To περιοδικό ΠΤΗΣΗ και η ιστοσελίδα flight.com.gr, στα πλαίσια της αμυντικής έκθεσης DEFEA 2025, έκαναν ένα δίωρο forum σχετικά με το θέμα της Εν Συνεχεία Υποστήριξης (Follow On Support) αεροπορικών μέσων στην Ελλάδα, αλλά και τον άγνωστο τομέα MRO (Maintenance, Repair, and Operations). Τα όσα ακούστηκαν, για πρώτη φορά από τους βασικούς “παίκτες” της εγχώριας αγοράς είναι εξαιρετικά ενδιαφέροντα. Όσοι δεν έχουν παρακολουθήσει τη συζήτηση, μπορούν να το κάνουν εδώ, από το κανάλι μας στο YouTube.
Συμμετείχαν ο κ. Γιώργος Καραδήμας, εντεταλμένος σύμβουλος Επιχειρησιακής Λειτουργίας της Ελληνικής Αεροπορικής Βιομηχανίας (ΕΑΒ), που τόνισε πως ο όμιλος κατασκευάζει το 75% της ατράκτου του C-130J, αλλά και σημαντικό μέρος της ατράκτου του F-16. Ακόμη, ο κ. Δημήτρης Δάφνης, διευθύνων σύμβουλος της Aeroservices, που αποκάλυψε πως εν ενεργεία κρατικός παράγοντας είπε ξεκάθαρα πως αδιαφορεί για τον συγκεκριμένο ιδιωτικό τομέα. Και ο κ. Νίκος Κοντογιάννης, διευθύνων σύμβουλος της Apella, που μίλησε για την έλλειψη συνεργασίας στο χώρο, και για την καχυποψία που δημιουργεί αυτό, ενώ η εταιρεία του εργάζεται ήδη πάνω στην αναβάθμιση των F-16V Viper σε συνεργασία με τη Lockheed Martin.
Την συζήτηση συντόνισε ο Φαίδων Καραϊωσηφίδης, διευθυντής και εκδότης του περιοδικού ΠΤΗΣΗ, που εξήγησε πως ο τομέας της υποστήριξης αεροσκαφών δεν είναι τόσο «ελκυστικός» όσο τα μαχητικά αεροσκάφη, αλλά αποτελεί τη βάση για τη λειτουργικότητα κάθε αεροπορικού μέσου. Ο ίδιος επισήμανε πως στο πρόσφατα ανακοινωμένο δωδεκαετές εξοπλιστικό πρόγραμμα ύψους σχεδόν 28 δις ευρώ, υπάρχει βεβαίωση πως θα περιλαμβάνονται σημαντικά κονδύλια για FOS. Οι συμβάσεις αυτές εξασφαλίζουν τη συντήρηση και υποστήριξη οπλικών συστημάτων μετά τη λήξη της περιόδου εγγύησης, μέχρι την απόσυρσή τους. Δυστυχώς, η Ελλάδα έχει πολλά παραδείγματα συστημάτων που, λόγω έλλειψης τέτοιων συμβάσεων, έπαψαν να είναι λειτουργικά, με αποτέλεσμα να κρίνονται ασύμφορα για επαναφορά ή να αντικαθίστανται. Το FOS αποτελεί μια σημαντική πρόκληση, ιδιαίτερα υπό την απαίτηση για 25% προστιθέμενη αξία στα εξοπλιστικά προγράμματα, όπως δήλωσε ο Πρωθυπουργός.
Τοποθετήσεις Ομιλητών
Γιώργος Καραδήμας: Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία (ΕΑΒ)
Είμαι ο Γιώργος Καραδήμας, Αντιπτέραρχος (Μηχανικός) ε.α. της Πολεμικής Αεροπορίας και Εντεταλμένος Σύμβουλος Επιχειρησιακής Λειτουργίας της ΕΑΒ. Η ΕΑΒ, ιδρυθείσα το 1975 από τη Lockheed Martin και αργότερα υπό κρατικό έλεγχο, διαθέτει μακρά εμπειρία στη συντήρηση και κατασκευή αεροπορικών μέσων. Ωστόσο, η οικονομική κρίση είχε σημαντικές επιπτώσεις: από 3.000-3.500 εργαζόμενους το 2007-2008, ο αριθμός μειώθηκε σε 1.200 το 2015, με αποτέλεσμα απώλεια τεχνογνωσίας και μειωμένη παραγωγική ικανότητα. Αυτό οδήγησε σε προβλήματα στην κάλυψη των αναγκών της Πολεμικής Αεροπορίας.
Σήμερα, υπό τη νέα διοίκηση και την εποπτεία του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, η ΕΑΒ ανακάμπτει μέσω προσλήψεων και εκπαίδευσης προσωπικού. Ωστόσο, παραμένουν προκλήσεις, όπως η ανάγκη για κίνητρα στο προσωπικό λόγω χαμηλών αμοιβών. Η ΕΑΒ δραστηριοποιείται σε τρεις άξονες:
- Συντήρηση υψηλού επιπέδου: Είναι εξουσιοδοτημένο κέντρο συντήρησης (Authorized Maintenance Center) για τα αεροσκάφη C-130 και τους κινητήρες T-56, ενώ συντηρεί, χωρίς επίσημη εξουσιοδότηση, αεροσκάφη όπως τα CL-215/415, Super Puma, και κινητήρες όπως τους F110 (F-16) και T-53 (AB205). Είμαστε σε συζητήσεις με τη General Electric για εξουσιοδότηση στους κινητήρες T700 (Apache, Black Hawk).
- Κατασκευή: Η ΕΑΒ κατασκευάζει το 75% της ατράκτου των C-130J παγκοσμίως και το 35% τμημάτων της ατράκτου των F-16, ως υποκατασκευαστής της Lockheed Martin.
- Έρευνα και καινοτομία: Συμμετέχει σε προγράμματα όπως το Ελληνικό Κέντρο Αμυντικής Καινοτομίας (ΕΛΚΑΚ) και το UAV «Αρχύτας», που βρίσκεται σε στάδιο πιστοποίησης.
Για το μέλλον, η ΕΑΒ στοχεύει στην αύξηση εσόδων μέσω νέων συνεργασιών και συμμετοχής σε προγράμματα αναβάθμισης (π.χ. περαιτέρω F-16 Viper, CL-415). Στο πλαίσιο του FOS, οι συμβάσεις πρέπει να προβλέπουν τη συμμετοχή ελληνικών εταιρειών, τόσο κρατικών όσο και ιδιωτικών, στη συντήρηση και κατασκευή. Παλαιότερα, τα Αντισταθμιστικά Ωφελήματα εξασφάλιζαν τέτοια συμμετοχή, ενισχύοντας την ασφάλεια εφοδιασμού. Σήμερα, το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας προωθεί την επαναφορά τέτοιων πρακτικών, κάτι που θεωρώ κρίσιμο για την υποστήριξη των Ενόπλων Δυνάμεων και την εθνική οικονομία.
Δημήτρης Δάφνης: Aeroservices
Είμαι ο Δημήτρης Δάφνης, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Aeroservices. Η εταιρεία μας, ιδρυθείσα το 1993, δραστηριοποιείται τόσο στον πολιτικό όσο και στον στρατιωτικό τομέα, με πέντε βασικούς άξονες:
- Εμπορικές δραστηριότητες: Διανομή αεροπορικών προϊόντων (αεροσκάφη, ελικόπτερα, κινητήρες, ηλεκτρονικά) στην Ελλάδα, την Κύπρο και άλλες χώρες.
- Τεχνική υποστήριξη: Συντήρηση συστημάτων που προωθούμε, καθώς και άλλων μέσων.
- Αεροπορική εκπαίδευση: Λειτουργούμε την πρώτη ιδιωτική σχολή στην Ελλάδα (πιστοποιημένη από το 1996) για τεχνικούς και χειριστές.
- Διαρκής αξιοπλοΐα: Χορήγηση πιστοποιητικών πτητικής ικανότητας για αεροσκάφη σε 33 χώρες.
- Ηλεκτρονικός πόλεμος: Αναπτύσσουμε συστήματα, μέσω στρατηγικής συνεργασίας με την ευρωπαϊκή Hensoldt, για αισθητήρες και συστήματα αυτοπροστασίας σε πτητικά και χερσαία μέσα.
Η Aeroservices έχει σημαντική εμπειρία στη συντήρηση κρατικών μέσων, όπως τα ελικόπτερα της Ελληνικής Αστυνομίας (από το 2009), του Πυροσβεστικού Σώματος (από το 2012), του Λιμενικού Σώματος (από το 2023), καθώς και τα Super Puma της Πολεμικής Αεροπορίας (από το 2023) και τα ελικόπτερα του Πολεμικού Ναυτικού (από το 2021, μέσω Foreign Military Sales – FMS). Επιπλέον, αναμένεται η ανάληψη συντήρησης των ελικοπτέρων Chinook του Ελληνικού Στρατού (Ιούλιος 2025) και NH90 (Σεπτέμβριος/Οκτώβριος 2025).
Παρά τις επιτυχίες, η υλοποίηση συμβάσεων FOS αντιμετωπίζει εμπόδια, όπως η επταετής καθυστέρηση για τη σύμβαση των Super Puma λόγω γραφειοκρατικών διαδικασιών. Η έλλειψη μακροπρόθεσμης κρατικής πολιτικής, η κακοδιαχείριση των Αντισταθμιστικών Ωφελημάτων και η εστίαση σε αγορές νέων συστημάτων αντί για συντήρηση υπαρχόντων έχουν οδηγήσει σε χαμηλή διαθεσιμότητα πτητικών μέσων. Η πρόσφατη κυβερνητική κατεύθυνση για 25% ελληνική συμμετοχή στις συμβάσεις αποτελεί θετικό βήμα, αλλά απαιτείται συντονισμός, επενδύσεις σε υποδομές και εκπαίδευση προσωπικού. Η Ελλάδα στερείται διαρθρωμένης αμυντικής βιομηχανίας, με τις επιτυχίες να περιορίζονται σε μεμονωμένες εταιρείες. Η συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη του τομέα.
Νίκος Κοντογιάννης: Apella
Είμαι ο Νίκος Κοντογιάννης, Διευθύνων Σύμβουλος της Apella. Η εταιρεία μας, ιδρυθείσα το 1987, ξεκίνησε με εμπορικές δραστηριότητες στην προώθηση αεροπορικών ανταλλακτικών και από το 1998 πιστοποιήθηκε ως επισκευαστικό κέντρο από την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας της Αεροπορίας (EASA). Αρχικά, υποστηρίξαμε το πολιτικό νηολόγιο, συντηρώντας τροχούς, φρένα, μπαταρίες και πεπιεσμένες φιάλες για ελληνικές αερογραμμές. Από το 2012, επεκταθήκαμε σε επισκευές επί αεροσκαφών, όπως ελασματουργικές εργασίες και μη καταστροφικούς ελέγχους.
Η είσοδός μας στην άμυνα ξεκίνησε το 2010-2011 μέσω συνεργασιών με την ΕΑΒ, η οποία αντιμετώπιζε προβλήματα λόγω απώλειας προσωπικού. Υποστηρίξαμε προγράμματα όπως την επισκευή ακροφυσίων των κινητήρων M53, τη βαφή αεροσκαφών και τη συναρμολόγηση του C-27J. Από το 2019, συνεργαζόμαστε με την Lockheed Martin για την αναβάθμιση των F-16 σε Viper, ενώ συμμετέχουμε και στο κατασκευαστικό έργο των F-16.
Το FOS είναι κρίσιμο για τη διατήρηση της επιχειρησιακής ετοιμότητας. Δυστυχώς, πολλά συστήματα παραμένουν ανενεργά λόγω έλλειψης συντήρησης, ενώ τα Αντισταθμιστικά Ωφελήματα συχνά δεν αξιοποιήθηκαν αποτελεσματικά. Η Ελλάδα διαθέτει τεχνογνωσία και ικανές εταιρείες, αλλά απαιτείται σταθερή κρατική πολιτική και συντονισμός. Η πρόσφατη κατεύθυνση για 25% ελληνική συμμετοχή είναι ενθαρρυντική, αλλά χρειάζεται μακροπρόθεσμο πλάνο και συνεργασία όλων των εμπλεκομένων.
Συζήτηση και ερωτήσεις
Ο κ. Καραϊωσηφίδης ρώτησε τους ομιλητές για τη φερεγγυότητα του Ελληνικού Δημοσίου και αν το πρόβλημα έγκειται στους φορείς, όπως η Γενική Διεύθυνση Αμυντικών Εξοπλισμών και Επενδύσεων (ΓΔΑΕΕ).
Γ. Καραδήμας: Το ζήτημα είναι πολύπλοκο και δεν επιλύεται μόνο με αλλαγές στους φορείς. Η νομοθεσία περί προμηθειών, που θεσπίστηκε το 2006 με συνεχείς τροποποιήσεις, παραμένει προβληματική, με περιορισμούς που καθυστερούν τις συμβάσεις. Οι διακρατικές συμφωνίες προσφέρουν μεγαλύτερη ευελιξία, αλλά χρειάζεται σαφής κρατική στρατηγική για τον καταμερισμό ρόλων μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Η ΕΑΒ δεν μπορεί να καλύψει όλους τους τύπους αεροσκαφών και κινητήρων, οπότε απαιτείται συνεργασία και εξειδίκευση.
Δ. Δάφνης: Το πρόβλημα δεν είναι μόνο οργανωτικό, αλλά και νοοτροπίας. Η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ ιδιωτικού τομέα και Ενόπλων Δυνάμεων, λόγω προκαταλήψεων, εμποδίζει την πρόοδο. Η πρόσφατη οδηγία της αμερικανικής πρεσβείας για 25% ελληνική συμμετοχή δείχνει τη σημασία της κυβερνητικής βούλησης. Η συνεργασία με διεθνείς εταίρους πρέπει να βασίζεται σε βιομηχανικές συνεργασίες, όχι σε μεσολαβητές.
Ν. Κοντογιάννης: Η δυσκολία επικοινωνίας μεταξύ ιδιωτικού τομέα και Ενόπλων Δυνάμεων δημιουργεί καχυποψία. Χρειάζεται ανοιχτός διάλογος για τις ανάγκες της Πολεμικής Αεροπορίας και τις δυνατότητες των εταιρειών. Η συνεργασία αξιωματικών και επιχειρηματιών σε διεθνείς εκθέσεις πρέπει να θεωρείται φυσιολογική, όχι ύποπτη.
Προκλήσεις Προσωπικού
Ερώτηση από το κοινό: Πώς διαχειρίζονται οι εταιρείες το πρόβλημα της εύρεσης, εκπαίδευσης και διατήρησης προσωπικού;
Γ. Καραδήμας: Η ΕΑΒ αντιμετώπισει σοβαρό πρόβλημα λόγω χαμηλών μισθών και περιορισμών στις προσλήψεις μονίμων υπαλλήλων. Οι συμβασιούχοι αμείβονται με 800-1.200 ευρώ, ενώ στο εξωτερικό προσφέρονται μισθοί 3.000-6.000 ευρώ. Αυτό οδηγεί σε φυγή εξειδικευμένου προσωπικού μετά την απόκτηση εμπειρίας. Η ΕΑΒ συζητά με το Υπουργείο Οικονομικών για κίνητρα, όπως μπόνους ή αύξηση αποζημίωσης υπερωριών.
Δ. Δάφνης: Το προσωπικό είναι η μεγαλύτερη αξία της Aeroservices. Η εταιρεία προσφέρει ανταγωνιστικούς μισθούς και εκπαίδευση, αλλά η οικονομική κρίση και η υπογεννητικότητα έχουν μειώσει το διαθέσιμο ανθρώπινο δυναμικό. Οι νέοι προτιμούν ευκαιριακές εργασίες (π.χ. delivery, τουρισμός) αντί για μακροπρόθεσμες καριέρες. Η έλλειψη κουλτούρας επαγγελματικής εξέλιξης αποτελεί πρόκληση.
Ν. Κοντογιάννης: Η Apella ανταγωνίζεται διεθνώς για προσωπικό, αλλά υιοθετεί ανθρωποκεντρική προσέγγιση, προσφέροντας ευκαιρίες επαγγελματικής ανάπτυξης και δίκαιη αξιολόγηση. Η εταιρεία επενδύει στη δημιουργία ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος, γεγονός που διευκολύνει την προσέλκυση και διατήρηση εργαζομένων.
Rearm Europe και Εξοπλιστικά Προγράμματα
Ο κ. Καραϊωσηφίδης ρώτησε αν η ευρωπαϊκή πρωτοβουλία ReΑrm Europe και το δωδεκαετές εξοπλιστικό πρόγραμμα αποτελούν ευκαιρία για τον τομέα MRO και FOS.
Γ. Καραδήμας: Το πρόγραμμα προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες, αλλά λείπει σαφής κατανομή ρόλων. Η ΕΑΒ χρειάζεται επενδύσεις σε υποδομές (π.χ. πυρασφάλεια, εργαλειομηχανές), με εκτιμώμενο κόστος 50 εκατ. ευρώ, για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις.
Δ. Δάφνης: Η διαθεσιμότητα χρηματοδότησης και η κυβερνητική έμφαση στο FOS είναι ενθαρρυντικές. Η δημιουργία του ΕΛΚΑΚ και η αναγνώριση της συντήρησης ως καινοτομίας αποτελούν θετικά βήματα. Ωστόσο, οι επιχειρηματίες πρέπει να αναπτύξουν κουλτούρα συνεργασίας, αντί για ανταγωνισμό.
Ν. Κοντογιάννης: Η συνεργασία είναι κλειδί για την αξιοποίηση των ευκαιριών. Η πρόθεση για 25% ελληνική συμμετοχή πρέπει να συνοδεύεται από σαφή στρατηγική και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό.
Συμπεράσματα
Η συζήτηση στη DEFEA 2025 ανέδειξε τη σημασία των συμβάσεων Follow-On Support και του τομέα MRO για την επιχειρησιακή ετοιμότητα της ελληνικής στρατιωτικής αεροπορίας. Οι βασικές προκλήσεις περιλαμβάνουν:
Έλλειψη κρατικού συντονισμού: Απαιτείται σταθερή πολιτική και καταμερισμός ρόλων μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
Γραφειοκρατικές καθυστερήσεις: Η νομοθεσία περί προμηθειών πρέπει να απλοποιηθεί για ταχύτερη υλοποίηση συμβάσεων.
Έλλειψη προσωπικού: Χρειάζονται κίνητρα και επενδύσεις στην εκπαίδευση για την προσέλκυση και διατήρηση εξειδικευμένων τεχνικών.
Απουσία διαρθρωμένης αμυντικής βιομηχανίας: Η Ελλάδα πρέπει να αναπτύξει στρατηγικό πλάνο για την ενίσχυση του τομέα.
Η πρόσφατη κυβερνητική κατεύθυνση για 25% ελληνική συμμετοχή και η ευρωπαϊκή πρωτοβουλία Rearm Europe προσφέρουν ευκαιρίες, αλλά απαιτούν συνεργασία, επενδύσεις σε υποδομές και κουλτούρα συνεργασίας μεταξύ όλων των εμπλεκομένων.
