Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει προκαλέσει διεθνή αναταραχή και ειδικά στο ευρωπαϊκό πεδίο. Εκεί δηλαδή που όλες οι χώρες κλήθηκαν να αποφασίσουν ποιος θα είναι ο ρόλος τους στη σύγκρουση (από παρατηρητής έως ένθερμος υποστηρικτής μιας πλευράς, κυρίως υπέρ της Ουκρανίας), να υποστούν προφανώς τις ανάλογες συνέπειες, οικονομικές αρχικά αλλά και πολιτικές. Έτσι ο συγκεκριμένος πόλεμος αναβιώνοντας τα χειρότερα σενάρια του Ψυχρού Πολέμου, όπου φόβος των Δυτικών ήταν πως η ΕΣΣΔ θα ξεκινούσε μια εισβολή στα εδάφη τους, έφερε πολλά στο προσκήνιο. Το ρόλο του ΝΑΤΟ, το μέλλον της προσπάθειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για κοινή πολιτική ασφάλειας και τον Ευρωστρατό, τις σχέσεις με τις ΗΠΑ, τις σχέσεις συνεργασίας για να αντιμετωπιστεί η ενεργειακή και οικονομική και τελικά κοινωνική κρίση.
Στο ίδιο κλίμα, η Τουρκία, θεωρητικά στον προθάλαμο της Ε.Ε. (αν και όλοι αποδέχονται σιωπηρά πως η είσοδος της στην Ένωση έχει ακυρωθεί), και γεωπολιτικά ως χώρα με «πάτημα» στην Ευρώπη, ακολούθησε μια διαδρομή ανασκόπησης των σχέσεων της, με Ρωσία και Ουκρανία αλλά και με αρκετές άλλες χώρες. Τίποτα βέβαια δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ολοκληρωμένο σε εξελίξεις, αλλά σαφώς αξίζει να κάνουμε τη σύγκριση: Πως δηλαδή Ελλάδα και Τουρκία, εντός της δικής τους αντιπαράθεσης η οποία με τουρκική ευθύνη συνεχώς οξύνεται, αντιμετώπισαν την Ουκρανική κρίση.
Στρατιωτική και ανθρωπιστική βοήθεια
Αρχικά το πιο απλό είναι εξετάσουμε τη βοήθεια που έδωσαν οι δύο χώρες στο Κίεβο. Εδώ η Τουρκία ήταν αρκετά βήματα πιο μπροστά από την Ελλάδα, καθώς είχε ήδη ισχυρές σχέσεις με την Ουκρανία σε επίπεδο στρατιωτικής συνεργασίας. Και πάνω σε αυτές αιτιολόγησε την δική της παροχή, η οποία περιλαμβάνει τουλάχιστον 50 μη επανδρωμένα, Bayraktar TB2, όπως και κάπου 50 τροχοφόρα τεθωρακισμένα Kipri συν άλλα υλικά που δεν έχουν ανακοινωθεί. Με τις παραδόσεις να ανακοινώνεται πως είναι «προϋπάρχουσες παραγγελίες», οπότε έτσι εξευμενίζει και τη Ρωσία.
Στην πράξη; Τα τουρκικά όπλα και ειδικά τα Bayraktar ΤΒ2 προσέφεραν σημαντικά στην ουκρανική άμυνα και σε κρίσιμες φάσεις της, έχοντας βέβαια μεγάλες απώλειες. Αν υπολογίσουμε μάλιστα τις φήμες ότι τέτοια μη επανδρωμένα παραπλάνησαν το ρωσικό καταδρομικό Moskva πριν αυτό βυθιστεί, ή πως έχουν αξιοποιηθεί για σημαντικά -από πλευράς εντυπώσεων- ουκρανικά χτυπήματα σε Κριμαία αλλά και σε άλλα σημεία ρωσικής «παρουσίας», είναι εμφανές πως η τουρκική βοήθεια στην Ουκρανία έχει αξιολογηθεί ως πολύ σοβαρή.
50 Bayraktar ΤΒ2 έχει παραλάβει η Ουκρανία από την αρχή του πολέμου, έρχονται και άλλα
Και η συγκεκριμένη παροχή έχει λάβει και την αντίστοιχη ουκρανική αναγνώριση: Τα Bayraktar έχουν γίνει μέχρι δημοφιλές τραγούδι και σύμβολο αντίστασης εκεί, ενώ εντός του Σεπτεμβρίου ο Ζελένσκι απένειμε στον διευθύνοντα σύμβουλο της κατασκευάστριας Baykar, τον Haluk Bayraktar, το παράσημο πρώτης τάξης του Ουκρανικού Τάγματος της Τιμής. Ταυτόχρονα ο Selcuk Bayraktar (αδερφός του Haluk, συνδιοικούν την εταιρία), δήλωνε σε συνέντευξη του σε αμερικανικά ΜΜΕ πως «δεν θα πουλήσουμε μη επανδρωμένα στη Ρωσία, στηρίζουμε την Ουκρανία».
Σε ανθρωπιστική βοήθεια επίσης υπήρξε συνεισφορά, μέσω της τουρκικής Πολιτικής Προστασίας (AFAD), η οποία έστειλε ποσότητες τροφίμων και φαρμακευτικών υλικών, έστησε κινητές κουζίνες στα σύνορα με τη Ρουμανία κ.ο.κ. Συνολικά η Τουρκία και έδωσε σημαντική στρατιωτική και ανθρωπιστική βοήθεια στην Ουκρανία, και τη «μασκάρεψε» κατάλληλα -με την ανοχή της Ρωσίας όπως θα εξηγήσουμε παρακάτω- και κέρδισε τις διεθνείς εντυπώσεις για την συνεισφορά της. Και μάλλον θα συνεχίσει στο ίδιο μοτίβο.
Από τη δική μας πλευρά, με την έναρξη της εισβολής η ελληνική κυβέρνηση δήλωσε πως θα στηρίξει την Ουκρανία. Μάλιστα σε ελάχιστο χρόνο, την τρίτη μέρα του πολέμου, στις 27 Φεβρουαρίου, είχαμε ξεκινήσει τις αεροπορικές αποστολές ανθρωπιστικού και πολεμικού υλικού προς τα εκεί. Άρα από αντανακλαστικά η δική μας έναρξη ήταν αξιοπρόσεκτη. Το ζήτημα είναι πως η διαχείριση του όλου θέματος έπασχε, κυρίως από ένα φοβικό σύνδρομο. Να βοηθήσουμε την Ουκρανία αλλά κρατώντας στο σκοτάδι τι ακριβώς προσφέρουμε.
Ελληνικά όπλα στην Ουκρανία: Η χώρα μας στην πρώτη δεκάδα υποστηρικτών του Κιέβου
Το έχουμε ξαναγράψει και το επαναλαμβάνουμε. Εφόσον είναι πολιτική μας απόφαση η βοήθεια αυτή, γνωρίζοντας ότι θα οξύνει τις σχέσεις μας με την Ρωσία, δεν υπήρχε κανείς ειδικός και σοβαρός λόγος να παίζουμε ένα «διπλωματικό κρυφτό». Το τι υλικό στέλνουμε στην Ουκρανία η Ρωσία έχει τις πηγές της να το μάθει αργά ή γρήγορα, άρα η μεταξύ μας ένταση δεν αποσοβείται. Ενώ η απόκρυψη των αποστολών απλώς υποβαθμίζει και την όποια διεθνή θετική εντύπωση θα αποκομίσουμε.
Έτσι αν και τις πρώτες μέρες υπήρξαν διαρροές ότι η Ελλάδα στέλνει 20.000 Καλάσνικοφ (από κατασχέσεις), συν ποσότητες πυρομαχικών από παλαιά αποθέματα, εκτοξευτές RPG και άλλα, στις 24 Μαρτίου ο υπουργός Αμύνης κ. Παναγιωτόπουλος σε κοινοβουλευτικό έλεγχο, ενημέρωσε ότι έχουμε στείλει (έως τότε) μόλις 400 Καλάσνικοφ και κάποια πυρομαχικά.
Στους επόμενους μήνες το όλο θέμα μπλέχτηκε ακόμη περισσότερο καθώς ναι μεν η χώρα μας έστελνε και άλλα υλικά -και βαρύτερα- αλλά χωρίς αυτά να ανακοινώνονται. Δίνοντας έτσι έναυσμα σε μια εξωφρενική παραφιλολογία ότι «αιμορραγεί η Ελλάδα αμυντικά», ότι «αφοπλίζονται τα νησιά μας γιατί από τις αποθήκες τους παίρνουν τα όπλα» και άλλα βαρύγδουπα. Ενώ είδαμε την αποθέωση της πομπώδους κενολογίας στη συμφωνία της χώρας μας να μετέχει στις γερμανικές «τριγωνικές» συναλλαγές οπλισμού της Ουκρανίας: Δηλαδή να στείλει η Ελλάδα σοβιετικής εποχής τεθωρακισμένα BMP-1 στο Κίεβο και στη θέση τους να παραλάβει δυτικογερμανικά Marder.
Δεν θα κάνουμε ανασκόπηση της πυκνής επικαιρότητας για το θέμα, έχουμε γράψει και ξαναγράψει. Να το συμπυκνώσουμε όμως σε μια φράση: Τα ελληνικά BMP-1 είναι απαξιωμένα και το ξέρουμε, η χώρα μας τα εκποιεί εδώ και χρόνια και αν καταφέρουμε να ανταλλάξουμε κάποια από αυτά με σαφώς ποιοτικότερα και κυρίως λειτουργικά μεταχειρισμένα Marder, μόνο όφελος θα έχουμε.
«Ελληνικά» Marder: Μια σπάνια ιστορία φημών, άγνοιας και προβληματικών χειρισμών
Τι τελικά έχουμε στείλει στην Ουκρανία από στρατιωτική αλλά και ανθρωπιστική βοήθεια; Δεν γνωρίζουμε αναλυτικά ακόμη και σήμερα! Ένα δημοσίευμα του «Ριζοσπάστη» στις 4 Ιουνίου -που δεν διαψεύσθηκε- ανέφερε 2.100 ρουκέτες πυροβολικού για συστήματα RM-70, 60 φορητούς αντιαεροπορικούς πυραύλους Stinger, 17.000 βλήματα πυροβολικού 155 χιλιοστών, 1.100 RPG, και 3,2 εκατ. φυσίγγια τυφεκίων. Σε κάθε περίπτωση ο υπουργός Αμύνης έχει διαβεβαιώσει -και δεν το αμφισβητούμε- πως ότι στέλνεται είναι από αποθέματα δικά μας τρίτης διαλογής (τα περισσότερα «ληγμένα» να συμπληρώσουμε) και πως έχουμε το «20πλάσιο και 50πλάσιο από αυτά» και πως «σε καμία περίπτωση δεν αποδυναμώνουμε την αμυντική μας ικανότητα». Όσο για τα Marder η τελευταία πληροφόρηση είναι πως 40 από αυτά αναμένονται στην Ελλάδα σχετικά γρήγορα.
Συμπερασματικά, στην Ελλάδα καταφέραμε το εξής -όχι σπάνιο για τα δικά μας μέτρα: Να μετατρέψουμε μια πράξη εξωτερικής πολιτικής σε ένα εσωτερικό αλληλοφάγωμα, υψηλών τόνων και μεγαλοστομιών, να κάνουμε δηλαδή ξανά μια άσκηση εσωστρέφειας χωρίς περιεχόμενο. Δημιουργώντας ένα κύμα ασάφειας και αντιπαλότητας στους πολίτες, αλλά και ένα παρεμφερές κύμα απορίας διεθνώς που μείωσε τα δικά μας εύσημα. Και με κυβερνητική ευθύνη εδώ, καθώς η επιλογή της ασαφούς ενημέρωσης ήταν δική της.
Διπλωματική στάση
Στο διπλωματικό πεδίο τώρα η Τουρκία έκανε αυτούς τους μήνες μια σύνθετη άσκηση της ερντογανικής επιλογής και επιδίωξης. Να καταδείξει δηλαδή πως ως χώρα είναι τόσο ισχυρή που μπορεί να επιλέγει δικό της δρόμο χωρίς ταυτίσεις με κεντρικές «δυνάμεις». Έτσι η Άγκυρα έκανε τα εξής κατά της Ρωσίας:
- Καταδίκασε την εισβολή ως παράνομη και απαράδεκτη
- Είχε ήδη καταδικάσει την προσάρτηση Κριμαίας, Λουχάνσκ και Ντονέτσκ
- Καταδίκασε τα πρόσφατα δημοψηφίσματα και την ενσωμάτωση των κατεχομένων στην Ρωσία (πόσο παράξενο ακούγεται αυτό, με βάση την προϊστορία του ψευδοκράτους…)
- Έκλεισε τον Βόσπορο στην διέλευση ρωσικών πολεμικών πλοίων (με την απαραίτητη βέβαια καθυστέρηση ώστε να μην ενοχληθεί απόλυτα η Μόσχα)
- Έχει προσφέρει αυξημένες ροές φυσικού αερίου στην Ευρώπη, κυρίως σε Βουλγαρία, μέσω των αγωγών που περνούν από το εσωτερικό της από το Αζερμπαϊτζάν. Να τονίσουμε εδώ πως η τουρκική διαμεταφορά είναι από τις σημαντικότερες -πλέον- για την Ευρώπη
- Έχει ο ίδιος ο Ερντογάν συναντηθεί με τον Ζελένσκι στηρίζοντας τον δημόσια, έχοντας δομήσει μια ειδική σχέση που και οι δύο τονίζουν συνεχώς
Τουρκία: απορρίπτει την προσάρτηση ουκρανικών εδαφών από τη Ρωσία
Στο ίδιο διάστημα η Τουρκία έχει κάνει τα εξής υπέρ της Ρωσίας:
- Δεν έχει επιβάλλει εμπάργκο πτήσεων, μετακινήσεων και γενικότερα εμπορίου και μεταφοράς κεφαλαίων στη Ρωσία, δίνοντας της δηλαδή πολύτιμη διέξοδο προς τη Δύση και όλο τον κόσμο
- Δεν έχει επιβάλλει άλλες ειδικές κυρώσεις όπως οι δυτικές χώρες
- Δεν έχει σταματήσει τις διμερείς εμπορικές σχέσεις και μάλιστα κατά καιρούς δηλώνει ότι θα τις ενισχύσει
- Υιοθέτησε το ρωσικό σύστημα πληρωμών Mir στο τραπεζικό της σύστημα, διευκολύνοντας έτσι τις εκεί συναλλαγές των Ρώσων πολιτών. Τη χρήση του Mir όμως την ανέστειλε πριν λίγες μέρες μετά από δυτικές πιέσεις
- Συνεχίζει τις επαφές με την Ρωσία σε ανώτατο επίπεδο, με συναντήσεις Ερντογάν-Πούτιν σε Σότσι και Σαμαρκάνδη, ενώ ενδιαφέρεται να γίνει και πλήρες μέρος του Οργανισμού της Σαγκάης, όπου η Ρωσία είναι κεντρικός παράγων και από τους ιδρυτές του, αναζητώντας εκεί τη δημιουργία αντιαμερικανικού μπλοκ
- Συνεχίζεται η άτυπη συνεργασία των δύο χωρών σε ότι αφορά τη Συρία (με συνεννόηση με το Ιράν), όχι όμως χωρίς τριβές
- Συνεχίζεται το μεγάλο έργο του πυρηνικού εργοστασίου στο Ακουγιού που κατασκευάζουν ρωσικές εταιρίες, που πρόσφατα προσέφεραν και εξτρά χρηματοδότηση του
Η Τουρκία, πέρα από τα αντιθετικά παραπάνω, έχει αποδοθεί σε μια σημαντική προσπάθεια να γίνει ο κύριος ενδιάμεσος μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας. Έτσι πρωταγωνίστησε στην συμφωνία του ΟΗΕ για εξαγωγή των ουκρανικών σιτηρών από την Οδησσό με ρωσική αποδοχή, είχε κάνει τους πρώτους μήνες του πολέμου στην Κωνσταντινούπολη τον οικοδεσπότη στις τότε διαπραγματεύσεις Κιέβου-Μόσχας, ενώ μεσολάβησε στην πρόσφατη μεγάλη ανταλλαγή αιχμαλώτων, παίρνοντας και τα συγχαρητήρια του Ζελένσκι.
Ουκρανία-Ρωσία: Υπέγραψαν με Τουρκία και ΟΗΕ τη συμφωνία για τα σιτηρά
Το πολύμορφο αυτό τουρκικό παιχνίδι, «υπερ, κατά, ενδιάμεσα», έχει προσφέρει πολιτικό κεφάλαιο στην Άγκυρα. Αλλά πλέον δείχνει και τα όρια του, από πλευράς Δύσης. Καθώς δεν υπάρχει think tank, μεγάλο ΜΜΕ, γνωστός αναλυτής που να μην διατυπώνει ευθέως το ερώτημα «πόσο θα αφεθεί η Τουρκία να κάνει διπλό παιχνίδι». Έτσι η Άγκυρα βλέπει ότι η διαδρομή της κάπου πρέπει ή να φρενάρει ή να κάνει αποφασιστική στροφή, μιας και η πόλωση Δύσης-Ρωσίας αυξάνει και άρα μειώνονται τα περιθώρια για αμφίσημες ουδετερότητες. Και ήδη οι στενές επαφές με την Μόσχα, ακριβώς στη διάρκεια της εισβολής, οι πολλές τουρκικές απειλές για προμήθεια Su-35 και τα συναφή, έχουν προκαλέσει την αμερικανική οργή και την ευρωπαϊκή αποστροφή.
Εδώ να κάνουμε και μια διάκριση: Η Τουρκία έχει τον τίτλο «Ο επιτήδειος ουδέτερος» από το ομώνυμο βιβλίο του Frank Weber, που περιγράφει πως η χώρα απέφυγε την εμπλοκή της στον Β’ Παγκόσμιο, παρατείνοντας στο διηνεκές το παζάρι της με τις αντιμαχόμενες δυνάμεις (Σύμμαχοι και Άξονας). Ο χαρακτηρισμός γίνεται υποτιμητικά, αλλά μάλλον λάθος, καθώς με την πολύπλοκη διπλωματική της δράση η Άγκυρα δεν εξετέθη στην καταστροφή του πολέμου. Σήμερα όμως δεν έχουμε μια επανάληψη της τότε δράσης, αλλά μετεξέλιξη της, καθώς η Τουρκία επιδιώκει ενεργά να έχει οφέλη από μια αμφίσημη στάση. Δεν είναι δηλαδή αμυντική η θεώρηση της και από πλευράς αναγνώρισης του περιορισμένου μεγέθους της ανάμεσα στις συμπληγάδες, αλλά πιο εξωστρεφής, με επιδίωξη ειδικής διεθνούς θέσης και περιφερειακής παρέμβασης.
Παράλληλα να αναγνωρίσουμε στην Άγκυρα και το εξής: Είχε δομήσει, πριν τον πόλεμο, σοβαρές σχέσεις τόσο με Ρωσία όσο και Ουκρανία (πολιτικές, εμπορικές, επενδυτικές). Ακόμη ειδικά στα αμυντικά αγόραζε ρωσικά όπλα (S-400) και πουλούσε όπλα στο Κίεβο (κορβέτες, μη επανδρωμένα) αλλά και έψαχνε εκεί τεχνολογικές συνεργασίες για τα εγχώρια της προγράμματα όπλων (όπως κινητήρες για μη επανδρωμένα, για το TF-X κ.α.) Έτσι ως χώρα πραγματικά έχει βρεθεί σε δύσκολη θέση μεταξύ τους, οπότε η επιλογή μιας ισορροπίας με επίκληση αρχών διεθνούς δικαίου μαζί με μπόλικο πραγματισμό είναι ίσως και λογική διέξοδος. Αυτό έμμεσα το αποδέχονται Κίεβο και Μόσχα, που δεν αντιδρούν δημόσια στις τουρκικές παραχωρήσεις στον αντίπαλο τους. Καθώς και οι δύο προτιμούν να εισπράττουν από την Τουρκία ότι μπορεί να τους παρέχει, χωρίς να επιδιώκουν την «αποκλειστικότητα».
Έτσι συνολικά η Άγκυρα μπορεί μέχρι σήμερα να καταγράψει διπλωματική επιτυχία στον χειρισμό του Ουκρανικού, κρατώντας μια ασταθή ισορροπία που όμως μάλλον τελειώνει. Κάτι που δείχνει πως και το κραυγαλέο κατά της Ελλάδος (μια τελείως διαφορετική και χονδροειδή πρακτική) είναι κι αυτό μελετημένο και όχι μια «έξαρση παραλογισμού».
Απέναντι σε αυτή την τουρκική επιλογή, η ελληνική είναι πολύ πιο απλή και άρα και πιο διαυγής. Ξεπερνώντας τις αστοχίες χειρισμού στην στρατιωτική βοήθεια που περιγράψαμε παραπάνω, η Ελλάδα έχει ταχθεί σαφώς υπέρ της Ουκρανίας καταδικάζοντας εισβολή, βιαιότητες, δημοψηφίσματα, προσαρτήσεις, επιθετικότητα, ρωσικά τυφλά χτυπήματα σε άμαχο πληθυσμό, τις «πυρηνικές» απειλές της Μόσχας κ.λπ. Και βέβαια η απάντηση είναι εξίσου διαυγής. Οι διπλωματικές μας σχέσεις με τη Ρωσία έχουν βουλιάξει (αλλά όχι και εξαϋλωθεί), ενώ η Ελλάδα απέλασε 12 Ρώσους διπλωμάτες στις αρχές Απριλίου και η Ρωσία απάντησε με απελάσεις 8 δικών μας στα τέλη Ιουνίου.
Απέλαση Ελλήνων διπλωματών από τη Μόσχα, “δεν στέκει” απαντά η Αθήνα
Ενδιαφέρουσα εδώ και η επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών κ. Δένδια στην Οδησσό τον Ιούλιο, με θετικό συμβολισμό, όπως και η δράση των διπλωματών μας στην Ουκρανία. Ενώ δεν μπορούμε να μην αναφέρουμε την ομιλία του Ουκρανού Προέδρου Β. Ζελένσκι μέσω βίντεο στο Ελληνικό Κοινοβούλιο τον Απρίλιο. Η οποία αυτοακυρώθηκε σε μεγάλο βαθμό προβάλλοντας -χωρίς σαφή συννενόηση- δύο ομογενείς μας που πολεμούσαν στη Μαριούπολη. Οι οποίοι μας ενημέρωσαν, όχι τυχαία, ότι μάχονται με το Τάγμα Αζόφ! Μέχρι σήμερα δεν έχουμε μάθει αν αυτή η ουκρανική μεθόδευση ήταν αποτέλεσμα βλακώδους πληροφόρησης για το πολιτικό σκηνικό στην Ελλάδα (ότι δηλαδή θα συγκινούσε η αναφορά στον ακραίας ιδεολογίας σχηματισμό) ή κάποια παράπλευρη προβοκάτσια ουκρανικών κύκλων, που μόνο στη χώρα μας βρήκαν ευκαιρία να “ξεπλύνουν” την συγκεκριμένη άποψη.
Βουλή: Αντιδράσεις για τον Έλληνα ομογενή που πολεμά με το τάγμα Αζόφ
Από την πλευρά της, η κ. Ζαχάροβα ως εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών μας έχει «σύρει» ποταμό κατηγοριών, στα όρια βέβαια του παραλογισμού: Από το «σας βοηθήσαμε να απελευθερωθείτε από τους Τούρκους» και το περί «ελληνικού κράτους που δημιουργήθηκε χάρη στην βοήθεια της Ρωσίας με πρώτο ηγέτη τον υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας (σ.σ. τον Καποδίστρια)», στο «δεν θα ξεχάσουμε τη στάση σας», φαίνεται και η ρωσική οργή αλλά και η αδυναμία διαχείρισης της.
Το τελευταίο το λέμε γιατί ακόμη και στα χειρότερα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, η τότε ΕΣΣΔ ήξερε να δηλώνει την δυσαρέσκεια και την εχθρότητα της προς άλλες χώρες με κοφτερό αλλά ζυγισμένο λόγο, χωρίς τέτοιες συναισθηματικές εξάρσεις και ιστορικές υπερβολές που διπλωματικά ερμηνεύονται ως «έλλειψη ψυχραιμίας». Να πούμε εδώ όμως πως η πολύ πρόσφατη δήλωση του Έλληνα πρωθυπουργού κ. Μητσοτάκη ότι «είμαστε σε πόλεμο με την Ρωσία» είναι ατυχής. Καθώς και αυτή διπλωματικά και ιστορικά δεν ευσταθεί και δείχνει φραστική υπερέκταση, σε ένα πολύ κρίσιμο θέμα που απαιτεί λεπτούς χειρισμούς.
Ζαχάροβα: Στην Ελλάδα κάνετε αντιρωσική προπαγάνδα, “απαράδεκτή δήλωση” απαντά η Ελλάδα
Τι έχει κερδίσει η Ελλάδα έως τώρα;
Παραλείπουμε τις όποιες χρηματικές και πολεμικές αποζημιώσεις αναμένουμε και επικεντρωνόμαστε στο πιο κρίσιμο. Στην ταύτιση μας με τον Ατλαντικό-Ευρωπαϊκό πυρήνα ισχύος, στον οποίο εμφανιζόμαστε να κερδίζουμε αρκετούς πόντους «σημαντικότητας». Από την ειδική θέση της Αλεξανδρούπολης για ροή νατοϊκού υλικού προς Ουκρανία αλλά και ανατολικές χώρες της συμμαχίας, από τη θέση μας ως διαμετακομιστή φυσικού αερίου, από τη στήριξη των δυτικών κυρώσεων, από την πρόθεση μας -που μένει να υλοποιηθεί- να εξυπηρετήσουμε τις περαιτέρω ενεργειακές ανάγκες της Ευρώπης μέσω ηλεκτρικής διασύνδεσης με την Αίγυπτο και το Ισραήλ, από τη συμμετοχή μας σε κάθε διεθνές φόρουμ εξέτασης του Ουκρανικού.
Το ότι η Ελλάδα είναι νατοϊκά/δυτικά ταγμένη, κάτι που το υπηρέτησαν όλες οι μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις, με διαφορετικά βέβαια «ποσοστά» δυσφορίας ή ευφορίας, το ξέρουμε. Αλλά είναι η πρώτη φορά, μεταπολιτευτικά, που η χώρα μας ανταποκρίνεται σε κάποιο «κίνδυνο εξ Ανατολών». Και η πρώτη φορά που ερχόμαστε -έστω διαμέσου Ουκρανίας- σε τέτοια αντιπαράθεση με τη Ρωσία. Δεν είναι ευτυχώς πολεμική αλλά είναι εκτεταμένη.
Η Μόσχα πρόσθεσε την Ελλάδα στη λίστα με τα μη φιλικά προς τη Ρωσία κράτη
Και το κάνουμε αυτό επιδιώκοντας τρεις στόχους:
- Με την ενεργή μας υποστήριξη στη διεθνή νομιμότητα, συνεισφέρουμε στην επαναφορά της, ως κεντρικό κριτήριο αξιολόγησης ενός κράτους.
- Στη συνέχεια προσδοκούμε την αποκάλυψη της Τουρκίας ακριβώς ως «αντιφατικής» στα μάτια της Δύσης, σε αντίθεση με τη δική μας στάση.
- Και τέλος ζητάμε τη δική μας μόνιμη ένταξη (και όχι περιστασιακή) σε ανώτερο «κλιμάκιο» γεωπολιτικής αξίας, εντός Δύσης. Αυτό δηλαδή που για δεκαετίες επικαλούμαστε, ότι είμαστε «τα σύνορα της Ευρώπης και πυλώνας της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ», χωρίς να πείθουμε ιδιαίτερα, τώρα βλέπουμε καλή ευκαιρία να το κατοχυρώσουμε.
Έπρεπε να συνδράμουμε την Ουκρανία;
Παρά τα παραπάνω που αναφέραμε ως διπλωματικές επιδιώξεις, το κρίσιμο ερώτημα δεν έχει απαντηθεί πειστικά σε ότι αφορά την πλειονότητα του ελληνικού λαού. Δημοσκοπήσεις σχετικές έδειξαν σαφή άρνηση στο να βοηθήσουμε την Ουκρανία (π.χ. εκείνη της Public Issue στα τέλη Μαρτίου) αλλά και γενικότερη δυσαρέσκεια από τους κυβερνητικούς χειρισμούς (το 74% δυσαρεστημένοι, Public Issue, Πολιτικό Βαρόμετρο 186, Απρίλιος 2022). Όπου οι Έλληνες πολίτες έχουν κακή γνώμη και για τον Πούτιν και για τον Ζελένσκι και θεωρούν ελληνικό συμφέρον «να μείνει η χώρα μας ουδέτερη» (το 71% στην ίδια έρευνα).
Δένδιας: Το αναθεωρητικό αφήγημα της Τουρκίας, παρόμοιο με αυτό που εκπορεύεται από τη Ρωσία
Γιατί όμως αυτή η εθνική μας απέχθεια να συνδράμουμε την Ουκρανία; Θα πιθανολογήσουμε εδώ με βάση τα όσα αντιλαμβανόμαστε από τη σχετική κοινωνική ανάδραση. Σημαντικό λοιπόν μέρος των πολιτών -και από όλο το πολιτικό/ιδεολογικό φάσμα- βλέπει στην εισβολή στην Ουκρανία ένα σοβαρό πολεμικό επεισόδιο μεταξύ «ισχυρών» του κόσμου, στο οποίο κάθε εμπλοκή μικρότερων χωρών όπως η δική μας, κυρίως τις εκθέτει ως ελεγχόμενες παρά τις αναδεικνύει ως αυτόνομες πολιτικά.
Έτσι στην χώρα μας επικρατεί αρκετά η αντίληψη πως «αν μπλέξουμε δεν έχουμε όφελος, ενώ θα υποστούμε ζημία στα εθνικά μας συμφέροντα και απώλειες στην οικονομία μας» με το τελευταίο να επαληθεύεται, αλλά διεθνώς και όχι μόνο για εμάς. Ταυτόχρονα η διαχρονική ελληνική πικρία -και αιτιολογημένη- για το διεθνή κυνισμό και την αδράνεια στην επίλυση του Κυπριακού αλλά και στην αντιμετώπιση της Τουρκικής επιθετικότητας προκαλεί νέο επιχείρημα: «Όταν εμείς περνάγαμε ακριβώς τα ίδια με τους Ουκρανούς, δηλαδή απειλές και εισβολή στην Κύπρο, κανείς δεν μας βοήθησε».
Είναι σωστά αυτά τα επιχειρήματα; Σαφώς έχουν περιεχόμενο και είναι συζητήσιμα. Αλλά υπάρχουν και τα αντεπιχειρήματα τους. Ναι, ο διεθνής κυνισμός είναι δεδομένος και πράγματι η Ελλάδα έχει βρεθεί πολλές φορές μοναχική και απαξιωμένη στην τουρκική πίεση. Αλλά το διεθνές πεδίο είναι ρευστό και όχι στατικό: αν κάποτε τα ελληνοτουρκικά θεωρούνταν «τοπικό πρόβλημα που πρέπει να εκτονωθεί ανεξάρτητα ποιος έχει δίκιο ή άδικο», σήμερα η Τουρκία μπαίνει στο στόχαστρο για την αναθεωρητική της πολιτική. Άρα γιατί η Ελλάδα να χάσει την σοβαρή ευκαιρία να μετέχει στο δυτικό στρατόπεδο τώρα, να προσφέρει στην ουκρανική συστράτευση, να αποδείξει την τουρκική αστάθεια και τη ρωσική της «κλίση»;
Ακόμα γιατί να επιμείνουμε στις εθνικές μας φαντασιώσεις περί «ξανθού γένους», ότι θα μας βοηθήσει υποτίθεται έναντι της Τουρκίας; Όταν η Μόσχα σήμερα έχει βρει δεκάδες διόδους επαφής με την Άγκυρα; Ναι, ιστορικά η ΕΣΣΔ και στη συνέχεια η Ρωσία, ήταν από τους βασικούς υποστηρικτές των δικαίων της Κύπρου και φιλικά διακείμενη προς εμάς. Αλλά αυτό και δεν απέδωσε κάτι ουσιώδες (πέρα από ένα παρήγορο διπλωματικό ανάχωμα) και ήδη η Κύπρος εντασσόμενη στην Ε.Ε., είναι πλέον σε απόσταση από τη Μόσχα.
Δεν θα ισχυριστεί ο υπογράφων ότι υπάρχει απόλυτη απάντηση στο αρχικό ερώτημα, αν δηλαδή έπρεπε να στηρίξουμε την Ουκρανία. Προσωπική μας γνώμη είναι πως «ναι», εφόσον αποφασίζουμε αυτό να είναι ουσιαστικό και όχι συμβολικό (το τελευταίο θα ήταν λάθος καθώς δεν προσφέρει τίποτα παρά μόνο αντιπαράθεση με τη Μόσχα). Μιας και με τη βοήθεια η Ελλάδα συντάσσεται με μια από τις σπάνιες -δυστυχώς- στιγμές της διεθνούς κινητοποίησης για την διεθνή νομιμότητα, όπου μια χώρα υπερασπίζεται έναντι άδικης εισβολής, ότι δηλαδή ζητάμε από το 1974 και τον “Αττίλα”.
Καταξιώνεται η Ουκρανία έτσι που έχει πολλές δικές της αμαρτίες; Όχι. Συγχωρούνται οι ακραίες πολιτικά εκφάνσεις της ουκρανικής πολιτικής σκηνής; Ξανά όχι. Παραγνωρίζουμε ότι πολλές χώρες μετέχουν στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας από δικούς τους σχεδιασμούς και όχι βέβαια γιατί έχουν ξαφνικό «συναισθηματικό σπασμό» με τα ουκρανικά βάσανα; Επίσης όχι. Μήπως ξεπλένονται τα παρεμφερή οργιώδη της αμερικανικής επεμβατικότητας; Και εδώ, όχι είναι η απάντηση.
Αλλά παρόλα τα παραπάνω, είναι ίσως κρίσιμο να αντιπαρατεθούμε -έστω περιπτωσιακά- στην επιθετικότητα του ισχυρού, στην βίαιη ανατροπή συνόρων, στην μονοσήμαντη επιλογή του πολέμου ως εργαλείου επίλυσης διαφορών. Συντασσόμενοι έτσι με ένα στιβαρό πυρήνα χωρών, που όλες είναι και στην ευρύτερη γεωπολιτική μας περιοχή και συμφέρον και ήδη οδοιπορούμε-εξαρτώμεθα από αυτές, έχοντας κοινή διαδρομή. Άλλωστε η Ρωσία είναι τόσο λάθος από πλευράς διεθνούς νομιμότητας στη δράση της -αλλά και τόσο λάθος γενικά καθώς είχε και έχει την ήπια ισχύ να επηρεάσει την Ουκρανία χωρίς να την τεμαχίσει- που πρέπει να της το θυμίζουμε, χωρίς βέβαια να αναμένουμε ειδική αναγνώριση από την Ουκρανία που έχει άλλες προτεραιότητες. Αν μη τι άλλο για να διεκδικήσουμε τα ίδια, αν κάποτε ζήσουμε τα ίδια. Χωρίς εγγυήσεις βέβαια…
