Δύο χρόνια πριν η Luftwaffe εξαπολύσει την τρομακτική εκστρατεία βομβαρδισμού των βρετανικών αστικών και βιομηχανικών κέντρων που έμεινε στην ιστορία ως ‘The Blitz’ –από την γερμανική λέξη Blitzkrieg– οι Βρετανοί θα μπορούσαν να είχαν επιχειρησιακό ένα αεροπλάνο που θα έκανε την διαφορά: το τζετ!
Όμως χάρη σε κάποιους «παντογνώστες» του Υπουργείου Αεροπορίας, η RAF θα είχε την μαγική αυτή τεχνολογία διαθέσιμη για επιχειρήσεις μόλις το 1944, όταν τα πρώτα Meteor θα αναπτύσσονταν εσπευσμένα στην Ευρώπη για να αναχαιτίσουν την απειλή των Me 262 τα οποία ήταν ήδη επιχειρησιακά…
Ποτέ άλλοτε στην ιστορία των ανθρώπινων συγκρούσεων μια τόσο μεγάλη ιδέα δεν είχε υποτιμηθεί τόσο πολύ από τόσο στενά μυαλά. Το ‘Blitz’ ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του ’40 και ήταν ό,τι πιο έντονο είχε βιώσει σε πόλεμο η Βρετανία. Οι επιδρομές των γερμανικών βομβαρδιστικών κόστισαν την ζωή σε 43.000 αμάχους, αφήνοντας πολλούς περισσότερους τραυματίες και άστεγους.
Το διάστημα μεταξύ 7 Σεπτεμβρίου 1940 και 21 Μαΐου 1941 ερρίφθησαν άνω των 20.000 τόννων εκρηκτικά σε 16 μεγάλες πόλεις σε ολόκληρη την χώρα. Μόνο το Λονδίνο σφυροκοπήθηκε επί 57 συνεχόμενες νύχτες, μερικές φορές και κατά την διάρκεια της ημέρας. Οι περιοχές του City και του East End ήταν από αυτές που χτυπήθηκαν σφοδρότερα καθώς τα γερμανικά αεροπλάνα ακολουθούσαν τον Τάμεση ως οδηγό τους. Ειδικά όταν είχε πανσέληνο, οι Λονδρέζοι περίμεναν ακόμη πιο σφοδρές επιδρομές. Τα «φεγγάρια των βομβαρδιστικών» (‘bombers’ moons’) έφερναν βροχή από βόμβες.
Εκτός από το Λονδίνο χτυπήθηκαν ανελέητα και άλλες πόλεις. Λίβερπουλ, Μπέρμινχαμ, Μπρίστολ, Κόβεντρυ, Σάουθαμπτον, Σέφιλντ, Μέρσυσαϊντ, Κάρντιφ, Πόρτσμουθ, Χαλλ, Πλύμουθ, Κλάϊντμπανκ, Μπέλφαστ… Όμως περισσότεροι από τους μισούς που έχασαν την ζωή τους κατά την διάρκεια του ‘Blitz’ ήταν Λονδρέζοι.
H τελευταία και μεγαλύτερη επιδρομή κατά της πρωτεύουσας έγινε την νύχτα της 10ης Μάιου 1941 η οποία έμεινε στην μνήμη ως ‘The Longest Night’. Τα γερμανικά αεροπλάνα έριξαν 711 τόννους εκρηκτικών και 2.393 εμπρηστικές με αποτέλεσμα τον θάνατο 1.436 ατόμων. Αν το Υπουργείο Αεροπορίας έδινε νωρίτερα την δέουσα σημασία στην πρόταση ενός ευφυούς μηχανικού, η ιστορία ίσως να είχε γραφτεί διαφορετικά.
Το 1938 ο Frank Whittle έγραψε στο Υπουργείο περιγράφοντας πώς ένα αεροπλάνο χωρίς έλικες ήταν το μέλλον στην Αεροπορία. Μάλιστα ο Whittle όχι μόνο προέβλεπε την χρήση αεριωθούμενων για την αναχαίτηση γερμανικών βομβαρδιστικών σε περίπτωση επίθεσης κατά της Βρετανίας αλλά είχε υπολογίσει ακόμη και τις ταχύτητες που θα επιτύγχανε ένα αεροσκάφος εφοδιασμένο με τον πρωτοποριακό κινητήρα τον οποίο είχε σχεδιάσει στο επίπεδο της θάλασσας όσο και σε ύψος 10.000 και 20.000 ποδών.
«Πρωταρχικός σκοπός του αναχαιτιστικού είναι να μεταφέρει έναν χειριστή και τα πολυβόλα του στην περιοχή (πτήσης) ενός βομβαρδιστικού για επαρκές χρονικό διάστημα ώστε να μπορέσει να πετύχει την καταστροφή του, κατά προτίμηση πριν πλησιάσει τον στόχο του» έγραφε. Όπως επεσήμανε, το νέο μαχητικό θα είχε «τόσο ουσιαστική πρόοδο στις επιδόσεις του» ώστε θα διπλασίαζε τις πιθανότητες επιτυχούς αναχαίτισης του εχθρού.
Δεν έλαβε καμμία απάντηση. Η εκκωφαντική σιγή του Air Ministry είχε ως αποτέλεσμα έξι ολόκληρα χρόνια αναμονής μέχρι η RAF να αποκτήσει και αυτή μαχητικά τζετ. Σύμφωνα με ένα νέο βιβλίο για την ζωή του Whittle, η ολιγωρία των αρμοδίων στοίχισε στην Βρετανία την ευκαιρία να μετατρέψει μια επαναστατική εφεύρεση σε ένα αποφασιστικό όπλο που θα έσωζε αμέτρητες ζωές.
«Είναι άκρως εντυπωσιακό» λέει ο Duncan Campbell-Smith, συγγραφέας του ‘Jet Man’. Οι σημειώσεις που ανακάλυψε στο αρχείο του Whittle στο Churchill College του Καίμπριτζ δίνουν μια νέα διάσταση. «Σίγουρα έστειλε την επιστολή αλλά δεν φαίνεται πουθενά ότι του απάντησαν. Αυτό περικλείει την όλη ιστορία. Οι Βρετανοί ολιγώρησαν… Όσο περισσότερο διαβάζω τόσο πιο πολύ συνειδητοποιώ πόσο άσχημα του φέρθηκαν» λέει χαρακτηριστικά.
Απορριφθείς από την RAF για λόγους υγείας, ο Whittle κατάφερε αργότερα να εισαχθεί ως μαθητευόμενος στο Cranwell (1923) όπου και διακρίθηκε με αποτέλεσμα να προταθεί για υποτροφία στο RAF College όπου οι σπουδαστές κάθε εξάμηνο παρουσίαζαν και μια πτυχιακή εργασία. Εκεί είχε την ιδέα ενός αεροκινητήρα που εισροφόντας αέρα, θα τον συμπίεζε, θα τον ανέφλεγε και θα τον εκτόνωνε από πίσω ωθώντας το αεροσκάφος μπροστά με ταχύτητα από 200 έως 500 μίλια/ώρα.
Αυτό ήταν το μέλλον, πίστευε. Και είχε δίκιο. Οι καθηγητές του δυσκολεύονταν να τον κατανοήσουν κι ένας μάλιστα σημείωνε: «Δεν μπορώ να παρακολουθήσω εντελώς όλα όσα γράφεις Whittle. Όμως δεν μπορώ να βρω κάτι λάθος». Η έλλειψη κατανόησης ήταν κάτι με το οποίο θα ερχόταν συχνά αντιμέτωπος καθώς προσπαθούσε να προσελκύσει το ενδιαφέρον των αρμοδίων στα τέλη της δεκαετίας του ’20. Τελικά το 1930 δημοσιοποίησε τα σχέδιά του για να κατοχυρώσει την ευρεσιτεχνία.
Ωστόσο η RAF αρνήθηκε να την συμπεριλάβει στην λίστα των απορρήτων. Οι Γερμανοί πάντως έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον –και ήταν ελεύθεροι να αναλύσουν τα σχέδια του Whittle χωρίς περιορισμούς. «Εάν η κυβέρνησή σου σε είχε υποστηρίξει τότε, η Μάχη της Αγγλίας δεν θα γινόταν ποτέ» θα του έλεγε αργότερα ο διάσημος Γερμανός μηχανικός Hans von Ohain.
Εκείνη την περίοδο το Υπουργείο Παραγωγής Αεροσκαφών ήταν πολύ απασχολημένο με την προσπάθεια να έχει όσο το δυνατόν περισσότερα μαχητικά καθώς ο πόλεμος έδειχνε πως ήταν θέμα χρόνου. Τα αεροπλάνα χωρίς έλικες θεωρήθηκαν αχρείαστος περισπασμός. Όμως κάποιοι «πολύ ψηλά», συμπεριλαμβανομένου του Γουίνστον Τσώρτσιλ, είχαν μάθει για τα σχέδια του Whittle και δεν θα μπορούσαν να τα αγνοήσουν εντελώς.
Η κατασκευή κινητήρα τζετ ανατέθηκε στην αυτοκινητοβιομηχανία Rover αλλά ουδέποτε παρήγαγε τέτοιον κινητήρα. Μετά από παρέμβαση του Υπαρχηγού του Επιτελείου της RAF, ανέλαβε να κατασκευάσει τον κινητήρα η Rolls-Royce.
Μέχρι τις αρχές του 1944 ένας κινητήρας τζετ ωθούσε το Meteor, το πρώτο επιχειρησιακό μαχητικό των Συμμάχων, με 600 μίλια την ώρα. Όσοι παρέστησαν στην άκρως απόρρητη δοκιμή έμειναν άναυδοι βλέποντας ένα αεροπλάνο να πετά χωρίς έλικα. Λέγεται ότι ο Τσώρτσιλ εντυπωσιάστηκε τόσο ώστε δήλωσε «θέλω 1.000 Whittles».
Σημειωτέον ότι το πρωτότυπο Gloster E.28-39 (W4041/G) με τουρμποτζέτ Power Jets W.1 πέταξε στις 15 Μαΐου 1941. Η παρθενική πτήση του γερμανικού He 178V1 όμως είχε πραγματοποιηθεί στις 27 Αυγούστου 1939, λίγες ημέρες πριν ξεσπάσει ο πόλεμος. Οι Γερμανοί ήταν καλά διαβασμένοι και διατήρησαν την πρωτοπορία, εντάσσοντας τον Απρίλιο του ’44 σε υπηρεσία το Me 262 A-1a με το Erprobungskommando 262 στο Lechfeld, νότια του Άουγκσμπουργκ.
Στις 26 Ιουλίου ένα ‘Schwalbe’ προκάλεσε ζημιές σε ένα αναγνωριστικό Mosquito της 540ης Μοίρας το οποίο φέρεται να συνετρίβη κατά την προσγείωσή του σε ιταλικό αεροδρόμιο –κατά μια άλλη εκδοχή υπέστη ζημιές εκτελώντας ελιγμούς διαφυγής. Όπως και να ‘χε, το πρώτο μάχιμο τζετ της Luftwaffe έδειχνε ξεκάθαρα τί έπρεπε να περιμένουν οι Σύμμαχοι. Αν είχαν ακούσει τον Whittle όταν έπρεπε…
Τελικά οι Αμερικανοί ήταν εκείνοι που εκμεταλλεύθηκαν την ευκαιρία που παρείχε η αεριοπροώθηση και το έκαναν ξεκινώντας με την βρετανική τεχνολογία. Όσο για τον Frank Whittle, ο πόλεμος κατέστρεψε την υγεία του. Ο γιός του, Ίαν, τον θυμάται να εξαφανίζεται νωρίς το πρωί με στολή και να επιστρέφει όταν αυτός είχε ήδη κοιμηθεί. To 1948 παραιτήθηκε από την RAF για λόγους υγείας με τον βαθμό του Ταξιάρχου.
Έλαβε τον τίτλο του Ιππότη και 100.000 λίρες (3 εκατ. σημερινές λίρες) από την Βασιλική Επιτροπή Βραβείων σε Εφευρέτες εις αναγνώριση της προσφοράς του. Αργότερα μετανάστευσε με την σύζυγό του στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου απεβίωσε το 1996. Σήμερα πετούν χιλιάδες «αεροπλάνα χωρίς έλικες» με επιδόσεις που ίσως να ξάφνιαζαν και τον ίδιο. Ίσως και όχι. Άλλωστε αυτός είχε οραματιστεί το μέλλον πολύ νωρίτερα.
Αλέξανδρος Θεολόγου
