Η απώλεια του ΜΕΑ (Μη Επανδρωμένου Αεροχήματος) τύπου Heron 1 της FRONTEX, που κατέπεσε σε περιοχή του νότιου Κρητικού Πελάγους όπου επιχειρούσε σε συνεργασία της ευρωπαϊκής υπηρεσίας με το Λιμενικό Σώμα την Πέμπτη 24 Αυγούστου, δημιούργησε σχεδόν αμέσως διάφορα σενάρια, περιλαμβανομένης και συνωμοσιολογίας, για τις συνθήκες του περιστατικού, καθώς στην περιοχή έκανε άσκηση και το αμερικανικό αεροπλανοφόρο USS Gerald R. Ford.
Το «κλίμα» ήταν έτσι και αλλιώς κατάλληλο λόγω της ελάχιστης πληροφόρησης, πέραν του ότι το αερόχημα έχασε ύψος και κατέπεσε στη θάλασσα. Κάποια δημοσιεύματα μιλούν για απώλεια επαφής με το κέντρο ελέγχου, ενώ η έλλειψη πληροφόρησης, που καλλιεργεί και τη σεναριολογία, μπορεί να αποδοθεί και στο καθεστώς επιχειρήσεων ανάμεσα σε δυο φορείς, ο ένας μάλιστα ευρωπαϊκός (το Λιμενικό Σώμα-Ακτοφυλακή παραπέμπει στην FRONTEX), αλλά και στη δυσκολία διερεύνησης ενός τέτοιου συμβάντος, τουλάχιστον στην αρχική φάση της.
Συνήθως υπάρχει η εντύπωση ότι τα ΜΕΑ αφορούν την αιχμή της αεροπορικής και αμυντικής τεχνολογίας και αυτό ίσως αληθεύει σε κάποιο βαθμό για τους αισθητήρες και τα υποσυστήματα που μεταφέρουν. Τα ίδια όμως τα αεροχήματα είναι σχετικά απλές ιπτάμενες μηχανές, που στοχεύουν σε ικανοποίηση των κύριων απαιτήσεων της αποστολής, όπως η αυτονομία, ενώ λόγω του ότι δεν είναι επανδρωμένα άλλες παραμέτροι μπαίνουν σε δεύτερο ρόλο. Έτσι το κόστος κρατιέται σε λογικά πλαίσια, πάντοτε υπό τον γενικό κανόνα ότι εν τέλει… είναι αναλώσιμα.
Η συντριπτική πλειοψηφία των MEA δεν είναι τηλεκατευθυνόμενα με την κλασική έννοια του όρου, δηλαδή δεν υπάρχει κάποιος «πιλότος» που πετά συνεχώς και άμεσα το αερόχημα. Υπάρχει «πλήρωμα», ανάμεσα στα μέλη του οποίου ο επιτηρητής πτήσης, που παρακολουθεί την υλοποίηση της πτήσης με βάση τον προγραμματισμό, ενώ ο άμεσος έλεγχος γίνεται από τους υπολογιστές πτήσης πάνω στο ίδιο το αεροσκάφος. O επιτηρητής επεμβαίνει για να αλλάξει τον προγραμματισμό κατόπιν οδηγιών του αρχηγού αποστολής και για να αντιμετωπίσει απρόβλεπτες καταστάσεις, μέσω εντολοδότησης των υπολογιστών για να «τρέξουν» εναλλακτικό πρόγραμμα. Κάποιος «χειριστής» στο αεροδρόμιο από όπου εξορμά το ΜΕΑ τροχοδρομεί το αερόχημα, αλλά τόσο η απογείωση, όσο και η προσγείωση γίνεται επίσης αυτόματα με επιτήρηση.
Η απώλεια ελέγχου δεν είναι πάντα… μοιραία, διότι υπάρχει προγραμματισμός για αντιμετωπίσει την κατάσταση αυτόνομα. Αλλά κάποιες φορές ο προγραμματισμός ξεπερνιέται από την εξελισσόμενη κατάσταση και το MEΑ απλά… πέφτει! Υπό αυτό το πλαίσιο τα ΜΕΑ είναι ευάλωτα, ειδικά στην αντιμετώπιση μη κανονικών καταστάσεων, αλλά λόγω της φύσης των αποστολών τους οι σχετικές αναφορές είναι σπάνιες.
Το Heron 1, σαν αυτό που κατέπεσε στις 24/8, είναι ίσως η εξαίρεση από πλευράς πληροφόρησης, αφού από ανοικτές πηγές ξέρουμε αρκετά περιστατικά απωλειών του τύπου από τις αρχές της δεκαετίας του 2000.
Για παράδειγμα υπάρχουν δημοσιοποιημένα στοιχεία για απώλεια τουλάχιστον έξι αεροχημάτων ανάμεσα στο 2003 και 2018, με χρήστες το Ινδικό Ναυτικό και την Ινδική Αεροπορία, όλα κάτω από ειρηνικές συνθήκες.
Επίσης η Γερμανική Αεροπορία και οι Γερμανικές Ένοπλες δυνάμεις έχουν χάσει τουλάχιστον τρία Heron 1 στο Αφγανιστάν, κανένα από αυτά από εχθρική δράση.
Απώλειες αναφέρονται επίσης σε Heron 1 της Αυστραλίας και της Σρι Λάνκα, ενώ εκτιμάται ότι τα παραπάνω αποτελούν μικρό μόνο μέρος των συμβάντων ανάμεσα στους αρκετούς χρήστες του τύπου και δεν αφορούν απώλειες σε πολεμική περίοδο. Κάποιες χώρες δεν παραδέχονται καν την ύπαρξη τέτοιων ισραηλινών ΜΕΑ στο οπλοστάσιό τους, πολύ δεν περισσότερο να αναφέρουν απώλειες, έστω και μη πολεμικές.
Για παράδειγμα οι απώλειες των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων που είναι ο μεγαλύτερος χρήστης είναι άγνωστες. Όταν όμως τον Ιανουάριο του 2023 κατέπεσε ένα Heron 1 (Shoval) αποκαλύφθηκε ότι ήταν η τρίτη απώλεια Heron (αν και διαφορετικών τύπων) μέσα σε τρεις μήνες, ενώ υπήρχαν και πολλά δημοσιεύματα ότι οι απώλειες ΜΕΑ (και όχι ΜΕΑ/Μ (μάχης), διότι μέχρι πέρυσι το Ισραήλ δεν παραδεχόταν ότι χρησιμοποιούσε οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροχήματα) ήταν «πολλές δεκάδες». Ας σημειωθεί ότι έχουν υπάρξει τουλάχιστον δυο «γνωστές» απώλειες και των Heron TP, δηλαδή του μεγαλύτερου μοντέλου της «οικογένειας», καττηγορίας HALE (High Altitude, Long Endurance).
Άρα, αν και τίποτε δεν αποκλείεται για την απώλεια του Heron 1 της FRONTEX, πριν παρασυρθούμε σε συνομωσίες, να βάλουμε ως κυρίαρχο σενάριο ότι το «UC-01», ίσως απλά έπεσε λόγω αστοχίας ή μηχανικής βλάβης…
Προς αποφυγή παρεξηγήσεων το Heron δεν είναι η εξαίρεση στον κανόνα. Απλώς ξέρουμε γι’ αυτό περισσότερα συμβάντα επειδή χώρες όπως η Ινδία τεκμηριώνουν τις απώλειες και η γερμανική ομοσπονδιακή κυβέρνηση έκανε το ίδιο στο Αφγανιστάν. Κατά τα άλλα «βροχή» πέφτουν τα MEA σε όλον των πλανήτη, όλων των τύπων και όλων των τεχνολογιών (σε μη πολεμικές αποστολές). Περνούν όμως απαρατήρητα!
