FB-111 ‘Aardvark’: Το ξεχασμένο πυρηνικό βομβαρδιστικό

Η αποστολή του ήταν μία: Strike. Nuclear Strike. Η ιστορία του Ψυχρού Πολέμου έχει εστιάσει στα εμβληματικά B-52 και τους πυρηνικούς πυραύλους όμως το αμερικανικό οπλοστάσιο είχε και το βομβαρδιστικό FB-111A, την στρατηγική έκδοση του ‘Aardvark’ που θα χτυπούσε τους στόχους του όπως μόνο αυτό ήξερε –πολύ χαμηλά και πολύ γρήγορα.
Οι Βιετναμέζοι το αποκαλούσαν «Ψιθυριστό Θάνατο» επειδή όταν ακουγόταν, το F-111 άφηνε ήδη τις βόμβες του. Για τους Αμερικανούς ήταν το ‘Aardvark’ ή ‘Vark’ ενώ στην Αυστραλία ήταν γνωστό ως ‘Pig’ αφού στον αέρα ήταν ευέλικτο όσο κι ένα γουρούνι. Όμως το τελευταίο του προσωνύμιο βγήκε και για έναν άλλο λόγο: την ικανότητά του να πετά νύχτα «με την μύτη χωμένη στα χόρτα» χάρη στο ραντάρ παρακολούθησης αναγλύφου που διέθετε. Και στην χαμηλή πτήση το F-111, όπως και να το αποκαλούσες, ήταν μοναδικό.
Στο Βιετνάμ μπορούσε να πετά στα 200 πόδια ακολουθώντας το ανάγλυφο του εδάφους σε όλες σχεδόν τις συνθήκες εκτός από καταρρακτώδη βροχή. Όσο το ραντάρ TFR (Terrain Following Radar) διέκρινε την διαφορά μεταξύ καιρού και εδάφους, η αποστολή μπορούσε να εκτελεστεί. Η δοκιμαστική ανάπτυξη του τύπου στην Νοτιοανατολική Ασία έγινε το 1968 αλλά ορισμένα προβλήματα καθυστέρησαν την πλήρη επιχειρησιακή του εμπλοκή μέχρι την Επιχείρηση Linebacker.

Μετά όμως αναδείχθηκε σε ένα από τα βομβαρδιστικά με τις μικρότερες απώλειες του πολέμου. Η ικανότητα διείσδυσης σε πολύ χαμηλό ύψος δεν αιφνιδίαζε μόνο τον εχθρό, ήταν και η «ασφάλεια ζωής» των πληρωμάτων του. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι σε 4.000 πολεμικές αποστολές που πραγματοποίησαν τα F-111Α χάθηκαν μόνο έξι αεροπλάνα, ποσοστό απωλειών της τάξης του 0,015. Η στρατηγική έκδοση ήταν ακόμη καλύτερη.
Το FB-111A επελέγη από την Strategic Air Command το 1965 ως μεσοπρόθεσμη λύση καθώς το πρόγραμμα του Προηγμένου Επανδρωμένου Στρατηγικού Αεροσκάφους προχωρούσε αργά και οι αστοχίες λόγω κόπωσης υλικού στον στόλο των Β-52 είχαν γίνει πηγή ανησυχίας. Το αεροσκάφος θα αντικαθιστούσε το εκπληκτικό αλλά με προβλήματα υπερηχητικό B-58 Hustler της Convair και τα πρώτα μοντέλα του Stratofortress, με το πρώτο συμβόλαιο να υπογράφεται από την USAF τον επόμενο χρόνο.
Το πρώτο FB-111 παραγωγής πέταξε το 1968. Αρχικώς προβλεπόταν η προμήθεια 263 βομβαρδιστικών αλλά το 1969 ο αριθμός μειώθηκε στα 76, με τις παραδόσεις να ολοκληρώνονται τον Ιούνιο του 1971. Ο τύπος διέθετε μακρύτερες πτέρυγες για αυξημένη εμβέλεια και ικανότητα μεταφοράς οπλικού φορτίου, μεγαλύτερη χωρητικότητα καυσίμου κατά 585 γαλλ. (2,214 λίτρα) και ενισχυμένο σύστημα προσγείωσης λόγω του αυξημένου μεγίστου βάρους που υπερέβαινε τους 54 τόννους ( 119.250 λίβρες) κατά την απογείωση.

Εκτός των πρώτων τριών αεροσκαφών, όλα τα υπόλοιπα έφεραν τις αεροεισαγωγές ‘Triple Plow II’ και τους κινητήρες TF30-P-7 ισχύος 12.500 λιβρών ώσης –20.350 λίβρες με μετάκαυση. Ο ηλεκτρονικός εξοπλισμός περιελάμβανε το νέο πακέτο ηλεκτρονικών Mark IIB της SAC το οποίο χρησιμοποιούσε βελτιωμένο ραντάρ επίθεσης εν σχέσει με το F-111A, με απάρτια (αδρανειακό σύστημα ναυτιλίας, υπολογιστές και οθόνες πολλαπλών λειτουργειών) τα οποία θα ενσωμάτωνε αργότερα η έκδοση F-111D.
Ο οπλισμός των στρατηγικών FB-111A ήταν ο πύραυλος AGM-69 SRAM (Short-Range Attack Missile) της Boeing. Δύο θα μεταφέρονταν εσωτερικώς, στην αποθήκη οπλισμού του αεροσκάφους, και τέσσερεις στους εξωτερικούς υποπτερυγικούς φορείς. Το αεροπλάνο μπορούσε να φέρει και τυπικές πυρηνικές βόμβες ελεύθερης πτώσης ενώ στον τρίτο (μη περιστρεφόμενο) πυλώνα κάθε πτέρυγας συχνά τοποθετούντο δεξαμενές καυσίμου. Το συνολικό βάρος των όπλων που μετέφεραν τα τζετ του τύπου ανερχόταν στις 35.500 λίβρες ή 16.100 κιλά.
Σε ρόλο πυρηνικής κρούσης το αεροπλάνο θα βασιζόταν στο ραντάρ παρακολούθησης αναγλύφου για να διεισδύσει χαμηλά και γρήγορα προς τον στόχο. Οι πτέρυγες μεταβλητής γεωμετρίας παρείχαν αυξημένη ευελιξία στις χαμηλές ταχύτητες, η δε ακτίνα δράσης του αεροπλάνου ήταν το μεγάλο του πλεονέκτημα. Συγκρινόμενο με ένα F-15E εφοδιασμένο με εξωτερικές δεξαμενές καυσίμου, το FB-111 διέθετε 60% μεγαλύτερη εμβέλεια (ferry range) από το Strike Eagle. Αν μη τι άλλο, την χρειαζόταν για τις αποστολές πυρηνικής κρούσης.

«Είχαμε όλοι εκπαιδευτεί γι’ αυτό και είμασταν έτοιμοι» λέει ο Ρίτσαρντ Κράντωλ, βετεράνος χειριστής ‘Vark’. «Νομίζω ότι οι περισσότεροι από εμάς περίμεναν να συμβεί –κι αυτό είναι προσωπική άποψη. Υπήρχε πάντα ένας αριθμός φορτωμένων F-111 στον χώρο επιφυλακής στην βάση Lakenheath, έτοιμα να εκτελέσουν την αποστολή εάν ζητείτο.
Ξέραμε πως είχαμε περίπου 15 λεπτά το πολύ για να βρεθούμε στον αέρα, ίσως και λιγότερο, καθώς αυτός ήταν ο χρόνος πτήσης των πυρηνικών βαλλιστικών πυραύλων που θα εκτόξευαν ρωσικά υποβρύχια με στόχο την βάση μας. Όλες οι οικογένειες που ζούσαν πλησίον των αεροδρομίων της ανατολικής Αγγλίας θα γίνονταν ψητές…
Για να βρεθούμε στον αέρα έπρεπε να αντιδρούμε γρήγορα. Όταν πρωτοπήγα στο RAF Lakenheath ως νεαρός Ανθυποσμηναγός, είχαμε τετράθυρα Dodge pickups με πελώριους οκτακύλινδρους κινητήρες V8. Τεράστια ιπποδύναμη, κίνηση τους τέσσερεις τροχούς, φώτα και σειρήνες. Όταν ηχούσε το κλάξον (του συναγερμού) αυτό το πράγμα βρυχόταν.

Πηγαίναμε «πετώντας» στον τροχόδρομο χρησιμοποιώντας συνθηματικά τα δάκτυλά μας. Αν το συνθηματικό της ημέρας ήταν «επτά» και η Αερονομία μας έδειχνε τρία δάκτυλα, απαντούσες με τέσσερα δάκτυλα και συνέχιζες. Έφθανες στο αεροπλάνο, πηδούσες έξω, σκαρφάλωνες (στο κόκπιτ) και πυροδοτούσες το cart.
Βασικά το cart ήταν ένα μοτέρ που χρησιμοποιούσε στερεό καύσιμο πυραύλου κι έβγαζε έναν τόννο καπνού και πίεση για να αρχίσει να λειτουργεί ο Νο 1 κινητήρας. Μετά έδινες με cross-bleed αέρα στον Νο 2 και έβαζες μπρος. Όλα αυτά γίνονταν πολύ γρήγορα.
Μέχρι τότε, ο WSO (Weapon Systems Officer) είχε θέσει το αδρανειακό σύστημα ναυτιλίας σε λειτουργία και τσεκάραμε τις ενδείξεις. Εάν ήταν ακριβείς, μπαίναμε στον τροχόδρομο, πηγαίναμε με μεγάλη ταχύτητα στην άκρη του διαδρόμου και απογειωνόμαστε με φουλ μετάκαυση για το τέλος του κόσμου.
Εξασκούμασταν σε αυτό ξανά και ξανά και ξανά. Σε κάθε συναγερμό θα είχες τουλάχιστον ένα scramble, ωστόσο ποτέ δεν τροχοδρομούσαμε εκτός alert area. Όταν έπεσε το Τείχος (του Βερολίνου) όλα σταμάτησαν. Ακόμη και με την τρομοκρατία, ο κόσμος σήμερα είναι πολύ πιο ασφαλής απ’ ότι ήταν κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Ήμουν απόλυτα πεπεισμένος ότι θα χτυπούσα με πυρηνικά κάποια χώρα του Συμφώνου της Βαρσοβίας καθώς αυτό μπορούσαμε να χτυπήσουμε με το F-111. Είχαμε και μερικούς στόχους στην Ρωσία απ’ όπου μετά θα έπρεπε να προσγειωθούμε με καύσιμο εκτάκτου ανάγκης σε κάποιες από τις προκεχωρημένες βόρειες βάσεις στην Νορβηγία. Όμως στην πραγματικότητα όλοι γνωρίζαμε ότι η βάση θα είχε εξαφανιστεί και θα έπρεπε να εγκαταλείψουμε.
Ξέραμε επίσης ότι δεν θα ήμασταν οι πρώτοι που θα ρίχναμε πυρηνικά στον στόχο. Κάθε ένας στόχος που είδα θα δεχόταν πρώτα ICBM, μετά SLBM, μετά εμάς και ώρες αργότερα τα B-52 και B-1 από τις ηπειρωτικές ΗΠΑ. Πάντα εξασκούμεθα για τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο ξεκινώντας συμβατικά, συνήθως με τους Ρώσους να διεισδύουν μέσω του ρήγματος της Φούλντα (Fulda Gap).
Θυμάμαι να κοιτάζω τα σχέδια βλέποντας ότι είχαμε μια χούφτα τανκς για να τους σταματήσουμε, συγκριτικά με τις χιλιάδες ρωσικών και ανατολικογερμανικών αρμάτων που περίμεναν να διεισδύσουν. Θα υποχωρούσαμε, θα υποχωρούσαμε, μετά θα φορτώναμε τα πυρηνικά και θα πετάγαμε. Τέλος της άσκησης.

Οι Ρώσοι πάντως σχεδίαζαν να πολεμήσουν εν μέσω πυρηνικού πολέμου και να νικήσουν. Δεν ξέρω πως θα εξελισσόταν στην πραγματικότητα. Κάθε ένας από εμάς σοκαρίστηκε όταν το Τείχος ξαφνικά έπεσε και η ΕΣΣΔ έπαψε να υπάρχει. Βλέποντάς το εκ των υστέρων, ήταν αναπόφευκτο…»
Η πρόταση το 1975 για ένα επιμηκυνθέν FB-111H ως εναλλακτικό του Β-1A δεν προχώρησε. Με την ένταξη σε υπηρεσία του B-1B Lancer τα FB-111A της SAC κρίθηκαν πλεονάζοντα και από το 1989 τα εναπομείναντα αεροσκάφη άρχισαν να «αποπυρηνικοποιούνται» για την ανάληψη συμβατικών αποστολών. Τροποποιήθηκαν 34 αεροσκάφη τα οποία επαναχαρακτηρίσθηκαν ως F-111G.
Με την διάλυση της Strategic Air Command, τα FB-111A και F-111G πέρασαν στην δύναμη της νεοσύστατης Air Combat Command όπου χρησιμοποιήθηκαν κυρίως για εκπαίδευση. Όμως οι φωτογραφίες των FB-111A με την παραλλαγή SIOP (Strategic Integrated Operations Plan) έτοιμα να εξαπολύσουν τον δικό τους «πυρηνικό χειμώνα» θυμίζουν ότι υπήρχαν εποχές που το αδιανόητο μπορούσε να συμβεί ανά πάσα στιγμή.
Αλέξανδρος Θεολόγου