Πολύ πρόσφατα παρουσιάστηκε στο ΓΕΣ η πρόταση της εταιρείας EODH -που έχει μεγάλη εμπειρία στην παραγωγή θωρακίσεων για τα άρματα οικογένειας Leopard- για ένα ριζικά αναβαθμισμένο ελληνικό Leopard 1A5, από τα οποία ο Ελληνικός Στρατός διαθέτει κάπου 500.
Ένα “ολοκαίνουργιο” Leopard 1A5 προτείνει η EODH στον Ελληνικό Στρατό
Η πρόταση μιλά για πολλές αλλαγές, με νέο κινητήρα, αναρτήσεις, ηλεκτρονικά και συστήματα σκόπευσης, υδραυλικά, ηλεκτρικά, σύστημα ελέγχου πυρός, διαμόρφωση εσωτερικού, τηλεπικοινωνίες, θωράκιση διαφόρων επιπέδων, δικτυοκεντρική λειτουργία και αρκετά ακόμη. Όλα τα παραπάνω όμως, με την επισήμανση πως το νέο Leo 1A5 θα έχει βάρος 46 τόνους, μάλλον περιγράφουν αυτό που αποκαλείται “σύγχρονο μέσο ή και ελαφρύ άρμα μάχης”.
Μια επιλογή με πολλές παραμέτρους
Η ιδέα ενός πιο ελαφριού άρματος δεν είναι βέβαια κάτι καινούργιο, τη συναντάμε ως κατηγοριοποίηση από την εμφάνιση των πρώτων αρμάτων στον Α’ Παγκόμιο και ήταν συγκριτική: δηλαδή το εκάστοτε “μεγάλο” κάθε χώρας, εποχής, παράταξης, έθετε το όριο και τα μικρότερα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως “μέσα” ή και “ελαφριά” (με την ποικιλία τύπων που εμφανίστηκαν, κυρίως στην περίοδο του Β’ Παγκοσμίου, να προσφέρει ένα μεγάλο πεδίο περαιτέρω κατατάξεων). Τονίζουμε όμως πως δεν υπάρχει κάποιο πολύ αυστηρό όριο για τον ανάλογο χαρακτηρισμό: όπου π.χ. το σοβιετικό Τ-62, στην εποχή που εμφανίστηκε (δεκαετία του ’60) ήταν “κύριο άρμα μάχης”, αλλά σήμερα στην Ουκρανία όπου μάχεται θεωρείται “μέσο”, συγκρινόμενο με τα πιο σύγχρονα ρωσικά, όπως το Τ-90 ή τα δυτικά Leopard 2/Abrams/Challenger που έχουν καταφθάσει.
Τα πλεονεκτήματα πάντως τέτοιων σχεδιάσεων είναι προφανή: Μικρότερο κόστος και ταχύτερη κατασκευή (κάτι που είχε σημασία στις πολύχρονες συρράξεις, όπου η ροή νέων αρμάτων στο μέτωπο μπορούσε να κρίνει την πορεία των επιχειρήσεων), με χαμηλότερο βάρος και όγκο, άρα μεγαλύτερη ευκινησία και ικανότητα μάχης σε περιορισμένα περιβάλλοντα (στενούς επαρχιακούς δρόμους, αστικές περιοχές, δασικές, λασπώδεις κ.ο.κ.), ενώ το όχημα προσφέρει γενικώς μικρότερο στόχο. Συνήθως και με μικρότερο πλήρωμα άρα με χαμηλότερες απαιτήσεις επάνδρωσης. Επίσης στη σύγχρονη εποχή το ελαφρύ μπορεί να αερομεταφερθεί πιο εύκολα, αλλά και γενικότερα να μετακινηθεί μέσω δρόμων και τρένων. Ακόμη εμφανίζουν χαμηλότερη κατανάλωση καυσίμων και λιπαντικών, έχουν ελαφρύτερα πυρομαχικά (διαθέτουν συνήθως πυροβόλο 105 χιλιοστών αντί για 120 των βαρέων), οπότε η αλυσίδα εφοδιασμού τους λειτουργεί με μεγαλύτερη ευκολία.
Τα προβλήματα ή πιο σωστά τα ασθενή τους στοιχεία είναι κι αυτά γνωστά. Η θωράκιση τους είναι εξ ορισμού μικρότερης αντοχής, το πυροβόλο τους δεν έχει τις επιδόσεις των “πιο μεγάλων” σε εμβέλεια και διατρητική/καταστροφική ικανότητα, οπότε υστερούν σημαντικά αν βρεθούν σε αρματομαχία με “βαρέα”. Ενώ αν κάποια στιγμή φορτωθούν με εξτρά θωράκιση (που σε όλα πλέον προβλέπεται ως στάδιο ενίσχυσης τους), με συστήματα αυτοπροστασίας και με εξελιγμένα ηλεκτρονικά, τότε το κόστος, το βάρος και η συντήρηση τους προσεγγίζουν εκείνο ενός “βαρέος”, οπότε η όλη ιδέα αρχίζει να μην έχει νόημα.
Παρόλα αυτά τα “ελαφριά” και “μέσαία” μπορεί να πει κανείς ότι επανέρχονται ως επιλογή στους σύγχρονους στρατούς, ως συμπληρωματικά των βαρέων, που συνεχώς “σκαρφαλώνουν” σε διαστάσεις και βάρος, π.χ. με το μελλοντικό γαλλογερμανικό MGCS να υπολογίζεται σε 60+ τόνους με πυροβόλο 130 ή 140 χιλιοστών, ενώ το τρέχον Leopard 2A8 έχει φθάσει τους 67 τόνους. Εδώ λοιπόν έχουμε τα εξής -ενδεικτικά- παραδείγματα μικρότερων αρμάτων, όπου και αυτά έχουν ανέβει σε όγκο/βάρος σε σχέση με παλαιότερες μεταπολεμικές σχεδιάσεις:
ΗΠΑ: M10 Booker
Είναι το πιο νέο δείγμα της κατηγορίας, σχέδιο της General Dynamics Land Systems (εξέλιξη του τεθωρακισμένου ASCOD), με πυροβόλο 105 χιλιοστών, κινητήρα MTU 1.070 ίππων, βάρος 42+ τόνων με σύγχρονα ηλεκτρονικά και πλήρωμα 4 ατόμων. Το σύστημα μάχης και το κύριο σκοπευτικό είναι από το Abrams SEP V3, οπότε διατηρείται κάποια ομοιοτυπία, ενώ 2 τέτοια μπορεί να μεταφερθούν από ένα μεταγωγικό C-17 Globemaster αντί για ένα Abrams. Μισή είναι η τιμή του σχετικά με ένα νέο Abrams, καθώς εκτιμάται στα 14 εκατ. δολάρια.
Ο Αμερικανικός Στρατός προγραμματίζει να προμηθευθεί 504 τέτοια, και έχουν ξεκινήσει και οι παραδόσεις τους στην 82η Αερομεταφερόμενη Μεραρχία. Το ενδιαφέρον είναι πως στο αμερικανικό δόγμα το Booker παρουσιάζεται ως “όχημα μάχης για υποστήριξη πεζικού”, με έμφαση στην ταχύτητα παρουσίας του στο πεδίο με τις ελαφριές ταξιαρχίες του Αμερικανικού Στρατού. Δηλαδή ως ένα “ενδιάμεσο όχημα-μονάδα”, που θα προσφέρει ισχύ πυρός, μέχρι να αφιχθούν οι βαριές μηχανοκίνητες μεραρχίες.
Κίνα: Norinco Type 15
Υπηρετεί ήδη στον Κινεζικό Στρατό αλλά και στο Μπαγκλαντές όπου έχει εξαχθεί ως VT-5. Στους 36 τόνους, με πυροβόλο 105 χιλιοστών και αυτόματο γεμιστή, τριμελές πλήρωμα, κινητήρα 1.000 ίππων, σύγχρονα ηλεκτρονικά και εν μέρει ενεργή θωράκιση, μπορεί να πάρει και σύστημα αυτοπροστασίας, επίσης κατασκευής της Norinco. O πύργος του φθάνει μόλις τα 2,5 μέτρα ύψος (χωρίς το πολυβόλο στην οροφή), οπότε εδώ φαίνεται και ένα ακόμη πλεονέκτημα της κατηγορίας, καθώς -σχετικά πάντα- μπορεί να αποκρυβεί το άρμα πιο εύκολα από εκείνα τα 60+ τόνων.
Στην Κίνα εξοπλίζει κυρίως αερομεταφερόμενες μονάδες και μονάδες πεζοναυτών, ως άρμα “πρώτης επέμβασης” και εύκολο στη μεταφορά του. Το Type 15 ίσως σήμερα να είναι το πρότυπο της κατηγορίας, καθώς συνδυάζει ένα ολοκληρωμένο πακέτο με πολύ καλή τιμή που εκτιμάται αρκετά κάτω από 10 εκατ. δολάρια, για εξαγωγή.
Τουρκία: Kaplan MT
Σχέδιο της FNSS, το Kaplan των 35 τόνων δεν έχει υιοθετηθεί από τον Τουρκικό Στρατό αλλά έχει κάνει εξαγωγή στην Ινδονησία (18 οχήματα με το όνομα Harimau). Με πυροβόλο 105 χιλιοστών σε πύργο της Cockerill, εμπορικό κινητήρα ντίζελ 700 ίππων, τριμελές πλήρωμα, με τουρκικά ηλεκτρονικά, ελαφριά θωράκιση, αν και διαφημίζεται ότι μπορεί να πάρει και το σύστημα αυτοπροστασίας PULAT της Aselsan.
Το κόστος για την Ινδονησία έχει αναφερθεί στα 7,5 εκατ. το ένα με τις παραδόσεις να έχουν ξεκινήσει.
Ισραήλ: Sabrah
Αν και δημιουργήθηκε από την ισραηλινή Elbit, είναι περισσότερο μια “σύνθεση” στοιχείων από ότι ένα ολοκληρωμένο σχέδιο. Βάση του είναι το τεθωρακισμένο ASCOD από το ισπανικό εργοστάσιο της GDLS, στο οποίο προστέθηκε πυργίσκος με πυροβόλο 105 χιλιοστών με σκοπευτικά και ηλεκτρονικά της Elbit, με το βάρος να φθάνει τους 30 τόνους. Η όλη παραγγελία προήλθε από τις Φιλιππίνες που ανέθεσαν το έργο στην ισραηλινή εταιρεία, για συνολικά 18 άρματα.
Σε αναζήτηση ρόλου
Μια από τις ιδιαιτερότητες των ελαφρύτερων αρμάτων είναι πως ο ρόλος τους, ως κυρίως υποστήριξης, αρχικής επέμβασης, αλλά και λύσης για χώρες με περιορισμένα οικονομικά, επικαλύπτεται σε κάποιο βαθμό από τα σύγχρονα Τεθωρακισμένα Οχήματα Μάχης (ΤΟΜA). Τα οποία προσφέρονται σε σχετικά κοντινές τιμές, έχουν ανέβει σημαντικά σε βάρος/όγκο, διαθέτουν ίδιας ποιότητας ηλεκτρονικά και επιπρόσθετα μπορούν να μεταφέρουν μια ομάδα μάχης 7-8 ατόμων. Προφανώς τα TOMA υστερούν σε ισχύ πυρός, μιας και το πολύ να διαθέτουν πυροβόλο 40 χιλιοστών, αλλά τα περισσότερα έρχονται με δυνατότητα εξαπόλυσης αντιαρματικών πυραύλων, με εμβέλεια 6-8 χιλιόμετρα, οπότε εξισορροπούν την κατάσταση. Επίσης η ελαφρύτερη θωράκιση τους, συνοδεύεται από υψηλότερες ταχύτητες και ευελιξία, οπότε και εδώ ίσως έχουμε μια παρόμοια “εξίσωση”.
Μπορούμε όμως να επισημάνουμε πως το “ελαφρύ/μέσο άρμα” σήμερα διεκδικεί χώρο και μερίδιο αγοράς, καθώς παρόλο τον ανταγωνισμό του με τα ΤΟΜΑ, προσφέρει λύση ισχύος στην πρώτη γραμμή, ειδικά αν μιλάμε για ταχυκίνητες μονάδες και περιβάλλον μάχης ειδικών απαιτήσεων. Π.χ. στο ελληνικό τοπίο ένα αναβαθμισμένο Leopard 1A5, μπορεί να “σταθεί” με υψηλή κινητικότητα και απόδοση στο νησιωτικό μας χώρο, όπως και να εξυπηρετήσει καλύτερα τις ανάγκες της Ταξιαρχίας Πεζοναυτών (όπου ήδη υπηρετεί το παλαιό μοντέλο). Ειδικά αν συνοδεύεται από τις εξτρά προβλέψεις που αναφέρει η πρόταση της EODH, δηλαδή με εκτοξευτή αντιαρματικών πυραύλων και έλεγχο μη επανδρωμένων. Ως μια ισχυρότερη μονάδα κρούσης, με δικτυοκεντρικό ρόλο και με ικανότητα ανίχνευσης σε μεγάλη απόσταση.
Το ζήτημα όμως δεν είναι αυτό. Το κύριο θέμα για ένα αναβαθμισμένο Leopard 1A5, γενικότερα για ένα “μαζεμένο άρμα” στην Ελλάδα, είναι ποιο δόγμα θα υπηρετήσει. Δεν πρέπει δηλαδή να δούμε την αναβάθμιση ως μια εξέλιξη ικανοτήτων, αλλά κυρίως ως εργαλείο σε ένα ανανεωμένο επιχειρησιακό δόγμα, το οποίο θα μετρά την τουρκική απειλή, τις νέες πτυχές της, το πως αυτές αλλάζουν το πεδίο μάχης, όπως και το σύνολο των ελληνικών ικανοτήτων αντίστασης και αντίδρασης.
Οπότε εφόσον υπάρξει ένα τέτοιο νέο δόγμα, θα εξεταστεί πως ένα συγκεκριμένο μέσο (ένα Leo 1A5 Advanced) θα μπορέσει να προσφέρει. Έτσι η πρώτη εικόνα από την πρόταση της EODH φανερώνει καλά στοιχεία, δηλαδή σημαντική βελτίωση ενός παλαιού άρματος, με μεγάλη παράταση χρόνου ζωής και προσφοράς, με αξιόλογη εγχώρια προστιθέμενη αξία, αλλά απομένουν πολλά να συμπληρωθούν, σε ένα μπερδεμένο “πάζλ” αποτροπής που συνεχώς μεγαλώνει. Και κυρίως πρέπει να μάθουμε το κόστος μιας τέτοιας μεγάλης μετασκευής, όπως και το λειτουργικό και συντήρησης της, σε βάθος χρόνου, ώστε να γίνει μια πλήρης αξιολόγηση.
Σε κάθε περίπτωση, η πρόταση της EODH για το Leopard 1A5, όπως και εκείνες για αναβάθμιση των ΤΟΜΠ “Λεωνίδας” και των Μ113, άποψη μας είναι πως πρέπει να χρηματοδοτηθούν για τη δημιουργία πρωτοτύπου. Να γίνει δηλαδή “το σχέδιο πράξη”, να δοκιμαστούν τα προσφερόμενα οχήματα εκεταμένα, ώστε να βοηθήσουν στην ταχεία εξέλιξη νέων σεναρίων και αμυντικού δόγματος. Μήπως δηλαδή δούμε μια σοβαρή εγχώρια προσπάθεια βιομηχανικής επένδυσης στην άμυνα, που να έχει και σοβαρό επιχειρησιακό αποτύπωμα.
