Η κυβέρνηση της Λιθουανίας αποχώρησε από τη διεθνή σύμβαση που απαγορεύει τα όπλα διασποράς, επικαλούμενη τις ανησυχίες της ως προς την ασφάλεια της, εξαιτίας της Ρωσίας, απόφαση που πυροδότησε κύμα επικρίσεων από πλευράς οργανώσεων υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η βαλτική χώρα των 2,8 εκατομμυρίων κατοίκων, για δεκαετίες σοβιετική δημοκρατία —υπό σοβιετική κατοχή, κατά την τρέχουσα άποψη στο Βίλνιους— εξέφρασε επίσης την πρόθεσή της να αποσυρθεί από άλλη διεθνή σύμβαση, που απαγορεύει τη χρήση ναρκών κατά προσωπικού.
Το Βίλνιους επιχειρηματολογεί πως με αυτό τον τρόπο θα ενισχύσει τις αμυντικές δυνατότητες της χώρας, τρία χρόνια μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, καθώς φοβάται πως θα μπορούσε να είναι επόμενος στόχος της Μόσχας.
Την απόφαση της λιθουανικής κυβέρνησης επέκριναν έντονα ΜΚΟ. Η Διεθνής Αμνηστία χαρακτήρισε «καταστροφική» την κίνηση, ενώ το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Human Rights Watch, HRW) τη χαρακτήρισε «εξαιρετικά ανησυχητική». Και οι δυο οργανώσεις προειδοποίησαν πως μπορεί να θέσει σε κίνδυνο ζωές αμάχων.
Το λιθουανικό κοινοβούλιο έδωσε πράσινο φως για την έξοδο από τη Σύμβασης για τα Πυρομαχικά Διασποράς τον Ιούλιο, όμως το Βίλνιους χρειάστηκε να περιμένει έξι μήνες από την υποβολή των απαιτούμενων εγγράφων στον ΟΗΕ προκειμένου η απόφαση να ισχύσει.
Η Λιθουανία έγινε έτσι η πρώτη χώρα η οποία εγκατέλειψε τη σύμβαση, που υιοθετήθηκε το 2008, και το πρώτο κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αποχωρεί από πολυμερή συμφωνία για τον έλεγχο των εξοπλισμών.
Ούτε η Ρωσία, ούτε η Ουκρανία είναι συμβαλλόμενα μέρη στη σύμβαση. Και οι δυο πλευρές χρησιμοποιούν πυρομαχικά διασποράς. «Η Ρωσία χρησιμοποιεί όλα τα διαθέσιμα μέσα στον συμβατικό πόλεμο και αυτό δείχνει πως πρέπει να δράσουμε για να αποκτήσουν αποτελεσματική αποτροπή και άμυνα», είπε αυτή την εβδομάδα στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Καρόλις Αλέξα, υφυπουργός Άμυνας της Λιθουανίας. «Το ότι αποσυρόμαστε από τη σύμβαση μας δίνει τη δυνατότητα να αυξήσουμε την αποτελεσματικότητα της άμυνάς μας εναντίον στόχων (εκτεινόμενων σε) μεγάλη επιφάνεια», πρόσθεσε.
Η σύμβαση έχει 112 κράτη μέλη και άλλα 12 μέρη την έχουν υπογράψει. Απαγορεύει τη χρήση, τη μεταβίβαση, την παραγωγή και την αποθήκευση πυρομαχικών διασποράς. Αυτά συμπεριλαμβάνουν βόμβες ή πυραύλους που εξαπολύονται από αέρος και οβίδες που βάλλονται από το πυροβολικό. Ο φορέας (βόμβα, ρουκέτα, οβίδα) ανοίγει στον αέρα και διασπείρει τα υποπυρομαχικά σε μεγάλη έκταση.
Πολλές χώρες έχουν εγκαταλείψει τα οπλικά συστήματα του είδους επειδή εγείρουν διαρκή απειλή: πολλά υποπυρομαχικά δεν εκρήγνυνται και καταλήγουν να μετατρέπονται σε νάρκες ξηράς που μπορεί να σκοτώσουν ή να ακρωτηριάσουν χρόνια αργότερα.
Η μη κυβερνητική οργάνωση HI (Handicap International), ιδρυτικό μέλος συμμαχίας κατά των πυρομαχικών διασποράς, κάλεσε το Βίλνιους να επανεξετάσει την απόφασή του. Η απόφαση αυτή «ανοίγει τον δρόμο σε επικίνδυνη τάση, καθώς μπορεί να ενθαρρύνει άλλες χώρες να αναιρέσουν δεσμεύσεις τους δυνάμει συμβάσεων για τον αφοπλισμό (…) ιδιαίτερα σε περίοδο αυξημένης ανησυχίας όσον αφορά την ασφάλεια», ανέφερε η Άλμα Τασλιτζάν σε ανακοίνωσή της. «Η σύμβαση του Όσλο έχει αποδειχθεί αποτελεσματική για την προστασία των αμάχων έναντι αυτών των όπλων (που σκοτώνει) χωρίς διάκριση», πρόσθεσε η ίδια.
Ο κ. Αλέξα από την πλευρά του είπε πως το Βίλνιους θα «λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα» για να ελαχιστοποιηθούν οι συνέπειες της χρήσης όπλων διασποράς, προβλέποντας την εκκαθάριση υποπυρομαχικών που δεν έχουν εκραγεί έπειτα από κάθε δυνητική χρήση από τον στρατό. «Τα πυρομαχικά διασποράς έχουν τεράστια καταστροφική ισχύ και θα δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στους εσωτερικούς κανόνες για τη χρήση τους», διαβεβαίωσε.
