ΠΤΗΣΗ Ιουλίου 1995
Για όλες τις μυστικές υπηρεσίες των Συμμάχων στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα-ερωτήματα ήταν το κατά πόσο κοντά βρισκόταν ο Χίτλερ στο να αποκτήσει πρώτος την ατομική βόμβα και το πώς θα αποτρεπόταν κάτι τέτοιο. Τελικά, ευτυχώς όμως για τους Συμμάχους αλλά και τον κόσμο ολόκληρο, η προσπάθειά τους ήταν από την αρχή σε λανθασμένο δρόμο.
Του Θ. Ψυρρή
Δεν πρέπει να αγνοούμε το γεγονός ότι η Γερμανία ήταν πρωτοπόρος στα χρόνια του Μεσοπολέμου στον τομέα της Πυρηνικής Φυσικής, μια επιστήμη ακόμα «στα σπάργανα», που είχε όμως γοητεύσει πολλούς ικανούς επιστήμονες της εποχής. Μεταξύ αυτών υπήρχαν και πολλοί διακεκριμένοι γερμανοί επιστήμονες που διεξήγαγαν όλο και περισσότερα πειράματα με ραδιενεργά υλικά. Το 1938, δύο κορυφαίοι φυσικοί, ο Ότο Χαν (Otto Hahn) και ο Φριτς Στράσμαν (Fritz Strassman) βομβαρδίζοντας άτομα ουρανίου με νετρόνια, στο Kaiser Wilthelm Institute of Chemistry του Βερολίνου, πέτυχαν τη διάσπαση των πυρήνων τους (σχάση) ανακαλύπτοντας ότι μ’ αυτό τον τρόπο απελευθερώνονταν τεράστια ποσά
ενέργειας.
Την εξήγηση έδωσαν ένα χρόνο αργότερα δύο αυστριακοί επιστήμονες η Λίζα Μάιτνερ (Lise Meitner) και ο Ότο Φρις (Otto Frisch), μελετώντας επίσης το φαινόμενο της διάσπασης των πυρήνων ουρανίου και διαπιστώνοντας ότι η διαδικασία ήταν ευκολότερη όταν χρησιμοποιούντο πυρήνες άλλων στοιχείων. Τις μελέτες ήρθε να συμπληρώσει ο Ιταλός Ενρίκο Φέρμι (Enrico Fermi) ανακαλύπτοντας την «αλυσιδωτή αντίδραση» του ουρανίου και τα τεράστια ποσά ενέργειας που απελευθέρωνε η διάσπαση των πυρήνων των ατόμων του.
Πρώτη σκέψη των επιστημόνων ήταν το ότι ίσως βρίσκονταν μπροστά στην ανακάλυψη μιας νέας αστείρευτης πηγής ενέργειας. Μερικοί όμως πήγαν πιο πέρα. Αυτή η νέα δύναμη που μόλις τώρα προσπαθούσε να «προσδιορίσει» ο άνθρωπος, ίσως αποτελούσε τη βάση για ένα νέο όπλο, αμέτρητες φορές πιο ισχυρότερο από ό,τι μέχρι τότε. Κάπου εδώ αρχίζει και η δημιουργία της ατομικής βόμβας σε μια χώρα όπου τα πάντα λειτουργούσαν σαν προετοιμασία για πόλεμο.
Τον Απρίλιο του 1939, δύο από τους μεγαλύτερους φυσικούς της Γερμανίας αλλά και όλου του κόσμου, ο καθηγητής Πολ Χάρτεκ (Paul Harteck) και ο βοηθός του δόκτωρας Βίλχεμ Γκροθ (Wilchelm Groth) στέλνουν μία επίσημη επιστολή-πρόκληση στο γερμανικό υπουργείο Αμύνης. Σ’ αυτό το γράμμα οι δυο επιστήμονες προκαλούσαν το ενδιαφέρον των στρατιωτικών «στις νεώτερες εξελίξεις στον τομέα της πυρηνικής φυσικής», και συνέχιζαν αναφέροντας ότι:«κατά την άποψή μας είναι δυνατόν να δημιουργήσουν ένα εκρηκτικό πολλές φορές ισχυρότερο από οτιδήποτε συμβατικό μέχρι σήμερα» και τονίζοντας ότι: «η χώρα που θα το πρωτοδημιουργήσει θα είχε ένα τεράστιο πλεονέκτημα απέναντι στις άλλες».
Κάτι τέτοιο, όχι μόνο ενδιέφερε το Γ’ Ράιχ, αλλά θα γινόταν η κορωνίδα των τεχνολογικών προγραμμάτων της Γερμανίας. Οι Γερμανοί είχαν στη διάθεσή τους το απαιτούμενο επιστημονικό δυναμικό για την κατασκευή της Βόμβας και το καθεστώς ήταν πρόθυμο να τους υποστηρίξει. Το καθεστώς όμως ήταν εκείνο που με τις συνεχείς διώξεις των Εβραίων ανάγκασε πολλούς Εβραίους επιστήμονες σε φυγή. H Λίζα Μέιτνερ άφησε τη γενέτειρά της τη Βιέννη και κατέφυγε στην Κοπεγχάγη. Ήταν Εβραία. O Ενρίκο Φέρμι – κι αυτός Εβραίος – εγκατέλειψε την Ιταλία και το καθεστώς του Μουσολίνι, και πήγε στην Αμερική. Το ίδιο συνέβη και με τον Αλβέρτο Αϊνστάιν (Albert Einstein). O τελευταίος με μία πολυσυζητημένη επιστολή που έστειλε στον πρόεδρο Ρούσβελτ το 1939 οδήγησε την Αμερική στην ατομική εποχή, παρακινώντας τον για την ενασχόληση των Η.Π.Α. με την νέα επιστήμη.
O Φέρμι όμως ήταν αυτός που στις 2 Δεκεμβρίου του 1942 οδήγησε τον κόσμο στην ατομική εποχή, όταν λειτούργησε ο πυρηνικός αντιδραστήρας που σχεδίασε, μέσα στο Ερευνητικό Κέντρο στο Σικάγο. Παρά την απώλεια αυτών των σημαντικών ερευνητών, αρκετοί και αξιόλογοι επιστήμονες εξακολουθούσαν να παραμένουν στη Γερμανία. Μετά την επιστολή των Χάρτεκ-Γκροθ η πυρηνική έρευνα στη Γερμανία έγινε στρατιωτικό πρόγραμμα, χρηματοδοτούμενο από το Υπουργείο Στρατιωτικών. Εκείνη την εποχή η Γερμανία είχε ένα πολύ μεγάλο προβάδισμα στην έρευνα, και το πιθανότερο για όλους τους ενασχολούμενους στον τομέα, ήταν το ότι θα αποκτούσε πρώτη το νέο υπερόπλο.
H ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΞΕΚΙΝΑ
Το καλοκαίρι του 1939 τοποθετείται επικεφαλής του γερμανικού πυρηνικού προγράμματος ο Δρ. Κουρ Ντίμπνερ (Kurt Diebner), ειδικός στα εκρηκτικά και ένας από τους λίγους φυσικούς του Στρατού με γνώσεις σε θέματα Πυρηνικής Φυσικής. Ταυτόχρονα αρχίζει και η στρατολόγηση πολλών επιστημόνων που άρχισαν να εργάζονται αδιάκοπα σε όλα τα διαθέσιμα ερευνητικά κέντρα της Γερμανίας.
Για τη δημιουργία μιας ατομικής βόμβας είναι αναγκαίο φυσικά το ουράνιο. Το κυριότερο πρόβλημα που αρχικά χρειάστηκε να αντιμετωπίσουν οι Γερμανοί ήταν ο διαχωρισμός του ισοτόπου 235 από το ουράνιο 238, αφού μόνο το πρώτο όταν ο πυρήνας του βληθεί από ένα νετρόνιο με τη σειρά του απελευθερώνει δύο. Το ουράνιο 235 όμως ήταν εξαιρετικά σπάνιο στη φύση. Από τα 1000 μέρη οξειδίου του ουρανίου μονάχα επτά είναι ουράνιο 235. Το ουράνιο 238 είναι πιο εύκολο στην παραγωγή, αλλά άχρηστο. Έτσι λόγω του ότι θα χρειάζονταν τεράστιες ποσότητες μεταλλεύματος για την παραγωγή του 235 -ο διαχωρισμός ου από το 238 ήταν ουσιαστικά αδύνατος- οι Γερμανοί στράφηκαν σε άλλη κατεύθυνση.
O Φέρμι ήδη από το 1938 είχε δημιουργήσει βομβαρδίζοντας ουράνιο 238- ένα νέο στοιχείο παρομοίων ιδιοτήτων με το 235, αλλά φυσικά σε απειροελάχιστη ποσότητα. Αρκούσε λοιπόν να δημιουργήσουν αυτό το νέο στοιχείο (που αργότερα ονομάστηκε πλουτώνιο 239) για να έχουν το υλικό για τη βόμβα. H δημιουργία όμως του πλουτωνίου είναι επίσης εξαιρετικά δύσκολη. Χρειάζεται ένας αντιδραστήρας, όπου μέσα σ’ αυτόν ικανές ποσότητες ουρανίου 238 βομβαρδιζόμενες συνεχώς από νετρόνια θα μετατρέπονταν σε πλουτώνιο.
Πριν όμως βομβαρδισθούν οι πυρήνες ουρανίου, για να επιτευχθεί το απαιτούμενο αποτέλεσμα, έπρεπε να επιβραδυνθούν. Εδώ συνέβη ίσως και το λάθος που έφερε τους Γερμανούς πολύ πίσω στην εξέλιξη της βόμβας. O καθηγητής Βάλτερ Μπόθε (Walter Bothe) έκανε μετρήσεις και πειράματα πάνω σε μεθόδους επιβράδυνσης οπότε αποφασίστηκε η χρήση βαρέος ύδατος (Heavy Water). O πυρηνικός αντιδραστήρας που σχεδίασαν χρησιμοποιούσε αυτό το υγρό (νερό από «βαριά» ισότοπα υδρογόνου ). O ίδιος ο Ντίμπνερ έχει σημαντική εμπειρία στο θέμα δεν μπόρεσε όμως να δει το σημαντικό λάθος του Μπόθε, ο οποίος έκρινε ότι ο γραφίτης (φθηνότερος και πιο αποτελεσματικός) δεν ήταν επαρκής για το σχεδιαζόμενο αντιδραστήρα. Σημειώνουμε ότι ο πρώτος αντιδραστήρας που λειτούργησε το 1944 βρισκόταν στο Σικάγο και ήταν επενδεδυμένος με γραφίτη.
Ένας άλλος κορυφαίος φυσικός που ενεπλάκη στο γερμανικό πρόγραμμα ο Βέρνερ Χάιζελμπεργκ (Werner Heiselberg) έπειτα από πειράματα που διεξήγαγε το καλοκαίρι του 1941 απέδειξε ότι ήταν δυνατή η κατασκευή της βόμβας. Στα πειράματά αυτά που πραγματοποιήθηκαν στη Λειψία, χρησιμοποιήθηκε ένας πρωτόγωνος πυρηνικός αντιδραστήρας με «Βαρύ Ύδωρ». O Χάιζελμπεργκ μετά τον πόλεμο δηλώνει ότι: «το Σεπτέμβριο του 1941 είδαμε μπροστά μας το δρόμο που θα μας οδηγούσε στην ατομική βόμβα». Αυτός ο κορυφαίος επιστήμονας είχε βρει το πώς θα δημιουργούσε το όπλο. Είχε υπολογιστεί όμως ότι για την κατασκευή του (τουλάχιστον μιας βόμβας) θα χρειάζονταν 5 τόνοι «Βαρέως Ύδατος» και μεγάλες ποσότητες οξειδίου του ουρανίου. H εύρεση του δεύτερου ήταν σχετικά εφικτή, αφού οι Γερμανοί κυριαρχούσαν σε όλη την Ευρώπη. Για το πρώτο δημιουργήθηκε ένα εργοστάσιο παραγωγής βαρέος ύδατος στη Νορβηγία, κάτω από πλήρη μυστικότητα στο οποίο παράγονταν περίπου 135 κιλά του υγρού μηνιαία.
Στις 4 Ιουνίου του 1942, έγινε μία μυστική σύσκεψη όπου ο Χάιζελμπεργκ ενημέρωσε τον υπουργό Αλμπερτ Σπέερ (Albert Speer) και άλλους υψηλόβαθμους παράγοντες του υπουργείου Αμύνης για τις στρατιωτικές εφαρμογές της πυρηνικής ενέργειας. Σήμερα πιστεύεται ότι ο Χάιζελμπεργκ ίσως προσπάθησε να σαμποτάρει εμμέσως πλην σαφώς το πρόγραμμα. O γερμανός επιστήμονας μάλλον είχε αρχίσει να σκέφτεται την τύχη της ανθρωπότητας, αν τελικά ο Χίτλερ αποκτούσε τη βόμβα.
Αυτό αποδείχτηκε όταν τον Οκτώβριο του 1943 ο Δανός πυρηνικός φυσικός Νιλς Μπορ (Niels Bohr) δέχτηκε την επίσκεψη του Χάιζελμπεργκ στην Κοπενγχάγη. O Δανός επιστήμονας άκουσε εμβρόντητος τον Χάιζελμπεργκ να του θέτει το ερώτημα τού αν θα ήταν ηθικά αποδεκτό για έναν φυσικό να βοηθήσει στην έρευνα για την κατασκευή ενός όπλου απόλυτης καταστροφής, ακόμα και εν καιρώ πολέμου. O Μπορ απάντησε με μία ερώτηση: «Μήπως η κατασκευή ενός τέτοιου όπλου είναι εφικτή;». O Χάιζελμπεργκ, χωρίς περιστροφές απάντησε πως ναι. Σοκαρισμένος από αυτά που του ειπε ο Χάιζελμπεργκ, ο Μπορ, έχοντας σχέσεις με την αντίσταση, πληροφόρησε το Λονδίνο για τη συζήτηση.
O Χάιζελμπεργκ δεν έμαθε ποτέ πως αυτές οι ηθικές αναστολές του παραλίγο να του στοιχίσουν τη ζωή. Αργότερα το 1943 ένας αμερικανός πράκτορας με έφεση στις ξένες γλώσσες, ο Mo Μπέργκ (Moe Berg) έφτασε στη Ζυρίχη με έναν σκοπό. Να παρακολουθήσει μία διάλεξη του Χάιζελμπεργκ εκεί, κι αν αυτός κάνει και την παραμικρή νύξη ότι βρίσκεται κοντά στην κατασκευή της βόμβας, να τον σκοτώσει. Ευτυχώς για το Γερμανό, η διάλεξή του δεν είχε καμία σχέση με τα ατομικά όπλα.
Οι Σύμμαχοι φυσικά έκαναν ό,τι μπορούσαν για να επιβραδύνουν την κατασκευή της βόμβας. Σχεδίασαν λοιπόν μία επιχείρηση κομμάντο στη Νορβηγία με σκοπό την καταστροφή του εργοστασίου παραγωγής βαρέος ύδατος στο Βέμορκ. H επιδρομή (Operation Gunnerside) πραγματοποιήθηκε από αλεξιπτωτιστές το Φεβρουάριο του 1943 και είχε αποτέλεσμα την προσωρινή διακοπή της λειτουργίας του εργοστασίου. Οι αεροπορικές επιδρομές όμως που ακολούθησαν σήμαναν και την οριστική παύση των εργασιών. Μέχρι εκείνη τη στιγμή οι Γερμανοί είχαν καταφέρει να παράγουν 613 κιλά βαρέος ύδατος. Δεν ήταν βέβαια οι 5 τόνοι που ήθελε ο Χάιζελμπεργκ, αλλά ήταν τουλάχιστον μία αρχή και οι επιστήμονες ζήτησαν το απόθεμα στη Γερμανία. Σε μία δραματική μεταφορά, τα SS που είχαν την ευθύνη της, απέτυχαν να διαφυλάξουν το φορτίο σωστά, και Νορβηγοί πράκτορες κατάφεραν να ανατινάξουν το πλοίο που το μετέφερε, ενώ διέσχιζε τη λίμνη Tinnjo.
Αυτό ήταν μάλλον και το τέλος της γερμανικής ατομικής βόμβας. Όπως είπε αργότερα ο Ντίμπνερ, η απώλεια του εργοστασίου παραγωγής βαρέου ύδατος στην Νορβηγία ήταν καθοριστική. H εξέλιξη όμως δεν σταμάτησε, αντίθετα η προσπάθεια εντάθηκε, όπως και ο φόβος των Συμμάχων. Αλλωστε η γερμανική προπαγάνδα διατυμπάνιζε τα νέα τρομερά μυστικά όπλα. O ίδιος ο Χίτλερ, ενημερωμένος από το 1942 για την εξέλιξη των πυρηνικών όπλων, άρχισε να πιέζει προς την ολοκλήρωσή τους από τις αρχές του 1944.
Ήδη η Γερμανία αντιμετώπιζε το φάσμα της ήττας, και μόνο ένα τέτοιο όπλο θα έφερνε τη νίκη. Στις 5 Αυγούστου του 1944, όταν ο Ρουμάνος στρατάρχης Ion Antonescu επισκέφτηκε τον Χίτλερ, ο τελευταίος του αποκάλυψε την εξέλιξη νέων εκρηκτικών, μιας βόμβας που θα εξαφάνιζε κάθε ίχνος ζωής σε απόσταση 3 με 4 χιλιομέτρων από το σημείο της έκρηξης. Για να μάθουν οι Σύμμαχοι σε ποιο σημείο βρισκόταν οι Γερμανοί, οργάνωσαν μία κατασκοπευτική αποστολή, την Alsos με τη συγκατάθεση του υφυπουργού Αμυνας των ΗΠΑ, Χένρι Στίμσον (Henry L. Stimson). Ένας άλλος σκοπός της αποστολής ήταν να απαγάγει ή να εξοντώσει επιστήμονες που συμμετείχαν στην έρευνα για την ανάπτυξή της.
H πρώτη αποστολή έγινε στην Ιταλία το Δεκέμβριο του ’44. Τα αποτελέσματα ήταν καθησυχαστικά, αφού δεν βρέθηκαν εργοστάσια παραγωγής βαρέος ύδατος, ούτε εγκαταστάσεις διαχωρισμού του ουρανίου 235. Βρήκαν όμως αρκετά κοιτάσματα ουρανίου και θορίου που ήταν διαθέσιμα στους Ναζί. Οι Σύμμαχοι όμως, και ειδικά ο αρχηγός της αποστολής υποστράτηγος Γκρόουβς (Leslie R. Groves) φοβόταν ότι οι Γερμανοί θα χρησιμοποιούσαν ραδιενεργά παράγωγα σε συνδυασμό με συμβατικά όπλα. O Γκρόουβς μάλιστα είχε πει ότι, ακόμη και αν ήταν σε λάθος δρόμο οι Γερμανοί, με τους επιστήμονες που διέθεταν, όταν θα έβρισκαν το τι ήταν σωστό (τον γραφίτη), θα χρειάζονταν ελάχιστο χρόνο για τη δημιουργία της βόμβας. O ίδιος, λίγο πριν την απόβαση στη Νορμανδία είχει προειδοποιήσει τον Αϊζενχάουερ ότι πιθανότατα να αντιμετώπιζε ένα ραδιενεργό τείχος στην παραλία.
Πληροφορίες που έφτασαν στον Γκρόουβς ανέφεραν ότι ο Χάιζελμπεργκ είχε θεαθεί να φεύγει από τον Μέλανα Δρυμό, κάπου κοντά στο Χέχινγκεν, ενώ ένας αξιόπιστος Βρετανός πράκτορας είχε ανακαλύψει ότι κάπου εκεί υπήρχαν υπόγειες εγκαταστάσεις. Για την επιβεβαίωση αυτών των πληροφοριών, πράκτορες του σχεδίου Alsos προσγειώθηκαν στη Γαλλία στις 9 Αυγούστου 1944. Συναντήθηκαν πρώτα με τον Γάλλο φυσικό Φρέντερικ Ζουγιό (Frederic Joliot). O Ζουγιό τους διαβεβαίωσε ότι η πρόοδος των Γερμανών ήταν περιορισμένη. Αυτό μπέρδεψε λιγάκι τους πράκτορες της αποστολής γιατί άλλες πληροφορίες ανέφεραν ότι μία τυχαία έκρηξη μιας νεοκατασκευασθείσας πυρηνικής βόμβας είχε σκοτώσει πολλούς επιστήμονες και τεχνικούς. Επίσης, σύμφωνα με έγγραφα που είχαν ανακαλύψει οι ίδιοι, αποδεικνύονταν ότι οι Γερμανοί είχαν μεταφέρει τεράστιες ποσότητες ουρανίου και θορίου στη Γερμανία μεταξύ 1941-1943. Έφτασαν τελικά στο συμπέρασμα ότι προχωρούσαν κανονικά προς την κατασκευή της βόμβας.
Κατόπιν οι πράκτορες άρχισαν να παίρνουν δείγματα από τον ποταμό Ρήνο. Αν οι Γερμανοί είχαν ένα αντιδραστήρα, πιθανότατα να τον έψυχαν με νερό από το ποτάμι, άρα στο τελευταίο θα υπήρχαν ενδείξεις ραδιενέργειας. Οι αναλύσεις όμως των δειγμάτων δεν έδειξαν κάτι τέτοιο. Επίσης, εναέριες φωτογραφίσεις των εγκαταστάσεων στο Χέχιγκεν έδειξαν κάποια «ύποπτα» εργοστάσια, πανομοιότυπα μεταξύ τους. Καθένα από αυτά είχε ένα μικρό κεντρικό κτίσμα, δεξαμενές, και ένα δίκτυο αγωγών που κατέληγε στο έδαφος. Τα εργοστάσια αυτά συνδέονταν με σιδηρόδρομο και ηλεκτρικό δίκτυο. Στην αρχή ο Γκρόουβς φοβήθηκε ότι είχαν άμεση σχέση με την εξέλιξη της βόμβας (παραγωγή βαρέου ύδατος). Τελικά αποδείχτηκε ότι ήταν μια προσπάθεια των Γερμανών να παράγουν πετρέλαιο από γαιάνθρακα.
ΓΙΑΤΙ O ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΑΠΕΤΥΧΑΝ ΤΕΛΙΚΑ;
Οι Γερμανοί και συγκεκριμένα ο καθηγητής Καρλ Βιρτζ (Karl Wirtz) ανακάλυψαν το λάθος του Μπόθε στα τέλη του 1944. H ειρωνεία είναι ότι ο Βιρτζ στρατολογήθηκε στο πρόγραμμα, λόγω του ότι ήταν ειδικός στο «Βαρύ Ύδωρ», ενώ αυτός ήταν που υπέδειξε τη χρήση του γραφίτη! Μέχρι τότε συνέχιζαν να προσπαθούν με τα ελάχιστα αποθέματα «Βαρέος Ύδατος» που είχαν στη διάθεσή τους. Ακόμη και όταν κατάφεραν να βρούν το σωστό δρομο, ήταν αργά για να προλάβουν. Το συνεχές σφυροκόπημα από τα B-17 και τα Lancaster δεν άφηνε τους επιστήμονες να συνεχίσουν απερίσπαστοι το έργο τους, ενώ αναγκάζονταν να μετακινούνται συνέχεια λόγω του ότι οι Αμερικανοί και οι Ρώσοι πλησίαζαν όλο και περισσότερο.
H κατάσταση όπως την περιέγραψε ένας ερευνητής είχε ως εξής: Συνεχής δουλειά κάτω από το φως κεριών, χωρίς φωταέριο, ηλεκτρικό, νερό για λίγες ώρες, νυχτερινούς βομβαρδισμούς, πυρά και εκρήξεις πυροβολικού. Παρ’ όλα αυτά είχαν δημιουργήσει ένα αντιδραστήρα ο οποίος λειτουργούσε κάπου κοντά στο Χάιγκερλοχ. Το τέλος του πολέμου όμως τους πρόλαβε και μέχρι τότε δεν είχαν εμπλουτίσει παρά ελάχιστες ποσότητες ουρανίου.
Την περίοδο Απριλίου-Μαΐου του 1945 οι πράκτορες του Alsos κατέλαβαν τις εγκαταστάσεις με τα αποθέματα ουρανίου και συνέλαβαν τους περισσότερους επιστήμονες. Τους οδήγησαν στην Αγγλία και τους περιόρισαν σ’ ένα αγρόκτημα, γνωστό ως Farm House στο Γκοντμάντσεστερ. Εκεί ο Βιρτζ, ακούγοντας για τα αποτελέσματα του ατομικού βομβαρδισμού της Χιροσίμα είπε:«Χαίρομαι που τελικά δεν την αποκτήσαμε».
Αλλοι αποδίδουν την αποτυχία την Γερμανών στο ότι οι επιστήμονές τους ήταν περισσότερο θεωρητικοί και απέτυχαν να κερδίσουν την εμπιστοσύνη της ηγεσίας τους η οποία ήταν ανυπόμονη, και ποτέ δεν τους παρείχε αυτά που έπρεπε. Οι Αμερικανοί ξόδεψαν πολλά εκατομμύρια δολάρια και χρησιμοποίησαν εκατοντάδες επιστήμονες και 125.000 τεχνικούς, σε περιοχές απομονωμένες με όλες τις ανέσεις κατά τη διάρκεια της εξέλιξης του προγράμματος Manhattan.
Οι Γερμανοί φυσικοί δούλευαν νυχθημερόν με πενιχνρά μέσα και ορισμένες φορές κατάφερναν να είναι μπροστά από τους Αμερικανούς στην έρευνα. Και σαν να μην έφτανε αυτό είχαν τα SS να τους ελέγχουν συνεχώς και να επιβλέπουν την «πρόοδό» τους. Όλα αυτά λέγεται ότι έκαναν τον καθηγητή Χάιζελμπεργκ να θέλει, όχι να προχωρήσει την κατασκευή, αλλά να την καθυστερήσει. Διαβαθμισμένα έγγραφα του Foreign Office που δόθηκαν στη δημοσιότητα στις 24 Φεβρουαρίου του 1992, αναφέρουν ότι ο Χάιζελμπεργκ ήξερε ακριβώς πώς να προχωρήσει στην κατασκευή της βόμβας, φυσικά με το σωστό τρόπο.
Τον τρόπο όμως αυτό τον κράτησε για τον εαυτό του σαμποτάροντας συνειδητά το πρόγραμμα, και σώζοντας έτσι την ανθρωπότητα από ανυπολόγιστες καταστροφές. Ίσως και η απώλεια του εργοστασίου στο Βέμορκ και των αποθεμάτων «Βαρέςο Ύδατος» ήταν ο λόγος που οι Γερμανοί δεν έφτιαξαν τη βόμβα. Υπήρχε όμως ο γραφίτης. Ίσως ο αντιεβραϊσμός των Ναζί που έδιωξε μεγάλους επιστήμονες από τη χώρα να υπήρξε ένας σημαντικός ανασταλτικός παράγωντας. Έμειναν όμως πολλοί, ίσως πιο αξιόλογοι. Ίσως η αυτοθυσία του Χάιζελμπεργκ ή ο συνεχής βομβαρδισμός της Γερμανίας απέτρεψαν την ολοκλήρωση κάθε προσπάθειας. Αν επιμείνουμε θα βρούμε πολλά «ίσως». Γεγονός είναι ότι οι Γερμανοί βρέθηκαν αρκετά κοντά στην ατομική βόμβα, κι αν τους είχε δοθεί λίγος χρόνος ακόμη, ίσως να τα είχαν καταφέρει.
O Χίτλερ και οι επιτελείς του είχαν σχεδιάσει τον ατομικό βομβαρδισμό της Νέας Υόρκης, με μία έκδοση μεγάλου βεληνεκούς του πυραύλου V-2 που θα περνούσε τον Ατλαντικό. Πιθανότατα είχε σειρά το Λονδίνο ή η Μόσχα, αν όχι με V-2 ίσως με τα νέα μη ανασχαίσιμα αεριωθούμενα βομβαρδιστικά Ar-234.
Σίγουρα το νέο όπλο θα είχε καταφέρει να αλλάξει την έκβαση του πολέμου και τη ροή της ιστορίας. Μπροστά στο ενδεχόμενο αυτό η περίοδος του ψυχρού πολέμου που ακολούθησε περισσότερα από 40 χρόνια μαζί με τα γεγονότα και τις εξελίξεις που την σημάδεψαν, φαντάζει αστεία…
To άρθρο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στη Π&Δ Ιουλίου 1995, στο τεύχος 126
Διαβάστε επίσης
Gunnerside: Η παράτολμη Επιχείρηση που ίσως στέρησε την ατομική βόμβα από τους Ναζί
