Του Αλέξανδρου Θεολόγου
Φάνταζε ως ιπτάμενος αναχρονισμός και ήταν. Από τα λίγα καταδιωκτικά διπλάνα του Β΄ ΠΠ, το Gloster Gladiator βρέθηκε να πολεμά σε έναν πόλεμο που κυριαρχούσαν νέα ολομεταλλικά μονοπλάνα μαχητικά. Για την εποχή που σχεδιάστηκε ήταν σχετικά γρήγορο αλλά ο οπλισμός του ήταν ελαφρώς καλύτερος από ένα καταδιωκτικό του Μεγάλου Πολέμου: δύο πολυβόλα που έβαλλαν διά μέσου της έλικας, συν δύο ακόμη στις κάτω πτέρυγες, έξω από τον “δίσκο” της έλικας.
Στις αρχές του 1940 η RAF έστειλε δύο Μοίρες Gladiators να πολεμήσουν στην Γαλλία, όπου ο τύπος σημείωσε μερικές επιτυχίες παρόλο που υστερούσε δραματικά από άποψη ταχύτητας με τα ολοκαίνουργια Bf109. H ταχύτατη προέλαση της Wehrmacht ανάγκασε τελικά τους Βρετανούς πιλότους να βάλουν φωτιά στα αεροπλάνα τους για να μην τα αφήσουν στα χέρια του προελαύνοντος εχθρού. Όλα έδειχναν ότι αυτή ήταν και η τελευταία μάχη τους. Η πολιορκία της Μάλτας από τις δυνάμεις του Άξονα τα άλλαξε όλα.
Η Μάλτα και το γειτονικό νησί Γκόζο βρίσκονταν στην διασταύρωση δύο στρατηγικής σημασίας θαλασσίων οδών, σχεδόν στο μέσον της Μεσογείου. Ο βρετανικός Στόλος χρειαζόταν την Μάλτα για να μπορεί να ενισχύει τα στρατεύματα της Αυτοκρατορίας στην Αίγυπτο διά της οδού Δύσης-Ανατολής. Τα πλοία του Άξονα έπρεπε να κινηθούν από Βορρά προς Νότο για να διασφαλίσουν την επικοινωνία με τις ιταλικές και γερμανικές δυνάμεις στην Λιβύη. Η βρετανική ναυτική βάση στο νησί ήταν θεμελιώδους σημασίας. Η Μάλτα έπρεπε να κρατήσει.
Το πρόβλημα ήταν ότι τα σύγχρονα Spitfires και Hurricanes δεν ήταν ποτέ αρκετά. Η παρουσία του Βασιλικού Ναυτικού στη Μεσόγειο ήταν υπολογίσιμη αλλά η ιταλική Αεροπορία αποτελούσε πολύ σοβαρή απειλή λόγω της μικρής απόστασης των βάσεων της Regia Aeronautica από το νησί. Με την RAF απασχολημένη με την Μάχη της Αγγλίας, μια απελπισμένη μάχη επιβίωσης, οι υπερασπιστές του νησιού θα έπρεπε να αμυνθούν με ό,τι είχαν.
Σε μια αποθήκη του Ναυστάθμου στο Hal Far βρέθηκαν μερικά κιβώτια με τμήματα από διαλυμένα Sea Gladiators, μαζί με εξαρτήματα και ανταλλακτικά. Τα κιβώτια προορίζονταν να φορτωθούν στο αεροπλανοφόρο HMS Glorious το οποίο είχε έλθει από τον Ινδικό στην Νορβηγία προκειμένου να μαζέψει όσα Gladiators είχαν επιβιώσει των επιχειρήσεων κατά των Γερμανών. Ωστόσο το αεροπλανοφόρο δεν έφθασε ποτέ στην Μάλτα. Aναχαιτίστηκε εν πλω και βυθίσθηκε στις 7 Ιουνίου 1940 από τα γερμανικά ελαφρά θωρηκτά ‘Gneisenau’ και ‘Scharnhorst’.
Το προσωπικό της RAF στο νησί άνοιξε τα κιβώτια κι άρχισε να συναρμολογεί τα Gladiators. Μετά από σκληρή δουλειά κατάφεραν να καταστήσουν τέσσερα αεροπλάνα πτήσιμα όμως ήταν μισή νίκη καθώς οι πιλότοι στην Μάλτα, συμπεριλαμβανομένων των χειριστών αερακάτων που βρίσκονταν εκεί, ήταν απελπιστικά λίγοι. Ακόμη κι αυτοί δεν είχαν καθόλου πείρα ή είχαν ελάχιστη, στην καλύτερη περίπτωση, από μονοθέσια καταδιωκτικά. Δύο ακόμη Gladiators συναρμολογήθηκαν ενώ ο αριθμός των ιπταμένων στο νησί ενισχύθηκε με… δύο χειριστές. Όμως ένας από τους καινούργιους είχε πετάξει πριν με Gladiator.
Όταν τα ιταλικά βομβαρδιστικά σκίασαν τον ουρανό της Μάλτας, οι υπερασπιστές της διέθεταν έξι «Μονομάχους» και επτά πιλότους. Η μάχη φαινόταν άνιση. Απέναντι σε μια ισχυρή αεροπορική δύναμη με βάσεις επικίνδυνα κοντά, οι Βρετανοί αντέτασσαν μερικά προπολεμικά διπλάνα… Για την αναχαίτιση των εχθρικών βομβαρδιστικών, απογειώνονταν συνήθως δύο ή τρία ή τέσσερα Gladiators και δύο έμεναν πάντα στο έδαφος ως εφεδρεία. Σύντομα οι Ιταλοί κατάλαβαν πως το νησί δεν ήταν εντελώς άοπλο.
Η συνοδεία ιταλικών βομβαρδιστικών από μαχητικά έφερε αριθμητικώς τους Βρετανούς σε δεινή θέση. Η τακτική που επελέγη ήταν να επιτίθονται στα βομβαρδιστικά όταν αυτά είχαν πλησιάσει αρκετά και να προσπαθούν να εμποδίζουν τον βομβαρδισμό ή να περιορίζουν την αποτελεσματικότητά του, αποφεύγοντας τις ανοικτές αερομαχίες με τα συνοδά καταδιωκτικά. Αρκετά ιταλικά αεροπλάνα έπεσαν θύμα των υπερασπιστών της Μάλτας όμως τα καταπονημένα Gladiators άρχισαν να δείχνουν ότι δεν θα άντεχαν για πολύ ακόμη.
Οι κινητήρες Bristol Mercury είχαν φθάσει –και ξεπεράσει– τα όριά τους. Το σφυροκόπημα του νησιού από τις αεροπορικές επιδρομές συνεχίζονταν με αμείωτη ένταση αλλά τα Gladiators σπανίως πλέον μπορούσαν να βρεθούν στον αέρα όλα μαζί. Δύο είχαν ήδη καθηλωθεί στο έδαφος, χωρίς κινητήρες. Και τότε, όπως καμμιά φορά συμβαίνει όταν όλα δείχνουν να έχουν χαθεί, έγινε… ένα θαύμα.
Επίσης καθηλωμένο βρισκόταν και ένα δικινητήριο βομβαρδιστικό Blenheim, εφοδιασμένο με κινητήρες Mercury XV. Επιστρατεύοντας όλη τους την επινοητικότητα, οι μηχανικοί της RAF κατάφεραν να προσαρμόσουν τους κινητήρες του Blenheim στα δύο Gladiators καθιστώντας τα ξανά επιχειρησιακά! Ένας χειριστής τοποθέτησε δύο επιπλέον πολυβόλα στο αεροπλάνο του όμως αυτό καταστράφηκε άδοξα στο έδαφος κατά την διάρκεια ενός βομβαρδισμού.
Τρία ακόμη βρετανικά καταδιωκτικά υπέστησαν σοβαρές ζημιές σε διάστημα δύο-τριών ημερών λόγω ατυχημάτων κατά την προσγείωση ή την τροχοδρόμηση, αφήνοντας ικανά για πτήση μόνο δύο Gladiators. Στις 26 Ιουνίου 1940 η κατάσταση ήταν δραματική αλλά δύο ημέρες αργότερα τέσσερα Hurricanes έφθασαν στην πολιορκημένη Μάλτα. Θα ακολουθούσαν κι άλλα, δίνοντας μια ανάσα στους πιεζόμενους υπερασπιστές της και επιτρέποντας την απόσυρση των ηρωικών «Μονομάχων».
Κάθε μεγάλη μάχη έχει και τους θρύλους της. Η ιστορία τριών Gladiators με τα ονόματα ‘Faith’, ‘Hope’ και ‘Charity’ που έδωσαν πολυήμερες μάχες εναντίον της Regia Aeronautica είναι γνωστή. Πόσο αληθινή όμως είναι; Στον πόλεμο πολλά περιστατικά λαμβάνουν υπερβολικές διαστάσεις είτε λόγω της σύγχυσης που συνήθως περιβάλλει τα γεγονότα ή επειδή υπερτονίζονται από την προπαγάνδα για την αναγκαία αναπτέρωση του ηθικού μαχητών και αμάχων.
Αυτό που παραμένει αδιαμφισβήτητο είναι ότι η μικρή αεροπορική δύναμη της Μάλτας συγκράτησε την κλιμάκωση των ιταλικών βομβαρδισμών μέχρι την άφιξη των σύγχρονων Hurricanes. Όταν οι Ιταλοί ενίσχυσαν τις δυνάμεις τους για επιθέσεις μεγάλης κλίμακας κατά του νησιού, η Μάλτα ήταν καλύτερα εξοπλισμένη για να τους αποκρούσει ενώ το ηθικό των κατοίκων παρέμεινε υψηλό καθώς ο κόσμος έβλεπε ότι ο εχθρός έβρισκε αντίσταση. Έστω κι αν αυτή ερχόταν από μερικά παλιά καταπονημένα διπλάνα.
