Η συζήτηση γύρω από τη στάση της Γαλλίας απέναντι στις φιλοδοξίες της Τουρκίας να αποκτήσει πυραύλους Meteor, έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις στον ελληνικό δημόσιο διάλογο, συχνά με έντονο συναισθηματισμό και επικριτικό τόνο. Ωστόσο, παραβλέπονται ορισμένες κρίσιμες πτυχές που θα έπρεπε να ληφθούν υπόψη για μια πιο ισορροπημένη αποτίμηση της κατάστασης. Όπου η απουσία “βέτο” από τη Γαλλία στο ζήτημα αυτό, δεν είναι απαραίτητα ένδειξη αδυναμίας ή αδιαφορίας, αλλά εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο γεωπολιτικών και στρατηγικών παραγόντων.
Γάλλος υπουργός Άμυνας: Δεν μας πέφτει λόγος αν πουληθούν Eurofighter και Meteor στην Τουρκία
Καταρχάς, ας ξεκινήσουμε από ένα βασικό δεδομένο: η Τουρκία, χρειάζεται για να εκτοξεύσει πυραύλους Meteor, μια αεροπορική πλατφόρμα υψηλής τεχνολογίας, που είναι το μαχητικό Eurofighter. Το οποίο στη νεότερη έκδοσή του κοστίζει πάνω από 150 εκατομμύρια ευρώ το καθένα, συν το κόστος υποδομών και όπλων. Πρόκειται για μια δαπανηρή επένδυση, η οποία, ακόμη κι αν υλοποιηθεί, με όλο το περίπλοκο που παρουσιάζεται, δηλαδή αγορά βρετανικών μεταχειρισμένων που θα πρέπει να αναβαθμιστούν, μετά σε επόμενη φάση με περισσότερα νέας παραγωγής, δεν είναι βέβαιο ότι θα ολοκληρωθεί σύντομα ή χωρίς εμπόδια.
Επιπλέον, φαίνεται πως η συλλογική μας μνήμη είναι αδικαιολόγητα βραχυπρόθεσμη. Το 2020, όταν η ένταση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας κλιμακώθηκε επικίνδυνα στην Ανατολική Μεσόγειο, η Γαλλία δεν έμεινε αμέτοχη, ή απλός παρατηρητής. Αντιθέτως, έστειλε αεροναυτικές δυνάμεις στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένου του αεροπλανοφόρου Charles de Gaulle, σε μια κίνηση τόσο συμβολική όσο και ουσιαστική σε επίπεδο αποτροπής, για να στηρίξει την Ελλάδα. Και η Άγκυρα εισέπραξε την καταδίκη για την πρόκληση της και από τη Σαουδική Αραβία και από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Γιατί δεν τα θυμόμαστε αυτά;
Επίσης, το 2020, η Γαλλία προχώρησε σε μια κίνηση που άλλαξε τα δεδομένα της αεροπορικής ισορροπίας στο Αιγαίο. Παρά τις δικές της αμυντικές ανάγκες, συμφώνησε να μειώσει τον στόλο των Rafale F3R της κατά 12 αεροσκάφη, ώστε να πουληθούν στην Ελλάδα. Τα αεροσκάφη αυτά, εξοπλισμένα με πυραύλους Meteor, έδωσαν σε 12 μήνες από την απόφαση αγοράς, στην Πολεμική μας Αεροπορία, τη δυνατότητα να πλήττει στόχους σε αποστάσεις έως και 200 χιλιομέτρων.
Αυτή η ικανότητα δεν είναι απλώς εντυπωσιακή, αλλά με σημαντικό επιχειρησιακό υπόβαθρο καθώς υπονομεύει καίρια τη δράση των τουρκικών ιπτάμενων τάνκερ KC-135R και των αεροσκαφών έγκαιρης προειδοποίησης AWACS E-7T Wedgetail. Πρόκειται λοιπόν για μια αξιόλογη ενίσχυση της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας, η οποία προήλθε από την άμεση στήριξη της Γαλλίας.
Φυσικά η γαλλο-ελληνική αμυντική συνεργασία έχει βαθιές ρίζες. Το 1975, εν μέσω της τουρκικής απειλής στο Αιγαίο μετά την εισβολή στην Κύπρο, η Γαλλία παρέδωσε Mirage F.1C από τον δικό της στόλο στην Πολεμική Αεροπορία, ενισχύοντας την αποτροπή μας σε μια περίοδο που η αεροπορική υπεροχή ήταν κρίσιμη. Και υπάρχουν άλλα παραδείγματα, τόσο αμυντικής όσο και πολιτικής στήριξης, που δείχνουν πως η Γαλλία δεν είναι απλά “ένας εμπορικός εταίρος”, αλλά ένας σύμμαχος που έχει σταθεί στο πλευρό της Ελλάδας.
H Ελλάδα αποδέκτης κορυφαίων γαλλικών όπλων
Αναρωτιόμαστε δε, αν η κριτική έχει λάβει υπόψη το γεγονός ότι προς τη χώρα μας έχουν αποδεσμευτεί τα κορυφαία γαλλικά όπλα, που παράγει ο όμιλος MBDA. Από SCALP EG, MICA, σε Aster 30 κάθε έκδοσης, σε Exocet MM.40 Block 3c, που αν και λιγοστοί, κάνουν τη διαφορά στο Αιγαίο. Τέλος, η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα που μέχρι στιγμής έχει αγοράσει το ραντάρ Sea Fire, ένα προϊόν της Thales France και βέβαια τις φρεγάτες FDI.
Ενώ μετέχουμε πλέον και στο γαλλικό πρόγραμμα στρατιωτικής δορυφορικής επισκόπησης, κάτι ιδιαίτερα υψηλής τεχνολογίας και κρίσιμο αμυντικά. Και κάτι που δεν είναι ευρύτερα γνωστό: η MBDA μέσω γαλλικής παρέμβασης αναζητά λύση για να παραλάβουμε γρήγορα πυραύλους Aster 30 και MM.40 Block 3c, ενώ το γαλλικό Nαυτικό έχει προσφέρει από τα δικά του αποθέματα στο ΠΝ μας. Προφανώς και όλα αυτά δεν γίνονται δωρεάν, αλλά σαφώς δείχνουν και την πολιτική διάσταση και διάθεση για υποστήριξη και συμπαράταξη.
Βέβαια αν η γαλλική βοήθεια και η πολιτική συμπόρευση είναι κατοχυρωμένες εδώ και δεκαετίες (και με διαδοχικές γαλλικές/ελληνικές κυβερνήσεις, άρα δεν είναι στρατηγική μόνο “ενός ανδρός”) το ερώτημα παραμένει: Γιατί η Γαλλία δεν ασκεί το “βέτο” που δικαιούται, στην πώληση Μeteor προς την Τουρκία;
Οι απαντήσεις εδώ είναι πολλές. Αρχικά μιας και Meteor/Eurofighter πάνε “πακέτο” ως εξοπλισμός, αυτή τη στιγμή υπάρχει -και παρασκηνιακά και στο προσκήνιο- μια μεγάλη προσπάθεια να συσταθεί και να οργανωθεί μια δομή “πανευρωπαϊκής άμυνας”. Ειδικά μετά την απομονωτική στροφή των ΗΠΑ, με την προεδρία Τραμπ.
Άρα οι σχέσεις Γαλλίας με κυρίως Βρετανία, Γερμανία και Ιταλία, ειδικά σε πολυεθνικά αμυντικά προγράμματα (όπως του Eurofighter), πρέπει να κρατηθούν σε ισορροπία και χωρίς αλληλοαποκλεισμούς. Έτσι είναι πολύ πιθανό το Παρίσι να κρίνει πως δεν συμφέρει να μπλοκάρει μια πιθανά μεγάλης αξίας (χρήματος, επενδύσεων, παραγωγής θέσεων εργασίας) στην Βρετανία -ως πώληση Eurofighter/Meteor στην Τουρκία- την ίδια στιγμή που επιχειρεί να φέρει τη Βρετανία πίσω στον ευρωπαϊκό πυρήνα άμυντικης πολιτικής.
Περαιτέρω, η Γαλλία αναπτύσσει σειρά άλλων προγραμμάτων τόσο οικονομικής φύσης όσο και αμυντικής, με συνεργασία άλλων χωρών. Π.χ. το γαλλοβρετανικό πρόγραμμα πυραύλου cruise FC/ASW (κι αυτό της MBDA), τα οποία όλα πρέπει να εξελιχθούν, με αμοιβαίο όφελος. Άρα ένα “όχι σε Meteor στην Τουρκία”, μπορεί να προκαλέσει τριβές και εντάσεις σε πολύ περισσότερα συνεργατικά προγράμματα και επενδύσεις, από ό,τι μπορούμε να γνωρίζουμε.
Τρίτον, αν η γαλλική απαίτηση για “πάγωμα Meteor” διατυπωθεί σε ένα ανταγωνιστικό κόσμο και με ισχυρή μνήμη, δεν είναι απίθανο να δούμε κάποια ανταπόδοση στο μέλλον, αλλά αυτή τη φορά εις βάρος της Ελλάδας. Όπου εμείς περιμένουμε π.χ. πως τα δικά μαχητικά F-35A θα οπλίζονται και με πυραύλους Meteor (σε ένα θανάσιμο συνδυασμό stealth μαχητικού με όπλο μεγάλης εμβελείας), μόνο που αυτό το πρόγραμμα το εξελίσει η Βρετανία! Άρα αναμένουμε τη δική της αδειοδότηση και τεχνογνωσία για να το εφαρμόσουμε και εμείς.
Meteor για την Τουρκία, το παρασκήνιο και οι πιθανοί εκβιασμοί
Η ελληνική προχειρότητα που δεν θίγεται
Να τονίσουμε κάτι ακόμη: Αν η Ελλάδα “σαλαμοποιεί” τις αμυντικές της προμήθειες, ψωνίζοντας “λίγο από εδώ-λίγο από εκεί”, δεν μας φταίει η Γαλλία. Αν δεν κάνουμε σοβαρές και μακροπρόθεσμες αγορές με διασφαλισμένη μεταφορά τεχνογνωσίας δεν μας φταίει η Γαλλία. Αν υπογράψαμε την πολύ σημαντική πενταετούς διαρκείας ελληνογαλλική συμφωνίας αμυντικής συνεργασίας, και τώρα χρόνια αργότερα, ελάχιστα την έχουμε αξιοποιήσει, εκμεταλλευθεί και κορυφώσει, δεν μας φταίει η Γαλλία. Όπου ήδη θα έπρεπε πολλές δεκάδες στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων να εκπαιδεύονται και να φοιτούν σε γαλλικά στρατιωτικά σχολεία, να έχουμε εξασφαλίσει μεταφορά τεχνογνωσίας και εμπειρίας (ειδικά από τη Γαλλία που έχει συνεχή πολεμική εμπειρία…), να κάνουμε διαρκώς κοινές ασκήσεις (και όχι κάποια περιστασιακή όταν τυχαίνει και περνά Γαλλικός στόλος από το Αιγαίο), να έχουμε σχεδιάσει μαζί σενάρια άμυνας και συνεργασίας.
Ακόμη, αν η ελληνογαλλική συνεργασία σε όλα τα επίπεδα χωλαίνει και μπορεί να εξελιχθεί, αυτό θα γίνει πάλι σε όλα τα επίπεδα και όχι μόνο σε μια απαίτηση, “μα γιατί δεν μπλοκάρετε μια πώληση προς την Τουρκία”. Έτσι αν θέλουμε να αποδώσουμε ευθύνες στο Παρίσι, ας ξεκινήσουμε από την Αθήνα. Να δούμε πρώτα τη δική μας υστέρηση πολιτικής και αμυντικής μακροπρόθεσμης και κυρίως παραγωγικής πολιτικής. Που από την μια διαλαλούμε την ταύτιση μας με την Ευρώπη, και από την άλλη περιφερόμαστε να αγοράσουμε και πολλά εκτός Ευρώπης αμυντικά συστήματα, ανακαλύπτοντας σε αυτά μαγικές λύσεις και ιδιότητες.
Ενώ την ίδια στιγμή κάνουμε μη διπλωματικές κινήσεις υψηλής δημοσιότητας, που οδηγούν σε αμηχανία ακόμη και εντός Ελλάδος, όπως π.χ. την δημόσια επίπληξη της γαλλίδας πρέσβεως. Λες και η Γαλλία είναι η… μικρή χώρα που θα κάνουμε “παρατήρηση” και μάλιστα με υψηλούς τόνους, απαιτώντας να καθορίσουμε εμείς την εξωτερική της πολιτική.
Ακόμη, πως εμφανίζεται η Ελλάδα έκπληκτη που υπάρχει πιθανότητα προμήθειας Meteor από την Τουρκία, όταν εμείς, αφού συνάψαμε ταχύτατα αμυντικές συμβάσεις πολλών δις με το Παρίσι, διαπιστώσαμε πως στην “τρεχάλα” δεν είχαμε συμπεριλάβει, έστω άτυπες δεσμεύσεις, που να αποκλείουν στρατιωτική ενίσχυση της Άγκυρας; Αν εμείς δηλαδή κάνουμε πρόχειρα και χωρίς γεωπολιτική ανάλυση τους εξοπλισμούς και τις συμμαχίες μας, γιατί αναζητούμε μετά εορτής κάποιον άλλο ως ένοχο;
Εδώ αξίζει να σημειωθεί και μια αντίφαση στον εγχώριο δημόσιο διάλογο για τα αμυντικά. Για παράδειγμα αν αξίζει την κριτική μας η Γαλλία για την πιθανή πώληση Meteor στην Τουρκία (αιτιολογημένη σε κάποιο βαθμό), πως την ίδια στιγμή προβάλλονται και εκθειάζονται – ακόμη και από τον ελληνικό αμυντικό Τύπο- άλλες χώρες και εταιρείες που έχουν πάγιες και βαθιές σχέσεις με την Τουρκία και ειδικά στα αμυντικά ζητήματα;
Π.χ. γιατί να προβάλλεται η πιθανή αγορά ελικοπτέρων πολιτικών προδιαγραφών AW-139 από την ιταλική Leonardo, που εν μέρει κατασκευάζονται και στην Τουρκία; Ή γιατί η πολεμική μας εστιάζεται στη Γαλλία και όχι στη Γερμανία που πουλά υποβρύχια στην Τουρκία, τα ίδια βέβαια που η Ελλάδα πρώτη προμηθεύθηκε και μετά “αμέλησε” να κατασκευάσει περισσότερα αν και τα είχαμε απόλυτη ανάγκη; Γιατί ακόμη έχουμε παραχωρήσει στην Τουρκία τις αμυντικές σχέσεις με Ιταλία και Ισπανία, δυο χώρες που ανήκουν στον ευρωπαϊκό Νότο, με τον οποίον είχαμε για δεκαετίες ισχυρότατες επαφές και κοινά συμφέροντα; Ας μελετήσουμε λοιπόν πόσα λάθη, κυρίως εξωτερικής πολιτικής αλλά και στρατιωτικής διπλωματίας έχουμε συσσωρεύσει και μετά ας αναρωτηθούμε “γιατί όλοι θέλουν να πουλήσουν στην Τουρκία”.
H Γαλλία να βάλει stop στους «τουρκικούς» Meteor πριν την 4η FDI και τους SCALP Naval
Συμπερασματικά, η συζήτηση για το αν η Γαλλία θα έπρεπε να προβάλει «βέτο» στην απόκτηση πυραύλων Meteor από την Τουρκία δεν μπορεί να εξαντλείται σε μια μονοδιάστατη κριτική, που έχει μεν περιεχόμενο αλλά δεν εξελίσσει τις σχέσεις μας. H Γαλλία έχει αποδείξει πολλές φορές την υποστήριξή της στην Ελλάδα με πράξεις και η ευθύνη για τον έλεγχο της τουρκικής στρατιωτικής ενίσχυσης δεν μπορεί να πέφτει αποκλειστικά στους ώμους της.
Ίσως, αντί να επικεντρωνόμαστε σε έναν μόνο «ένοχο», να ήταν πιο εποικοδομητικό να εξετάσουμε το ζήτημα συνολικά, αξιολογώντας όλους τους εμπλεκόμενους και τις στρατηγικές επιλογές που έχουμε ως χώρα. Και τελικά να δούμε το όλο θέμα πιο ψύχραιμα εστιάζοντας στο εξής: Αν το Παρίσι για πολλούς δικούς του λόγους, δεν επιθυμεί να μπλοκάρει την πώληση Meteor στην Τουρκία, γιατί δεν προσεγγίζουμε τη Γαλλία να δούμε τι μπορεί να προσφέρει σε εμάς ως “ανταπόδοση” ή “καθησυχασμό” ή ως νέες εγγυήσεις; Εξαντλήθηκε δηλαδή ήδη η ελληνογαλλική φιλία και δεν έχει να δώσει κι άλλο, έστω και με τις όποιες δυσκολίες;
