Κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί σωρηδόν θεωρίες γύρω από το ναυάγιο του Τιτανικού και κάποιες από αυτές θα συζητήσουμε σε επικείμενο άρθρο. Θα μπορούσαμε να τις κατατάξουμε σε τρεις κατηγορίες: α) τις ακραίες και υπερβολικές που βασίζονται περισσότερο σε τραγικές συμπτώσεις, αποβλέποντας πιο πολύ στη δημοσιότητα των εκφραστών τους· β) όσες έχουν σθεναρό υπόβαθρο, αλλά τα στοιχεία δεν είναι επαρκή ή άρρηκτα συνδεδεμένα ώστε να τις καταστήσουν ευρέως αποδεκτές· και γ) εκείνες και χρήζουν μεγαλύτερης προσοχής, αφού πλαισιώνονται από σθεναρά επιχειρήματα. Συνήθως, τίποτα δεν είναι τόσο απλό όσο μπορεί να δείχνει εκ πρώτης όψεως.
Στο τρέχον άρθρο θα επικεντρωθούμε στον πλοίαρχο Edward J. Smith, διότι παραμένει μυστήριο όχι μόνο το που ακριβώς βρισκόταν στις 11:40 μ.μ. την Κυριακή της 14ης Απριλίου του 1912, όταν ο Τιτανικός προσέκρουσε στο παγόβουνο, αλλά και το αν τελικά κατέληξε στο βυθό με το σκάφος του ή κατόρθωσε να σώσει τη ζωή του. Κάποιοι μάρτυρες είπαν πως εμφανίσθηκε στη γέφυρα λίγο αργότερα, ζητώντας να μάθει τι ακριβώς προκάλεσε την πρόσκρουση.
Γεννηθείς το 1850 και έχοντας στο ενεργητικό του περισσότερα από 40 χρόνια υπηρεσίας (τα 27 εξ αυτών ως κυβερνήτης), σπανιότατα είχε εμπλακεί σε κάποιο θαλάσσιο ατύχημα. Το 1912 όμως, κατηγορήθηκε ευθέως ως ο βασικός υπεύθυνος ενός από τα πλέον πολύνεκρα ναυάγια όλων των εποχών, και μακράν το πιο γνωστό. Μέσα σε λίγες μόλις ώρες, περισσότεροι από 1.500 επιβάτες μαζί με μέλη του πληρώματος θα ακολουθούσαν, είτε απευθείας το τεράστιο σκάφος στον υγρό τάφο του ή θα πέθαιναν από υποθερμία στα παγωμένα νερά του Ατλαντικού.
Η σορός του Smith δεν βρέθηκε ποτέ, ενώ μεγάλη ασάφεια καλύπτει τις τελευταίες του στιγμές, καθώς υπάρχουν αντικρουόμενες μαρτυρίες, συμπεριλαμβανομένης και μιας κατά την οποία πήδηξε από το βυθιζόμενο πλοίο στη θάλασσα, κρατώντας στην αγκαλιά του ένα μωρό. Όμως υπάρχουν και κάποιες άλλες περί επιβιώσεώς του.
Αναφορές για το μέγεθος της ζημιάς
Στην αρχή φαινόταν η τύχη του Τιτανικού να επιβεβαίωνε την φήμη του περί αβύθιστου σκάφους. Ο τέταρτος αξιωματικός, Joseph G. Boxhall, έκανε έναν πρώτο επιδερμικό έλεγχο και επέστρεψε στη γέφυρα για να δηλώσει πως δε διεπίστωσε καμία ζημιά, κάτι που σίγουρα ακούγεται αρκετά παράδοξο από μόνο του. Γρήγορα η κατάσταση άλλαξε, όταν ο Thomas Andrews, επικεφαλής σχεδιασμού του Τιτανικού, ανέφερε εισροή υδάτων στα πέντε πρώτα από τα συνολικά δεκαέξι στεγανά διαμερίσματα. Αν και το πλοίο θα μπορούσε να έχει μείνει στην επιφάνεια με έως και τέσσερα πλημμυρισμένα διαμερίσματα – αναλόγως βέβαια και της τοποθεσίας τους – τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά.
Ήταν περίπου μεσάνυχτα, όταν ο Andrews φέρεται να ενημέρωσε τον πλοίαρχο πως ο Τιτανικός μπορεί αντέξει ακόμη άλλα 60 με 90 λεπτά. Ο Smith δεν έτρεφε πλέον καμία αμφιβολία πως το πλοίο ήταν καταδικασμένο Επιπροσθέτως, γνώριζε πως οι διαθέσιμες σωσίβιες λέμβοι δεν ήταν αρκετές για την ασφαλή μετεπιπίβαση όλων των επιβατών και των μελών του πληρώματος.
Ελπίδες σωτηρίας
Υπήρχαν ακόμη κάποιες ελπίδες σωτηρίας, καθότι ο ίδιος ο πλοίαρχος με μερικούς αξιωματικούς αντίκρυσαν φώτα, θεωρώντας πως κάπου πέντε μίλια μακριά έπλεε άλλο σκάφος. Στις 00:05 π.μ., ο Smith έδωσε εντολή περί αφαιρέσως των καλυμμάτων των σωσίβιων λέμβων και ειδοποιήσεως των επιβατών. Ταυτοχρόνως, διέταξε τους δύο ασυρματιστές να εκμπέμψουν σήμα κινδύνου. Καμιά όμως ανταπόκριση δεν υπήρξε από το κοντινό σκάφος. Άλλα όμως απάντησαν άμεσα, μεταξύ των οποίων και το RMS Carpathia, όπου ενημέρωσε περί αλλαγής πορείας του για να επισπεύσει στο σημείο το ναυαγίου. Το ανυπέρβλητο πρόβλημα ήταν πως απείχε 58 μίλια, κάτι που μεταφράζεται σε περίπου τέσσερις ώρες απόσταση.
Η ώρα ήταν πλέον 00:30 π.μ. όταν, στην προσπάθειά του να τραβήξει την προσοχή του σκάφους που είχε δει, ο Smith διέταξε την εκτόξευση φωτοβολίδων κινδύνου, αλλά και πάλι δεν υπήρξε αντίδραση. Οι έρευνες περί των αιτιών του ναυαγίου που έλαβαν χώρα σε Αμερική και Βρετανία, κατέληξαν στο συμπέρασμα πως εκείνο ήταν το SS Californian, όπου ο πλοίαρχος Stanley Lord έκανε όντως λόγο για κόκκινες φωτοβολίδες κινδύνου στον ουρανό.
Εξαιτίας των πάγων που συνάντησε (και αυτός ήταν που είχε ενημερώσει τον Τιτανικό νωρίτερα), αποφάσισε να μη προχωρήσει, αλλά να περιμένει το ξημέρωμα για να συνεχίσει την πορεία του. Το SOS σήμα του Τιτανικού δεν είχε γίνει αντιληπτό, αφού ο ίδιος είχε επιτρέψει στον ασυρματιστή του σκάφους του να μεταβεί προς κατάκλιση.
Το θέμα βέβαια περιπλέκεται με το καναδικό cargo SS Mount Temple, το οποίο θεωρήθηκε ως αυτό τελικά που βρισκόταν πέντε μίλια μακριά, και τουλάχιστον εννέα μέλη του πληρώματός του κατέθεσαν στις έρευνες των Αμερικανών πως είχαν προσέξει τις φωτοβολίδες του Τιτανικού. Έχοντας όμως ήδη καταλήξει στη ενοχή του Stanley Lord με το SS Californian, οι ανακριτές αξιολόγησαν ως ανακριβείς και αναξιόπιστες τις τελευταίες μαρτυρίες.
Ο πανικός ξεκίνησε να απλώνεται
Στις 00:45 π.μ. περίπου, τα μέλη του πληρώματος άρχισαν να κατεβάζουν τις σωσίβιες λέμβους στο νερό. Αν και ο Smith είχε διατάξει να βγουν τα καλύμματά τους 40 λεπτά νωρίτερα, αμέλησε να δώσει διαταγή επιβίβασης μέχρις ότου ο δεύτερος αξιωματικός, Charles Lightoller, το υπενθύμισε. Αυτό ήταν ένα ουσιώδες στοιχείο για κάποιους ιστορικούς να συμπεράνουν πως ο πλοίαρχος τελούσε υπό καθεστώς πανικού, έχοντας χάσει τον έλεγχο των ενεργειών του.
Δεν εγκατέλειψε πάντως την προσπάθεια προσεγγίσεως του «μυστηριώδους» πλοίου, διότι διέταξε το πλήρωμα μιας τουλάχιστον σωσίβιας λέμβου να κωπηλατήσει προς τα φώτα, να ανεβάσει τους πρώτους επιβάτες και να επιστρέψει για να επιβιβάσει περισσοτέρους. Επίσης, έκανε περιοδικούς ελέγχους στην καμπίνα των ασυρματιστών για νεότερες πληροφορίες, μέχρις ότου, στις δύο περίπου τα ξημερώματα, τους διεμήνυσε να σταματήσουν και να προσπαθήσουν να σωθούν.
Το άρθρο συνεχίζεται στο β΄μέρος
