Η ελληνική αεράμυνα βρίσκεται στο κατώφλι μιας κρίσιμης αναβάθμισης, καθώς η γερμανική Diehl Defence κατέθεσε μια εξαιρετικά ανταγωνιστική πρόταση για την προμήθεια 10 πυροβολαρχιών του προηγμένου αντιαεροπορικού και αντιπυραυλικού συστήματος IRIS-T SLM, έναντι 1,9 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Κάθε πυροβολαρχία, με κόστος 190 εκατομμυρίων ευρώ, περιλαμβάνει ένα ραντάρ Hensoldt TRML-4D, ένα τακτικό κέντρο επιχειρήσεων (Tactical Operation Center), τέσσερις εκτοξευτές και 32 πυραύλους IRIS-T SLM, δηλαδή συνολικά 320 πυραύλους για το σύνολο της συμφωνίας.
Η πρόταση, που προβλέπεται να υλοποιηθεί μέσω μιας πρωτοποριακής διακρατικής συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας – της πρώτης του είδους μεταξύ των δύο χωρών – ενισχύεται από τη συμμετοχή της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας, με τα Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα (ΕΑΣ), την Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία (ΕΑΒ) και την Intracom Defense να αναλαμβάνουν κρίσιμους ρόλους στη συμπαραγωγή.
Το IRIS-T SLM (Surface-Launched Medium Range) είναι ένα αντιαεροπορικό και αντιπυραυλικό σύστημα μέσου βεληνεκούς, σχεδιασμένο για να αντιμετωπίζει ένα ευρύ φάσμα εναέριων απειλών, από μαχητικά αεροσκάφη και ελικόπτερα μέχρι πυραύλους κρουζ, μη επανδρωμένα αεροσκάφη (UAV) και βαλλιστικούς πυραύλους μικρού βεληνεκούς. Βασισμένο στον πύραυλο αέρος-αέρος IRIS-T (ΑΙΜ-2000), που εξοπλίζει τα μαχητικά F-16 της Πολεμικής Αεροπορίας, το SLM έχει προσαρμοστεί για επίγεια χρήση, ενσωματώνοντας προηγμένες τεχνολογίες που το καθιστούν από τα κορυφαία στην κατηγορία του.
Πύραυλος IRIS-T SLM
Ο IRIS-T SLM έχει μήκος 3,2 μέτρα, διάμετρο 127 χιλιοστά και βάρος 89 κιλά. Διαθέτει μέγιστο βεληνεκές 40 χιλιομέτρων και μπορεί να εμπλέξει στόχους σε ύψος έως 20 χιλιομέτρων, καλύπτοντας έτσι ένα ευρύ φάσμα επιχειρησιακών σεναρίων. Η καρδιά του πυραύλου είναι ο ανιχνευτής υπέρυθρης απεικόνισης (Imaging Infrared, IIR), ο οποίος προσφέρει υψηλη ακρίβεια και αντοχή σε ηλεκτρονικά αντίμετρα. Η τεχνολογία thrust-vector control επιτρέπει στον πύραυλο να εκτελεί απότομους ελιγμούς, καθιστώντας τον ικανό να αναχαιτίζει ελισσόμενους στόχους, ακόμη και σε πολύ μικρές αποστάσεις. Η πολεμική κεφαλή υψηλής εκρηκτικότητας, βάρους 11,4 κιλών, συνδυάζεται με έναν προηγμένο πυροκροτητή εγγύτητας, εξασφαλίζοντας πολύ μεγάλη πιθανότητα καταστροφής του στόχου.
Ο πύραυλος είναι εξοπλισμένος με σύστημα καθοδήγησης που συνδυάζει αδρανειακή πλοήγηση (INS) και δορυφορική (GPS) για τη φάση της πτήσης, ενώ ο ανιχνευτής IIR αναλαμβάνει την τελική φάση εγκλωβισμού. Η ικανότητα “fire-and-forget” επιτρέπει στον πύραυλο να λειτουργεί ανεξάρτητα μετά την εκτόξευση. Επιπλέον, η modular σχεδίαση του προσφέρει εύκολη αναβάθμιση και την προσαρμογή σε νέες απειλές, όπως υπερηχητικούς πυραύλους ή προηγμένα UAV.
Ραντάρ Hensoldt TRML-4D
Το TRML-4D αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο του συστήματος, με προηγμένες δυνατότητες ανίχνευσης και παρακολούθησης. Πρόκειται για ένα πολυλειτουργικό ραντάρ ενεργής διάταξης φάσης (AESA) στην μπάντα C, βασισμένο σε τεχνολογία νιτριδίου του γαλίου, που εξασφαλίζει υψηλή απόδοση και αντοχή σε ηλεκτρονικό πόλεμο. Έχει μέγιστη εμβέλεια έρευνας 250 χιλιομέτρων και μπορεί να ανιχνεύσει μαχητικά αεροσκάφη σε αποστάσεις άνω των 120 χιλιομέτρων, ενώ για μικρότερους στόχους, όπως πύραυλοι κρουζ ή UAV, η εμβέλεια ανίχνευσης κυμαίνεται μεταξύ 60 και 80 χιλιομέτρων. Η ικανότητά του να παρακολουθεί ταυτόχρονα περισσότερους από 1.500 στόχους το καθιστά ιδανικό για σύνθετα πεδία μάχης.
Το ραντάρ διαθέτει ψηφιακή διαμόρφωση δέσμης, που επιτρέπει την ταχεία σάρωση και την ακριβή παρακολούθηση στόχων σε τρισδιάστατο περιβάλλον (ύψος, απόσταση, αζιμούθιο). Η λειτουργία “track-while-scan” εξασφαλίζει συνεχή παρακολούθηση στόχων, ακόμη και κατά τη σάρωση για νέες απειλές. Το TRML-4D είναι εξοπλισμένο με προηγμένα συστήματα αντιμετώπισης παρεμβολών, όπως τεχνικές ECCM (Electronic Counter-Countermeasures). Είναι τοποθετημένο σε τροχοφόρο όχημα, προσφέροντας υψηλή κινητικότητα και δυνατότητα ταχείας ανάπτυξης, ενώ η ενσωμάτωση παθητικών αισθητήρων, όπως το Twinvis της Hensoldt, ενισχύει τη stealth λειτουργία του συστήματος, μειώνοντας την πιθανότητα ανίχνευσης από εχθρικά ραντάρ.
Τακτικό κέντρο επιχειρήσεων και εκτοξευτές
Το τακτικό κέντρο επιχειρήσεων (TOC) λειτουργεί ως ο εγκέφαλος της πυροβολαρχίας, συντονίζοντας την ανίχνευση, την παρακολούθηση και την εμπλοκή στόχων. Εξοπλισμένο με συστήματα διοίκησης και ελέγχου (C2), το TOC επιτρέπει την ενοποίηση δεδομένων από πολλαπλές πηγές, όπως ραντάρ, αισθητήρες και δίκτυα διοίκησης του ΝΑΤΟ.
Οι τέσσερις εκτοξευτές ανά πυροβολαρχία είναι τοποθετημένοι σε τροχοφόρα οχήματα υψηλής κινητικότητας, με κάθε εκτοξευτή να φέρει οκτώ πυραύλους IRIS-T SLM σε κάθετη διαμόρφωση (VLS). Η δυνατότητα ταχείας επαναφόρτωσης και η υψηλή πυκνότητα πυρός επιτρέπουν την ταυτόχρονη εμπλοκή πολλαπλών στόχων, ακόμη και σε συνθήκες κορεσμού (saturation attack). Η αυτοματοποιημένη διαδικασία εκτόξευσης, σε συνδυασμό με την τεχνολογία “fire-and-forget” των πυραύλων, μειώνει τον χρόνο αντίδρασης και αυξάνει την επιβιωσιμότητα του συστήματος.
Επιτυχίες στην Ουκρανία: Ένα σστημα δοκιμασμένο στη μάχη
Το IRIS-T SLM έχει αποδείξει την αξία του στον πόλεμο της Ουκρανίας, όπου έχει αναλάβει την προστασία κρίσιμων υποδομών και αστικών κέντρων από ρωσικές πυραυλικές επιθέσεις. Σύμφωνα με την Diehl Defence, το σύστημα έχει καταρρίψει περισσότερους από 110 στόχους, κυρίως πυραύλους κρουζ, μη επανδρωμένα αεροσκάφη Shahed και βαλλιστικούς πυραύλους μικρού βεληνεκούς, με ποσοστό επιτυχίας που αγγίζει το 100%. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της αποτελεσματικότητάς του είναι η αναφορά της ουκρανικής τηλεόρασης στις 14 Μαρτίου 2025, όπου χειριστές του συστήματος ανέφεραν ότι σε μία μόνο ημέρα κατέρριψαν 15 πυραύλους, προστατεύοντας ζωτικής σημασίας υποδομές στο Κίεβο.
Οι επιτυχίες αυτές έχουν προσελκύσει το ενδιαφέρον πολλών χωρών του ΝΑΤΟ, με την Εσθονία, τη Λετονία και τη Σλοβενία να βρίσκονται ήδη σε διαπραγματεύσεις για την απόκτησή του.
Η εμπειρία από την Ουκρανία έχει επίσης καταδείξει την ευελιξία του IRIS-T SLM σε διαφορετικά επιχειρησιακά περιβάλλοντα. Το σύστημα έχει χρησιμοποιηθεί τόσο για την προστασία στατικών στόχων, όπως πόλεις και στρατηγικές εγκαταστάσεις, όσο και για την υποστήριξη κινητών δυνάμεων στο μέτωπο. Η ικανότητά του να αναχαιτίζει στόχους σε χαμηλά ύψη, όπως τα UAV, καθώς και σε μεγαλύτερα, όπως οι πύραυλοι κρουζ, το καθιστά κατάλληλο για την αντιμετώπιση των σύγχρονων απειλών, που χαρακτηρίζονται από ποικιλία και πολυπλοκότητα.
Η πρωτοβουλία European Sky Shield Initiative (ESSI)
Το IRIS-T SLM αποτελεί πυλώνα της European Sky Shield Initiative (ESSI), μιας πρωτοβουλίας που ξεκίνησε η Γερμανία το 2022 με στόχο τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος αεράμυνας για την Ευρώπη. Η ESSI αποσκοπεί στην ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ και της ΕΕ για την ανάπτυξη, προμήθεια και συντήρηση προηγμένων αντιαεροπορικών συστημάτων, μειώνοντας το κόστος και αυξάνοντας τη διαλειτουργικότητα. Μέχρι τον Απρίλιο του 2025, η πρωτοβουλία περιλαμβάνει 21 χώρες, μεταξύ των οποίων η Ελλάδα, η Γερμανία, η Πολωνία, η Σουηδία, η Φινλανδία και οι χώρες της Βαλτικής.
Η ESSI βασίζεται σε μια πολυεπίπεδη προσέγγιση για την αεράμυνα, καλύπτοντας απειλές από χαμηλό έως υψηλό ύψος. Το IRIS-T SLM καλύπτει το επίπεδο μέσου βεληνεκούς (MRAD), ενώ συμπληρώνεται από συστήματα όπως το Patriot για μεγαλύτερα βεληνεκή και το IRIS-T SLS για μικρότερα. Η πρωτοβουλία προωθεί τη χρήση ευρωπαϊκών συστημάτων, όπως αυτά της Diehl Defence και της MBDA, περιορίζοντας την εξάρτηση από μη ευρωπαϊκούς προμηθευτές και ενισχύοντας την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία.
Η συμμετοχή της Ελλάδας στην ESSI ενισχύει τη θέση της στο ευρωπαϊκό αμυντικό τοπίο, ενώ η απόκτηση του IRIS-T SLM εξασφαλίζει τη διαλειτουργικότητα με τα συστήματα άλλων συμμάχων. Η πρωτοβουλία προβλέπει επίσης κοινές ασκήσεις, εκπαίδευση και διαμοιρασμό υποδομών συντήρησης, μειώνοντας το μακροπρόθεσμο κόστος λειτουργίας.
Επιτυχία της Intracom Defense: Το σύστημα της WiSPR, μπαίνει στα αντιαεροπορικά IRIS-T
Διακρατική συμφωνία και ελληνική συμπαραγωγή: Μια στρατηγική επιλογή
Η πρόταση της Diehl Defence προβλέπεται να υλοποιηθεί μέσω μιας διακρατικής συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας. Αυτή η προσέγγιση εξασφαλίζει ευελιξία στις διαπραγματεύσεις, μειώνει τη γραφειοκρατία και επιτρέπει την προσαρμογή της συμφωνίας στις ανάγκες της ελληνικής πλευράς. Η διακρατική φύση της συμφωνίας ενισχύει επίσης τη στρατηγική συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών, τόσο σε στρατιωτικό όσο και σε βιομηχανικό επίπεδο.
Η συμπαραγωγή αποτελεί κεντρικό στοιχείο της πρότασης, με τα ΕΑΣ, την ΕΑΒ και την Intracom Defence να αναλαμβάνουν σημαντικούς ρόλους. Ήδη από το 2000, η Ελλάδα συμμετέχει στην παραγωγή του πυραύλου αέρος-αέρος IRIS-T, με την ΕΑΒ να κατασκευάζει τμήματα του πυραύλου και την Intracom Defence να προμηθεύει ηλεκτρονικά υποσυστήματα. Η εμπειρία αυτή διευκολύνει τη μεταφορά τεχνογνωσίας στο πρόγραμμα IRIS-T SLM. Τα ΕΑΣ, με τη σειρά τους, έχουν υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας με τη Diehl από τον Δεκέμβριο του 2022 για την παραγωγή κρίσιμων υποσυστημάτων, όπως η πολεμική κεφαλή και τμήματα του οχήματος-φορέα.
Η συμπαραγωγή περιλαμβάνει επίσης τη δημιουργία τοπικών υποδομών συντήρησης και υποστήριξης, εξασφαλίζοντας τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του συστήματος. Η συνεργασία με τη Diehl, μια κορυφαία ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, τοποθετεί την Ελλάδα στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής αμυντικής καινοτομίας, ενώ δημιουργεί θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης και ενισχύει την εγχώρια οικονομία. Η δυνατότητα εξαγωγής υποσυστημάτων σε τρίτες χώρες που υιοθετούν το IRIS-T SLM, όπως οι χώρες της Βαλτικής, προσθέτει περαιτέρω αξία στη συμφωνία.
Μια επένδυση για το μέλλον της Ελληνικής Αεράμυνας
Η πρόταση της Diehl Defence αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία για την Ελλάδα να εκσυγχρονίσει την αεράμυνά της, αντικαθιστώντας παλαιά συστήματα όπως τα SA-8, Tor-M1 και HAWK, τα οποία αντιμετωπίζουν προβλήματα συντήρησης και περιορισμένης αποτελεσματικότητας έναντι σύγχρονων απειλών. Το IRIS-T SLM, με την αποδεδειγμένη αξιοπιστία του στην Ουκρανία, την προηγμένη τεχνολογία του και την ευελιξία χρήσης, μπορεί να καλύψει τις ανάγκες της ελληνικής αεράμυνας τόσο σε επίπεδο SHORAD (Short Range Air Defense) όσο και MRAD (Medium Range Air Defense), ενώ προσφέρει και δυνατότητες προστασίας μεγάλης εμβελείας με την έκδοση SLX του πυραύλου, ο οποίος βρίσκεται υπό ανάπτυξη.
Ακόμη η δυνατότητα συμπαραγωγής με τα ΕΑΣ, την ΕΑΒ και την Intracom Defence ενισχύει τη στρατηγική αυτονομία της χώρας, μειώνει την εξάρτηση από ξένους προμηθευτές και δημιουργεί προοπτικές για την ελληνική αμυντική βιομηχανία. Η συμμετοχή στην ESSI, σε συνδυασμό με τη διακρατική συμφωνία, τοποθετεί την Ελλάδα σε θέση ισχύος στο ευρωπαϊκό αμυντικό τοπίο, εξασφαλίζοντας διαλειτουργικότητα και πρόσβαση σε κοινές υποδομές.
