Των Φαίδωνα Γ. Καραϊωσιφίδη και Brian Schofield – aerospace & defense analyst
H STOVL έκδοση του JSF αποτελεί ένα τεράστιο άλμα για τη Ναυτική Αεροπορία και ειδικά αυτή του Σώματος των Αμερικανών Πεζοναυτών (USMC), προσδίδοντάς της ευελιξία επιχειρήσεων με ένα μαχητικό κατακόρυφης/βραχείας αποπροσγείωσης από προκεχωρημένες βάσεις ξηράς ή αποπροσνήωσης από θαλάσσιες πλατφόρμες, το οποίο υπερτερεί εντυπωσιακά του προκατόχου του AV-8Β Harrier ΙΙ σε όλους τους τομείς. Το υπερηχητικό F-35B, όμως, πέραν της εκτόξευσης των δυνατοτήτων τού USMC, επαναφέρει στο προσκήνιο το δόγμα του «ελαφρού αεροπλανοφόρου» (Light Carrier Concept): μια παλιά φιλοδοξία να συνδυαστούν μαχητικά STOVL με το «Gator Navy», δηλαδή τα μεγάλα πλοία αποβατικής κρούσης, αποδίδοντας αεροπλανοφόρα με Lightning II.
H ιδέα των επιχειρήσεων πλοίων αποβατικής κρούσης LHA/LHD (Landing Helicopter Assault/Landing Helicopter Dock) ως αεροπλανοφόρων STOVL (Short Take-Off Vertical Landing) είναι τόσο παλιά όσο η εισαγωγή των αρχικών McDonnell Douglas AV-8 Harrier σε υπηρεσία με το Σώμα των Πεζοναυτών. Έκτοτε έχει μετεξελιχθεί ακολουθώντας τις μεταβολές των πλοίων, αλλά κυρίως των όλο και ικανότερων αεροσκαφών αυτής της κατηγορίας!
Το αρχικό δόγμα των «STOVL (attack) Carriers» είχε μια πρώτη εφαρμογή με το USS Nassau (LHA-4), ένα πλοίο αμφίβιου πολέμου κλάσης Tarawa των 39.000 τόνων, που μπορούσε να μεταφέρει 1.900 πεζοναύτες με τον εξοπλισμό τους, περιλαμβανομένων μεταφορικών και επιθετικών ελικοπτέρων, όπως και Harrier. To LHA-4 (το οποίο μπήκε σε υπηρεσία το 1979 και παροπλίστηκε το 2011), όταν αναπτύχθηκε στη Μεσόγειο τον Απρίλιο του 1981, κατέκτησε την πρωτιά στο US Navy, ως πλοίο αποβατικής κρούσης να επιχειρεί σαν «Harrier carrier».
Υλοποιώντας δέσμευση για την παρουσία δυο αμερικανικών αεροπλανοφόρων στην περιοχή, είχε επιβιβάσει τη MAG 32 (Marine Air Group) που αποτελούσαν δυο Μοίρες VMA (Marine Attack Squadron) των Πεζοναυτών με 20 συνολικά AV-8A, συνεπικουρώντας το USS Saratoga (CV-60) στη ζώνη ευθύνης του 6ου Στόλου για διάστημα δέκα εβδομάδων (13 Απριλίου-29 Ιουνίου 1981). Το USS Nassau θα επέστρεφε και άλλες φορές στη Μεσόγειο, ενώ στην επιχειρησιακή ανάπτυξή του το 1987-1988 (29 Σεπτεμβρίου 1987 – 29 Μαρτίου 1988), έχοντας τη VMA-231 ως οργανική Μοίρα, σημείωσε την πρώτη εμφάνιση AV-8B Harrier II στην περιοχή.
Σε μια άλλη ιστορική στιγμή, την 1η Αυγούστου 1983, το USS Nassau υποδέχθηκε North American Rockwell OV-10A Bronco, τα οποία προσνηώθηκαν στο κατάστρωμά του σε μια δοκιμή χρήσης αεροπλάνων STOVL από LHA/LHD για υποστήριξη των μονάδων Πεζοναυτών, η οποία όμως δεν είχε συνέχεια. To LHA-4 όμως θα συμμετείχε ως «Harrier carrier» και στην Επιχείρηση Desert Shield/DesertStorm, παραμένοντας στην περιοχή του Κόλπου για 8 μήνες (Αύγουστος 1990-Απρίλιος 1991) ως ναυαρχίδα της 4 ΜΕΒ (Marine Expeditionary Brigade) και φιλοξενώντας τα Harrier II της MAG 40.
Το δόγμα των «Harrier carrier» επανήλθε «επαυξημένο και βελτιωμένο» στο Δεύτερο Πόλεμο του Κόλπου και στην εισβολή στο Ιράκ το 2003, με τα USS Bataan (LHD-5) και USS Bonhomme Richard (LHD-6), αμφότερα πλοία της κλάσης Wasp (ναυπηγήσεις των μέσων της δεκαετίας του 90, τα οποία υπηρετούν ακόμη στο USN). Tα δυο LHD, αφού αποβίβασαν τους πεζοναύτες με τα υλικά τους, που μετέφεραν στην περιοχή, έδρασαν στη διάρκεια της Επιχείρησης Iraqi Freedom, υποστηρίζοντας το καθένα δυο Μοίρες AV-8B του USMC, συγκροτώντας δυο MAG με 24 αεροπλάνα η καθεμία, ως μέρος της Task Force 51.
Το δόγμα αδράνησε στη συνέχεια, καθώς το Σώμα αντιμετώπιζε προβλήματα τόσο με τον στόλο των Harrier II, όσο κυρίως με το διάδοχο πρόγραμμα του JSF και τις καθυστερήσεις στην εξέλιξή του. Παρ’ όλα αυτά, οι Πεζοναύτες ήταν οι πρώτοι που έβαλαν σε υπηρεσία τη STOVL έκδοσή του, λαμβάνοντας το ρίσκο να μην αγοράσουν μαχητικό ενδιάμεσης λύσης, όπως έκανε το US Navy με επιπλέον Super Hornet, όταν τα δικά τουF-35C παρουσίαζαν επίσης σημαντική ολίσθηση στο χρονοδιάγραμμά τους.
Με την ένταξη των STOVL Lightning II σε Μοίρες του USMC, το θέμα των LHA/LHD ως υβριδικών αεροπλανοφόρων όχι μόνο επανήλθε, αλλά εντάχθηκε (από τα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας) και στον μεσο-μακροπρόθεσμο σχεδιασμό του Σώματος, μαζί με τη μετάπτωση των Μονάδων F/A-18 σε JSF και την απόσυρση των AV-8B προς τα τέλη της τρέχουσας δεκαετίας.
Καθώς όμως το USMC δεν είναι «αυτόφωτος» κλάδος των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων, αλλά κηδεμονεύεται σε όλες τις πτυχές των δραστηριοτήτων του από το US Navy, ο σχεδιασμός αυτός ήταν προέκταση των κύριων σχεδίων του τελευταίου, όπως προετοιμάστηκε και τελικά εκφράστηκε σαν το σχέδιο Battle Force 2045. Στο δόγμα αυτό, που παρουσίασε ο Mark Esper, υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ επί προεδρίας Τραμπ, την περίοδο 2019-2020 (και το οποίο τυπικά βρίσκεται ακόμη σε ισχύ, καθώς οι τροποποιήσεις του από την προεδρία Μπάιντεν δεν έχουν οριστικοποιηθεί), τα πυρηνοκίνητα υποβρύχια κρούσης (SSN) και τα μεγάλα αεροπλανοφόρα (CVN) παραμένουν ο κορμός του στόλου του US Navy. [Με προοπτική αυτό να συγκροτείται από 500 πλοία -επανδρωμένα και μη- έως το 2045, έχοντας όμως ήδη 335 «παραδοσιακές» (επανδρωμένες) μονάδες έως το 2035!]
Στον παραπάνω σχεδιασμό δέκα αεροπλανοφόρα κλάσης Ford θα αντικαταστήσουν ισάριθμα CVN κλάσης Nimitz, που θα πλαισιωθούν από έξι επιπλέον ελαφρά αεροπλανοφόρα (CVN–L), τα οποία θα επιχειρούν μαζί ή αντί των μεγάλων «flattop». Τα CVN-L είναι πιθανόν να βασιστούν στη σχεδίαση των πλοίων αποβατικής κρούσης κλάσης America, αλλά θα είναι μεγαλύτερα και θα έχουν πυρηνική πρόωση.
Τα LHA της κλάσης αυτής έχουν μήκος 257 μέτρα, βύθισμα 32 και εκτοπίζουν 45.000 τόνους, με ικανότητα ταυτόχρονης μεταφοράς 12 MV-22B Osprey, 6 F-35B Lightning II, 4 CH-53K, 7 AH-1Z/UH-1Y και 2 MH-60S (του US Navy). Σε ρόλο «Harrier carrier» μπορούν να μεταφέρουν τουλάχιστον 20 AV-8B και 2 MH-60S για SAR, ενώ τα Harrier ΙΙ μπορούν να αντικατασταθούν από F-35B. Ενώ τα CVN-L με εκτόπισμα έως και 60.000 τόνους θα έχουν υποδομές υποστήριξης «συμβατικών» επιχειρήσεων μαχητικών, δηλαδή καταπέλτες και συρματόσχοινα ανάσχεσης/ανάκτησης.
Τα LHA/LHD όμως του «Gator Navy» θα μπορούσαν επίσης να έχουν ρόλο στο μελλοντικό Ναυτικό του Battle Force 2045, συνεπικουρώντας και συμπληρώνοντας τα CVN/-L. Σύμφωνα με τον παράλληλο σχεδιασμό του USMC, οι ARG/MEU (Amphibius Ready Group/Marine Expeditionary Unit), χωρίς να αλλάξουν τις αποστολές τους και τα καθήκοντα που απορρέουν από αυτές, θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν τις πλήρεις δυνατότητες των πλοίων αμφίβιων επιχειρήσεων ως πλωτές βάσεις προσφέροντας στις συνεργαζόμενες δυνάμεις σημαντικές ικανότητες εφαρμογής αεροπορικής ισχύος.
Το «εργαλείο» που θα μετατρέψει τα LHA/LHD σε «Lightning carrier» θα είναι φυσικά τα F-35B και οι τεράστιες δυνατότητες που προσφέρει, τόσο απόλυτα όσο και συγκριτικά με τα AV-8B, σε αγώνα αέρος-αέρος και αέρος-εδάφους/επιφανείας.
Μια νέα εποχή αεροναυτικού πολέμου
«Λυδία λίθος» της μετάβασης από το θεωρητικό δόγμα στην επιχειρησιακή πράξη ήταν ο πλους του νεότευκτου USS Tripoli (LHA-7) σε μια μεγάλη δοκιμή που πραγματοποιήθηκε στα τέλη Μαρτίου και τις αρχές Απριλίου 2022, όπως θα δούμε παρακάτω. Έτσι, για πολλούς, όταν στις 30/3/2022 τα F-35B δύο Μοιρών του Σώματος απογειώθηκαν από τον MCAS Yuma στην Αριζόνα, για να προσνηωθούν στο κατάστρωμα του USS Tripoli, που βρισκόταν στην έδρα του, στο λιμάνι του Σαν Ντιέγκο, ξεκίνησε να γράφεται μια καινούρια σελίδα αεροναυτικού πολέμου.
Το LHA-7 είναι το δεύτερο πλοίο της κλάσης αμφίβιας κρούσης America που ξεκίνησε να ναυπηγείται τον Ιούνιο του 2014, καθελκύστηκε τον Μάιο του 2017 και μπήκε -καθυστερημένα- σε υπηρεσία τον Ιούλιο του 2020. Το USS Tripoli, όπως και το «αδελφό» USS America, διαφέρουν από τα υπόλοιπα της κλάσης, η οποία προβλέπεται να ναυπηγήσει 11 συνολικά μονάδες.
Τα δυο πλοία δεν έχουν κατάστρωμα-δεξαμενή (well-deck) για προσόρμιση αποβατικών ακάτων και LCAC (Landing Craft Air Cushion), αλλά αναδιαμορφώνουν τον χώρο για να επεκτείνουν το υπόστεγο αεροσκαφών, το οποίο μεγεθύνεται επίσης από τον περιορισμό άλλων διαμερισμάτων εξυπηρέτησης που έχουν συνήθως τα LHA. Από το τρίτο όμως πλοίο της κλάσης, το USS Boungainville, το οποίο βρίσκεται υπό κατασκευή, η διαρρύθμιση θα αλλάξει, επαναφέροντας το well-deck.
Έτσι, τα LHA-6 και LHA-7 είναι από άποψης μεταφορικής ικανότητας αεροσκαφών βελτιστοποιημένα για αεροπορικές επιχειρήσεις, χωρίς όμως να χάνουν τη βασική δυνατότητα υποστήριξης αμφιβίων επιχειρήσεων, έστω και απομειωμένης. Το US Navy και το USMC δεν έχουν οριστικοποιήσει πλήρως τη διαμόρφωση των υπόλοιπων πλοίων της κλάσης America, αλλά είναι πιθανό ότι τα μισά περίπου από αυτά θα προορίζονται τελικά και ως «Lightning carrier» και όχι αποκλειστικά ως «παραδοσιακά» LHA, δηλαδή θα έχουν τα χαρακτηριστικά των USS Tripoli και USS America.
Τα «Lightning carrier», που θα μπορούν να μεταφέρουν 16-20 F-35B (ή και έως 24, εάν αυτό δείξουν οι δοκιμές, όπως αυτή που πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο), αναφέρονται από κάποιες πηγές ως CV–L. Σενάρια που ίσως γίνουν επιχειρησιακές πρακτικές στο μέλλον αναφέρονται στον σχηματισμό Ομάδων Μάχης Εκστρατείας-ESG (Expeditionary Strike Group) που θα συγκροτούνται από δύο LHA, ένα στον «παραδοσιακό» του ρόλο μεταφέροντας πεζοναύτες και τα μέσα (εναέρια και αμφίβια) μεταφοράς τους στην ξηρά και το άλλο σε ρόλο CV-L με F-35B.
Τα STOVL F-35B, με τα υπέρτερα χαρακτηριστικά που διαθέτουν έναντι των Harrier II, θα μπορούν να εκτελέσουν τα περισσότερα, αν όχι και όλα τα καθήκοντα των Μοιρών μιας Πτέρυγας Αεροπλανοφόρου (CVW), αλλά να υλοποιήσουν και νέους ρόλους, όπως την προσβολή στρατηγικών στόχων σε περιοχές με ισχυρή εχθρική παρουσία, κάτι που δεν αποτελεί σήμερα μέρος των καθηκόντων της Αεροπορίας των Πεζοναυτών.
Όπως έχουμε αναφέρει και με άλλες ευκαιρίες, η έκδοση STOVL του F-35 λόγω του ογκώδους συγκροτήματος του ανεμιστήρα (lift fan) για τις κατακόρυφες προσαπογειώσεις έχει μικρότερη ποσότητα μεταφερόμενων καυσίμων, ενώ και οι αποθήκες οπλισμού του δεν μπορούν να μεταφέρουν βόμβα (JDAM) ή ισοδύναμο όπλο των 2.000 λιβρών. Κατά τα άλλα, όμως, διαθέτει τις ίδιες ικανότητες μάχης με τα άλλα Lightning II, είτε τα χερσαία F-35A είτε τα ναυτικά F-35C.
Επιπλέον, τα εξελιγμένα ηλεκτρονικά των Lightning II τα καθιστούν λιγότερο εξαρτώμενα από μέσα υποστήριξης μάχης, όπως πλατφόρμες AEW&C, απ’ ότι τα μαχητικά τέταρτης γενιάς, όπως το F/A-18. Έτσι, για τον ρόλο που προορίζονται στα CV-L δεν θα απαιτούν απαραίτητα τέτοια μέσα υποστήριξης. Το πρόβλημα της περιορισμένης ακτίνας δράσης των F-35B, που δεν ξεπερνά τα 450 ν.μ., μπορεί να επιλυθεί με την ενσωμάτωση στην ACE (Aviation Combat Element) των CV-L και αριθμού MV-22 Osprey σε ρόλο εναέριου ανεφοδιασμού. Οι Πεζοναύτες έχουν ήδη πειραματιστεί με τα Osprey σε ρόλο ιπτάμενου τάνκερ-VARS (V-22 Aerial Refueling System) και την ικανότητα του tilt-rotor να παρέχει 4,5 τόνους καυσίμου σε αεροπλάνα και ελικόπτερα των MEU.
Η ένταξη 2-4 MV-22 στην αεροπορική συνιστώσα του «Lightning carrier» θα απομειώσει τον αριθμό των μαχητικών (πιθανότατα κατά 2 ή 4), αλλά θα αυξήσει τις ικανότητές τους, παρέχοντας και έναν σημαντικό παράγοντα ασφάλειας στις επιχειρήσεις. Επιπλέον, θα μειώσει τον αριθμό των απαιτούμενων εξόδων F-35B από το πλοίο ανά δεδομένη αποστολή, οι οποίες δυνατότητες είναι σαφώς πιο περιορισμένες απ’ ό,τι στα «συμβατικά» μεγάλα CVN.
Ο ρυθμός των αποπροσνηώσεων που μπορεί να διατηρηθεί σε επιχειρήσεις F-35B είναι εντελώς διαφορετικός από τις ίδιες παραμέτρους για ένα αεροπλανοφόρο. [Να υπενθυμίσουμε ότι οι επιχειρήσεις των F-35B από LHA/LHD γίνονται με συμβατική βραχεία απονήωση, αφού τα πλοία αυτά, σε αντίθεση με τα δυο αεροπλανοφόρα κλάσης Queen Elizabeth II του Βασιλικού Ναυτικού ή το ιταλικό ITS Cavour, που επίσης επιχειρούν με STOVL JSF, δεν διαθέτουν ράμπα ski-jump.]
Όπως έχουμε αναφέρει, η Αεροπορική Πτέρυγα (CVW) κάθε αεροπλανοφόρου προορίζεται να ενσωματώσει μια ή και δυο Μοίρες F-35C πριν από το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας (μια από τις οποίες θα μπορεί να είναι Μονάδα του USMC, το οποίο ως γνωστόν αγοράζει τόσο STOVL όσο και -C JSF). Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, επιχειρήσεις «Lightning carrier» με 16-20 (ή και 24) F-35B, θα διπλασίαζε τα διαθέσιμα στελθ μαχητικά στα CSG (Carrier Strike Group) του Αμερικανικού Ναυτικού χωρίς την ανάγκη ναυπήγησης επιπλέον CVN. Από την άλλη, το δόγμα χρήσης των LHD και ειδικά των καινούριων LHA ως αεροπλανοφόρων, θα μπορούσε να λειτουργήσει τόσο σε συνδυασμό με CVN όσο και ανεξάρτητα, ως πλατφόρμες ESG (Expeditionary Strike Group).
Οι παραπάνω προοπτικές, αν και ενδιαφέρουσες, δεν είναι άμοιρες κριτικής ακόμη και αντιρρήσεων. Οι Πεζοναύτες, που ήδη παραπονιόντουσαν για τον μικρό αριθμό των LHD/LHA, ζητούν πολύ περισσότερες μονάδες σε περίπτωση που εφαρμοστεί το δόγμα των «Lightning carrier», επισημαίνοντας το γεγονός ότι σε μια τέτοια περίπτωση τα αεροσκάφη των πλοίων αμφίβιου πολέμου δεν θα εξυπηρετούν πλέον τις ανάγκες του Σώματος.
Υπάρχουν επίσης και αρκετοί που θεωρούν ότι, επειδή το δόγμα των «Lightning Carrier» αναφέρεται εδώ και μία περίπου πενταετία, δεν είναι απαραίτητα σωστό, ενώ άλλοι, λιγότερο αρνητικοί, εκτιμούν ότι η σύνθεση της αεροπορικής Πτέρυγας που θα φιλοξενούν τέτοια πλοία, ειδικότερα δε ο αριθμός των F-35B που θα την συγκροτούν, θα πρέπει να αξιολογηθεί πολύ προσεκτικά.
Ας σημειωθεί ότι, ενώ τα LHA κλάσης America διαθέτουν ενισχυμένα καταστρώματα με αντιθερμική προστασία από τα καυσαέρια των κινητήρων F-135 στις κατακόρυφες προσαπονηώσεις των F-35B, δεν συμβαίνει το ίδιο με τα LHD κλάσης Wasp. Τα τελευταία μπορούν να επιχειρούν με τα STOVL JSF, αλλά δεν είναι προετοιμασμένα για εντατικές επιχειρήσεις ως CV-L και θα χρειαστούν σημαντικές επενδύσεις για να τροποποιηθούν.
Το πείραμα «Lightning carrier»
Για την άρση των αντιρρήσεων και κυρίως για να ληφθούν απαντήσεις για τα πολλά υφιστάμενα ερωτήματα, το Αμερικανικό Ναυτικό προχώρησε σε μια δοκιμή μεγάλης κλίμακας, «φορτώνοντας» 20 F-35B στο USS Tripoli για τρεις εβδομάδες, σε μια προσομοίωση επιχειρήσεων του δόγματος «Lightning carrier». Αυτό έγινε λίγο πριν από την παρθενική ανάπτυξη του LHA-7 στις 2 Μαΐου 2022 στον Ειρηνικό, επικεφαλής τριών πλοίων που μεταφέρουν MEU με 2.200 πεζοναύτες, δηλαδή στον κλασικό του ρόλο ως πλοίο αμφίβιων επιχειρήσεων.
Τυπικά, η διαδικασία της αξιολόγησης CV-L ξεκίνησε στις 10 Ιανουαρίου με την εκκίνηση δοκιμών εν όρμω για κατακόρυφες προσνηώσεις Lightning II διάρκειας περίπου μίας εβδομάδας (18-21 Ιανουαρίου 2022) από τη Μοίρα VMX-1 (Marine Operational Test and Evaluation Squadron). Αυτές είχαν ως στόχο την πιστοποίηση του αποκαλούμενου «Spot 9», δηλαδή του έσχατου πρυμναίου σημείου προσνήωσης στο κατάστρωμα του πλοίου για νυκτερινές επιχειρήσεις F-35.
Σύμφωνα με στελέχη του US Navy, τα LHA κλάσης America από τη σχεδίασή τους στον κλασικό ρόλο υποστήριξης αποβατικών επιχειρήσεων…
Η συνέχεια στο Naval Defence
