«Όσες φορές παρέλασα στη Θεσσαλονίκη έκλαιγα». Σε αυτή τη φράση, ο Γιώργος Γρουτίδης, πρόεδρος της Παγκύπριας Οργάνωσης Αποκατάστασης Παθόντων και Αναπήρων Πολέμου, αποτυπώνει τη συγκίνησή του που βρέθηκε και πάλι στη Θεσσαλονίκη για να παρελάσει μαζί με άλλα μέλη της Οργάνωσης- όλοι τους με τραύματα στο σώμα αλλά κυρίως στην ψυχή από τα τραγικά γεγονότα του ’74 και την τουρκική εισβολή στην Κύπρο.
«Ένα πράγμα που προσωπικά με γεμίζει, εδώ, στη Θεσσαλονίκη είναι που βλέπω τις πολυκατοικίες σημαιοστολισμένες και τον κόσμο σε εγρήγορση για να δεχτεί τη γιορτή», λέει, μιλώντας στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο κ. Γρουτίδης και σχεδόν με μία φωνή με τον αντιπρόεδρο της Οργάνωσης και σημαιοφόρο στη χθεσινή παρέλαση για το Έπος του ’40, Παναγιώτη Εφέ, σημειώνουν πως «εδώ, στην Ελλάδα, ενισχύεται η υπερηφάνεια μας».
Στη Θεσσαλονίκη, για τη φετινή παρέλαση ήρθαν συνολικά 12 άτομα από την Παγκύπρια Οργάνωση Αποκατάστασης Παθόντων και Αναπήρων Πολέμου, που αριθμεί συνολικά 750 μέλη, εκ των οποίων τα 472 είναι από τον πόλεμο του 1974. «Ρίγη συγκίνησης από τη συμμετοχή της Παγκύπριας Οργάνωσης Αναπήρων Πολέμου στην παρέλαση 28ης Οκτωβρίου 2023, στη Θεσσαλονίκη. Υψηλός ο συμβολισμός της αποστολής του από την Προεδία της Κυπριακής Δημοκρατίας και το Υπουργείο Άμυνας, 50 χρόνια μετά την ηρωική αντίστασή τους στην τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974», αναφέρει σε ανάρτησή του στο Χ ο γενικός πρόξενος της Κυπριακής Δημοκρατίας στη Θεσσαλονίκη, Κωνσταντίνος Πολυκάρπου.
«Ήταν να έρθουν 15 άτομα στη Θεσσαλονίκη, αλλά τελευταία στιγμή είχαμε απώλειες. Χάσαμε (πέθαναν) τρεις», εξηγεί ο κ. Εφέ, ο οποίος περιγράφει με γλαφυρό τρόπο τη στιγμή που ήταν για πρώτη φορά σημαιοφόρος στην παρέλαση: «Νόμιζα ότι δεν είχε άσφαλτο κάτω από τα πόδια μου», λέει και θυμάται το χειροκρότημα του κόσμου και τον ενθουσιασμό, που κάθε φορά είναι κάτι μοναδικό, όπως λέει. «Την ώρα που περνάμε εμείς σείεται η γη», αναφέρει χαρακτηριστικά και το πρόσωπό του μεμιάς λάμπει.
Όπως λάμπει κι όταν μιλά για το μέρος που μένει και τους ανθρώπους του. «Ο Γιώργος μένει στην πόλη, εγώ μένω στην κοινότητα, στο Γέρι. Πάω στο καφενείο να παίξω το τάβλι μου, να μιλήσω με τους ανθρώπους… Στο Γέρι, όλοι ξέρουν ότι σήμερα είμαι εδώ», αφηγείται με υπερηφάνεια -την ίδια που νιώθει, όταν μαζί με άλλους δύο ανάπηρους πολέμου συμμετέχουν στην παρέλαση για την 25η Μαρτίου, στην κοινότητά τους.
«Καθημερινά μηρυκάζουμε ό,τι ζήσαμε. Είναι ένα μαρτύριο»
Όσα έζησαν ο Γιώργος Γρουτίδης, ο Παναγιώτης Εφέ και όλοι όσοι πολέμησαν το 1974 κάθε άλλο παρά μακρινή ανάμνηση αποτελούν κι ας έχει περάσει μισός αιώνας πια αφού φέτος συμπληρώθηκαν 50 χρόνια από την τουρκική εισβολή. Δεν είναι μόνο τα σημάδια που άφησε πάνω στο σώμα και την ψυχή τους ο πόλεμος, αλλά και η ίδια η καθημερινότητα που έρχεται να τους υπενθυμίζει, σχεδόν βασανιστικά, όσα βίωσαν.
«Είναι η πρώτη φορά που ερχόμαστε μετά την πανδημία (η πρώτη ήταν επί υπουργίας Π. Καμμένου, όπως λένε). Για εμάς είναι κάτι πολύ μεγάλο, διότι η προσφορά μας αρχικά -όχι τώρα- δεν εκτιμάτο τόσο. Μην ξεχνάμε ότι είναι ένας αγώνας που χάσαμε -ναι μεν προδομένοι, αλλά εντός εισαγωγικών είναι “ ήττα”. Και ίσως δεν θέλουν πολύ να το συζητούν. Εσύ όμως που το ζεις -διότι δεν είναι παρελθόν, είναι καθημερινό- δεν μπορείς να ησυχάσεις. Πέραν της ψυχολογίας, βρίσκουμε αγνοούμενους στρατιώτες μας, κάνουμε κηδείες… όλα αυτά φρεσκάρουν καθημερινώς τη μνήμη μας, μηρυκάζουμε συνεχώς ό,τι ζήσαμε κι αυτό -ειλικρινά σας μιλώ- είναι μαρτύριο», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Γρουτίδης.
«Είχα πολλούς στρατιώτες υπό την ευθύνη μου. Εκεί που γίνονταν οι μάχες δεν χωρούσε να περάσει αυτοκίνητο ανάμεσα μας», εξιστορεί και θυμάται σαν σήμερα τη 13η Αυγούστου, παραμονή της δεύτερης φάσης. «Έφεραν 50-60 άρματα σε απόσταση 50-70 μέτρων από κοντά μας και τα εβούιζαν ως τις τρεις το πρωί για να φύγουμε. Σίγουρα δεν εφύγαμε, κρατήσαμε…», λέει για τα γεγονότα που έζησε μαχόμενος στη συνοικία Ομορφίτα της Λευκωσίας. «Δέχτηκε πολύ βάρος η περιοχή από τους Τούρκους… Είμαστε περήφανοι για ό,τι κάναμε για την πατρίδα μας», προσθέτει με έμφαση.
«Κι ένα κοκαλάκι να βρουν, εγώ θα πάω στη μάνα του να πω: τον βρήκαμε…»
Το βλέμμα του σκοτεινιάζει, όταν ανασύρει από το χρονοντούλαπο της μνήμης την πρώτη φορά που τραυματίστηκε, στον πνεύμονα -η δεύτερη ήταν στο χέρι- και νοσηλεύτηκε πλάι πλάι με τον Κρητικό στρατιώτη της ΕΛΔΥΚ, Εμμανουήλ Γραμματικάκη.
«Στην πρώτη εισβολή, που τραυματίστηκα στον πνεύμονα, χειρουργήθηκα σε ιδιωτική κλινική και στο ίδιο δωμάτιο μαζί μου ήταν ένα παιδί της ΕΛΔΥΚ, που ήρθε το βράδυ πριν την εισβολή. Γραμματικάκης Εμμανουήλ… Στον διάδρομο (της κλινικής) ήρθαν κάποια παιδιά της ΕΛΔΥΚ -ο ένας είχε χιαστί πολλές τρύπες… Κι ήθελε ο γιατρός κρεβάτια. Είχε μέσα στην κλινική παρείσακτους και δεν έφευγαν. Είπα στον Μανώλη, τον Γραμματικάκη: “ θα φύγω, εδώ κοντά είναι το σπίτι της αδελφής μου, θα πάω να ξαπλώσω εκεί και θα έρχομαι να με βλέπει ο γιατρός”. Φύγαμε μαζί και δώσαμε τα κρεβάτια μας. Το ’85 έπιασα δουλειά στην ΚΕΟ -είναι μεγάλη οινοβιομηχανία της Κύπρου- ως διευθυντής marketing Λευκωσίας. Του Αγίου Γεωργίου ήμουν καλεσμένος στην ΕΛΔΥΚ. Στάθηκα μπροστά στη στήλη με τους αγνοούμενους και είδα το όνομά του. Έμεινα ξερός…», αφηγείται στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Γρουτίδης, ο οποίος δεν γνώριζε τότε πως η ιστορία έμελλε να έχει και συνέχεια.
«Μετά» συνεχίζει, «βρέθηκα σε ένα τραπέζι που έκανε ο πρόεδρος Παπαδόπουλος με τους επισκέπτες από την Ελλάδα, που έρχονται για τα μνημόσυνα κ.λπ. Καθόταν ένα παιδί δίπλα μου, από την Κρήτη και πιάσαμε κουβέντα. Όταν του είπα πού ήμουν, μου λέει: “ μπας κι είσαι αυτός που ήταν με τον Γραμματικάκη; Του είπα, “ ναι”… Μου λέει: “ ξέρεις ποιος είμαι εγώ; Εκείνος με τις εφτά σφαίρες που τού έδωσες το κρεβάτι”. Και μετά λέει: “ έχεις μία υποχρέωση. Οι γονείς του Γραμματικάκη ήρθαν εφτά φορές στην Κύπρο να σε βρουν και δεν σε βρήκαν. Έχεις υποχρέωση να πας στην Κρήτη, να μιλήσεις με όποιον είναι στη ζωή”. Επικοινώνησα… ο πατέρας του έφυγε από τη ζωή. Μου είπε ο ανιψιός του: “ αν θα έρθεις να φέρεις και κανένα νέο καλό”. Πέντε άτομα στο πολυβολείο, οι τέσσερις αναγνωρίστηκαν, αλλά από εκείνον δεν βρήκαν τίποτα. Είναι 2-3 χρόνια που περιμένω, ίσως γίνει ταυτοποίηση για να πάω στην οικογένεια… Το έχω βάρος. Ένα κοκαλάκι να βρουν, εγώ θα πάω στη μάνα του για να πω “ τον βρήκαμε”».
Ηθική αναγνώριση όσο είναι εν ζωή όσοι πολέμησαν
Στη συζήτηση, οι δύο συνομιλητές μας φέρνουν συχνά στο προσκήνιο τη διάσταση της ηθικής αναγνώρισης της προσφοράς όχι μόνο των Κύπριων πολεμιστών αλλά και όσων πολέμησαν πλάι τους από την ΕΛΔΥΚ. «Αυτό που θέλουμε είναι ηθική αναγνώριση και για εμάς και για τους Ελλαδίτες της ΕΛΔΥΚ. Η αναγνώριση της προσφοράς. Η εκτίμηση της Πολιτείας. Εμείς τιμήσαμε τον όρκο μας. Τιμήσαμε την πατρίδα και τη σημαία μας», λέει ο Παναγιώτης Εφέ, που τα τραύματα που φέρει σε όλο του το σώμα του είναι από χειροβομβίδα. «Δεν μπορούσαν οι Τούρκοι να με ξετρυπώσουν. Με ξετρύπωσαν με χειροβομβίδα. Τα τραύματα που έχω είναι διασκορπισμένα», επισημαίνει.
«Δεν μπορεί κανείς να το καταλάβει αυτό που ζήσαμε», συμπληρώνει ο Γιώργος Γρουτίδης. «Ήσουν μόλις 18 με 20 χρονών. Χάνεις τα όνειρά σου, χάνεις ό,τι σχέδια είχες, Καταδικάζεσαι να υπηρετείς το εφικτό. Όποιο και αν είναι… », τονίζει.
Μαζί και οι δύο εξηγούν πως η αναγνώριση αυτή θα πρέπει να έρχεται όσο ακόμα όσοι πολέμησαν είναι στη ζωή. «Τώρα που ζει κάποιος να έρθει η αναγνώριση, όχι μετά θάνατον […] Ηθική ανταμοιβή -δεν μιλώ για λεφτά. Αυτό ζητούμε. Φεύγουμε σιγά σιγά, ένας ένας από τη ζωή. Ένα μετάλλιο ανδρείας και για Ελλαδίτες και για Κύπριους», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Εφέ.
«Ξέρεις τι είναι τραυματίας από βόμβα ναπάλμ;», ρωτά και αφηγείται την ιστορία κάποιου που χτυπήθηκε από βόμβα ναπάλμ και γυρίζοντας ύστερα από 17 εγχειρίσεις σπίτι του δεν τον αναγνώρισε ούτε η σύζυγός του… «Πού είναι το μετάλλιο αυτού του ανθρώπου;», αναρωτιέται.
Θυμάται, με πολύ σεβασμό, τον Ροδίτη λοχαγό του, στον οποίο αξίζει, όπως λέει, επίσης τιμή. «Εμείς εδώ στην παρέλαση δείχνουμε ότι στην Κύπρο υπήρχαν οι άνθρωποι που ήταν στην πρώτη γραμμή κι έδωσαν ψυχή. Ο λοχαγός μου ήταν Ελλαδίτης, από τη Ρόδο, ο Χαρίλαος Κασιδάκης. Πολέμαγε δίπλα μας {…] Πριν από τρία χρόνια είχα επιθυμία να τον δω. Ήταν σκοτεινά. Αυτός ήταν πάνω στη βεράντα. Του φωνάζω: κύριε λοχαγέ, λοχαγέ μου! Μου λέει; “ τι κάνεις εσύ μπαγάσα εδώ;”. Του λέω: “ με κατάλαβες ποιος είμαι;”. Μου λέει: “ σε ξεχνάω;”», εξιστορεί και μιλά με λόγια αγάπης για τον «τρομερό αυτό πολεμιστή».
Τόσο ο πρόεδρος όσο και ο αντιπρόεδρος της Παγκύπριας Οργάνωσης Αποκατάστασης Παθόντων και Αναπήρων Πολέμου είναι υπερήφανοι για όσα πρόσφεραν στον αγώνα. «Είμαστε περήφανοι για την προσφορά μας, για τη στάση μας», λέει ο κ. Γρουτίδης και ο κ. Εφέ αποκαλύπτει την ευχή που δίνει στους εγγονούς του, όταν έρθει η ώρα να παρουσιαστούν για να υπηρετήσουν στον στρατό. «Η πρώτη ευχή μου είναι: να είστε περήφανοι όπως ο παππούς σας. Ξέρουν την ιστορία του παππού τους και νιώθουν περήφανοι. Ο άλλος που ήταν στον πόλεμο και έφυγε ή δεν πήγε, τι θα πει του εγγονιού του;», ρωτά χωρίς ωστόσο να περιμένει κάποια απάντηση.
«Εγώ», συμπληρώνει ο κ. Γρουτίδης, «αυτό που λέει ο Παναγιώτης το έζησα σε όλο το μεγαλείο του, στα σχολεία, όπου δίδαξα. Κάθε χρόνο ψηφιζόμουν ο καλύτερος καθηγητής. Έδωσα πολλή αγάπη και πήρα. Αλλά γι’ αυτή μου την ιδιότητα έβγαλαν την αγάπη από μέσα τους τα παιδιά. Όταν έφυγα για λόγους υγείας (σ.σ. στα 54 του χρόνια), με κάλεσαν να με τιμήσουν. Είπαν ότι ο καθηγητής που θα τιμήσουμε τώρα δεν έχει ανθυποψηφίους. Και είναι ο άνθρωπος που μας έμαθε να αγαπούμε και να αγαπιόμαστε. Τρεις ημέρες έκλαιγα…».
Το βλέμμα του, που συχνά την ώρα της κουβέντας χανόταν στον χώρο καθώς έφερνε στο νου του τις δύσκολες στιγμές στο πεδίο της μάχης, αλλά και όλα όσα ακολούθησαν με το βαρύ φορτίο που είχαν όλα αυτά τα χρόνια στην υγεία του, έλαμψε προς στιγμήν, καθώς μιλούσε για τους μαθητές του. Αίφνης, ένα χαμόγελο σχηματίστηκε στα χείλη του όταν άρχισε να αφηγείται την …ποδοσφαιρική διάσταση που πήρε η βράβευσή του. «Όπως Ολυμπιακός και Παναθηναϊκός, ΠΑΟΚ και Άρης, έτσι κι εμείς είμαστε ΑΠΟΕΛ και Ομόνοια. Εγώ ήμουν με το ΑΠΟΕΛ, κάποιοι μαθητές ήταν με την Ομόνοια. Στα πηγαδάκια, στα διαλείμματα, πείραζε ο ένας τον άλλον. Εκείνο το βράδυ (της βράβευσης) μαζεύτηκαν οι μαθητές μέσα στο αμφιθέατρο -όλων των ομάδων. Και τραγουδούσαν τα οπαδικά συνθήματα του ΑΠΟΕΛ για μένα. Και είχε και Ομονοιάτες μέσα, στ’ ορκίζομαι», λέει με έκδηλη χαρά.
Μια χαρά όμοια -μαζί και υπερηφάνεια- όπως αυτή που ένιωσαν και τα 12 μέλη της Οργάνωσης που παρέλασαν χθες στη Θεσσαλονίκη.
Σ. Παπαδοπούλου
