Την 1η Ιουλίου, το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα γιόρτασε τα εκατοστά του γενέθλια, σηματοδοτώντας τη δραματική άνοδο του από μια μικρή ομάδα ιδεαλιστών σε ένα κόμμα 92 εκατομμυρίων μελών που εποπτεύει τώρα τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου.
Ο θάνατος του Μάο στις 9 Σεπτεμβρίου 1976, τερμάτισε οριστικά την Πολιτιστική Επανάσταση, την οποία ακολούθησαν οι μεταρρυθμίσεις που έγιναν από τον τότε πρόεδρο του ΚΚΚ, Ντενγκ Σιαόπινγκ. Η εποχή του έμεινε στην ιστορία ως “Ντεγκισμός”.
Τον Δεκέμβρη του 1979 ο Ντένγκ, με σύμβουλό τον γνωστό νεοφιλελεύθερο οικονομολόγο Μίλτον Φρίντμαν, ανακοίνωσε ένα πρόγραμμα οικονομικών μεταρρυθμίσεων στην Κίνα, το οποίο προέβλεπε άνοιγμα των αγορών της Κίνας στον Καπιταλιστικό κόσμο με την περίφημη φράση «Δεν έχει σημασία αν ο γάτος είναι μαύρος ή άσπρος, το σημαντικό είναι να πιάνει τα ποντίκια!».
Ανοίγοντας την Κίνα σε ξένες επενδύσεις, η εξωστρέφεια του Σιαόπινγκ οδήγησε στην ταχεία ανάπτυξη της οικονομίας της Κίνας και τα πρώτα βήματα προς την υλοποίηση μεγάλων έργων υποδομής όπως το φράγμα των Τριών Φαραγγιών.
Αλλά μέχρι την άνοιξη του 1989, διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις που απαιτούσαν πολιτικές μεταρρυθμίσεις και καταπολέμηση της ανισότητας, αποκορυφώνονται με τη συγκέντρωση χιλιάδων στην πλατεία Τιενανμέν, όπου τα κινεζικά στρατεύματα -κατόπιν άνωθεν εντολών- δεν δίστασαν να ανοίξουν πυρ στις 4 Ιουνίου, σκοτώνοντας εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες διαδηλωτές.
Η επίσημη ιδεολογία της Κίνας είναι ο «σοσιαλισμός με κινέζικα χαρακτηριστικά» και είναι οι δύο τελευταίες λέξεις που έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα.
Επισήμως, ο απώτερος στόχος του Κ.Κ.Κ. είναι η πραγματοποίηση του κομμουνισμού, αλλά για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, πρέπει να τροποποιηθεί η μαρξιστική-λενινιστική ιδεολογία, εξ ου και το «με κινεζικά χαρακτηριστικά».
Είναι αξιοσημείωτο ότι μια από τις απειλές για το Κ.Κ.Κ. είναι οι μαρξιστές που αγωνίζονται για τα δικαιώματα των εργαζομένων και τα συνδικάτα εργαζομένων.
Από την άλλη, ενώ οι μεγαλύτερες εταιρείες στην Κίνα ανήκουν στο κράτος, ακόμη και οι ιδιωτικές εταιρείες είναι στενά ευθυγραμμισμένες με την κυβέρνηση, καθότι σε όλες υπάρχει ένας πυρήνας από μέλη του ΚΚΚ, ακόμη και στις ξένες πολυεθνικές που δραστηριοποιούνται εκεί. Πρόκειται για μια “υβριδική” προσέγγιση που αποσκοπεί στο να φέρει κοντά τον ιδιωτικό με το δημόσιο τομέα, πάντα υπό την εποπτεία του κράτους.
Το κινεζικό κομμουνιστικό σχέδιο ήταν πάντα πολύ στενά συνδεδεμένο όχι μόνο με τον σοσιαλισμό, όπως θα τον καταλάβαινε ο Μαρξ, αλλά και με την εθνικιστική αναζωογόνηση. Για παράδειγμα, η Ταϊβάν θεωρείται από το Πεκίνο ως μια αποσχισμένη επαρχία της Κίνας, που αργά ή γρήγορα, θα επιστρέψει στην επικράτειά της.
Άλλα κομμουνιστικά χαρακτηριστικά της Κίνας είναι ο πλήρης έλεγχος του στρατού από το ΚΚΚ, ο πλήρης έλεγχος των ΜΜΕ, ο διορισμός εκλεκτών του κόμματος σε θέσεις κλειδιά, όπως υπουργεία, πανεπιστήμια κτλ και η καθιέρωση ενός ισχυρού δικτύου παρακολούθησης των πολιτών της.
Επομένως η απάντηση στο ερώτημα εάν η Κίνα είναι κομμουνιστική είναι “ναι μεν αλλά”. Από την εποχή του Μάο και τη σιδηρά πυγμή του ΚΚΚ, όπου οι εργάτες θα έπρεπε να ζητήσουν άδεια από τους προϊσταμένους τους για γάμο, μέχρι σήμερα, έχουν αλλάξει αρκετά πράγματα. Ναι μεν το Πολιτμπίρο ελέγχει σχεδόν κάθε τομέα του κράτους και των πολιτών του, (συχνά καταπατώντας τα ανθρώπινα δικαιώματα) αλλά η Κίνα, προσαρμοζόμενη στις εξελίξεις, άνοιξε την οικονομία της προς τη Δύση. Πλέον, ιδιώτες μπορούν να κατέχουν προσωπική περιουσία, επιτρέπεται να διατηρούν τα κέρδη τους και το τεράστιο σε αριθμό και φθηνό εργατικό δυναμικό της χώρας είναι διαθέσιμο στην παγκόσμια αγορά.
Η συμβατική άποψη πολλών είναι ότι η Κίνα κάνει οικονομικές μεταρρυθμίσεις αλλά όχι πολιτικές. Με άλλα λόγια, η οικονομία έχει ελευθερωθεί και έχει ανοίξει στον ανταγωνισμό, αλλά το πολιτικό σύστημα όχι.
