αυτόνομες ομάδες μάχης, που μπορεί να διαθέτουν και μερικά οχήματα, αλλά να παραμένουν μικρές αριθμητικά, μα με ισχυρό όγκο πυρός για το μέγεθος τους.
- Με στρατιώτες και στελέχη «πολυτάλαντα», όπου π.χ. στην μικρή ομάδα μάχης θα μεταφέρονται φορητοί αντιαρματικοί και αντιαεροπορικοί πύραυλοι, mini drone, δορυφορικό τερματικό, και θα πρέπει να μπορούν να τα χειρίζονται οι περισσότεροι, ώστε να μην εξαρτώνται από τον «έναν ειδικό χειριστή». Γενικότερα με ανάγκη πολλών, ισχυρών σε απόδοση όπλων σε επίπεδο διμοιρίας και κάτω, χωρίς τη παραδοσιακή οργάνωση δυνάμεων που θέλει εξειδικευμένες μονάδες σε επίπεδο λόχου να παρέχουν πυρά υποστήριξης.
- Με ανάγκη μεταφοράς στο μέτωπο υλικών (όπλων, πυρομαχικών, καυσίμων, ανταλλακτικών) όχι σε φάλαγγες αλλά με ταχυκίνητα ευέλικτα οχήματα. Ή ακόμη και με χρήση τεθωρακισμένων ως μεταφορικών, κέντρων επισκευής κ.λπ. όλα όμως προσαρμοσμένα στη γρήγορη δράση και στην «ένα προς ένα» εξυπηρέτηση, χωρίς ποτέ να προσφέρουν μεγάλο στόχο. Και βέβαια στο ελληνικό παράδειγμα, με προδιανεμημένα μικρά αποθέματα κοντά στην 1η γραμμή που θα χρησιμοποιηθούν αμέσως μέχρι να οργανωθεί ο εφοδιασμός.
- Με υιοθέτηση τακτικών και υλικών κάλυψης όσο πιο εξελιγμένων. Διχτυών παραλλαγής με καταστολή του θερμικού ίχνους, στολών για το προσωπικό με αντίστοιχες ιδιότητες, υλικά τηλεπικοινωνιών με μικρή ηλεκτρομαγνητική εκπομπή και με χρήση συστημάτων παραπλάνησης, δολωμάτων, συνεχών παρεμβολών.
- Με προφανώς την εξασφάλιση μεγάλου όγκου δορυφορικής επικοινωνίας, που μπορεί να προέλθει μόνο από προμήθεια «εθνικών» δορυφόρων. Όπου ως «εθνικό» ορίζεται είτε η πλήρης ιδιοκτησία τους (όπως π.χ. έκανε η Πολωνία αγοράζοντας δύο δορυφόρους επισκόπησης από την Airbus) είτε και η εγχώρια κατασκευή τους (π.χ. mini-τηλεπικοινωνιακών, που μπορεί να δημιουργηθούν εν μέρει και από ελληνικά πανεπιστήμια).
- Με συστηματική οργάνωση ενός εθνικού ψηφιακού συστήματος διοίκησης μάχης και στρατηγικού προγραμματισμού. Το οποίο θα έχει κοινή βάση γεωγραφικών δεδομένων, ικανότητες τεχνητής νοημοσύνης, οργάνωσης ανεφοδιασμού (χρησιμοποιώντας και προτείνοντας τις πιο κοντινές πηγές εφοδίων και τα προσιτά μεταφορικά μέσα), με διαρκή ενημέρωση κατανάλωσης υλικών και πρόβλεψη αναπλήρωσης τους, με καταγραφή δυνάμεων και δυναμικότητας τους, με ικανότητα σύντηξης δεδομένων επισκόπησης και κάθε είδους πληροφοριών. Ώστε τα επιτελεία να μπορούν και να έχουν άμεση αντίληψη του τι διαδραματίζεται αλλά και να παράγεται αυτοματοποιημένα η διακλαδική συνεργασία με κοινό πρότυπο οργάνωσης-στοχοποίησης-αξιοποίησης μέσων.
Καταληκτικά η ουκρανική εμπειρία είναι απίστευτα σημαντική για την οργάνωση και τακτική κάθε σύγχρονου στρατού, γιατί ακριβώς συμπυκνώνει 3 βασικά στοιχεία, τα οποία μπορεί να τα δούμε και πολύ πιο “κοντά” μας.
- Αρχικά την χρήση των πιο εξελιγμένων όπλων και από τις δύο πλευρές, που δημιουργούν ήδη αλλαγή παραδείγματος, με κυρίαρχο εδώ τα μη επανδρωμένα.
- Στη συνέχεια την μακρόχρονη σύγχρονη πολεμική δράση που μας επιτρέπει να διαπιστώσουμε πως αυτή εξελίσσεται και τι ανάγκες δημιουργεί, πέρα από τους «στιγμιαίους πολέμους» που είχαμε παρακολουθήσει τα τελευταία χρόνια. Και πέρα βέβαια από τις συνεχείς αψιμαχίες δυτικών στρατών με “πρωτόγονα” αντάρτικα, όπου και εκεί είδαμε πολύ μεγάλες αστοχίες των παλαιομοδίτικων τακτικών και της φιλοσοφίας αντιμετώπισης ασύμμετρων απειλων.
- Και τέλος, την σχετικά ισορροπημένη αντιπαράθεση των δύο αντιπάλων, σε ένα μη φιλικό πεδίο μάχης για κανένα (τεράστιες πεδιάδες χωρίς κάλυψη, μεγάλα ποτάμια και βάλτους που δρουν απαγορευτικά στην όποια προέλαση, ακραίο κλίμα, παρουσία μεγάλων αστικών κέντρων και εκατοντάδων χιλιάδων αμάχων κ.ο.κ.).
Θα τολμούσαμε να πούμε -με δόση υπερβολής βέβαια- πως κάθε νέα προμήθεια οπλισμού θα πρέπει να «αναβληθεί» για μερικούς μήνες ώστε να μελετηθούν τα ουκρανικά διδάγματα και να αναπροσαρμοστεί η αγορά του. Ενώ θα ακολουθήσει η αναδιοργάνωση τακτικών και στρατηγικών όπως και η εκπαίδευση του προσωπικού, αν διαπιστωθεί -που θα διαπιστωθεί- ότι δεν καλύπτουν τις νέες φιλοσοφίες μάχης που χρειάζονται. Εκτός βέβαια αν παραμένουμε πιστοί στην αντίληψη πως ο πόλεμος στις επόμενες δεκαετίες θα μας “κάνει τη χάρη” να ακολουθήσει τα “προβλεπόμενα”.
