Η Ιαπωνία προσέρχεται στις κάλπες την Κυριακή στις πρόωρες εκλογές που κήρυξε ο πρωθυπουργός της χώρας Σίνζο Άμπε. Συνήθως από τις κάλπες βγαίνουν… ψηφοδέλτια που εκφράζουν την θέληση του λαού, όμως πολλοί φοβούνται ότι αυτές οι κάλπες μπορούν να βγάλουν και κάτι που θα έπρεπε να μείνει κρυμμένο για πάντα: τον ιαπωνικό μιλιταρισμό.
Ο λόγος πίσω από την απόφαση για εκλογές τώρα είναι γιατί ο νυν πρωθυπουργός απολαμβάνει υψηλά ποσοστά δημοφιλίας και μια νωπή εντολή θα του επιτρέψει να προωθήσει την ατζέντα των μεταρρυθμίσεων που έχει προγραμματίσει. Ωστόσο οι απόψεις του Σίνζο Άμπε περί «Ενεργού Φιλειρηνισμού», δηλαδή υπέρ μιας Ιαπωνίας στρατιωτικώς πιο δραστήριας για την αντιμετώπιση της κινεζικής ηγεμονίας στην Ασία και προσφάτως της βορειοκορεατικής απειλής, είναι αυτό που προκαλεί την μεγαλύτερη ανησυχία.
Άλλωστε η κυβέρνηση Άμπε ήταν αυτή που τόλμησε και μπόρεσε πριν δύο χρόνια να περάσει την τροποποίηση του Άρθρου 9, τον «θεμέλιο λίθο» του μεταπολεμικού φιλειρηνικού Συντάγματος της Ιαπωνίας. Το συγκεκριμένο άρθρο όριζε σαφώς τον αμυντικό χαρακτήρα των αποστολών που θα αναλάμβαναν οι Ιαπωνικές Δυνάμεις Αυτοάμυνας (JSDF) στο πλαίσιο της «αποκήρυξης του πολέμου ως μέσου επίλυσης διεθνών διαφορών» αλλά μετά την συνταγματική τροποποίηση του 2015, τώρα προβλέπεται η εμπλοκή ιαπωνικών δυνάμεων για την βοήθεια «κάθε συμμάχου της Ιαπωνίας που δέχεται επίθεση».
Μάλιστα υπό το πρίσμα της «συλλογικής αυτοάμυνας», η παροχή προστασίας σε αμερικανικά πλοία στην Θάλασσα της Ιαπωνίας από ιαπωνικά πολεμικά πριν λίγους μήνες –με την Βορειοκορεατική Κρίση στο αποκορύφωμά της– πέραν του ότι ήταν συνταγματικώς νόμιμη, συνοδευόταν και από εντολές για χρήση πυρός «εάν αυτό απαιτείτο». Σίγουρα είναι ένα μεγάλο βήμα για την μεταπολεμική Ιαπωνία που όπως και η Γερμανία, ο έτερος μεγάλος ηττημένος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, θεωρούν την γεωπολιτική τους θέση να ενισχύεται όλο και περισσότερο.
Όχι πως η στροφή που μεθοδικά προετοίμαζε η ιαπωνική κυβέρνηση έγινε εύκολα αποδεκτή. Τα σχέδια τροποποίησης του Συντάγματος είχαν διχάσει την Ιαπωνία, με το 49% των υπερμάχων της τροποποίησης του Άρθρου 9 για πιο ενεργό στρατιωτικό ρόλο να συγκρούονται με το 47% των φιλειρηνιστών που ανησυχούν για την αλλαγή πορείας από αυτό που αποτελούσε την βάση της μεταπολεμικής πολιτικής της χώρας.
Η τελευταία δημοσκόπηση που πραγματοποίησε η εφημερίδα Mainichi Shimbun έδειξε ελαφρά αύξηση όσων τάσσονται υπέρ της πλήρους αναθεώρησης του Άρθρου 9: το 48% των ψηφοφόρων θέλει την αναθεώρηση ενώ πέρυσι το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 42%. Παρά τις τροποποιήσεις, στην ουσία το Άρθρο 9 δεν έχει αλλάξει. Στο μέλλον όμως μπορεί.
Πότε προβλέπεται ανάληψη στρατιωτικής δράσης
Για την προστασία οπλικών συστημάτων και εξοπλισμού των συμμαχικών δυνάμεων που υπερασπίζονται την Ιαπωνία.
Για την κατάρριψη βορειοκορεατικού βαλλιστικού πυραύλου που έχει στόχο τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Για την διεξαγωγή αντιναρκικών επιχειρήσεων με στόχο να διατηρηθούν ανοικτές οι ζωτικής σημασίας θαλάσσιες οδοί ακόμη και σε εμπόλεμη περιοχή εφόσον ο περιορισμός της ναυσιπλοΐας απειλεί την επιβίωση της Ιαπωνίας.
Επίσης, επιτρέπεται η παροχή λογιστικής υποστήριξης σε συμμάχους οι οποίοι εμπλέκονται σε καταστάσεις που επηρεάζουν σημαντικά την ασφάλεια της Ιαπωνίας. Σε περίπτωση εισβολής της Βορείου Κορέας στον γειτονικό Νότο, η Ιαπωνία θα μπορούσε να βοηθήσει αλλά όχι με την αποστολή στρατιωτικών δυνάμεων καθώς αυτό θα ήταν αντισυνταγματικό. Προς το παρόν δηλαδή.
Μπορεί οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας να αποκαλούνται Ιαπωνικές Δυνάμεις Αυτοάμυνας, αλλά για την αυτοάμυνά της η Ιαπωνία δαπανά εντυπωσιακά μεγάλα ποσά προκειμένου να έχει ικανό στρατό. Διότι όπως και να αποκαλούνται για συνταγματικούς λόγους, οι χερσαίες, ναυτικές και αεροπορικές δυνάμεις των JSDF αποτελούν υπολογίσιμο παράγοντα. Και αν ο Σίζνο Άμπε προχωρήσει τα σχέδιά του, οι αμυντικές δαπάνες αναμένεται να αυξηθούν κι άλλο.
Ο αμυντικός προϋπολογισμός του 2017 παρουσιάζει αξιοσημείωτη αύξηση σε σύγκριση με τους αντίστοιχους των δύο προηγουμένων ετών, με το υπουργείο Άμυνας να προσανατολίζεται στην προμήθεια αμφιβίων οχημάτων, ελικόπτερα ανθυποβρυχιακού πολέμου, μεταγωγικά V-22 Osprey, αναγνωριστικά drones Global Hawk, ιπτάμενα τάνκερ και… πολλά άλλα. Τα μέσα αμφιβίων επιχειρήσεων κατέχουν περίοπτη θέση στον σχετικό κατάλογο καθώς η Ιαπωνία σχεδιάζει την δημιουργία μιας Αμφίβιας Ταξιαρχίας Ταχείας Ανάπτυξης εντός του τρέχοντος έτους.
Μάλιστα στον προϋπολογισμό υπάρχει ειδική παράγραφος η οποία τιτλοφορείται «Απάντηση σε Επιθέσεις σε Απομακρυσμένες Νήσους». Ειδικοί επισημαίνουν ότι η έμφαση στην δυνατότητα αμφιβίων επιχειρήσεων ίσως σημαίνει ότι η Ιαπωνία δεν αποκλείεται κάποια στιγμή να αναμετρηθεί με την Κίνα για τα διαφιλονικούμενα νησιά Σένκακου/Ντιαογιού, στην Ανατολική Θάλασσα της Κίνας.
Η αύξηση των αμυντικών δαπανών και οι μεταρρυθμίσεις στις ένοπλες δυνάμεις που σχεδιάζει η ιαπωνική κυβέρνηση σίγουρα δεν χαροποιούν την Κίνα με την οποία η Ιαπωνία βρίσκεται εδώ και καιρό σε αντιπαράθεση για τα νησιά Σένκακου, όπως τα αποκαλεί το Τόκιο ή Ντιαογιού, σύμφωνα με το Πεκίνο. Πολλοί υποστηρίζουν ότι η αύξηση της κινεζικής γεωπολιτικής ισχύος και η εμπρηστική πολιτική της Πιόνγκγιάνγκ είναι μια μοναδική ευκαιρία για να αλλάξει η ιαπωνική ατζέντα καθώς αμφότερα της προσφέρουν το τέλειο άλλοθι.
Αλλαγές στην γεωπολιτική «σκακιέρα» στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού
Από προμαχώνας της Δύσης στην περιοχή της Ασίας την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, η Ιαπωνία δεν ανησυχεί πλέον για ενδεχόμενη εισβολή από την Ρωσία αλλά για τον «Κόκκινο Δράκοντα». Την τελευταία δεκαετία οι ένοπλες δυνάμεις της Κίνας έχουν μεταμορφωθεί σε μια σύγχρονη στρατιωτική δύναμη, χάρη στον υπερδιπλασιασμό των πιστώσεων για την άμυνα που ξεπερνούν τα 150 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως –χρήματα που το Πεκίνο σαφώς πιστεύει ότι αξίζουν τον κόπο.
Η Κίνα ναυπηγεί ετησίως περισσότερα πολεμικά πλοία από οποιαδήποτε άλλη χώρα στην περιοχή, διαθέτει δεύτερο αεροπλανοφόρο και μάλιστα κινεζικής ναυπήγησης, έχοντας επενδύσει μεθοδικά στην γνώση και εμπειρία που απέκτησε με το Liaoning, αναπτύσσει μαχητικά τεχνολογίας stealth και drones και κυρίως, έχει στρατηγικό όραμα. Ένα όραμα που ξεκινά από την εγκαθίδρυση μιας αδιαφιλονίκητης κινεζικής ηγεμονίας στην Νότια Σινική Θάλασσα –κάτι που όπως φαίνεται έχει ήδη καταφέρει.
Αν στην «κινεζική απειλή» προστεθεί η υπαρκτή βορειοκορεατική απειλή, τότε γίνεται εύκολα αντιληπτό γιατί η πρόταση του Ιάπωνα υπουργού Άμυνας να μπορούν οι Δυνάμεις Αυτοάμυνας να εξαπολύουν προληπτικό πλήγμα φάνηκε απολύτως λογική όταν οι πύραυλοι της Πιόνγκγιάνγκ πετούσαν πάνω από ιαπωνικό έδαφος. Η απόφαση για την απόκτηση όπλων με ικανή εμβέλεια να πλήξουν στόχους μακριά από την Ιαπωνία πιθανόν να περιληφθεί στις κατευθυντήριες γραμμές της ιαπωνικής αμυντικής πολιτικής για την επόμενη πενταετία, εκτιμά σε άρθρο της η εφημερίδα Nikkei.
Μέχρι σήμερα, λόγω συνταγματικών περιορισμών, η Ιαπωνία δεν διέθετε πυραύλους cruise και άλλα στρατηγικά όπλα κρούσης, βασιζόμενη στις Ηνωμένες Πολιτείες για την προστασία της. Ωστόσο, τελευταία όλο και περισσότεροι φαίνεται να θυμούνται την ρήση του πρωθυπουργού Ίτσιρο Χατογιάμα ο οποίος το 1956 είχε πει πως «η Ιαπωνία δεν είναι υποχρεωμένη να περιμένει ήρεμα την καταστροφή της σε περίπτωση επίθεσης εναντίον της».
Η ιαπωνική γλώσσα είναι εξαιρετικά πλούσια σε εκφράσεις εσκεμμένης… δημιουργικής ασάφειας. Και η λεπτή διαχωριστική γραμμή μεταξύ της αυτοάμυνας και ενός πιο επιθετικού δόγματος μπορεί να γίνει ακόμη λεπτότερη σε ορισμένες περιπτώσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο τομέας των ναυτικών επιχειρήσεων, όπου η προστασία της κυριαρχίας μιας χώρας για να καταστεί αποτελεσματικότερη οφείλει να «ξεκινά» πολύ μακρύτερα από τις ακτές της. Πόσο σοβαρή λοιπόν είναι η απειλή της αναβίωσης του ιαπωνικού μιλιταρισμού;
Βάσιμες ανησυχίες ή «υπερβολή»;
Η κυβέρνηση Άμπε απορρίπτει τις κατηγορίες ότι η συνταγματική μεταρρύθμιση μπορεί να οδηγήσει την χώρα σε αναίτιους πολέμους στο εξωτερικό. Άλλοι, όπως ο Ρώσος ιστορικός Ντμίτρι Βερχατούρεφ, θεωρούν πως η πιθανότητα να μετατραπούν οι Ιαπωνικές Δυνάμεις Αυτοάμυνας στο μέλλον σε έναν στρατό με πλήρες φάσμα επιχειρήσεων δεν συνιστά κατ’ ανάγκην απειλή. Η έννοια της «άμυνας» εμπεριέχει την δυνατότητα αντι-πλήγματος στον επιτιθέμενο, υποστηρίζει.
«Υπό αυτό το πρίσμα, η ανάπτυξη των ιαπωνικών ενόπλων δυνάμεων είναι σώφρων, διότι η Ιαπωνία θα πρέπει όχι μόνο να υπερασπισθεί το έδαφός της αλλά και τα χωρικά της ύδατα» επισημαίνει ο Βερχατούρεφ. «Η θέση της Ιαπωνίας στην διεθνή σκηνή έχει αλλάξει δραματικά τα χρόνια μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τώρα βρίσκεται περικυκλωμένη από χώρες στρατιωτικά ισχυρές –Ρωσία, Κίνα, Νότια και Βόρεια Κορέα, όλες διαθέτουν ισχυρές ένοπλες δυνάμεις ενώ άλλες χώρες της περιοχής βασίζονται στις συμμαχικές τους σχέσεις…»
«… Κάτω από τέτοιες συνθήκες, μια ιαπωνική στρατιωτική επίθεση θα ήταν απερισκεψία. Πολύ απλά, η Ιαπωνία δεν θα μπορούσε να επιτεθεί εναντίον κάποιας άλλης χώρας χωρίς να ρισκάρει συντριπτικά στρατιωτικά αντίποινα με κάθε μέσον, συμπεριλαμβανομένων των πυρηνικών όπλων» εκτιμά. «Κάθε μεγάλος πόλεμος απαιτεί μεγάλες ποσότητες υλικών και πετρελαίου που η Ιαπωνία δεν διαθέτει. Και ο εφοδιασμός δια θαλάσσης είναι εξαιρετικά ευπρόσβλητος, όπως ήταν και κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο…»
Εξάλλου, σημειώνει, «η μεταπολεμική εμπειρία έχει δείξει ότι οι Ιάπωνες επιχειρηματίες έχουν κατακτήσει πολλά περισσότερα απ’ ότι οι Ιάπωνες στρατηγοί. Σήμερα, η σφαίρα οικονομικής και πολιτιστικής επιρροής της Ιαπωνίας είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που φαντάζονταν οι Ιάπωνες στρατηγοί του Β΄ΠΠ ακόμη και στα πιο τρελά τους όνειρα».
Ο Ντμίτρι Βερχατούρεφ πιστεύει ότι η Ιαπωνία μπορεί να έχει ο,τιδήποτε χρειάζεται για ευημερήσει με εντελώς ειρηνικό τρόπο. «Για παράδειγμα, εάν η ρωσο-ιαπωνική προσέγγιση αποβεί επιτυχής, το Τόκιο θα έχει πρόσβαση σε μια ευρεία γκάμα πολύτιμων φυσικών πόρων. Γι’ αυτό και οποιαδήποτε συζήτηση για σχέδιο ιαπωνικής επεκτατικής πολιτικής είναι παράλογη» λέει χαρακτηριστικά.
Αντικινεζική συμμαχία;
Δεν είναι όμως όλοι τόσο καθησυχαστικοί. Οι μνήμες του Β΄ΠΠ στην Ασία είναι ακόμη ζωντανές και κανείς δεν αισθάνεται άνετα με το ενδεχόμενο μιας ιαπωνικής κυβέρνησης που «κλείνει το μάτι» στον νεο-μιλιταρισμό, ιδίως η Κίνα. Το Πεκίνο θεωρεί ότι η Ιαπωνία προτίθεται να «παρεκκλίνει από το μονοπάτι της ειρηνικής ανάπτυξης» και γι’ αυτό παρακολουθεί τις εξελίξεις με εξαιρετική επιφυλακτικότητα.
Επιφυλακτικότητα που γίνεται καχυποψία υπό το σκεπτικό ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ενθαρρύνουν εμμέσως τις φιλοδοξίες της Ιαπωνίας θέλοντας να την χρησιμοποιήσουν για να στήσουν έναν αντικινεζικό αποτρεπτικό μηχανισμό στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού. Δεδομένης της ακραιφνούς υποστήριξης που παρέχει η Ουάσιγκτον στην κυβέρνηση του Τόκιο, δεν αποκλείεται η Ιαπωνία να επιταχύνει τα σχέδιά της.
Η αρκούντως… νεφελώδης διατύπωση «Ενεργός Φιλειρηνισμός» του πρωθυπουργού Άμπε αφήνει πολλά περιθώρια ερμηνείας, εντείνοντας τις ανησυχίες. Διότι η προβολή (στρατιωτικής) ισχύος συχνά ανοίγει τον δρόμο για μια μελλοντική στρατιωτική αντιπαράθεση.
Αλέξανδρος Θεολόγου
https://www.youtube.com/watch?v=dVpkTQ_g30I
