Ας ξεκινήσουμε με μια παραδοχή: Πως σαφώς είναι πρωτοφανής η κλιμάκωση στην αντιπαράθεση Ιράν και Ισραήλ, με την χθεσινή εξαπόλυση “για πρώτη φορά” όπως τονίζουν όλοι, βαλλιστικών όπλων και μη επανδρωμένων από την Τεχεράνη εναντίον του “σιωνιστικού σατανά”, όπως αποκαλούν το Ισραήλ.
Κι όμως αυτή η κλιμάκωση… αποκλιμακώθηκε -προς το παρόν τουλάχιστον- με παράδοξο τρόπο. Ότι όπλο έστειλε το Ιράν καταρρίφθηκε ή απέτυχε να προκαλέσει σημαντικές ζημίες, ενώ αναφέρεται μόνο ο τραυματισμός ενός μικρού κοριτσιού, από φυλή βεδουίνων στο Ισραήλ, δηλαδή -ως πικρή ειρωνεία- αραβικής καταγωγής… Πέρα από τα παραπάνω έχουμε και πολλά ακόμη και πολύ πιο ουσιώδη:
ΑΡΧΙΚΑ μια επίθεση η οποία αναγγέλεται πριν εκδηλωθεί! Πρωτοφανές και αυτό, με το Ιράν να δηλώνει δημόσια ότι “τώρα εξαπολύσαμε drone εναντίον του Ισραήλ”, τα οποία όμως έκαναν ώρες να φθάσουν στο στόχο τους. Θα μπορούσε να πει κανείς, πως έτσι κι αλλιώς η “αναγγελία” θα γίνοταν είτε από τις ΗΠΑ, είτε από το Ισραήλ, που παρακολουθούν με κάθε μέσο τις ιρανικές κινήσεις, ενώ ήδη υπήρχε η γενικότερη βεβαιότητα ότι “κάτι ερχόταν”. Οπότε το λογικότερο ήταν να την κάνουν οι Ιρανοί πρώτοι, κερδίζοντας τις εντυπώσεις. Ενώ όπως φαίνεται είχαν προειδοποιήσει παρασκηνιακά τις ΗΠΑ, μάλλον και με διαβεβαιώσεις πως στον οπλικό φόρτο δεν περιλαμβάνεται κάποιο σύστημα μαζικής καταστροφής (χημικά, ραδιενεργά κ.ο.κ.). Το τελευταίο εξηγεί πως δεν υπήρξαν και σχετικές νύξεις από τους εμπλεκόμενους. Δεν παύει όμως να είναι ιδιαίτερη κίνηση με στοιχείο “κύρους” όπως θα περιγράψουμε παρακάτω.
ΔΕΥΤΕΡΟΝ είχαμε μια προειδοποίηση του Ιράν προς γειτονικές χώρες “να μην τολμήσουν να αναμιχθούν στην επίθεση του προς το Ισραήλ γιατί θα τιμωρηθούν”. Κυρίως προς την Ιορδανία δηλαδή και το Ιράκ, όπου το δικό τους εναέριο χώρο διέσχισαν τα μην επανδρωμένα και οι cruise σε ύψος κατάρριψης, ενώ σε πολύ πιο μεγάλο, πέρασαν οι βαλλιστικοί πύραυλοι. Έχουμε εδώ την εξής ιδιαιτερότητα, έναν πόλεμο “εναέριας κρούσης” πάνω από το έδαφος όμως άλλων χωρών, οι οποίες καλούνται να αγνοήσουν την παραβίαση! Σπάνιο κι αυτό, αλλά όπως φαίνεται δεν επαληθεύθηκε, καθώς αμερικανικές και βρετανικές δυνάμεις έδρασαν κοντά ή και πάνω από αυτά τα εδάφη, καταρρίπτοντας αρκετά “εισερχόμενα” με την συναίνεση των κρατών τους. Που δεν έχουν βέβαια και τις καλύτερες σχέσεις με το Ιράν.
ΤΡΙΤΟ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΞΟ: Ενώ το Ιράν κάνει το μεγάλο βήμα απευθείας αντιπαράθεσης με το Ισραήλ, δεν μετέχουν ουσιαστικά Χεζμπολάχ και Χαμάς, δηλαδή οι δύο μεγάλες αραβικές οργανώσεις της περιοχής, οι οποίες στηρίζονται από την Τεχεράνη, που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν αποφασιστικά στον κορεσμό της ισραήλινής αεράμυνας και στη γενικότερη ένταση. Κλήθηκαν ίσως από το Ιράν και δεν ήθελαν να μετέχουν; Παραμένουν ως “εφεδρεία” για επόμενο γύρο σύγκρουσης; Δεν τους ζήτησε βοήθεια το Ιράν για να δείξει ότι είναι ικανό να απειλήσει απευθείας το Ισραήλ; Πολλά τα ερωτήματα και εδώ.
ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΑΙ ΑΝΗΣΥΧΗΤΙΚΟ: Το Ιράν κάνει την επίθεση, αλλά μετά δηλώνει, πως “ανταπέδωσε το χτύπημα και κάπου εδώ τελειώνει η υπόθεση”. Μιλώντας βέβαια για την φονική προσβολή της πρεσβείας του στη Δαμασκό από την Ισραηλινή Αεροπορία. Άρα έχουμε μεν κλιμάκωση αλλά “βηματική”, με το Ιράν να δηλώνει πως εφεξής θα απαντά σε κάθε ισραηλινό χτύπημα, σε διαδοχικούς “πολεμικούς γύρους”.
Εδώ, από τη μια η ιρανική στάση πρέπει να αναγνωριστεί ως ψύχραιμη, καθώς ναι μεν κάνει την απότομη κλιμάκωση, αλλά αμέσως μετά την περιχαρακώνει χρονικά, και δηλώνει “σε αναμονή της κίνησης του αντιπάλου”, μεταθέτοντας το βάρος εξέλιξης στο Ισραήλ. Από την άλλη, η όλη τακτική εγκαινιάζει ένα πολύ επικίνδυνο δρόμο. Καθώς και το Ισραήλ, στην μεγάλη συμβολικότητα κινήσεων που χαρακτηρίζει την Μέση Ανατολή, “οφείλει να απαντήσει”. Γιατί αν δεν το κάνει θα φανεί αναποφάσιστο και αδύναμο, προκαλώντας περαιτέρω επιθετικότητα. Έτσι στο πολεμικό θέατρο του μεσανατολικού ερέβους, αλλά και στο πράγματι θεατρικό σκηνικό που λειτουργεί εκεί δεκατίες, με κινήσεις εκατέρωθεν έντονης αυτοεπιβεβαίωσης, ένας επόμενος γύρος θεωρείται δεδομένος και συζητείται κυρίως η έκταση του.
ΠΕΜΠΤΗ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ της χθεσινής σύγκρουσης, αυτή τη φορά επιχειρησιακής φύσεως αλλά και με πολιτική χροιά. Όπου η επίθεση ήταν μαζική, με εξελιγμένα μέσα του Ιράν, το οποίο έχει αναπτύξει μεγάλη εγχώρια τεχνογνωσία παραγωγής βαλλιστικών όπλων, μη επανδρωμένων “καμικάζι” και πυραύλων cruise.
Κι όμως σε συνδυασμένη δράση Ισραήλ, ΗΠΑ, Βρετανίας, ίσως και Ιορδανίας, όπου ήδη σήμερα ο βασιλιάς Αμπντάλα της χώρας, κατηγορείται στα social media ως “προδότης των Αράβων”, όλα σχεδόν τα όπλα αυτά καταρρίπτονται, αστοχούν ή τέλος πάντως δεν καταστρέφουν κάτι σημαντικό. Γιατί αυτό είναι μη αναμενόμενο; Γιατί παρεμφερή όπλα που χρησιμοποιούν οι Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα (με ιρανική τεχνογνωσία και αυτά), αλλά και ίδια που χρησιμοποιούνται κατά της Ουκρανίας (πάλι ιρανικά, αγορασμένα από τους Ρώσους, ή κατασκευασμένα μετά από άδεια της Τεχεράνης), προκαλούν μεγάλες καταστροφές και σε βάθος χιλιάδων χιλιομέτρων.
Έχουμε λοιπόν στην χθεσινή επίθεση ένα παράδειγμα υψηλής δυτικής τεχνολογίας η οποία συνδυασμένη, οργανωμένη και καλά προειδοποιημένη, και με πολύ πυκνό δίκτυο προστασίας, καθώς το κράτος του Ισραήλ είναι μικρό σε έκταση, καταφέρνει το σχεδόν “100%” αναχαίτισης; Ναι αλλά με εμφανή την ανισορροπία κόστους, όπου οι δυτικές δυνάμεις κινητοποιούν και ξοδεύουν υψηλής αξίας μέσα, ενώ η ιρανική πλευρά αποδεικνύει ξανά τη δυναμική μιας συγκριτικά “φθηνής” επίθεσης που βασίζεται σε όγκο και αίσθηση απειλής.
Πάντως στην χαμηλή αποτελεσματικότητα πρέπει να έπαιξε ρόλο η διάθεση του Ιράν να “δείξει τα όπλα του πριν καν αυτά εξαπολυθούν”, υποβαθμίζοντας έμμεσα την απόδοση τους, ίσως και εσκεμμένα (όπως αναφέρουν ήδη αμερικανικά ΜΜΕ, ώς μια έμμεση προσπάθεια ακριβώς να μην προκληθούν μεγάλες ισραηλινές απώλειες). Αλλά περνώντας το μήνυμα πως “αυτό που βλέπετε είναι μόνο η αρχή και δείγμα του τι μπορώ να καταφέρω”.
Άρα κάνουμε εδώ μια προέκταση ανάλυσης, που μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως η Τεχεράνη δεν ανέμενε τόσο να καταφέρει σημαντικό πλήγμα κατά του Ισραήλ, όσο να εντυπωσιάσει με την ικανότητα της και κυρίως την τόλμη της, να εξαπολύσει ένα τέτοιο χτύπημα. Επιδιώνοντας να συσπειρώσει γύρω της κάθε αντίισραηλινή και αντιδυτική συνιστώσα στη Μέση Ανατολή που θα βλέπει “επιτέλους κάποιος να μάχεται ως ίσος προς ίσο τους Σιωνιστές”, δεκαετίες μετά το μεγάλο συμβιβασμό των αραβικών κρατών με το Τέλ Αβίβ, στη δεκαετία του ’80. Με το Ιράν, μια όμως μη αραβική χώρα (κάτι που έχει τεράστια σημασία τοπικά), και μάλιστα σιιτική (ενώ η πλειονότητα των Αράβων είναι σουνίτες), να επιχειρεί να αναλάβει την πρωτοκαθεδρία, κάτι που θα είναι η απόλυτα παράδοξη εξέλιξη της ιστορίας.
ΕΚΤΗ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ που συνδέεται με το παραπάνω: Από που αντλεί το Ιράν την αποφασιστικότητα και το θάρρος να συγκρουστεί ευθέως με το Ισραήλ; Έχει την ρωσική υποστήριξη ή έστω την ανοχή, κάτι που μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως ο περίφημος “αντιδυτικός άξονας”, Ρωσίας, Ιράν, Βόρειας Κορέας, αρχίζει να λειτουργεί αποτελεσματικά; Δεν μπορεί να αποκλειστεί και η Μόσχα έχει κάθε λόγο να “απολαύσει” μια νέα εστία διεθνούς αναταραχής, που ανακουφίζει την δική της περιπέτεια στην Ουκρανία.
Είναι μήπως η ιρανική κίνηση “απονενοημένο διάβημα”; Γιατί ως χώρα αντιμετωπίζει μεγάλους εσωτερικούς τριγμούς, οικονομική κρίση και κίνημα αμφισβήτησης της σκληρής θεοκρατίας; Να θυμίσουμε εδώ πως πριν λίγους μήνες ήταν πολλές εκατοντάδες χιλιάδες οι διαδηλώτες στους δρόμους του Ιράν, που ζητούσαν μεγαλύτερες ελευθερίες και κοινωνικά δικαιώματα, κάτι που αντιμετωπίστηκε βιαιότατα από το καθεστώς. Άρα μια κίνηση “εξωστρέφειας” που θα φέρει και εθνικιστική συσπείρωση, ίσως ήταν απαραίτητη, με προφανή στόχο το Ισραήλ. Και έχοντας “πράξει τα δέοντα”, τώρα η Τεχεράνη μπορεί να δηλώνει πως “εκδικήθηκε” και δεν υπάρχει λόγος συνέχειας.
Μια ακόμη εκδοχή, είναι το Ιράν να κάνει την “μεγάλη ανίχνευση”, δηλαδή ένα βήμα ενδιάμεσο, όχι για να αναλάβει την αραβική πρωτοκαθεδρία -που είναι ότι πιο δύσκολο ιστορικά, φυλετικά και θρησκευτικά- αλλά περισσότερο για να προκαλέσει μια τοπική “κινηματική”. Μην ξεχνάμε πως πριν λίγο καιρό είχαμε υψηλές επαφές Ιράν και Σαουδικής Αραβίας (παρόλη την μεταξύ τους εχθρότητα), ο Άσαντ στη Συρία παραμένει ισχυρός παρά τις αμερικανικές πιέσεις, η Τουρκία κινείται εντός Ιράκ και Συρίας χωρίς αντιπαράθεση, ο Λίβανος έχει χρεοκοπήσει και ελέγχεται σε σημαντικό βαθμό από τη Χεζμπολάχ, οι Χούθι στην Υεμένη αποκτούν “διεθνές κύρος” με την επιθετικότητα τους, ενώ η Αίγυπτος κοιτά περισσότερο προς τη Λιβύη και την ΑΟΖ της, και λιγότερο προς την Μέση Ανατολή. Έχουμε δηλαδή ένα σκηνικό ανακατατάξεων που είναι και ιδανικό έδαφος εξελίξεων, πέρα και εκτός από την αμερικανική ή ρωσική επιβουλή στην περιοχή.
ΕΒΔΟΜΗ ΕΙΚΟΝΑ που δεν εκπλήσσει: Η αμφίπλευρη υποκρισία. Το Ιράν δηλώνει πως επιτίθεται στο Ισραήλ γιατί το τελευταίο “χτύπησε την πρεσβεία του στη Δαμασκό”. Δεν είναι όμως αυτή η αιτία αλλά μόνο η νομιμοποιητική αφορμή. Γιατί -για να κάνουμε το δικηγόρο του μεσανατολικού διαβόλου- το Ιράν εδώ και δεκαετίες στηρίζει Χεζμπολάχ και Χαμάς, που κάνουν συνεχώς επιθέσεις εντός Ισραήλ, και με απίθανα αιματηρά αποτελέσματα, όπως είδαμε με την επιδρομή της 7ης Οκτωβρίου πέρυσι από τη Γάζα. Άρα το Ιράν ήδη έχει μερίδιο σε δεινά εντός Ισραήλ, και δεν μπορεί να μην περίμενε ανταπόδοση.
Και από την άλλη πλευρά όμως, το Ισραήλ στον κλασικό του ρόλο, της “αυτοθυματοποίησης”, ξεχνά να αναφέρει πως τόσα χρόνια, πολλοί πυρηνικοί επιστήμονες του Ιράν έχουν δολοφονηθεί, ώστε να “φρεναριστεί” το εκεί πυρηνικό πρόγραμμα. Ξεχνά να αναφέρει τις κυβερνοεπιθέσεις που έχει κάνει εντός Ιράν, ξεχνά γενικά τη δική του σκληρή και αποτρόπαια στάση κατά των Παλαιστινίων και με φρικτό μέγεθος απωλειών τους. Άρα η αντιπαράθεση κρατά χρόνια, κάθε πλευρά κάνει επιλεκτική ανάγνωση της ιστορίας, σε μια κλασική μεσανατολική τραγωδία, όπου το “κοιτώ πίσω” σε δεσμεύει για το τι θα κάνεις “μετά”, σε μια επανάληψη των ίδιων λαθών και με ανατροφοδότηση του ποταμού αίματος.
Εποχή για αλλαγή;
Τι συμπεραίνουμε από τα παραπάνω, ως μια αρχική εκτίμηση; Το Ιράν βλέπει τα ισραηλινά αδιέξοδα, ειδικά των τελευταίων μηνών, όπου η εκστρατεία κατά της Χαμάς κερδίζει έδαφος αλλά δεν φαίνεται να κερδίζει τον πόλεμο και ήδη συναντά διεθνείς αντιδράσεις. Βλέπει την εσωτερική αμφισβήτηση στο Ισραήλ, όπου η τραγικής ποιότητας διακυβέρνηση Νετανιάχου, έχει διχάσει την χώρα. Ενώ εδώ έχουμε και ίσως ένα πολύ μακιαβελικό παίγνιο, καθώς η ιρανική επίθεση – με τυπική νομιμοποίηση καθώς θίχθηκε ιρανικό “έδαφος” σην πρεσβεία του- θα ενισχύσει την ισραηλινή ακροδεξιά, οδηγώντας τη χώρα σε ακόμη πιο σκληρή στάση έναντι των Παλαιστινίων, άρα σε μεγαλύτερο χάσμα με τον αραβικό κόσμο.
Ακόμη βλέπει πως ήδη οι “επηρεαζόμενοι” από την Τεχεράνη μηχανισμοί, όπως η Χεζμπολάχ, οι Χούθι, εν μέρει η Χαμάς, αλλά και άλλες οργανώσεις εντός Συρίας και Ιράκ παραμένουν ζωντανοί και με απήχηση. Κοιτά επίσης την αμερικανική “υπερέκταση” που σε δική της προεκλογική χρονιά προσπαθεί να στηρίξει την Ουκρανία, να χτίσει ισχύ κατά της Κίνας και να τιθασεύσει μια ακόμη κρίση στην Μέση Ανατολή, όλα αυτά δηλαδή που όσο εξελίσσονται και η Ουάσιγκτον παρουσιάζεται “ουραγός των εξελίξεων”, ευνοούν τη Μόσχα και το Πεκίνο.
Ταυτόχρονα το Ιράν κοιτά και τα δικά του όρια από πλευράς κοινωνικής απαντοχής, διατήρησης του εσωτερικού δίδυμου εξουσίας (οι σκληροπυρηνικοί Φρουροί της Επανάστασης ως παράλληλη δομή με την κεντρική κυβέρνηση), και συντήρησης της οικονομίας πριν αυτή μπει σε υφεσιακό κύκλο και φέρει νέες λαϊκές αντιδράσεις, που ήδη εμφανίζονται ως διάχυτη δυσφορία.
Περαιτέρω το Ιράν βλέπει τον αραβικό υπόκωφο εθνικιστικό αναβρασμό, τόσο σε επίπεδο λαϊκής βάσης όσο και στα εξουσιαστικά κλιμάκια, ενώ διατηρεί ισχυρές επαφές με τη Ρωσία που του προσφέρουν κάποια εχέγγυα ασφαλείας. Άρα συνολικά ανιχνεύει “κενά ισχύος”, τριγμούς τοπικούς και διεθνείς, ανακατάταξη δυνάμεων, όλα μαζί μια ευκαιρία αποκατάστασης του, εντός του ιστορικού κινήματος ισλαμικού ριζοσπαστισμού και εθνικισμού, με είσπραξη κύρους και περαιτέρω γεωπολιτικής μόχλευσης, χωρίς βέβαια να ελπίζει σε κατάρρευση του Ισραήλ.
Και “τολμά” να επιτεθεί, με ρίσκο βέβαια, αλλά μάλλον εκτιμώντας το ως όχι τόσο μεγάλο, που να απειλεί την διατήρηση της ιρανικής θεοκρατίας, η οποία παραμένει ριζοσπαστικής αντίληψης αλλά και με ένστικτο αυτοσυντήρησης. Και για αυτό δηλώνει το έως και αφελές “μια σου και μια μου”, ώστε να μην φέρει τυπική ευθύνη της επόμενης κλιμάκωσης.
Από την άλλη πλευρά, το Ισραήλ παραμένει πολύ ισχυρό στρατιωτικά, αλλά αδυνατίζει σε ήπια ισχύ, ενώ αυτοπεριορίζεται σε επιλογές: όπου “πρέπει να νικήσει την Χαμάς”, τώρα “πρέπει να απαντήσει στο Ιράν”, επίσης “πρέπει να τιθασεύσει την Χεζμπολάχ”, ακόμη πρέπει να παραμείνει σε “διαρκή πόλεμο όσο χρειαστεί”. Κι όλα αυτά, ενώ ήδη φαίνεται το μεγάλο κόστος στην οικονομία από αυτή την υπέρμετρη ένταση και κινητοποίηση, βλέπει την αδυναμία του να απελευθερώσει τους υπόλοιπους ομήρους που κρατά η Χαμάς (σε μια κοινωνία με μικρή ανοχή σε τέτοια ζητήματα), ενώ οι πιο φανατικοί στο εσωτερικό του ήδη κοντεύουν να ξεφύγουν. Π.χ. αυτές τις μέρες επιτιθέμενοι σε παλαιστινιακούς οικισμούς στη Δυτική Όχθη, ή ψηφίζοντας στην Βουλή -με το Νετανιάχου συρόμενο όπως και πολλές άλλες φορές – όλο και πιο ακραίες νομοθετικές δράσεις που κατατρώγουν το κράτος δικαίου.
Συνολικά το Ισραήλ βλέπει πως το περιβάλλον του αλλάζει, χωρίς όμως τον έλεγχο που είχε πετύχει τα προηγούμενα χρόνια, αποκαθιστώντας σχέσεις με πολλές αραβικές χώρες, κάνοντας προσέγγιση και με τη Σαουδική Αραβία, με στόχο να δομήσει ένα παράπλευρο άξονα στόχευσης του Ιράν, το οποίο παρουσιαζόταν ως “γενικό φόβητρο” της Μέσης Ανατολής.
Ποιος θα… νικήσει; Λάθος ερώτημα, γιατί ούτε η Μέση Ανατολή ούτε ο πλανήτης γενικότερα, μπορουν να καταμετρήσουν ως “νίκη” ή “κέρδος”, είτε την αύξηση κύρους ενός θεοκρατικού και επιθετικού Ιράν που συναλλάσσεται με την τρομοκρατία, είτε την περαιτέρω διολίσθηση στον εξτρεμισμό ενός εγκλωβισμένου Ισραήλ με κυριαρχία ακροδεξιάς. Με τις δύο χώρες πάνοπλες, με πυρηνικό “έδαφος” και με -μοιρολατρική σχεδόν, το ξανατονίζουμε- ανάγκη για πολεμική επίλυση.
