Γράφει ο Ηρακλής Μαρδύρης
Με αφορμή ερώτηση αναγνωστών, χρήσιμο είναι να κάνουμε κάποιες διευκρινίσεις σχετικά με τα δίκτυα επικοινωνιών γενικότερα και σε σχέση με το ΜΗ-60R ειδικότερα, το οποίο θα αποκτήσει σύντομα το ΠΝ, μπαίνοντας στο club των χρηστών του πιο προηγμένου ελικοπτέρου ναυτικής συνεργασίας στον κόσμο σήμερα.
Ένα ελικόπτερο (ή αεροπλάνο ή πλοίο ή όχημα) είναι μια πλατφόρμα που έχει αισθητήρες για να αντιλαμβάνεται το περιβάλλον και ενδέχεται να μεταφέρει και όπλα για αυτοπροστασία ή για να θέσει εκτός μάχης τον εχθρό. Από έναν στρατιώτη που κάνει σκοπιά, έχει τα μάτια του, τα αυτιά του, τη μύτη του για να εντοπίσει έναν κίνδυνο, έχει το τυφέκιο του για αυτοπροστασία και ιδανικά κάτι περισσότερο από τη φωνή του για να ειδοποιήσει τους συναδέλφους του, μέχρι το F-35, αυτή είναι η βασική ιδέα. Με την ανάπτυξη της τεχνολογίας οι αισθήσεις μας βελτιώθηκαν (ραντάρ, κάμερες, σόναρ κτλ), η ταχύτητα μας, η προστασία μας και η δυνατότητα να πετάμε και να καλύπτουμε μεγάλες αποστάσεις μέσα σε οχήματα, αεροπλάνα και πλοία (αλλά και διαστημικά οχήματα). Από την εποχή που κυνηγούσανε οι πρόγονοι μας μαμούθ για την επιβίωση τους, οι γενικές αρχές είναι ίδιες, ανιχνεύουμε την περιοχή, εντοπίζουμε τον στόχο, μοιραζόμαστε την πληροφορία με τους φίλους μας, οργανώνουμε ένα σχέδιο ενέργειας και το εκτελούμε. Όσο πιο καλοί ήταν σε κάθε από αυτά τα στάδια αλλά και στο σύνολο τους σαν σύστημα, τόσο περισσότερες οι πιθανότητες να κοιμηθούν με γεμάτο στομάχι. Αν κάποιο από τα παραπάνω δεν λειτουργούσε, τότε θα τρώγανε βατόμουρα και ρίζες.
Εμείς από την μεριά μας ασχολούμαστε υπέρμετρα με τα τόξα και τα ακόντια της εποχής μας και έχουμε την τάση να αγνοούμε τα υπόλοιπα. Και έχει τον λόγο του, αυτά μας ενθουσιάζουν περισσότερο και αυτά διαβάζουν περισσότερο οι αναγνώστες. Επίσης είναι περασμένο και στο DNA μας, τόσες χιλιάδες χρόνια επικοινωνούσαμε με τη φωνή μας, διάφορους ήχους και οπτικά σήματα. Μόνο κατά τη διάρκεια του Αμερικανικού Εμφυλίου εμφανίστηκε η τηλέγραφος, στον Α΄ ΠΠ τα τηλέφωνα εκστρατείας και οι πρώτες μορφές ασυρμάτου. Ακόμα και κατά τον Β΄ ΠΠ υπήρχαν άρματα και αεροπλάνα χωρίς ασύρματο.
Linkex: Πώς ένα υποβρύχιο παραμένει φονικό ακόμη κι αν δεν κάνει (σχεδόν) τίποτα
Πλέον η τεχνολογία είναι τέτοια που επιτρέπει πολλά φιλικά μέσα να επικοινωνούν μεταξύ τους και να μοιράζονται δεδομένα, εικόνα, ήχο, κείμενο κτλ σε μεγάλες αποστάσεις. Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι πλέον η τεχνολογία έχει προχωρήσει τόσο πολύ και τόσο γρήγορα και προσφέρεται σε χαμηλό κόστος που εμείς οι πολίτες χρησιμοποιούμε τεχνολογία πολύ ανώτερη από ότι έχουν στη διάθεση τους στρατιωτικά οχήματα αξίας πολλών εκατομμυρίων. Αυτό, πέρα φυσικά από το ότι πρέπει να απασχολήσει την αμυντική βιομηχανία, οδηγεί ταυτόχρονα εμάς σε λάθος συμπεράσματα. “Είναι δυνατόν εγώ να είμαι σε θέση να κάνω αυτό πανεύκολα και να μη μπορεί να το κάνει ένα πλοίο του στόλου;” Είναι. Όλα τα κινητά είναι συνδεδεμένα σε δίκτυα και έχουν GPS. Αυτό είναι μακριά από το να είναι αυτονόητο για τα οπλικά συστήματα…Εμείς μπορούμε εύκολα να ανταλλάξουμε μηνύματα σε ένα γκρουπ, φωτογραφίες και βίντεο και να οργανώσουμε τη βραδινή μας έξοδο. Τα περισσότερα οπλικά συστήματα δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα.
Είναι προφανή όμως τα πλεονεκτήματα που θα προσέφερε μια τέτοια δικτύωση. Ο αμερικανικός στρατός και κατ’ επέκταση το ΝΑΤΟ έχουν επενδύσει δισεκατομμύρια σε συστήματα ικανά να μοιράζουν δεδομένα, τα οποία ονόμασαν Data Links. Έχουν αναπτυχθεί πολλά διαφορετικά υποδείγματα, όπως το Link 11, Link 16, Variable Message Format (VMF), Common Data Link (CDL), Situational Awareness Data Link (SADL), Multifunction Advanced Data Link (MADL), Intra Flight Data Link (IFDL) για να αναφέρουμε μερικά. Αυτά τα Data Links χρησιμοποιούνται για τον διαμοιρασμό μιας μεγάλης ποικιλίας πληροφοριών, όπως φωτογραφίες, ψηφιακή φωνή, κείμενο, στοιχεία σκόπευσης, και αυτοματοποιημένες αναφορές σχετικά με την πλατφόρμα (θέση, ποσότητα καυσίμων, βλάβες, κατάσταση οπλικών συστημάτων κτλ).
Ένα από τα μεγάλα προβλήματα με αυτά είναι πως πρόκειται για δύσκαμπτα συστήματα, που ανήκουν σε κλειστές, ιδιόκτητες προδιαγραφές και είναι συνήθως συζευγμένα συστήματα. Ας δούμε για παράδειγμα το Link 16, που είναι μακρά το πιο κοινό στη χρήση (και πιο διάσημο!) αλλά είναι ταυτόχρονα αντιπροσωπευτικό των αδυναμιών και ατελειών και των υπολοίπων.Το Link 16 για την εποχή του ήταν εξαιρετικά καινοτόμο, αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1970 και μπήκε σε υπηρεσία στα μέσα της δεκαετίας του 1980, δηλαδή την εποχή που ακόμα είχαμε ασπρόμαυρες τηλεοράσεις με σκουπόξυλο για τηλεκοντρόλ και για να αποκτήσουμε γραμμή τηλεφώνου ψάχναμε να βρούμε κάποια γνωριμία. Η κινητή τηλεφωνία τότε ήταν επιστημονική φαντασία όσο και τα ταξίδια στον Άρη.
Αρχικά εγκαταστάθηκαν σε πλατφόρμες όπως τα AWACS. Παρά το ότι αναπτύχθηκε πριν από τόσα πολλά χρόνια, καινούργιες πλατφόρμες συνεχίζουν να εξοπλίζονται με αυτό και παλιότερες να αναβαθμίζονται. Πάνω από 5000 οπλικά συστήματα φέρουν Link 16. Η παλαιότητα του όμως σημαίνει ότι υπάρχουν περιορισμοί σε σχέση με το τι είναι τεχνολογικά εφικτό. Ένας μεγάλος περιορισμός είναι ότι μπορεί να στείλει μόνο συγκεκριμένα πακέτα (J-series messages).
Σε αντίθεση με μοντέρνα συστήματα όπως τα IP packets που μπορούν να μεταφέρουν οτιδήποτε ψηφιακό μήνυμα μπορούμε να φανταστούμε, τα J series είναι εξαιρετικά δύσκαμπτα και μπορούν να μεταφέρουν μόνο συγκεκριμένους τύπους δεδομένων. Κάθε μήνυμα έχει ειδικό φορμάτ με προκαθορισμένα πεδία, με προκαθορισμένο αριθμό bits που είναι κωδικοποιημένα σε προκαθορισμένα πρότυπα ώστε να μεταφέρουν συγκεκριμένες πληροφορίες. Για παράδειγμα, υπάρχουν 32 τύποι μηνύματος. Υπάρχει ένα πεδίο από 3 bit που ορίζει το υπομήνυμα, οπότε μπορούν να υπάρξουν μόνο 8 διαφορετικοί τύποι για κάθε μήνυμα. Έχουμε ένα μήνυμα πχ J2.x που ονομάζεται PPLI ( Participant Location and Identification), το οποίο αποστέλλεται από μια φιλική μονάδα που αναφέρει το στίγμα της και το στάτους της. Αυτό το μήνυμα μπορεί να σπάσει σε υπομηνύματα. Για παράδειγμα J2.2 είναι για εναέρια μέσα, J2.3 για πλοία επιφανείας, J2.4 για υποβρύχια, J2.5 για ένα σημείο στην ξηρά. Κάθε ένα από αυτά μπορεί να σπάσει στο επίπεδο των bits. Το J2.2 περιέχει πεδία σχετικά με το στίγμα, τα καύσιμα, και τον τύπο του οπλισμού που φέρει. Κάθε ένα από αυτά τα πεδία είναι προκαθορισμένα. Αν θέλουμε να μοιράσουμε μια άλλη πληροφορία ή κάτι επιπλέον… χάσαμε… Ακόμα χειρότερα, τα δεδομένα που μπορούμε να γράψουμε σε κάθε ένα από αυτά τα πεδία είναι περιορισμένα σε προκαθορισμένες τιμές.
Το ότι όλα είναι προκαθορισμένα σημαίνει ότι πέρα του ότι είναι πολύ δύσκαμπτο το σύστημα, είναι επιπλέον και πολύ περίπλοκο. Το στάνταρντ (Mil-STD 6016) που περιγράφει το Link 16 είναι μεγαλύτερο από 9.000 σελίδες (!) και πρέπει να ανανεώνεται τακτικά. Επειδή όλα είναι προκαθορισμένα, υπάρχουν αμέτρητοι πίνακες που ορίζουν τι είναι ο κάθε αριθμός σε κάθε πεδίο. Έστω ότι έχουμε ένα πεδίο στο J3.5 που λαμβάνει τιμές από το 0-71 όπου κάθε τιμή αντιστοιχεί σε μια προκαθορισμένη ενέργεια: προώθηση, επίθεση, συνοδεία κτλ. Αν όμως αυτό που συμβαίνει στο πεδίο δεν αντιστοιχεί σε κάποια από αυτές τις προκαθορισμένες ενέργειες… τότε δεν θα μπορούμε να μοιραστούμε την πληροφορία…
Μπορούμε επίσης να φανταστούμε πόσο δύσκολη είναι η συντήρηση αυτού του στάνταρντ. Είναι μία ατέλειωτη διαδικασία. Μπορούμε να φανταστούμε ότι υπάρχουν περίπου 4000 διαφορετικοί τύποι πλοίων και νέοι προστίθενται κάθε μέρα. Κάθε νέα έκδοση είναι ήδη ξεπερασμένη την επόμενη μέρα. Όλο αυτό είναι παράλογο αν συγκριθεί με τα μοντέρνα ψηφιακά συστήματα επικοινωνιών. Εμείς οι πολίτες περιοριζόμαστε μόνο από τη φαντασία μας και ο στρατός (ο προηγμένος στρατός, γιατί μερικοί είναι ακόμα στην εποχή της σφυρίχτρας και της φωτοβολίδας) περιορίζει τις επικοινωνίες του σε προκαθορισμένα μηνύματα. Είναι προφανές ότι αυτά τα συστήματα δεν μπορούν να υποστηρίξουν αποτελεσματικά το μοντέρνο όραμα της πολυχωρικής και A2/AD (Anti Access/Area Denial ) μάχης του μέλλοντος.
Πέρα από το Link 16, αυτό που μας ενδιαφέρει για τα νέα ελικόπτερα μας είναι το Common Data Link (CDL) το οποίο αναπτύχθηκε για την μετάδοση ISR (Intelligence Surveillance and Reconnaissance – αποστολές συλλογής πληροφοριών, επιτήρησης και αναγνώρισης) δεδομένων όπως εικόνα και βίντεο μέσω broadband TCP/IP. Το CDL άρχισε να αναπτύσσεται και αυτό στα τέλη της δεκαετίας του 1970s για την μετάδοση ISR δεδομένων από σημείο σε σημείο. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 άλλαξε ώστε να υποστηρίζει μια αρχιτεκτονική IP. Λειτουργεί ασύρματα στην μπάντα Ku, είναι ανθεκτικό στις παρεμβολές και μπορεί να μεταδώσει μέχρι 274 Mbps. Μια έκδοση του σε σμίκρυνση ονομάζεται Tactical CDL (TCDL), ζυγίζει λίγο πάνω από ένα κιλό, και μεταδίδει δεδομένα με ταχύτητα μέχρι 45 Mbps σε μέγιστη απόσταση 150 νμ (277χμ) και τοποθετήται σε UAVs όπως το RQ-7B Shadow και MQ-8B Fire Scout (το οποίο ενδέχεται να μας ενδιαφέρει αν η Ελλάδα πάει στον αμερικάνικο τρόπο πολέμου).
Το MQ-8B Fire Scout αναπτύχθηκε από τη Northrop Grumman τόσο για τον στρατό όσο και το ναυτικό. Στο ναυτικό προορίζεται να επιχειρεί από κάθε πλοίο που φέρει ΜΗ-60 (αεροπλανοφόρα, αντιτορπιλικά, φρεγάτες, LCS). Κυρίως θα αναλαμβάνει αποστολές ISR αλλά γίνονται δοκιμές για την ανάπτυξη και άλλων δυνατοτήτων και τακτικών. Πέρα από το TCDL, φέρει κατ΄ ελάχιστο ηλεκτροοπτική κάμερα (EO) και Forward Looking Infra-Red (FLIR). Μπορεί να κάνει θαλάσσια επιτήρηση, να βρίσκει στόχους, να τους στοχοποιεί και να παρέχει τα δεδομένα σε αεροσκάφη ή πλοία και επίσης να κάνει αποτίμηση του πλήγματος.
Τα νέα ελικόπτερα ΜΗ-60R που θα εξοπλίσουν το ΠΝ είναι αναμφισβήτητα τα καλύτερα ελικόπτερα ναυτικής συνεργασίας και πρόκειται για μια ενίσχυση του στόλου που αναβαθμίζει το σύνολο των πλοίων επιφανείας. Ακόμα και μια παλιά S με χαλασμένο εκτός λειτουργίας ραντάρ, με αυτό το ελικόπτερο θα μπορεί να εντοπίζει στόχους σε μεγαλύτερες αποστάσεις από ότι οποιοδήποτε άλλο σκάφος που θα βασίζεται μόνο στο ραντάρ του. Επιπροσθέτως θα κάνει πιο γρήγορα επαλήθευση του στόχου (δεν θέλουμε να πετύχουμε κάποιο ουδέτερο πλοίο) και στόχευση. Και αν στην εξίσωση προσθέσουμε και το MQ-8B Fire Scout, όπως κάνουν οι ΗΠΑ, τότε το ελικόπτερο είναι το μακρύ χέρι του πλοίου και το UAV το μακρύ χέρι του ελικοπτέρου! Επιπλέον μεταφέρει ειδικές δυνάμεις, φορτία, κυνηγάει υποβρύχια κάνει έρευνα και διάσωση…
Οργανικά Εναέρια Μέσα για τα πλοία του Πολεμικού Ναυτικού – Ματιές στο μέλλον
Τα Ελληνικά ελικόπτερα θα φέρουν το ΑΝ/ARQ-59 Hawklink, του οποίου οι κυματομορφές προγραμματίζονται ώστε να είναι συμβατό με όλα τα αμερικανικά και συμμαχικά πλοία τα οποία που φέρουν μια από τις πολλές γενιές του CDL και φυσικά καλύπτει τις προδιαγραφές του USN. Είναι σε θέση να μεταδώσει σε πραγματικό χρόνο δεδομένα ήχου, βίντεο, ραντάρ και ακουστικά σήματα ηχοσημαντήρων στο πλοίο ώστε να του παρέχει τακτική ενημέρωση και προστασία. Υποστηρίζει αποστολές επιτήρησης, στοχοποίησης, και ανθυποβρυχιακού πολέμου και έχει ονομαστική εμβέλεια τα 100νμ. Έχει δύο κεραίες πάνω στο ελικόπτερο ώστε σε περίπτωση αλλαγής κατεύθυνσης και ελιγμών να μη χάνεται η σύνδεση και ο κατασκευαστής αναφέρει ότι δεν χρειάζεται προγραμματισμένη συντήρηση για τη διάρκεια ζωής του συστήματος.
Πρόκειται για το στάνταρντ σύστημα που χρησιμοποιεί και το Αμερικανικό ναυτικό στα νέα του ελικόπτερα και είναι επαρκώς δοκιμασμένο. Ο μεγάλος όμως περιορισμός που εμποδίζει το CDL να γίνει το data link που θα χρησιμοποιείται από το κύριο μέρος των αεροσκαφών είναι ότι συνδέει μόνο δύο σημεία μεταξύ τους. Δηλαδή επικοινωνία μόνο μεταξύ του ελικοπτέρου και του πλοίου. Σε αντίθεση το Link 16 επιτρέπει τα απεσταλμένα μηνύματα να τα λαμβάνουν όλοι όσοι μετέχουν στο δίκτυο. Το CDL χρησιμοποιεί υψηλές συχνότητες που του επιτρέπει μεγάλα bandwidths σε μεγάλες αποστάσεις, αλλά το περιορίζει σε επικοινωνία μόνο μεταξύ δύο κόμβων. Δουλεύει εξαιρετικά στο να μεταφέρει δεδομένα εικόνας, ήχου, βίντεο, ραντάρ, στη βάση του, αλλά είναι αδύνατον να συνδεθεί και με άλλους συμμετέχοντες. Επιπλέον οι δύο κόμβοι πρέπει να γνωρίζουν ο ένας το στίγμα του άλλου πριν αρχίσει η επικοινωνία.
Για να καταλάβουμε καλύτερα το πρόβλημα, αυτή τη στιγμή το MQ-8B Fire Scout είναι επιχειρησιακό και αναλαμβάνει αποστολές συλλογής πληροφοριών, επιτήρησης και αναγνώρισης, ενώ το ΜΗ-60 αναλαμβάνει ένα μεγαλύτερο εύρος αποστολών, που περιλαμβάνει, αλλά δεν περιορίζεται, στον ανθυποβρυχιακό αγώνα, στις μεταφορές, σε υποστήριξη ειδικών δυνάμεων κτλ. Οι LCS σχεδιάστηκαν με τη λογική να φέρουν ένα ελικόπτερο ΜΗ-60 και δύο UAVs. H απαίτηση είναι να μπορούν να βρίσκονται στον αέρα ένα ελικόπτερα και ένα UAV, το οποίο όμως είναι προβληματικό. Το MQ-8B Fire Scout φέρει το TCDL και το ΜΗ-60 το Hawklink τα οποία και τα δύο είναι συμβατά με το CDL των LCS. Κάθε πλοίο έχει δύο κατευθυνόμενες κεραίες (πλώρη, πρύμνη) ώστε να μη χάνει την επαφή με τα αεροσκάφη όταν η υπερκατασκευή του είναι εμπόδιο. Κανονικά μόνο το ένα από τα δύο μπορεί να στείλει δεδομένα στο LCS. Μία λύση είναι να εναλλάσσεται η επικοινωνία μεταξύ τους, αλλά αυτό σημαίνει καθυστερήσεις στη ροή των πληροφοριών. Η λύση που έχει την καλύτερη σχέση απόδοσης τιμής φαίνεται να είναι η προσθήκη ενός δεύτερου καναλιού πάνω στο πλοίο, το οποίο είναι απλή βελτίωση χωρίς τεχνολογικό ρίσκο και προσφέρει περισσότερα δεδομένα και πιο γρήγορα στο πλοίο. Τα νεότερα LCS έχουν δύο κανάλια από την κατασκευή τους.
Η τρίτη εναλλακτική είναι να αποκτήσει το ΜΗ-60 τη δυνατότητα να λαμβάνει τα δεδομένα από το MQ-8B Fire Scout, να τα συγχωνεύσει με τα δικά του και να τα στείλει στο πλοίο. Σε αυτή την περίπτωση φυσικά η ακτίνα ελέγχου μακρυά από το πλοίο αυξάνεται, από τα 100νμ στα 200νμ συν την εμβέλεια των αισθητήρων του MQ-8B Fire Scout. Έστω ότι το πλοίο είναι μόνο του και θέλει να περάσει ανάμεσα από δύο νησιά, όπου υπάρχει εμπορική ναυτιλία αλλά και πιθανή εχθρική παρουσία. Σε αυτό το σενάριο ο στόχος είναι να εντοπιστεί η εχθρική δραστηριότητα όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Το UAV ή το ελικόπτερο ή και τα δύο πρέπει να αναγνωρίσουν όλα τα στίγματα και να τα κατηγοριοποιήσουν. Αν πάνε και τα δύο, τότε η αποστολή θα ολοκληρωθεί συντομότερα και όσο πιο συντονισμένη είναι η δράση τους, τόσο πιο πιο γρήγορα και τόσο καλύτερα. Η αποστολή μπορεί να μοιάζει:
- Το ελικόπτερο κάνει έρευνα
- Το UAV κάνει ISR (Intelligence Surveillance and Reconnaissance) επεκτείνοντας την περιοχή ερεύνης του ελικοπτέρου. Για να καταλάβουμε καλύτερα τις αποστάσεις, μπορούμε να φανταστούμε τη φρεγάτα στον κόλπο της Σητείας, κάτω από την ομπρέλα των S-300, το ελικόπτερο ανάμεσα σε Κάρπαθο και Ρόδο και το UAV πάνω από το Καστελλόριζο με τους αισθητήρες του να ελέγχουν την Αττάλεια. Αν η φρεγάτα είναι στην Κάρπαθο, τότε το UAV θα μπορεί να ελέγχει τη θάλασσα μέχρι την Πάφο.
- Οι αισθητήρες του UAV ανιχνεύουν εχθρό σε ακτίνα μεγαλύτερη από αυτή που επιτρέπει τη ζεύξη με το πλοίο
- Το ελικόπτερο παρακολουθεί τα δεδομένα των αισθητήρων του UAV
- To UAV μεταδίδει τα δεδομένα στο ελικόπτερο
- Το ελικόπτερο μεταδίδει τα δεδομένα στο πλοίο
- Το πλοίο επιβεβαιώνει την ύπαρξη εχθρικής δραστηριότητας
- Δεδομένα στέλνονται στον επικεφαλής
- Ο επικεφαλής αποφασίζει πλήγμα, ενημερώνει το πλοίο και το ελικόπτερο
- Αναλόγως του στόχου κάποιο πλοίο ή πλοία θα πρέπει να λάβουν θέση, ή δεδομένα στέλνονται σε ιπτάμενο ραντάρ για να οργανώσει αεροπορικό πλήγμα ή τα δεδομένα μεταβιβάζονται σε επάκτια συστοιχία ή ακόμα και το ελικόπτερο που ήδη βρίσκεται στην περιοχή λαμβάνει διαταγή να επιτεθεί.
- Τα αεροσκάφη ή τα πλοία λαμβάνουν συνεχείς ανανεώσεις από το UAV και/ή το ιπτάμενο ραντάρ
- Το UAV παραμένει στην περιοχή και μετά την επίθεση, κάνει ανάλυση του πλήγματος και συνεχίζει με ISR
Βλέπουμε λοιπόν ότι σε αυτό το σενάριο ο πιο σημαντικός εξοπλισμός του πλοίου είναι η δυνατότητα μεταφοράς ιπτάμενων μέσων, επικοινωνίας με αυτά και ανάλυσης των δεδομένων. Ακόμα και αν είναι στον ανοιχτό ωκεανό, τότε όλα αυτά θα έχουν συμβεί σε αποστάσεις μεγαλύτερες από την εμβέλεια του ραντάρ του, θα παραμείνει σε απόσταση ασφαλείας και θα στείλει άλλα μέσα για να πλήξουν τον εχθρό. Γιατί να ρισκάρει μια φρεγάτα να πλησιάσει τον εχθρό για να τον πλήξει με πύραυλο όταν το ίδιο μπορεί να κάνει μια πυραυλάκατος, η οποία θα κάνει και screen στο μεγάλο πλοίο την παρουσία του οποίου θα αγνοεί ο εχθρός.
Το πως ακριβώς θα γίνει η επικοινωνία και ο έλεγχος είναι θέμα επιλογών, προτεραιοτήτων και πειραματισμού του κάθε ναυτικού σε διάφορες αποστολές. Οι τεχνολογικοί περιορισμοί είναι γνωστοί σε αυτούς που λαμβάνουν αποφάσεις και οι επιλογές συγκεκριμένες. Μέσα στο ΝΑΤΟ υπάρχει η δυνατότητα να μαθαίνουμε από τους συμμάχους και οι πιθανότητες είναι να επιλεγεί ένας τρόπος επικοινωνιών που να είναι ήδη δοκιμασμένος και όχι κάτι που είναι πειραματικό. Ανάλογα με το δόγμα που θα προκριθεί θα είναι και ο εξοπλισμός που θα έχουν τόσο τα εναέρια μέσα όσο και τα πλοία.
Γαλλικό Ναυτικό: Οι φρεγάτες FREMM εισέρχονται στην "εποχή" του Link 22
Αν τολμήσουμε να κάνουμε μια πρόβλεψη, τότε είναι πως μόλις όλοι οι σύμμαχοι καταφέρουν να δικτυώσουν τις πλατφόρμες τους, τότε οι ΗΠΑ θα παρουσιάσουν ένα νέο επαναστατικό πρότυπο. Αν είναι να γίνουμε λίγο πιο τολμηροί τότε θα ποντάραμε σε λύση με βάση ένα δορυφορικό δίκτυο 5G (ένας επιπλέον λόγος να θέλουν την Κίνα εκτός 5G). Στο ενδιάμεσο άλλοι παίχτες οι οποίοι δεν δεσμεύονται από τις παλιές προδιαγραφές του ΝΑΤΟ, και την ανάγκη για δια-λειτουργικότητα με πολλά διαφορετικά μέσα πολλών διαφορετικών χωρών, έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν γρήγορα και ευέλικτα τα δικά τους πειραματικά δίκτυα και να προοδεύσουν στον τομέα, φέρνοντας σε δύσκολη θέση τη συμμαχία που δεν έχει συνηθίσει να μην είναι στην αιχμή της τεχνολογίας.
Κλείνοντας, θα πρέπει να πούμε πως τα ελληνικά MH-60R είναι Link16 Ready, δηλαδή μπορούν να δεχτούν plug and play τη συσκευή, χωρίς κάποια άλλη τροποποίηση. Το ΠΝ όμως, θα αποφασίσει αν θα την τοποθετήσει σε δεύτερο χρόνο. Αλλά από την παραπάνω ανάλυση, αντιλαμβανόμαστε πως η ψηφιακή επικοινωνία είναι τελείως διαφορετική από την ορολογία Link16.
