H προπαγανδα μέσω της παραπληροφόρησης, είναι μέρος του υβριδικού πολέμου που δέχεται η Ουκρανία και η Δύση γενικότερα από τη Ρωσία. Παρά το γεγονός πως ελεγχόμενα από το Κρεμλίνο ΜΜΕ, όπως το RT και το Sputnik, μπλοκαρίστηκαν στην ΕΕ, η διασπορά προπαγάνδας συνεχίζεται αμείωτη, μέσω φιλικά προσκείμενων διαύλων, όπως ιστοσελίδες, προφίλ και σελίδες στα κοινωνικά δίκτυα, αλλά και στο Telegram, και φυσικά από προσωπικότητες που δεν κρατούν κανένα πρόσχημα. Το εντυπωσιακό στην περίπτωση της Ουκρανίας, είναι πως βλέπουμε ΜΜΕ και προσωπικότητες που ανήκουν στην άκρα αριστερά, να συμπλέουν απόλυτα με τη φιλορωσική ρητορική των fake news, που εκφράζεται από συντηρητικούς και ακροδεξιούς κύκλους. Και ενώ πολλές φορές η ρητορική των δυο άκρων μπορεί να συνέπιπτε πάνω σε θέματα όπως η αντιδυτική προπαγάνδα, για πρώτη φορά βλέπουμε απόλυτη σύμπλευση στο θέμα της Ουκρανίας.
Η Ρωσία δίνει μεγάλη προσοχή στη συνεχιζόμενη επιθετικότητά της στην Ουκρανία και σε άλλα πρώην σοβιετικά κράτη. Αυτό που περνά σχετικά απαρατήρητο είναι οι μη θανατηφόρες μέθοδοι υβριδικού πολέμου, που είναι σε θέση να επηρεάσουν ακόμη και εκλογικά αποτελέσματα στις χώρες που θα μπουν στο στόχαστρο του Κρεμλίνου. Πρόκειται για ένα νέο είδος προπαγάνδας που επιστρατεύει τα μέσα που προσφέρει η τεχνολογία για τη διασπορά ψευδών ειδήσεων και παραπληροφόρησης μέσω του διαδικτύου και ειδικότερα, των κοινωνικών δικτύων. Η Μόσχα έχει επενδύσει τεράστιους πόρους σε αυτό τον μηχανισμό, διαστρεβλώνοντας πληροφορίες και πετυχαίνοντας νίκες που μέχρι πρότινος θα ήταν αδιανόητες.
Στις απαρχές της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, το κυρίαρχο αφήγημα του Κρεμλίνου, για να νομιμοποιήσει την “ειδική στρατιωτική επιχείρηση”, ήταν πως είχε σκοπό την “αποναζιστοποίηση” της Ουκρανίας. Ο ισχυρισμός ωστόσο ήταν και είναι ψευδής και εξυπηρετεί προπαγανδιστικούς σκοπούς, που στόχευαν στη συσπείρωση της ρωσικής κοινής γνώμης, εναντίον της Ουκρανίας. Εμπειρογνώμονες επισημαίνουν πως ενώ υπάρχουν ακροδεξιά στοιχεία στην Ουκρανία, το μέγεθός τους είναι μικρό, σε σχέση με αρκετές χώρες της Ευρώπης. Στη Ρωσία, υπάρχουν ανάλογες σε αριθμό ακροδεξιές ομάδες. Ο Ζελένσκι έχει εβραϊκή καταγωγή και κέρδισε τις εκλογές με μεγάλη διαφορά από τους αντιπάλους του.
Η “σωστή” χρήση της προπαγάνδας, επιβάλει να εξελίσσεται και να μεταβάλλεται διαρκώς, ειδικά όσων αφορά το κομμάτι των fake news. Στην περίπτωση της Ουκρανίας, βλέπουμε έναν πρωτοφανή όγκο παραπληροφόρησης που απευθύνεται κυρίως στο κοινό της Δύσης. Από την άλλη, η ποιότητα των fake news, είναι πολύ χαμηλή. Όσο πιο πολύ “θόρυβο” όμως δημιουργεί το Κρεμλίνο, τόσες περισσότερες πιθανότητες έχει να αποκτήσει μεγαλύτερο κοινό. Και αυτό ακριβώς πράττει τους τελευταίους μήνες.
Η Ρωσία έκανε επίκληση και σε άλλες ρητορικές, όπως τα υποτιθέμενα εργαστήρια κατασκευής βιολογικών όπλων στην Ουκρανία, αλλά και τα εγκλήματα πολέμου που υποστηρίζουν πως διέπραξε το Κίεβο. Παράλληλα, παρουσιάζει μια “μαγική εικόνα”, αναφορικά με τις επιτυχίες της στο πεδίο της μάχης, παρά το γεγονός πως οι αρχικοί αντικειμενικοί σκοποί της εισβολής, δεν έχουν επιτευχθεί.
Ένα άλλο αφήγημα επικεντρώνεται γύρω από την υποτιθέμενη χρήση “βρώμικων βομβών” από την Ουκρανία, που στερείται παντελούς τεκμηρίωσης. Αυτό που πρέπει να τονιστεί, είναι πως η αναφορά περί “βρώμικων βομβών” από τη Ρωσία γίνεται στη σκιά των δικών της υπονοούμενων για χρήση πυρηνικών όπλων!
Από την “αποναζιστικοποίηση” στην “αποδαιμονοποίηση” της Ουκρανίας
Με το αφήγημα της “αποναζιστικοποίησης” να έχει καταρρεύσει, η ρωσική μηχανή προπαγάνδας, στράφηκε σε νέους ισχυρισμούς. Έτσι ένας εσχατολογικής υφής ισχυρισμός, παρουσιάζει τον Ζελένσκι ως “ψευδομεσσία”, “δαίμονα” ή ακόμη και “αντίχριστο”.
Αν και οι ανωτέρω ισχυρισμοί στερούνται σοβαρότητας, απευθύνονται κυρίως στο θρησκόληπτο εγχώριο κοινό της Ρωσίας, αλλά και σε ακραία στοιχεία σε χώρες της Δύσης. Προβλήθηκαν, μεταξύ άλλων, από τον ρωσικό κρατικό σταθμό Россия-1, που ελέγχεται πλήρως από το Κρεμλίνο, βασιζόμενοι στα λεγόμενα δυο Ρώσων αναλυτών. Οι αναλυτές επικαλέστηκαν την πρόταση του Ουκρανικού Εθνικού Συμβουλίου Ασφάλειας και Άμυνας για την απαγόρευση όλων των θρησκευτικών ομάδων που συνδέονται με τη Ρωσία προς το συμφέρον της «πνευματικής ανεξαρτησίας», όπως δήλωσε ο Ζελένσκι.
Παραχάραξη ιστορίας και ρεβιζιονισμός
Ακόμη και πριν την εισβολή στην Ουκρανία, το Κρεμλίνο επιχειρεί να παραχαράξει την ιστορία. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν προσπαθεί να παρουσιάσει ως θύτες τις χώρες που υπέφεραν εξαιτίας του σοβιετικού ιμπεριαλισμού. Υποστηρίζει πως η Πολωνία, η Εσθονία, η Λετονία, η Λιθουανία και η Ουκρανία θα πρέπει να ευγνωμονούν τους “απελευθερωτές” και “προστάτες τους”. Παράλληλα, θα πρέπει να αισθάνονται ένοχοι για την πρόκληση του πολέμου, σύμφωνα με τον Ρώσο πρόεδρο.
Μια ακόμη ρητορική που θέλει να δικαιολογήσει τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, είναι η επίκληση σε διεθνείς συνθήκες, όπως για παράδειγμα τα άρθρα 106 και 107 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ. Πρόκειται όμως για άρθρα που περιέχουν ρυθμίσεις σχετικές με τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου και θα πρέπει να ερμηνεύονται υπό αυτό το πλαίσιο.
Τα εργαστήρια βιολογικού πολέμου της Ουκρανίας
Ίσως ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα της ρωσικής προπαγάνδας, έχει να κάνει με την ύπαρξη εργαστηριών που κάνουν πειράματα με παθογόνα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για βιολογικό πόλεμο. Στο αφήγημα, εμπλέκονται και οι ΗΠΑ, που φέρεται να χρηματοδοτούν αυτές τις δραστηριότητες. Στην πραγματικότητα, η συνθήκη μεταξύ ΗΠΑ και Ουκρανίας αφορά αποκλειστικά τη συνεργασία στο πλαίσιο πρόληψης βιολογικών απειλών, όχι την ανάπτυξη βιολογικών όπλων.
Ρωσική προπαγάνδα με στόχο την Ελλάδα
Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η Ελλάδα, ήταν μια από τις πολλές ευρωπαϊκές χώρες, που στοχοποιήθηκε με ρωσικά fake news. Για παράδειγμα, ο ισχυρισμός πως η Ελλάδα στοχοποιήθηκε με πυρηνικά, επειδή η χώρα μας έστειλε οπλισμό στην Ουκρανία. Ένας ακόμη ανυπόστατος ισχυρισμός, ήταν πως ο Ζελένσκι, απαγόρευσε την ελληνική γλώσσα και μειονότητα στην Ουκρανία.
Η εξέλιξη της ρωσικής προπαγάνδας σε βάρος του Κιέβου, είναι κάτι που θα πρέπει να μας προβληματίζει, διότι απευθύνεται και στοχεύει τους απλούς πολίτες, σε μια προσπάθεια δικαιολόγησης της εισβολής.
