Ήταν ένα δημοσίευμα της γαλλικής ηλεκτρονικής εφημερίδας La Tribune πριν μια εβδομάδα (15/1/2025) που μιλούσε για «κόντρα» Λονδίνου-Παρισιού-Αθηνών, σχετικά με το θέμα της απόκτησης πυραύλων αέρος-αέρος, πολύ μεγάλου βεληνεκούς, Meteor, στο πακέτο των 40 (ή 24) μαχητικών Eurofighter Typhoon που φέρεται να διαπραγματεύεται η Άγκυρα.
Μια τέτοια εξέλιξη, όπως έχουμε γράψει αρκετές φορές, θα επιτρέψει στην Τουρκική Αεροπορία να ανταγωνιστεί επί ίσοις όροις τα ελληνικά Rafale (βλέπε παρακάτω), με τα ίδια ακριβώς όπλα, εξουδετερώνοντας έτσι σε μεγάλο βαθμό την πολύ μεγάλη επένδυση στα γαλλικά μαχητικά που έκανε η Ελλάδα.
Όπως επισήμανε το δημοσίευμα, η αποδέσμευση Meteor αποτελεί για την Τουρκία ρητή προϋπόθεση για την αγορά των Eurofighter, ενώ ανέφερε ότι το ζήτημα «δοκιμάζει» τις σχέσεις Ηνωμένου Βασιλείου (που είναι η χώρα στην εμπορική ευθύνη της οποίας βρίσκεται η τουρκική αγορά, ως εταίρου της κοινοπραξίας πίσω από το EF2000), της Γαλλίας και της Ελλάδας, δεδομένης της στρατηγικής συμφωνίας αμυντικής συνεργασίας που έχουν υπογράψει οι δυο τελευταίες.
Αυτό δηλαδή που είπε η La Tribune, επικαλούμενη διασταυρωμένες πηγές της, είναι ότι η Ελλάδα ζήτησε από την Γαλλία να αντιταχθεί σε αυτή την δυνητική αγορά.
Εκπορεύεται όμως το ελληνικό αίτημα από κάποια συμβατική υποχρέωση που έχει αναλάβει το Παρίσι με βάση τη συμφωνία ή αποτελεί απλώς επίκληση στην γαλλική πλευρά; Μήπως για άλλη μια φορά «πέσαμε από τα σύννεφα» και τρέχουμε;
Αν ισχύει η δεύτερη περίπτωση, θα έπρεπε να είχε διασφαλιστεί η αποκλειστικότητα απόκτησης του Meteor για την ΠΑ, καθώς αποτελεί το στοιχείο game–changer από την προμήθεια των Rafale;
ίσως πει βέβαια κάποιος ότι η τουρκική επιδίωξη ανέκυψε πρόσφατα, κάτι που είναι όμως ανακριβές. Η περίπτωση του «πακέτου» Eurofighter-Meteor δεν ήταν καν ο μοναδικός κίνδυνος απώλειας του ελληνικού πλεονεκτήματος με τα Rafale. Το ευρωπαϊκό βλήμα υψηλών επιδόσεων έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα ευέλικτο στην προσαρμογή του σε πλατφόρμες μαχητικών καθώς ήδη είναι ενσωματωμένο στα Rafale, Eurofighter, Gripen και KF-21.
Υπό το φως αυτής της πραγματικότητας η πιθανότητα (μικρή ή μεγάλη) τουρκικής προμήθειας Meteor για το εγχώριο μαχητικό που αναπτύσσουν, το Kaan, ήταν υπαρκτή σε ανύποπτο χρόνο (όπως έγινε και για το νοτιοκορεατικό KAI KF-X Boromae).
Άρα αιτία για διασφάλιση της αποκλειστικότητας, πριν την ελληνική αγορά των Rafale και των Meteor, στο πρόγραμμα των σχεδόν €4 δις υπήρχε και μάλιστα προφανέστατη!
Ακόμη όμως και για το Eurofighter, το ενδεχόμενο μιας τουρκικής αγοράς είχε ανακύψει ακόμη από την εποχή που η Άγκυρα εκπαραθυρώθηκε από το πρόγραμμα των F-35, το 2019. Οι πληροφορίες που κυκλοφορούσαν τότε ήταν πολλές και επίμονες. Τις παρακολουθούσαν όσοι θα… έπρεπε να τις παρακολουθούν σε αυτή τη χώρα; Ή τις απέρριπταν με τις «εξηγήσεις» που προσέφεραν κάποιοι ότι «οι Τούρκοι κάνουν παιγνίδια με τους Αμερικάνους»;
Ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν πάντως το είχε πει πολλές φορές δυνατά και ξεκάθαρα ότι «υπάρχουν και αλλού πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια», όταν έκανε ακόμη μνεία τόσο για Eurofighter όσο και για ρωσικά μαχητικά και επισκεπτόταν το Su-57E με τον Ρώσο ομόλογό του Πούτιν. Άρα το ενδεχόμενο η Τουρκία να αποκτούσε «πακέτο» Eurofighter-Meteor υπήρχε πάντα και σίγουρα σε χρόνο σημαντικά προγενέστερο της ελληνικής αγοράς των Rafale.
Για να ανοίξουμε και ένα άλλο συναφές ζήτημα, εάν η πώληση των αντιαεροπορικών συστήματων SAMP/T, δηλαδή χερσαίων συστημάτων με πυραύλους Aster 15/30, είχε τελεσφορήσει κάποια χρόνια νωρίτερα, στην τουρκική αναζήτηση του δικού τους προγράμματος T-LORAMIDS (για απόκτηση αντιαεροπορικών μεγάλου βεληνεκούς), τότε η ελληνική απόκτηση των φρεγατών FDI με τους ίδιους πυραύλους, θα είχε πολύ μικρότερο, αν όχι και καθόλου νόημα. Θυμίζουμε εδώ πως οι Τούρκοι τελικά ούτε SAMP/T αγόρασαν, μετά απέρριψαν τους κινεζικούς HQ-9, τους αρνήθηκαν οι ΗΠΑ να τους πουλήσουν Patriot, οπότε έτσι κατέληξαν στην αγορά των ρωσικών S-400.
Η Γαλλία έχει τηρήσει διαχρονικά την (συμβατική ή ηθική) υποχρέωση να μην πουλήσει στην Τουρκία τα ίδια μαχητικά που αγόραζε η Ελλάδα. Έτσι η Τουρκική Αεροπορία δεν επιδίωξε και δεν απέκτησε ποτέ Mirage.
Στην προκειμένη όμως περίπτωση τα Rafale είναι άρρηκτα «δεμένα» με τoυς Meteor, που τους προσδίδουν το μεγαλύτερο πλεονέκτημα που απολαμβάνει η Πολεμική μας Αεροπορία έναντι της Τουρκικής. Που δεν είναι άλλο από τα χαρακτηριστικά του ευρωπαϊκού πυραύλου, δηλαδή τόσο της εξαιρετικά μεγάλης εμβέλειας, όσο κυρίως της ευρείας «no escape zone» που κάνει τα ελληνικά Rafale ακατανίκητα (ειδικά όταν το απόθεμα πυραύλων αυξηθεί περαιτέρω).
Χωρίς να θέλουμε να ανοίξουμε τεχνική συζήτηση επί του θέματος, διότι δεν είναι αυτός ο λόγος της ανάρτησής μας, η «ζώνη αδυναμίας διαφυγής» του στόχου εξαρτάται από δυο κυρίαρχους παράγοντες: τον αισθητήρα του αεροσκάφους-φορέα του Meteor και το ίδιο το βλήμα. Άρα με τον πύραυλο να είναι ο ίδιος, όλα «παίζονται» στο ραντάρ. Επί αυτού είναι πολύ πιθανό, εάν η Άγκυρα αποκτήσει τελικά Eurofighter με το σύγχρονο ραντάρ ECRS Mk 2, ο συνδυασμός τους να είναι καλύτερος από αυτόν που προσφέρει το Rafale με το δικό του ραντάρ.
Υπό αυτό το πρίσμα θεωρούμε αδιανόητο η Τουρκία να αποκτήσει Meteor και η Γαλλία πρέπει να αποτρέψει με κάθε τρόπο μια τέτοια εξέλιξη, ενώ η αποτυχία δεν μπορεί παρά να επηρεάσει το όλο το πλέγμα των ελληνικών αγορών γαλλικών όπλων.
Από την άλλη προφανώς το Ηνωμένο Βασίλειο (αλλά και οι υπόλοιποι εταίροι της κοινοπραξίας Eurofighter) βλέπουν να διακυβεύεται μια σημαντική πώληση μαχητικών, αφού η Τουρκία είναι εξαιρετικά αμφίβολο ότι θα δεχθεί να προχωρήσει στην αγορά τους, χωρίς την αποδέσμευση των πυραύλων (έστω και με μελλοντική υπόσχεση).
Στο θέμα όμως υπάρχουν πολλά προηγούμενα, άλλα λιγότερο και άλλα περισσότερο σχετικά.
- Το 2015 η Σαουδική Αραβία έκανε μια σημαντική προμήθεια Meteor για τα Eurofighter που είχε αγοράσει. Η γερμανική διστακτικότητα αρχικά και η αρνησικυρία του Βερολίνου αργότερα είχε σαν αποτέλεσμα, όχι μόνο την ακύρωση της παραγγελίας των πυραύλων το 2019, αλλά το Ριάντ δεν προχώρησε ποτέ στην αγορά της επόμενης παρτίδας EF2000 που διαπραγματευόταν με το Λονδίνο.
- Μια λιγότερο δημοσιοποιημένη περίπτωση, χωρίς μάλιστα πολλές λεπτομέρειες είναι η περίπτωση του Κατάρ, στο οποίο Παρίσι και Λονδίνο ανταγωνίζονταν για την πώληση μαχητικών. Οι πληροφορίες (αν και δύσκολο να επιβεβαιωθούν), λένε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο μπλόκαρε την πώληση των Meteor για τα Rafale που είχε αγοράσει η χώρα της Μέσης Ανατολής και δεν έδωσε τη συγκατάθεσή του παρά μόνο όταν «έκλεισε» τη δική του συμφωνία για Eurofighter. Οι δυο πωλήσεις έγιναν με διαφορά δυο ετών (2015 και 2017) με δυο ξεχωριστά «πακέτα» Meteor.
- Η Αίγυπτος, αν και έγινε ο (κρίσιμος) πρώτος εξαγωγικός πελάτης Rafale, δεν απέκτησε (μέχρι σήμερα) Meteor, λόγω της δέσμευσης της Γαλλίας για την ασφάλεια του Ισραήλ.
- Σε Κροατία και Σερβία, τους μοναδικούς Ευρωπαίους πελάτες Rafale εκτός της Ελλάδας, δεν αποδεσμεύθηκαν Meteor, ενώ είναι χαρακτηριστικές οι δηλώσεις του Σέρβου προέδρου Αλεξάνταρ Βούτσιτς, όταν υπέγραψε τη συμφωνία για 12 Rafale, ότι η γειτονική χώρα δεν θα πάρει ποτέ κάτι που δεν θα πάρει και η Σερβία.
Σε κάθε περίπτωση αυτό που πρέπει να τονιστεί προς όλες τις κατευθύνσεις, πρωτίστως στη Γαλλία, που έχει αποκλειστικά και την μόχλευση να το κάνει, είναι ότι το θέμα είναι απόλυτη κόκκινη γραμμή για την Ελλάδα και όχι να συνεχίζουμε να συζητάμε για 4η Belh@rra και πυραύλους MdCN.
Υπάρχει όμως και μια άλλη διάσταση επί του θέματος Meteor, που πρέπει να μπει στο τραπέζι τώρα και όχι… να πέσουμε και πάλι από τα σύννεφα αργότερα.
Θα πρέπει να εξασφαλιστεί η αποδέσμευση του βλήματος για τα F-35A. Αυτή δεν εξυπακούεται αυτόματα λόγω της πρότερης αγοράς και υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να αντιμετωπίσουμε τυχόν εκδικητική άρνηση στο μέλλον. Ας σημειωθεί ότι το Ηνωμένο Βασίλειο με την Ιταλία συγχρηματοδοτούν την πιστοποίηση του βλήματος στο μαχητικό. Ο Meteor είναι ζωτικής σημασίας για το F-35, λόγω και πάλι της μεγάλης «no-escape» zone προσφέροντας σημαντικά πλεονεκτήματα πέραν του αμερικανικής παραγωγής πυραύλου AIM-120D (η αποδέσμευση του οποίου επιτεύχθηκε ήδη, σύμφωνα με πρόσφατη συνέντευξη του Α/ΓΕΑ).
Για την ΠΑ, ακόμη και αν ο AIM-120D αποκτηθεί σε ικανές ποσότητες, η διατήρηση κοινού αποθέματος Meteor για τα Rafale και τα F-35A, θα έχει πολλαπλά πλεονεκτήματα, πέρα από το μείζον επιχειρησιακό των εξαιρετικών επιδόσεων του ευρωπαϊκού βλήματος.
Μιας όμως και βάλαμε τόσο θέματα που αφορούν αποδεσμεύσεις, ας θέσουμε και ένα ακόμη που θα αποδειχθεί σημαντικό στο μέλλον.
Η διαπραγμάτευση για την απόκτηση πυραύλων SCALP Naval (MdCN) για τρεις φρεγάτες FDI μας δένει επίσης άρρηκτα με το γαλλικό αυτό βλήμα cruise. Είναι επίσης σίγουρο ότι στο μέλλον και όταν το πρόγραμμα νέων υποβρυχίων του ΠΝ δρομολογηθεί, θα επιδιωχθεί ο οπλισμός τους με πυραύλους cruise, που φυσικά θα πρέπει να είναι SCALP Naval (για να μην καταντήσουμε και στον συγκεκριμένο τομέα… συλλέκτες διαφόρων τύπων πυραύλων).
Από την άλλη, το τι υποβρύχια θα αποκτηθούν, ανάμεσα στις δυο διαφαινόμενες επιλογές, γαλλικά ή γερμανικά, θα είναι προφανώς αντικείμενο μιας διαδικασίας αξιολόγησης με βάση τα χαρακτηριστικά τους, όπως αναλύσαμε σε μεγάλο άρθρο στην έντυπη «Πτήση» πρόσφατα (και θα αναδημοσιεύσουμε τις επόμενες ημέρες και από τις ηλεκτρονικές σελίδες μας).
Για να υπάρχει όμως αυτή η ευχέρεια επιλογής, θα ήταν απολύτως αναγκαίο πριν την υπογραφή της προμήθειας MdCN, να υπάρξει ρητή δέσμευση για ενσωμάτωση αυτών των γαλλικών πυραύλων στα μελλοντικά μας υποβρύχια, είτε είναι γαλλικά, είτε είναι γερμανικά! Και γιατί όχι και με προαίρεση τοποθέτησης και στα υπάρχοντα υποβρύχια 214HN, ενταγμένη στο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού τους που αναμένεται. (Να θυμίσουμε ότι οι SCALP Naval βάλλονται από τους τυπικούς τορπιλοσωλήνες των 533 mm που έχουν όλα τα δυτικά υποβρύχια για βαριές τορπίλες).
Τέλος να αναφέρουμε πως η Ολλανδία παράγγειλε πρόσφατα γαλλικά υποβρύχια τύπου Barracuda, στα οποία όμως θα εγκαταστήσει αμερικανικούς πυραύλους cruise, τύπου Tomahawk, με τους οποίους θα οπλίσει και τις φρεγάτες της.
