Less is more: έλεγε ένας γνωστός αρχιτέκτονας, ο Ludwig Mies van der Rohe, το 1947 θέλοντας να απομακρύνει την αμερικανική αρχιτεκτονική από την προσκόλληση σε μια παράδοση αιώνων μηχανικών και αρχιτεκτόνων που διαγκωνίζονταν μεταξύ τους για το πιο περίτεχνο, πολύπλοκο και βεβαρημένο σχέδιο. Οπαδός του σύγχρονου μινιμαλιστικού μοντερνισμού, ο Mies van der Rohe δημιούργησε μια σχολή σκέψης που βρήκε εφαρμογή και σε άλλους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, όπως στη λογοτεχνία, στο θέατρο, στον κινηματογράφο αλλά και στη διαχείριση έργων και στην τέχνη της ηγεσίας.
Η τελευταία έκανε μεγάλα άλματα στον τρόπο σκέψης από τη δεκαετία του 1950, όταν οι οργανισμοί απαιτούσαν μια τεράστια και -μοιραία- αργοκίνητη γραφειοκρατία για να λειτουργήσουν. Η πρόοδος της τεχνολογίας, η ανάγκη για περισσότερα αποτελέσματα σε μικρότερο χρόνο, με μικρότερο χρόνο αντίδρασης και προσανατολισμό των πόρων στην παραγωγή αποτελεσμάτων έκαναν σταδιακά τον τρόπο διεύθυνσης μιας επιχείρησης να αλλάζει αποδίδοντας το ίδιο ή και περισσότερο με κλάσμα μόνο των μέσων που απαιτούσε μια παλιά επιχείρηση και τους ανθρώπους της στην πρώτη γραμμή, αντί για την προετοιμασία στα μετόπισθεν. Η αρχή “Less is more” έγινε σύνθημα, κυρίως όμως έγινε κίνητρο για την αλλαγή μιας νοοτροπίας πολλών δεκαετιών και δημιούργησε τους σημερινούς παγκοσμιοποιημένους γίγαντες στον χώρο των επιχειρήσεων.
Η στρατιωτική νοοτροπία είναι δύσκολο να αλλάξει. Αν και εμπλέκεται στην τέχνη της διοίκησης και διαχείρισης ανθρώπων και μέσων από την πρώτη στιγμή της ιστορίας των ανθιρωπίνων πράξεων, συχνά βρίσκεται “στην ουρά” του νήματος των εξελίξεων, αρνούμενη να δεχθεί τις αλλαγές που συμβαίνουν γύρω της και επαναπαυμένη στην αρχή περαμένων εποχών, τότε που τα μέσα ήταν περισσότερο άφθονα και οι νοοτροπίες πολύ διαφορετικές.
Ένα παράδειγμα είναι το ελληνικό όπλο των τεθωρακισμένων. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, η Διεύθυνση Ιππικού-Τεθωρακισμένων έθεσε επιτακτικά το θέμα της προμήθειας σύγχρονων αρμάτων μάχης με πυροβόλο των 120mm ως αντίδοτο στην αυξημένη αριθμητική υπεροχή του αντιπάλου. Η ΔΙΤ τόλμησε να δει μπροστά και να κάνει την διαφορά και το υπουργείο Αμύνης στήριξε την θέση της κάνοντας την μεγαλύτερη επένδυση στη σύγχρονη ιστορία του Ελληνικού Στρατού με τον μεγάλο αρματικό διαγωνισμό που κατέληξε στην ύψους 1.7 δισεκατομμυρίων Ευρώ προμήθεια και συμπαραγωγή του Leopard-2A6 Hel στο ελληνικό οπλοστάσιο, μια προμήθεα που ακόμα αναγνωρίζεται ως πρότυπο διαγωνισμού.
Η απαίτηση της ΔΙΤ τότε ήταν για 500 περίπου άρματα μάχης ή αριθμού ικανού για 12 επιλαρχίες τεθωρακισμένων (41×12 = 492 + εκπαιδευτικά) αλλά μέσα από διεργασίες που οι περισσότεροι θυμόμαστε κατέληξε στην άφιξη 170 νεότευκτων αρμάτων Leopard-2A6 Hel και 183 μεταχειρισμένα Leopard-2A4 από τα αποθέματα του Γερμανικού Στρατού. Το αποτέλεσμα ήταν ένα σύνολο 353 αρμάτων δύο διαφορετικών εκδόσεων (η μία στην ακμή της τότε τεχνολογίας και η άλλη στο όριο του επιχειρησιακώς ανεκτού) που θα μπορούσε να εξελιχθεί με μια επιπλέον παραγγελία για τα 50-100 ακόμα άρματα που επιθυμούσε διακαώς ο Ελληνικός Στρατός και την αναβάθμιση των παλιότερων αλλά ποτέ δεν έγινε.
Ακολούθησε η Κρίση… η αγωνία για τα “χαμένα” πυρομαχικά, η απώλεια πολλών ευκαιριών από τα αποθέματα Leopard-2 της Γερμανίας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών για να βρεθούμε σήμερα στην κατάσταση που ο στόλος τεθωρακισμένων παραμένει στα ίδια επίπεδα του 2005, με δύο εκδόσεις αρμάτων με πυροβόλο των 120mm, τα παλιότερα Leopard-1A5 να μην έχουν αναβαθμιστεί (σε αντίθεση με τα τουρκικά Leo-1A3 που έχουν τύχει αναβάθμισης από τις τουρκικές εταιρείες), τα M-60 να έχουν αποσυρθεί σχεδόν πλήρως και τα παλαίμαχα Μ-48Α5 Molf να τα ακολουθούν γρήγορα κατά πόδας.
Η Rheinmetall δοκιμάζει το νέο πυροβόλο των 130mm για τα μελλοντικά της άρματα μάχης
Ποιό το μέλλον των ελληνικών τεθωρακισμένων; Θα αποκτηθούν νέα άρματα; Θα αποκτηθούν μεταχειρισμένα παλιότερων τύπων; Θα γίνει κάποια αναβάθμιση των υπαρχόντων; Οι απαντήσεις κινούνται στα όρια της ρητορικής απορίας. Με ελάχιστους πόρους και τις προτεραιότητες στην εξίσου παραμελημένη ΠΑ και ΠΝ, τα τεθωρακισμένα θα πρέπει να κάνουν ό,τι μπορούν με όσα έχουν και αυτά είναι πολύ λίγα.
Οι πολλαπλές ευκαιρίες απόκτησης μεταχειρισμένων Leopard-2 από τη Γερμανία, την Ολλανδία, την Αυστρία και αλλού παρήλθαν ανεπιστρεπτί. Πλέον, τα άρματα υπηρετούν με εθνόσημα τουρκικά, πολωνικά, Φινλανδικά, Σιγκαπουριανά, Ινδονησιακά ακόμα και Χιλιανά. Για παλιότερα άρματα δεν συζητάμε καν, τα άρματα της δεκαετίας του ’60 ήταν “ενδιάμεση λύση” 30 χρόνια πριν. Πλέον είναι απλά μουσειακά εκθέματα χωρίς να μπορούν να αποδώσουν τίποτα ουσιαστικό απέναντι σε ένα τουρκικό Altay. Η “λύση” των αμερικανικών M-1 Abrams τυπικά εξακολουθεί να ισχύει, αν και χρόνια συζητήσεων έχουν πείσει πια Έλληνες και Αμερικανούς πως το τίμημα για την απόκτηση και μεταφορά τους αλλά κυρίως για την συντήρηση και λειτουργία τους θα κινείται στα επίπεδα ενός μικρού ελικοπτέρου, χάρη στον ισχυρότατο και ενεργοβόρο κινητήρα τους. Ας ρωτήσουμε και τους Αιγυπτίους, τους Ιρακινούς και Σαουδάραβες που έχουν και πετρέλαιο για πέταμα… τί άποψη έχουν σε αυτό το θέμα.
Όλα δείχνουν πως το αρματικό δυναμικό της χώρας συρρικνώνεται και ορθώς σε ένα σχήμα μικρότερο. Δεδομένου πως οι δυνητικές απειλές παραμένουν ίδιες και αυξάνονται, ο ΕΣ θα πρέπει να σκεφτεί άμεσα τί σκοπεύει να κάνει με αυτά που έχει. Σήμερα!
Less is more
353 άρματα μάχης με πυροβόλο των 120mm δεν είναι λίγα, όσο κι αν προσπαθούμε να πείσουμε τους εαυτούς μας ότι είναι. Το άρμα μάχης είναι μια μηχανή που εξελίσσεται με την πάροδο του χρόνου και νεώτερα μοντέλα αποδεικνύονται περισσότερο ικανά, περισσότερο φονικά και λιγότερο “αναλώσιμα” από αυτά που αντικαθιστούν. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Αυστραλία. Προκειμένου να καλύψει μεγάλες αποστάσεις με μικρό συγκριτικά πληθυσμό, ο αυστραλιανός στρατός επένδυσε σε σύγχρονη τεχνολογία στα μέσα πυρός που αποκτούσε με τα χρόνια. Το αρματικό του δυναμικό βελτιώθηκε σταδιακά ως προς την τεχνολογία και εκπαίδευση και μειώθηκε αντίστοιχα ως προς τον αριθμό αποδίδοντας ίδια ή και περισσότερα στον τομέα της ισχύος. Έτσι, τα 250 άρματα Centurion της δεκαετίας του ’50-’60 αντικαταστάθηκαν από 100 περίπου Leopard-1A3 που με τη σειρά τους αντικαταστάθηκαν πλήρως στα τέλη της δεκαετίας του ’90 με 57 M-1 Abrams. Μπορεί οι Αυστραλοί να ακολουθούν διαφορετικό δόγμα από εμάς, το επιχείρημα είναι σωστό και βρίσκεται ήδη στο μυαλό σας είμαστε βέβαιοι, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως ήταν λάθος. Ούτε, βέβαια, σημαίνει πως η αλλαγή των μέσων δεν μπορεί να φέρει αλλαγή και του τρόπου μάχεσθαι.
Ο Αμερικανικός Στρατός παρέλαβε τα πρώτα άρματα μάχης M1A2C Abrams
Είναι φύσει αδύνατον να αντικατασταθούν 1,000 άρματα σειράς ‘Μ’ σε ελληνική υπηρεσία και 500 επιπλέον Leopard-1 σε αναλογία 1:1 με άρματα Leopard-2 ή Abrams. Η αρχή αυτή πρέπει να υπήρχε στο μυαλό των Ελλήνων επιτελών 20 χρόνια πριν και πρέπει να μπει και στο μυαλό των υπολοίπων από εμάς σήμερα. Η εισαγωγή ενός οπλικού συστήματος όπως το Leopard-2A6 Hel έφερε μια κοσμογονία στα ελληνικά τεθωρακισμένα και παράλληλα “σπιρούνισε” το μηχανοκίνητο πεζικό, το πυροβολικό και το μηχανικό να αλλάξουν μαζί τους τόσο στα μέσα όσο και στις τακτικές (με μικρή επιτυχία). Ανάλογα πρέπει να αλλάξει και ο τρόπος χρήσης των μέσων αυτών, με τα ισχυρότερα, γρηγορότερα και ικανότερα ψηφιακά χαλύβδινα θηρία να καλύπτουν τη θέση 3-4 ή περισσότερων “σιδερένιων αλόγων”.
Πώς μπορεί να γίνει αυτό;
Ο ΕΣ έχει πειραματιστεί ήδη με νέα οργανωτικά σχήματα, όπως οι τετράγωνες μονάδες (τάγματα/επιλαρχίες τεσσάρων λόχων/ιλών με κατανομή τεθωρακισμένων και πεζικού σε μία μονάδα) αλλά χωρίς μεγάλη επιτυχία. Μια μονάδα με πολλά μέσα είναι δύσκολα διαχειρίσιμη, όπως φάνηκε και η γραμμή εφοδιαστικής υποστήριξης ασύμφορα μεγάλη για τα ελληνικά δεδομένα. Μια άλλη πρόταση έρχεται από την Ανατολή. Η πρόταση κάνει λόγο για μείωση των αρμάτων στο επίπεδο του ουλαμού από 4 σε 3 άρματα. Σήμερα, μια επιλαρχία προτύπων ΝΑΤΟ αποτελείται από 3 ίλες, των 3 ουλαμών των 4 αρμάτων (4x3x3 + 5 διοικητικά άρματα), δηλαδή 41 άρματα. Η πρόταση καλεί για μείωση των αρμάτων του ουλαμού σε 3 οχήματα και διατήρηση του οργανωτικού σχήματος της ίλης και της επιλαρχίας (3×3 +1 διοικητικό = 10 άρματα στην ίλη, 3x ίλες στην επιλαρχία +1 διοικητικό, 31 άρματα).
Η επιλαρχία των 31 αρμάτων μπορεί να χάνει 10 άρματα σε σχέση με το παλιό πρότυπο αλλά εξασφαλίζει καλύτερη διαχείριση αυτών σε ένα σύστημα δικτυοκεντρικής διοίκησης. Αν ο διοικητής της επιλαρχίας έχει στην κατοχή του πληροφορίες από UAV, ανιχνευτικά οχήματα και ραντάρ, θα μπορεί να χρησιμοποιήσει καλύτερα τα άρματά του στη μάχη των ελιγμών ενώ με την οργανική προσθήκη μιας ίλης μηχανοκίνητου πεζικού σε ένα σύγχρονο ΤΟΜΑ (όπως θα κάνει σχεδόν σε κάθε περίπτωση σε ένα τακτικό battle group) μπορεί αφενός να αναπληρώσει μέρος της ισχύος πυρός και αφετέρου να εξασφαλίσει την προστασία των αρμάτων και την πιο ευέλικτη χρήση τους από τους ιλάρχους που θα έχουν και αυτοί την δυνατότητα να εκμεταλλευτούν καταστάσεις με τακτικές συνδυασμένων όπλων.
Τεθωρακισμένα Οχήματα Μάχης ως παράγοντας αναγέννησης του Ελληνικού Πεζικού
Ακούγεται δύσκολο αλλά δεν είναι. Απαιτεί ανοιχτό μυαλό και ανοιχτή φαντασία από τον διοικητή της ταξιαρχίας, μέχρι τον διοικητή της επιλαρχίας, τους ιλάρχους και τους ουλαμαγούς (ναι, ακόμα και αυτούς). Η πρωτοβουλία θα περάσει σε μικρό επίπεδο διοίκησης και με εκπεφρασμένη την πρόθεση του διοικητή να εκτελέσει μια αποστολή, οι μικροί ηγήτορες θα έχουν την δυνατότητα να ασκήσουν την πρωτοβουλία τους να το κάνουν. 353 άρματα αρκούν για να εξοπλίσουν 11 επιλαρχίες με το νέο σχήμα και αν η ΔΙΤ το επιθυμεί 20 άρματα Leo-2 μπορούν ακόμα να βρεθούν από σημερινούς χρήστες, ιδίως ενώ η λύση του “Euro-Tank” κυοφορείται.
Με το μέτρο αυτό τα 353-380 άρματα μάχης του ΕΣ φτάνουν για μια ικανή δύναμη τεθωρακισμένης κρούσης που ονειρεύονταν οι επιτελείς πίσω στα 1997 και τα λίγα χρήματα που διαθέτει ο προϋπολογισμός αμύνης θα μπορούσαν να κατευθυνθούν σε μια ομογενοποίηση του δυναμικού προς τα επάνω, ανταποδίδοντας την ποσότητα με ποιότητα. Τα παλιά Leopard-2A4 θα είναι απαραίτητο να αναβαθμιστούν στο επίπεδο τουλάχιστον των -Α6 Hel ή -γιατί όχι;- στο επίπεδο -Α7+ με επιπλέον θωράκιση, πυροβόλο των 55 διαμετρημάτων, νέα ηλεκτρονικά σκοπευτικά x480, σύστημα επικοινωνιών WiSPR, ΣΕΠ και σύστημα διαχείρισης μάχης ανάλογο για να επιτευχθεί η “ψηφιοποίησή” τους. Θα μπορούσαμε να το πάμε ακόμα παραπέρα: ένα ελαφρύ, “αναλώσιμο” quadcopter UAV ανά άρμα και κάτι παραπάνω για τον ίλαρχο ή ουλαμαγούς για να αντλούν πληροφορίες χωρίς να εκθέτουν το άρμα τους και χωρίς την ανάγκη αναγνωριστικών οχημάτων, ένας τηλεχειριζόμενος σταθμός οπλισμού με πολυβόλο χωρίς να εκτίθενται τα μέλη του πληρώματος και -απαραιτήτως- ένα σύστημα αυτοπροστασίας και παρεμβολών παθητικών και ενεργτικών κάποιας καταξιωμένης εταιρίας. Είπαμε, άλλωστε, “less is more” αλλά η απώλεια ενός άρματος σημαίνει πως η ίδια αρχή ισχύει και με την καταστροφή ενός ψηφιακού άρματος που θα ισούται με την καταστροφή 3-4 αρμάτων.
Η πρόταση είναι εδώ και στην κρίση ειδικών και μη. Η άποψή μας είναι πως τα τεθωρακισμένα μπορούν και πρέπει και πάλι να γίνουν ο “οδηγός” των εξελίξεων στον εκσυγχρονισμό του Στρατού Ξηράς.
