Το παρακάτω είναι ένα σχόλιο που οφείλουμε, περί συμβόλων και αλλαγών στην τουρκική πολιτική σκηνή. Ο δεύτερος γύρος λοιπόν των προεδρικών εκλογών στην Τουρκία την προηγούμενη Κυριακή ανέδειξε -όπως ήταν αναμενόμενο- τον Ταγίπ Ερντογάν σε νέα θητεία. Την παραμονή όμως, στη γειτονική χώρα έκανε αίσθηση ένα βίντεο που κυκλοφόρησε το κόμμα Ανάπτυξης και Δικαιοσύνης του Ερντογάν, το οποίο αξίζει να το δει κανείς και κυρίως να εντοπίσει τα μηνύματα του. Αν και ήταν προεκλογικό συμπυκνώνει σε 2,5 λεπτά ότι «θέλει να είναι ο Ερντογάν» για την Τουρκία, το πως θέλει ο ίδιος να προβάλλεται εντός τουρκικής ιστορίας και παράδοσης, το πως επιθυμεί η κοινωνία της χώρας του και το έθνος του συνολικά να εξελιχθεί.
Τι δείχνει; Ακολουθεί μια γνωστή σχολή πολιτικού μάρκετινγκ που προωθεί την συγκινησιακή ταύτιση του κοινού με το μήνυμα μέσω αναγνωρίσιμων συμβόλων, εικόνων, ήχων που λειτουργούν ως «κέλυφος καθησυχασμού» (ότι δηλαδή αυτό που λαμβάνω δεν είναι άγνωστο μου, τρομακτικό, παράδοξο, ανατρεπτικό), για να σερβιριστεί μετά έντεχνα το νέο πολιτικό πρόταγμα. Που στην περίπτωση αυτή βέβαια είναι προφανώς ο Ερντογάν.
Το βίντεο λοιπόν ξεκινά με ηχητικό «χαλί» ένα λόγο του Κεμάλ Ατατούρκ, που δόθηκε στην 10η επέτειο από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας όπου περιγράφει τα επιτεύγματα και τους στόχους για το μέλλον, ένα κείμενο-άκουσμα γνωστό σε όλους στην χώρα. Η έναρξη είναι ασπρόμαυρες εικόνες, μιας Τουρκίας πρωτόγονης, η φωνή του Ατατούρκ -από άλλους λόγους του- παραμένει το μόνιμο ηχητικό φόντο μέχρι τέλος, αλλά η εικόνα αλλάζει συνεχώς, καταιγιστικά, όπου εμφανίζεται ο Ερντογάν σε δεκάδες διεθνείς και εγχώριες δραστηριότητες, να χαιρετά ξένους ηγέτες, Πούτιν, Μέρκελ, Τζόνσον Μπάιντεν, Μακρόν να μιλά στον ΟΗΕ, στο ΝΑΤΟ, σε διεθνείς διασκέψεις, να κάνει εγκαίνια, να φορά μπουφάν πιλότου (εικόνα που “έπαιξε” πολύ), να βγάζει λόγους, να ποζάρει και ως ηγέτης αλλά και ως πατρική φιγούρα.
Τι άλλο βλέπουμε; Την αντιστροφή της εικόνας από τα παλαιά χρόνια, όπου πλέον προβάλλεται η σύγχρονη χώρα, με το πυρηνικό εργοστάσιο στο Ακούγιου, με αυτοκινητοδρόμους, με γέφυρες στο Βόσπορο και στα Δαρδανέλια, με μοντέρνα τραίνα, με το ηλεκτρικό αυτοκίνητο Togg, τοπικής παραγωγής, η μεγάλη ανοικοδόμηση, τα σύγχρονα εργοστάσια, τα διαστημικά προγράμματα και οι σύγχρονες τηλεπικοινωνίες, η Turkish Airlines αλλά με εικόνα μαχητικών να πετούν δίπλα σε αεροσκάφος της, φάρμες φωτοβολταικών, το νέο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης, η Αγιά Σοφιά (άλλο σύγχρονο σύμβολο του ερντογανισμού).
Και σχεδόν το ένα τρίτο των εικόνων είναι στρατιωτικής υφής, κυρίως ως επιτεύγματα της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας: Άρματα μάχης, τεθωρακισμένα, το ελικοπτεροφόρο Anadolu, ένα μη επανδρωμένο επιφανείας να εξαπολύει τορπίλη, F-16 να απογειώνονται, ένα επίγειο ραντάρ αεράμυνας, εξαπόλυση πυραύλων, το εκπαιδευτικό Hurjet, το μαχητικό Kaan, όλη η γκάμα των μη επανδρωμένων της Baykar, το Bayaraktar και το Kizilelma, ενώ υπάρχει και σκηνή με τον Σελτσούκ Μπαιρακτάρ, μια νύξη ίσως ότι μπορεί να είναι και διάδοχος (;). Εμφανίζονται ακόμη ελικόπτερα, ειδικές δυνάμεις, πλήθος, σημαίες, όλα ταιριασμένα με τα λόγια του Ατατούρκ.
Το μήνυμα πλέον είναι ξεκάθαρο και συμπυκνώνεται σε 3 αιχμές:
Α. Ο Ερντογάν είναι ο συνεχιστής του Κεμάλ, οι δύο ταυτίζονται σε ρόλο ιδρυτικό-θεμελιωτικό της Τουρκίας, δεν υπάρχει ουσιώδης διάκριση μεταξύ τους παρά η δικαίωση του «μυθικού» (για το τουρκικό κοινό) Ατατούρκ (“πατέρα της Τουρκίας”) από τον Ταγίπ. Εδώ λοιπόν η προεκλογική καμπάνια του Ερντογάν αφαιρεί από την αντιπολίτευση της οποίας ηγείται το Ρεπουμπλικανικό κόμμα, την «κεμαλική κληρονομία» (την οποία τη διεκδικούν πολλοί βέβαια), δηλώνοντας ότι μπορεί αυτοί να είναι οι επίσημοι φορείς του Κεμαλισμού, αλλά ο Ερντογάν είναι που τον αντιπροσωπεύει αυθεντικά.
Β. Δεύτερο μήνυμα είναι πως η Τουρκία έχει πλέον διεθνή ισχύ και κύρος, το οποίο εκφράζεται τόσο πολιτικά όσο και στρατιωτικά. Η έμφαση στα «όπλα» και στα «αμυντικά επιτεύγματα» δεν είναι κάτι περιστασιακό και παροδικό, είναι πλέον πυρήνας του μηνύματος, «δια των όπλων» η χώρα προχωρά μπροστά σε ένα λαμπρό μέλλον.
Γ. Το τελευταίο μήνυμα: Δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Τυπικό βέβαια για κάθε κόμμα εξουσίας, αλλά εδώ έχουμε το σκληρό προσωποπαγές (του Ερντογάν πέρα από κομματικό υπόβαθρο). Όπου υπονοείται πως πιθανή απώλεια του, ήττα του, απόσυρση του, θα συμπαρασύρει όλο αυτό το οικοδόμημα ευημερίας και προόδου.
Μπορεί κανείς από ένα προεκλογικό βίντεο να συνάγει τόσα πολλά; Ναι καθώς αυτό ήρθε ως επιστέγασμα όλης της προεκλογικής καμπάνιας του Προέδρου της Τουρκίας, η οποία ήταν ένας ρυθμικός καταιγισμός «δείτε τι πετύχαμε 20 χρόνια τώρα με τον ένα και μοναδικό ηγέτη, φανταστείτε τι θα πετύχουμε στο μέλλον». Και όπως φάνηκε από το εκλογικό αποτέλεσμα αυτό το μήνυμα, έστω με απώλειες, έστω με δυσφορία, κέρδισε την πλειοψηφία.
Η σηματοδότηση για την Ελλάδα νομίζουμε είναι εμφανής: Αν ο τουρκικός «πυρήνας» της «εποχής Ερντογάν» είναι η οικονομική, εμπορική, γεωπολιτική, αμυντική εξωστρέφεια, η συνεχής «κατάκτηση» νέων κορυφών και επιτευγμάτων, η γειτονική χώρα, εμείς δηλαδή, δεν μπορεί να «μπει στο δρόμο», να παρεμβληθεί και να φρενάρει αυτή την εξέλιξη. Το πως θα εξελιχθούν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν είναι απόλυτα δεδομένο, αλλά η Τουρκία προσέρχεται εκεί με αυτές τις πεποιθήσεις, που πλέον έχουν γίνει κτήμα εδώ και χρόνια της πλειονότητας του λαού της. Και οι όποιες καθυστερήσεις, διεθνείς παρεμβολές, «φρεναρίσματα», ερμηνεύονται ως υπονομευτικά του μεγαλείου, ως συνωμοσίες για να μην λάβει η Άγκυρα την θέση που της αξίζει, ως εμπόδια που με πείσμα και θυσίες θα ξεπεραστούν. Απλό, σαφές, απλοϊκό σε μεγάλο βαθμό, αυτοεπιβεβαιωτικό, το ερντογανικό πρόταγμα είναι αυτό που θα οδηγήσει τις εξελίξεις, για κάποια χρόνια ακόμη.
