Σε προηγούμενο άρθρο μιλήσαμε για την ανάγκη ύπαρξης ενός Τεθωρακισμένου Οχήματος Μάχης (στο εξής, ΤΟΜΑ) στον Ελληνικό Στρατό ως προϋπόθεση για τον εκσυγχρονισμό του πεζικού του και την είσοδό του στην ένοια του πολέμου συνδυασμένων όπλων αντί αυτής της γενικής ιδέας της “υποστήριξης μηχανοκίνητων επιχειρήσεων” που επικρατεί δεκαετίες τώρα και έχει αποτύχει να δώσει έναν σαφή ρόλο στο πεζικό. Μια δύναμη με ασαφή αποστολή δεν έχει τύχη ούτε να καθορίσει τη θέση της στο πλαίσιο ενεργειών μιας μάχης ούτε να συντάξει σαφώς την αποστολή της.
Αυτός είναι ο λόγος που το ελληνικό πεζικό δεν είναι ικανό να καθορίσει με ακρίβεια τί όπλα χρειάζεται, τί εξοπλισμό θα φέρει στο πεδίο της μάχης και πώς θα πολεμήσει. Τα ερωτήματα αυτά πρέπει να καθοριστούν με σαφήνεια διαφορετικά είναι αδύνατον να δούμε αν ο πεζός στρατιώτης πρέπει να έχει σακίδιο 25 ή 125 λίτρων, τυφέκιο 5.56 ή 7.62 mm, κράνος high-cut ή όχι και εξαρτύσεις ελαφρού τύπου ή γιλέκο.
Το ΤΟΜΑ είναι συστατικό στοιχείο όλων των σύγχρονων μηχανκίνητων δυνάμεων από το 1960. H απόρριψη του αμερικανικού δόγματος του “ταξί μάχης” που σκοπό είχε την μεταφορά και απόβαση στην γραμμή μάχης κοντά στα άρματα μάχης αριθμού διμοιριών κρούσης του πεζικού από τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς που στη συνέχεια θα αποσύρονταν χωρίς να εμπλέκονται (κατά κάποιον τρόπο όπως το έφιππο πεζικό του 1860-1910), ευρωπαϊκοί στρατοί με μεγάλη εμπειρία στον πόλεμο μηχανοκινήτων, όπως ο γερμανικός αρχικά και ο σοβιετικός στη συνέχεια παρέταξαν οχήματα εξοπλισμένα με πυροβόλα για την μετακίνηση και υποστήριξη βήμα-προς-βήμα της ομάδας πεζικού. Οχήματα όπως το αρχετυπικό Schützenpanzer 12-3 (HS.30) με πυροβόλο Hispano-Suiza των 20 mm ή το Боевая Машина Пехоты 1 (BMP-1) με το κοντόκαννο πυροβόλο καταστροφών των 73 mm άλλαξαν παντελώς την αντίληψη μάχης του πεζικού στα επόμενα χρόνια. Σύντομα, ακολούθησαν νεώτερα και πολύ πιο εξεζητημένα μοντέλα.
Η Ιταλία θέλει νέο ερπυστριοφόρο ΤΟΜΑ, εξετάζει το πρόγραμμα της PESCO (που συμμετέχει η Ελλάδα)
Είναι αδύνατον να συνεχίσουμε χωρίς να αναφερθούμε στο ότι και ο Ελληνικός Στρατός ενέταξε δύο εξαιρετικά δείγματα ΤΟΜΑ στο οπλοστάσιό του. Το 1974 παραλήφθηκαν τα πρώτα γαλλικά ΤΟΜΑ δεύτερης γενιάς ΑΜΧ-10Ρ. Τα οχήματα είχαν παραγγελθεί από την κυβέρνηση των συνταγματαρχών ως μέρος ενός σημαντικού πακέτου οπλισμού από τη Γαλλία σε μια προσπάθεια να “σπάσει” το εμπάργκο όπλων από χώρες του ΝΑΤΟ προς την Ελλάδα λόγω της κατάλυσης του πολιτεύματος. 105 οχήματα παραλήφθηκαν ως το τέλος της δεκαετίας συνοδεύοντας τα 204 άρματα μάχης και οχήματα περισυλλογής ΑΜΧ-30 που υπηρέτησαν ως τα μέσα της δεκαετίας του ’90 πριν αποσυρθούν μάλλον πρόωρα. Επιπλέον, την εποχή απόσυρσης των γαλλικών ΤΟΜΑ, ο ΕΣ ενέτασσε με γοργούς ρυθμούς 501 ΤΟΜΑ ΒΜΡ-1 OST από τα αποθέματα του διαλυμένου στρατού της Ανατολικής Γερμανίας. Τα τελευταία βοήθησαν στην απόσυρση των τελευταίων Μ-59 και άλλων παλιότερων οχημάτων συμβάλοντας στα σχέδια του ΓΕΣ για μηχανοποίηση των περισσοτέρων ταγμάτων πεζικού.
Τα οχήματα αυτά αφέθηκαν, όπως και τα γαλλικά, να υποβληθούν στη φθορά του χρόνου και του δύσκολου περιβάλλοντος της χώρας χωρίς να αναβαθμιστούν εκτός από την τοποθέτηση ενός πολυβόλου Browning M-2 στην οροφή του πύργου. Παρά το γεγονός ότι τα στελέχη του Στρατού που υπηρέτησαν σε μονάδες με ΒΜΡ-1 εκτίμησαν ιδιαίτερα το προσόν του βαρέως οπλισμού τους για την αποστολή κατίσχυσης επί του εχθρικού πεζικού σε σύγκριση με τα απλά ΤΟΜΠ, το επιτελείο δεν είχε την ίδια άποψη και τα οχήματα ήλθαν και παρήλθαν από τους καταλόγους του στρατιωτικού υλικού.
Ποιός είναι ο λόγος που το Ελληνικό Πεζικό δεν μπορεί να αντιληφθεί την αξία του ΤΟΜΑ; Είναι το υψηλό κόστος; Είναι η άγνοια για τη χρησιμότητά τους; Είναι η εμμονή σε παλιά, παρωχημένα δόγματα μάχης;
Ως προς το κόστος, ο ΕΣ έχει επενδύσει σε πανάκριβα οπλικά συστήματα στο παρελθόν, συχνά όχι με την απόδοση που θα περίμενε. Η υψηλή τιμή υπήρξε για πολλούς ο βασικός λόγος που το πρόγραμμα ΤΟΜΑ έχει αποτύχει και να αναβαθμίσει τα ΤΟΜΠ και ΤΟΜΑ που πέρασαν από τις γραμμές του (ούτε τα Μ-113 ούτε τα ΕΛΒΟ “ΛΕΩΝΙΔΑΣ” έχουν τύχει ποτέ σοβαρής αναβάθμισης) αλλά και η αποτυχία τόσο της προμήθειας του αυστριακού ASCOD το 1998 και η ανάπτυξη του “εγχώριου” ΕΛΒΟ “ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ” το 2003. Το τελευταίο αναπτύχθηκε στη σχεδιαστική βάση του “ΛΕΩΝΙΔΑΣ” αλλά με στόχο να προσφερθεί ένα ΤΟΜΑ συγκρίσιμων χαρακτηριστικών με τα 2ας Γενιάς ΤΟΜΑ χωρίς να φτάσουν στο κόστος τους, που ανερχόταν σε 3,5-5 εκατομμύρια Ευρώ ανά όχημα (υπολογίζοντας και επενδύσεις τεχνικής υποστήριξης, πυρομαχικά κλπ.).
Μια τελευταία αναλαμπή για την απόκτηση 400 ΤΟΜΑ ΒΜΡ-3 το 2007 προσέκρουσε και αυτή στο αυξανόμενο κόστος, αφού ούτε τις ευκολίες πληρωμών που έδιναν τα FMS και τα ευρωπαϊκά προγράμματα ίσχυαν στην περίπτωση της Ρωσίας, ούτε το κόστος του οχήματος ΒΜΡ-3 ήταν στο ύψος που το αποκτούσε το ρωσικό κράτος (περίπου 600,000 δολάρια ανά όχημα το 1998) αλλά πλησίαζε εκείνο ενός δυτικού ΤΟΜΑ. Μοιραία, η προσπάθεια απέτυχε.
Ως προς την άγνοια, αυτή είναι δεδομένη ως ένα σημείο. Ο ΕΣ δεν έχει συμμετάσχει σε πολεμικές επιχειρήσεις με μηχανοκίνητο πεζικό ποτέ στην ιστορία του. Μετέχει ωστόσο στο ΝΑΤΟ και διατηρεί στενούς δεσμούς με τα σχολεία αξιωματικών των ΗΠΑ και του Ισραήλ, δύο από τους πιο σύγχρονους και έμπειρους σε επιχειρήσεις στρατούς, για αυτό η έλλειψη πείρας δεν δικαιολογείται απόλυτα.
Περισσότερο πρέπει να εμμείνουμε στο σημείο πως τα μέσα εξυπηρετούν συγκεκριμένους σκοπούς και δόγματα χρήσης και η χρήση ΤΟΜΠ από το μηχανοκίνητο πεζικό ανταποκρίνεται σε ένα είδος πολέμου που ταυτίζεται με τη χρήση οχημάτων μάχης σε συνδυασμό με την κίνηση πεζών. Ο ΕΣ εμμένει στο δόγμα του “ταξί μάχης” γιατί τα Μ-113 είναι ένα ελαφρά θωρακισμένο όχημα μεταφοράς αλλά θα είναι αυτοκτονικό να το θέσει στην πρώτη γραμμή του πυρός εκθέτοντάς το στα σύγχρονα αντιαρματικά πυρά και φραγμούς πυροβολικού. Η άφιξη των ΑΜΧ-10Ρ και ΒΜΡ-1 έδωσε την ευκαιρία στο πεζικό να εφαρμόσει -έστω και περιορισμένα- το δόγμα χρήσης ενεργητικής άμυνας και συνδυασμένης επίθεσης που επικράτησε στη δεκαετία του 1970 και εξής αλλά χωρίς άλλη εξέλιξη, σε δόγματα και τακτικές, τα οχήματα μάχης χρησιμοποιήθηκαν από το πεζικό σαν ΤΟΜΠ.
Το ΤΟΜΑ ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ της ΕΛΒΟ που δεν μπήκε ποτέ σε υπηρεσία δίπλα στα Leopard 2HEL (ΑΡΧΕΙΟ)
Αλλαγή δόγματος μάχης είναι ένα μεγάλο άλμα και απαιτεί μεγάλη τριβή και προετοιμασία σε όλα τα επίπεδα. Αξιωματικοί πρέπει να μελετήσουν τις τάσεις και την εμπειρία χρήσης του συνδυασμού ΤΟΜΑ-πεζών, τακτικές πρέπει να αναλυθούν συστηματικά και αν είναι δυνατόν να προσαρμοστούν στα δεδομένα του εδάφους και των αναγκών των ελληνικών δυνάμεων, ομάδες βαθμοφόρων και στρατιωτών πρέπει να εκτελέσουν άπειρα σενάρια στις σχολές Πεζικού και Ιππικού/Τεθωρακισμένων, η εμπειρία του όπλου των τεθωρακισμένων πρέπει να ζητηθεί, αφού όλο το δόγμα βασίζεται στη στενή συνεργασία μαζί του και παράλληλα να ενωθεί με την δράση του μηχανικού μάχης, της αεροπορίας και του πυροβολικού για να περάσουμε στη συνέχεια στις μονάδες όπου θα ακολουθήσουν μήνες και χρόνια εντατικής εκπαίδευσης σε επίπεδο ομάδας και διμοιρίας έως τάγματος και ταξιαρχίας.
Συμπερασματικά, η δουλειά είναι πολλή, είναι επίπονη, δεν γίνεται με ημίμετρα (τοποθέτηση ελαφρού πύργου σε ΤΟΜΠ…) και δεν γίνεται αν δεν αλλάξει το Πεζικό τα ΤΟΜΠ με ΤΟΜΑ και η εκπαίδευση δεν κάνει άλματα εμπρός. Κανείς σύγχρονος στρατός που έχει σοβαρά σκοπό να υποστηρίξει μηχανοκίνητο πόλεμο ελιγμών δεν χρησιμοποιεί ΤΟΜΠ (βαρέα ή ελαφρά) για να υποστηρίξει τις δυνάμεις αρμάτων του. Στο Ιράκ, το 2003 οι αμερικανικές δυνάμεις διέσπασαν τις γραμμές των ιρακινών με τεθωρακισμένες ομάδες M-1 Abrams και M-2 Bradley ενώ οι ακολουθούσες δυνάμεις (κυρίως βρετανικές) εκκαθάρισαν τους θύλακες αντίστασης με προσεκτική χρήση TOMA Warrior και αρμάτων Challenger 2. Η αξία των ΤΟΜΑ φάνηκε και σε συγκρούσεις σε αστικό περιβάλλον στο Γκρόζνι το 2000, στη Γεωργία το 2008 και στη Συρία από το 2011. Το πεζικό έχει ακόμα κομβική θέση στο πεδίο της μάχης αλλά η θέση του στον μηχανοκίνητο πόλεμο απαιτεί την ύπαρξη ενός ισχυρού οχήματος μάχης που θα μετακινεί, μεταφέρει και θα μάχεται δίπλα στην ομάδα αποτελώντας τον καταλυτικό παράγοντα προστασίας και ισχύος.
Και το ερώτημα τίθεται ξανά στον ΕΣ: πώς θα επιτευχθεί το πέρασμα από το παρωχημένο σχήμα δεκαετιών στη νέα εποχή; Και πώς θα γίνει αυτό σε καιρό οικονομικής κρίσης που τα χρήματα είναι λίγα έως καθόλου; Η απάντηση είναι “δύσκολα”, όπως όλες οι μεγάλες προσπάθειες. Η δουλειά απαιτεί να σηκώσουν πολλοί άνθρωποι τα μανίκια και να δουλέψουν σκληρά και αυτό απαιτεί χρήμα, θυσίες και πολύ τρέξιμο. Απαιτεί επίσης κοινή απόφαση και προσήλωση στον στόχο για να τεθούν οι δυνάμεις όλης της ιεαραχίας πίσω από αυτήν την ιδέα. Προσπαθούμε πάντα να είμαστε ρεαλιστές: με ελάχιστα ή καθόλου χρήματα θα πρέπει να παρθούν σημαντικές αποφάσεις. Η πραγματικότητα αυτή έκανε τον ΕΣ να θέτει πάντα προτεραιότητες και η θέση προτεραιοτήτων ήταν εκείνη που άφησε το Πεζικό αρωγό των εξελίξεων, χωρίς ΤΟΜΑ και με τα Μ-113 όπως παραλήφθηκαν τη δεκαετία του 1960. Αυτό όμως πρέπει να αλλάξει, με δημιουργικότητα, συνέπεια και μακροχρόνιο σχεδιασμό. Οι ευκαιρίες, αν υπήρξαν ποτέ, για μεταχειρισμένα ΤΟΜΑ ή ανάπτυξη ενός δικού μας χάθηκαν και δεν αξίζει να τις ξαναθυμόμαστε. Στο επόμενο άρθρο θα αναφερθούμε στις επιλογές του άμεσου μέλλοντος για ΤΟΜΑ στον ΕΣ και την αναδιοργάνωση της δύναμης πεζικού σε επίπεδο ομάδας και διμοιρίας.
Η Ελλάδα θέλει την αμερικανική επιδότηση για ΤΟΜΑ Bradley ή θωρακισμένα οχήματα M1117 Guardian
