Ολοκληρώθηκε χθες η 4η διακυβερνητική σύνοδος Τουρκίας-Ιταλίας στη Ρώμη, όπου μεγάλη ομάδα από την Άγκυρα, με επικεφαλής τον Ερντογάν, και τους υπουργούς Εξωτερικών Χακάν Φιντάν, Οικογένειας και Κοινωνικών Υπηρεσιών Μαχινούρ Οζντεμίρ Γκιοκτάς, Πολιτισμού και Τουρισμού Μεχμέτ Νούρι Ερσόι, Εθνικής Άμυνας Γιασάρ Γκιουλέρ, Βιομηχανίας και Τεχνολογίας Μεχμέτ Φατίχ Κατζίρ, Εμπορίου Ομέρ Μπολάτ, Νεολαίας και Αθλητισμού Οσμάν Ασκίν Μπακ, μαζί με πολλούς επιχειρηματίες κατέφθασε για να συναντήσει τους Ιταλούς ομολόγους τους.
Συνοπτικά οι δύο πλευρές συμφώνησαν για περαιτέρω σύσφιξη των σχέσεων τους σε όλα τα επίπεδα, με πολλές αναφορές σε άμυνα, βιομηχανική αμυντική συνεργασία, εξωτερική πολιτική κυρίως στην τουρκική περιφέρεια. Ένα σαφέστατο δηλαδή δείγμα πως η Ιταλία “μίλησε” με την Τουρκία, όχι γενικόλογα αλλά πολύ συγκεριμένα και σε σημεία που είναι διμερούς κρίσιμου ενδιαφέροντος. Ας δούμε όμως σε κάποιους τομείς τι συμφωνήθηκε στην πράξη μεταξύ Ταγίπ Ερντογάν και Τζόρτζιας Μελόνι:
Άμυνα-αμυντική βιομηχανία
Στο κοινό ανακοινωθέν τόνιζεται η ανάγκη ενίσχυσης της εταιρικής σχέσης ΝΑΤΟ-ΕΕ, με την Τουρκία να “μετέχει” και στα δύο, ως μέλος του ΝΑΤΟ αλλά και ως υποψήφιο μέλος για είσοδο στην Ε.Ε. Αν και το τελευταίο είναι απίθανο να συμβεί (το γνωρίζει όλη η Ευρώπη, άσχετα αν δεν δηλώνεται ανοιχτά), η Τουρκία το χρησιμοποιεί με κάθε τρόπο για να αποσπάσει -από την υποτιθέμενη ένταξη της στην Ε.Ε. – πατήματα συμμετοχής σε ευρωπαϊκές διαδικασίες. Σημαντικό εδώ είναι πως η Ιταλία δέχθηκε διατύπωση για συνεργασία σε “πολύπλευρες προκλήσεις που προέρχονται από το Νότιο πλευρό της Συμμαχίας, ειδικά στη μάχη κατά της τρομοκρατίας”. Κάτι που εξυπηρετεί την Τουρκία, η οποία επιμένει σε όλα τα διεθνή φόρουμ να τονίζει πως απειλείται από τους “Κούρδους τρομοκράτες του PKK και του YPG”.
Στον ίδιο τόνο, θα συνεχιστούν οι διμερείς “διαβουλεύσεις για την καταπολέμηση της Τρομοκρατίας”, η αμοιβαία σχετική νομική συνδρομή και οι κοινές δράσεις. Αυτά με μια Τουρκία που στηρίζει ανοιχτά τη Χαμάς…
Επίσης τονίζεται η ανάγκη ενίσχυσης της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας, όπου πλέον η Τουρκία μετέχει ενεργά, μετά τη συμφωνία συνεργασίας της τουρκικής Baykar με τον ιταλικό αμυντικό κολοσσό Leonardo, για κοινή ανάπτυξη και παραγωγή μη επανδρωμένων (τομέας που υστερεί ο ιταλικός όμιλος και θέλει να κάνει εμφάνιση), ενώ η Baykar έχει αγοράσει ήδη την ιταλική Piaggio Aerospace. Έτσι λοιπόν, δηλώνεται στο επίσημο ανακοινωθέν, πως “…οι πλευρές αναγνώρισαν το γεγονός ότι η αμυντική βιομηχανία διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο τόσο στις τρέχουσες όσο και στις μελλοντικές τους σχέσεις και, συνεπώς, θα συνεχίσουν να ενισχύουν τον διάλογο και τη συνεργασία σε αυτόν τον τομέα.”
Εδώ, παρουσία των δύο ηγετών, Ερντογάν και Μελόνι, έγινε και η τελική υπογραφή της συνεργασίας των δύο αμυντικών εταιρειών, ως προμετωπίδα δηλαδή της τουρκικής “εισόδου” στην ιταλική αμυντική βιομηχανία και μετά, με αυτό ως εφαλτήριο και στην ευρωπαϊκή. Ειδικά όταν αναμένεται το μεγάλο πακέτο του ReArm Europe, με δανειοδοτήσεις αρχικά 100 δις ευρώ, και δυνητικά έως 150 δις, συν τις πολλές παραγγελίες που ήδη έχουν ξεκινήσει σε όλες τις αμυντικές βιομηχανίες από τις χώρες της Ε.Ε., σε φρενίτιδα επανεξοπλισμού.
Σε συνέχεια των παραπάνω, θα γίνει εντός έτους και η “14η διμερής συνάντηση συνεργασίας αμυντικής βιομηχανίας”, τεχνικές και εμπορικές συναντήσεις κ.ο.κ., για ακόμη μεγαλύτερη συνέργεια.
Λιβύη-Συρία-Μέση Ανατολή
Για τις τρεις αυτές χώρες/ζώνες, υπάρχει ειδική αναφορά στο κοινό ανακοινωθέν: όπου για τη Λιβύη συμφωνείται η αμοιβαία στήριξη της αραβικής χώρας για “εδαφική ακεραιότητα, σταθερότητα, κυριαρχία και πολιτική ενότητα”, δηλαδή τα προφανή. Για τη Συρία, επίσης τα ίδια, αλλά προστίθεται η υποστήριξη της οικονομίας της χώρας, η χαλάρωση των διεθνών κυρώσεων και η συνεργασία για την “υποστήριξη της Συρίας στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του εξτρεμισμού”. Επαναλαμβάνουμε εδώ, πως αυτές οι διατυπώσεις εξυπηρετούν την Άγκυρα περισσότερο, καθώς η μεν Ιταλία μπορεί να αναφέρεται στον ΙSIS που δρα ακόμη στη Συρία, αλλά η Τουρκία περιλαμβάνει στην ίδια κατηγοριοποίηση και τους Κούρδους. Για τη Μέση Ανατολή, έχουμε εξισορρόπηση, καθώς δηλώνεται η κοινή προσπάθεια για κατάπαυση πυρός και την έναρξη ανοικοδόμησης στη Γάζα, όπως και τη στήριξη της λύσης “δύο κρατών, Παλαιστίνης-Ισραήλ”, κατά τα διεθνώς αποδεκτά.
Τουρκία και Ευρωπαϊκή Ένωση
Εδώ βρίσκουμε την αναφορά στο τι πραγματικά επιδιώκει – σε πρακτικό επίπεδο- η Άγκυρα στις σχέσεις της με την Ε.Ε. Με το επίσημο κείμενο να αναφέρει πως “…οι πλευρές συμφώνησαν να συντονίσουν τις προσπάθειές τους για την επίτευξη συγκεκριμένων αποτελεσμάτων σε βασικούς τομείς, όπως η επιτάχυνση του Διαλόγου για τη Φιλελευθεροποίηση της Βίζας Τουρκίας-Ε.Ε., η ανανέωση της συνεργασίας για τη μετανάστευση και η ενίσχυση της συνεργασίας κατά της τρομοκρατίας. Οι πλευρές τόνισαν επίσης την επείγουσα ανάγκη για τον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης Τουρκίας-Ε.Ε., που θα έχει πιθανά οφέλη και για τις δύο πλευρές”.
Οπότε η Τουρκία φαίνεται να διασφαλίζει σε αρκετό βαθμό την στήριξη της Ιταλίας στην προώθηση των παραπάνω. Να πούμε ακόμη, πως και οι δύο ηγέτες αναφέρθηκαν στο διμερές εμπόριο που έχει σε ετήσια βάση ξεπεράσει τα 32 δις ευρώ, και δεσμεύθηκαν να εξελιχθεί με μεσοπρόθεσμο στόχο τα 40 δις. Οπότε η συνεργασία Ρώμης-Άγκυρας στηρίζεται σε αποτυπωμένη εμπορική σχέση που μεγαλώνει διαρκώς (ήταν στα 10 δις μόλις το 2019), ενώ θα ενισχυθεί η προσπάθεια για αμοιβαίες επενδύσεις.
Άλλα επίπεδα κοινών δράσεων
Η ιταλοτουρκική συνεργασία θα επεκταθεί, όπως διατυπώθηκε στις σχετικές δηλώσεις, σε πολλούς ακόμη τομείς, όπως η πράσινη μετάβαση, οι μεταφορές, οι σπάνιες γαίες, η ενέργεια, στην αντιμετώπιση της παράτυπης μετανάστευσης με αναφορά σε “…καινοτόμες λύσεις”, σε καταπολέμηση της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας, σε συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά εδώ με αναφορά στο Διεθνές Δίκαιο για επίλυση διαφορών θαλασσίων συνόρων (αυτό συμφέρει την Ελλάδα), κ.ο.κ. Μην ξεχνάμε ακόμη, πως Ιταλία και Τουρκία θα συνδιοργανώσουν το ποδοσφαιρικό Euro 2032, σε νέο επίπεδο σύγκλισης.
Αραβώνας αλλά όχι γάμος
Η συνάντηση έληξε με την υπογραφή αρκετών μνημόνιων συνεργασίας, όπως συνηθίζεται, αλλά υπήρξαν -πιο σημαντικά- και αρκετές επαφές επιχειρηματιών από τις δύο πλευρές, που συνεχίζονται.
Η ουσία της συνάντησης, που έγινε μετά από τριετία από την προηγούμενη (είχε πραγματοποιηθεί στην Άγκυρα): Μια προσγειωμένη συνεχιζόμενη προσέγγιση δύο “κοντινών” γεωγραφικά χωρών, που έχουν ήδη σημαντικές σχέσεις (η Ιταλία είναι στην πρώτη πεντάδα των εμπορικών εταίρων της Τουρκίας), όπου κάθε πλευρά προώθησε τα συμφέροντα της. Η Τουρκία ζητά περισσότερες εξαγωγές και επενδύσεις και πλέον βρίσκει μέσω Ιταλίας και “είσοδο” στην υπό ραγδαία ανάπτυξη ευρωπαϊκή αμυντική αγορά. Η Ιταλία ζητά σε περιοχές που έχει σημαντικά συμφέροντα, είτε τρέχοντα είτε ιστορικά (δηλαδή Λιβύη, Μέση Ανατολή, Μεσόγειο, εν μέρει Συρία), να βρει βήμα συνεννόησης με την εκεί παρεμβατική-εξωστρεφή Άγκυρα, που ήδη έχει αναπτύξει πολλά πατήματα.
Υπάρχει λοιπόν αρραβώνας, δεν είναι όμως γάμος και μόνιμη δέσμευση (πως θα μπορούσε άλλωστε στο διεθνές ευμετάβλητο…). Η Ιταλία σε αρκετά σημεία τριβών παραμένει “ουδέτερη”, δίνοντας δηλαδή μόνο τις τυπικές διεθνείς συναινετικές διατυπώσεις, αλλά σίγουρα δεν στέκεται αρνητικά στην Άγκυρα, ούτε δείχνει διάθεση να της θέσει ζητήματα… συμπεριφοράς/δημοκρατικής λειτουργίας κ.ο.κ. όπως κάνει η Γερμανία για παράδειγμα. Πραγματισμός δηλαδή, που απηχεί “πνεύμα Τραμπ”, όχι άσχετο με την προσπάθεια που κάνει η Τζόρτζια Μελόνι να βρει τα δικά της πατήματα συνεννόησης και με την Ουάσιγκτον, μέσα στο εκεί ανατρεπτικό στυλ του νέου κατοίκου του Λευκού Οίκου. Έτσι η Ιταλία… κομψά ως συνήθως, αλλά χωρίς πολλές φιοριτούρες, χτίζει τη σχέση της με την Τουρκία, με βαθμό αυτονομίας από την υπόλοιπη Ευρώπη και τη θεσμική δομή της Ε.Ε.
Και η Ελλάδα θα αναρωτηθεί κανείς; Η “ενδιάμεση” χώρα, γεωγραφικά τουλάχιστον των δύο εταίρων, που δεν αναφέρεται πουθενά, αλλά προφανώς υπάρχει ως θέμα συζήτησης; Εδώ ο πραγματισμός της εποχής υποδεικνύει τα προφανή. Η Τουρκία δεν επιθυμεί ανάμιξη τρίτων χωρών στην αντιπαράθεση της με την Ελλάδα, το αντίθετο δηλαδή από ότι εμείς, που ζητάμε την διεθνή συμπαράσταση, ειδικά εντός Ε.Ε. Οπότε η Άγκυρα αποδέχεται τις τυπικές βεβαιώσεις της Ρώμης περί διεθνών σχέσεων και νομιμότητας, καθώς αυτές ικανοποιούν με τη γενικότητα τους. Η δε Ιταλία, δεν έχει με τη σειρά της λόγο να συμπαραταχθεί πιο ενεργά με την Ελλάδα, τουλάχιστον σε αυτή τη φάση σχετικής ελληνοτουρκικής ηρεμίας. Έκανε την συμφωνία ΑΟΖ με την Αθήνα οπότε έκλεισε αμοιβαία η εκκρεμότητα, υπάρχει διμερές εμπόριο και συνεργασία, μπορεί να υπάρξει και αμυντική συνεργασία π.χ. με την πώληση των 2 φρεγατών Bergamini, υφίσταται μια συνεννόηση για κάποιες εξελίξεις σε ενεργειακά ζητήματα και αγωγούς που ίσως επεκταθεί (μην ξεχνάμε πως η Ελλάδα είναι κόμβος διαμεταγωγής αζερικού αερίου μέσω Τουρκίας). Άρα business as usual και με την Ελλάδα, η οποία άλλωστε δεν έχει να προσφέρει στην Ιταλία και κάτι δραματικά περισσότερο, δηλαδή επενδύσεις, υποδομές, μεγάλη αγορά, πρώτες ύλες, πρόσβαση σε κρίσιμα γεωπολιτικά σημεία, ή έστω κύρος συνεταιρισμού….
