Η κατ’ ιδίαν συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν στην φετινή σύνοδο του ΝΑΤΟ, που φιλοξενήθηκε στην Ολλανδία, ήταν σημαντική καθώς οι δύο ηγέτες γοργά ακυρώνουν τη διμερή “απόσταση” που είχε δημιουργηθεί και καλλιεργηθεί από πλευράς Ουάσιγκτον, επί προεδρίας Τζο Μπάιντεν. Απόσταση που δεν ήταν βέβαια ούτε “απομόνωσης” ούτε “εχθρότητας”, αλλά μια διπλωματικώς σαφή νύξη, πως οι ΗΠΑ είχαν δυσαρέσκεια για την δράση της Άγκυρας στο Ουκρανικό, την προσέγγιση της με τη Ρωσία και μετά με την Κίνα και το Ιράν, μέσω BRICS και Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης.
Οπότε και εδώ ο Τραμπ ασκεί τον γνωστό “ριζοσπαστισμό” του και πραγματισμό του, καλλιεργώντας και σε προσωπικό επίπεδο -όπως διαχειρίζεται πολλά ζητήματα- τις διμερείς σχέσεις. Και με τη σειρά του επανεξετάζει τις σχέσεις Ουάσιγκτον και Άγκυρας με βάση το πως αυτές θα εξυπηρετήσουν την αμερικανική προσπάθεια μερικής απεμπλοκής από την Ευρώπη, και την αναζήτηση περιφερειακών τοποτηρητών, έστω και με τις όποιες “ιδιαιτερότητες” τους.
Τυπικά η συνάντηση -διάρκειας 1,5 ώρας- δεν απέδωσε κάτι άμεσο. Οι εκατέρωθεν ανακοινώσεις μιλούν ότι οι δύο ηγέτες συζήτησαν τα περιφερειακά ζητήματα, ειδικά τα της Μέσης Ανατολής, αλλά και το διμερές εμπόριο όπου τέθηκε στόχος να φθάσει τα 100 δις δολάρια ετησίως και με αμυντικές συνεργασίες!
Σε επόμενο επίπεδο, ο Ερντογάν όπως φαίνεται προώθησε την στήριξη του καθεστώτος της Συρίας υπό τον Αλ Τζολάνι, προβάλλοντας την “απειλή του Ισλαμικού Κράτους” που παραμένει. Επίσης διαφήμισε τον μεσολαβητικό ρόλο της Τουρκίας στον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας αλλά και το ρόλο της Άγκυρας στην “καταπολέμηση της τρομοκρατίας” και στην διατήρηση της περιφερειακής σταθερότητας.
Ακόμη, μιλώντας σε συνέντευξη Τύπου, διαβεβαίωσε πως η Τουρκία θα αυξήσει τις αμυντικές της δαπάνες στο συμφωνημένο πλέον 5% του ΑΕΠ ετησίως, εντός μιας δεκαετίας, αλλά ζήτησε στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, να καταργηθούν όλα τα εμπόδια διμερών-πολυμερών αμυντικών συναλλαγών μεταξύ των κρατών-μελών της Συμμαχίας. Κάτι που ενδιαφέρει πολύ την Τουρκία, ώστε και να απαλλαγεί από τα τελευταία ψήγματα των άτυπων εμπάργκο όπλων που είχε υποστεί, αλλά και για να έχει μεγαλύτερη πρόσβαση η τουρκική αμυντική βιομηχανία στον ευρωπαϊκό επανεξοπλισμό.
Τα F-35 “ξανά στο κάδρο”
Στο θέμα της εκ νέου πρόσβασης στο πρόγραμμα των μαχητικών F-35, που είναι το γνωστό τουρκικό “παιχνίδι” παράλληλων διαπραγματεύσεων με τους… πάντες, ζητώντας F-16 και F-35 από τις ΗΠΑ, Eurofighter από τους Ευρωπαίους ενώ υπόσχεται ταχεία ανάπτυξη του “εθνικού μαχητικού” Κaan: Ο Ερντογάν δήλωσε στη συνέντευξη Τύπου, πως έθιξε στον Τραμπ, το ζήτημα της προκαταβολής του 1,4 δις δολαρίων που είχε κάνει η Τουρκία για την παραλαβή των πρώτων μαχητικών, και είπε πως “…ο κ. Τραμπ έδειξε καλές προθέσεις για την παράδοση τους. Οι ομάδες μας συνεχίζουν την συζήτηση για την συντήρηση και τον εκσυγχρονισμό των F-16 μας, όπως και για την προμήθεια των F-35”.
Παράλληλα όμως, ο Τούρκος Πρόεδρος δήλωσε πως πάνε καλά και οι επαφές που είχε με Βρετανία και Γερμανία για την προμήθεια Eurofighter, στο γνωστό μοτίβο δηλαδή που βλέπουμε εδώ και μήνες.
Σημειώνουμε εδώ πως στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ ο Ερντογάν ήταν ο μόνος που τόνισε και με μεγάλη ένταση την ανθρωπιστική καταστροφή στη Γάζα, καταδίκασε το Ισραήλ ως “εγκληματία” ενώ είπε πως η διεθνής κοινότητα δεν το σταματά, παρότι αγνοεί κάθε διεθνή νόμο. Επίσης καταδίκασε την επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν, αλλά εδώ κολάκευσε την “αμερικανική παρέμβαση για εκεχειρία” και πως αυτή πρέπει να διατηρηθεί επ’αόριστον και πως χρειάζεται διεθνής συννενόηση για την ειρήνη στη Μέση Ανατολή.
Ετσι η Τουρκία μέσω Ερντογάν, έκανε ένα πλέγμα επαφών υψηλού επιπέδου, με Τραμπ, Μακρόν, Μέρτς, Στάρμερ, σε κατ’ ιδίαν συναντήσεις, επίσης με τον Ολλανδό πρωθυπουργό Ντικ Σόοφ και τον Ρουμάνο Πρόεδρο Νικουσόρ Νταν. Ο Τούρκος πρόεδρος επέμενε στην ειδική θεώρηση που έχει η χώρα του για τη Μέση Ανατολή, ενώ προώθησε την Άγκυρα ως “γενικό διαμεσολαβητή-εγγυητή-διαχειριστή” της περιφερειακής σταθερότητας.
Ακόμη τόνισε πως θα ακολουθήσει στο κύμα εξοπλισμών που απαιτεί πλέον το ΝΑΤΟ και πως η τουρκική σκληρή ισχύς παραμένει βασικός πυλώνας στήριξης της ευρωπαϊκής ασφάλειας. Περαιτέρω αναζήτησε όπου μπορούσε υποσχέσεις, δεσμεύσεις ή έστω θετική διάθεση για ακριβώς αυτές τις αμυντικές συνεργασίες, αλλά αμφίπλευρα, με την Τουρκία και να θέλει να αγοράσει όπλα αλλά και να πουλήσει.
Το πόσο έπεισε για τα παραπάνω ο Ερντογάν, το αν κατάφερε να αποσπάσει έστω και παρασκηνιακά κάποιες συννενοήσεις, το αν η Τουρκία παραμένει “υποχρεωτικός σύμμαχος” έστω και με “ανοχή άλλων χωρών του ΝΑΤΟ” ή αναλαμβάνει ξανά κάποιο ειδικό ρόλο “αιχμής” στην Κεντρική Ασία θα το διαπιστώσουμε αργότερα. Δεν μπορούμε όμως να μην καταγράψουμε πως ο Ερντογάν εμφανίστηκε σε μια κρίσιμη σύνοδο του ΝΑΤΟ και σε ιδιαίτερα ασταθή γεωπολιτικά περίοδο, με συγκεκριμένο στόχο, προτάσεις, απαιτήσεις, και εξωστρέφεια πολιτικής και χωρίς αμηχανία, ακόμη και στις πιο δυναμικές δηλώσεις του. Δηλαδή έκανε αισθητή την παρουσία του και αντιμετωπίσθηκε ως “παράγοντας ισχύος”, από τις άλλες χώρες, ανεξάρτητα τη δική τους βαρύτητα. Αυτά ως διαπίστωση και σύγκριση…
Υποσημείωση: Στην Ελλάδα αφελώς και προχείρως, σχολιάστηκε ως “μεγάλο δράμα” ότι στην “οικογενειακή φωτό” των ηγετών, στη Σύνοδο, ο Ερντογάν ήταν δίπλα στον Τραμπ στην πρώτη σειρά. Μην πέφτουμε στην παγίδα τέτοιων “αναλύσεων”. Σύμφωνα με το πρωτόκολλο για τις επίσημες φωτογραφήσεις συνόδων του ΝΑΤΟ, στην πρώτη σειρά τοποθετούνται οι ηγέτες της χώρας που φιλοξενεί την Σύνοδο (φέτος η Ολλανδία) της χώρας που τη φιλοξένησε πέρυσι (ΗΠΑ) και της χώρας που θα την φιλοξενήσει του χρόνου (Τουρκία). Έτσι εξηγείται η παρουσία Ερντογάν στην πρώτη γραμμή και δίπλα στον Τραμπ.
Και βέβαια η θέση των ηγετών, δεν απεικονίζει την “ισχύ” τους. Στη φετινή φωτογραφία, ο καγκελάριος Μέρτς της Γερμανίας είναι στην τελευταία σειρά, πίσω, και η Μελόνι της Ιταλίας στην 3η σειρά. Πιστεύει κανείς πως η θέση τους σηματοδοτει… την επιρροή κάθε χώρας; Η τοποθέτηση για τη φωτογράφηση γίνεται με σειρά κριτηρίων, όπως χρόνος εκλογής, αξίωμα, ηλικία, αλλά πιο πρακτικά, όπως και κάποιων άλλων ειδικών συννενοήσεων.
Η ουσία λοιπόν δεν είναι στα ενσταντανέ, αλλά στις συναντήσεις κατ’ ιδίαν, στις δηλώσεις, τις επίσημες και ανεπίσημες διαρροές, στις αναλύσεις κάθε πλευράς κ.ο.κ. Εκεί “φωτογραφίζονται” και πολύ περισσότερα.
