Την επαύριο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, μια επιδημία γρίπης σάρωσε την ρημαγμένη από τον πόλεμο Ευρώπη σκοτώνοντας 50 τουλάχιστον εκατομμύρια ανθρώπους. Τί παρακαταθήκες άφησε και τί θα μπορούσε να μας διδάξει σήμερα;
100 χρόνια πριν, ένας κόσμος που μόλις συνερχόταν από τον πρώτο πόλεμο που έλαβε διαστάσεις παγκοσμιοποίησης και σκότωσε 20 εκτατομμύρια ανθρώπους, χτυπήθηκε από μια συμφορά ακόμα πιο θανάσιμη: μια έξαρση γρίπης.
Η πανδημία που έγινε γνωστή ως ισπανική γρίπη, πιστεύεται σήμερα πως ξεκίνησε από τις ανθυγιεινές συνθήκες των βρώμικων και πακτωμένων στρατοπέδων εκπαίδευσης του Δυτικού Μετώπου. Οι μολυσματικές συνθήκες που επικρατούσαν εκεί αλλά και στα βρώμικα χαρακώματα του μετώπου, βοήθησαν τον ιό να επωαστεί και να μεταδοθεί. Ο πόλεμος τελείωσε το 1918 και οι στρατιώτες γύρισαν σπίτια τους φέρνοντας όμως μαζί τους τον σπόρο της επιδημίας που μεταδόθηκε στους οικείους τους εκτινάσσοντας τον αριθμό θανάτων στα ύψη. 50 εκατομμύρια πιστεύεται πως πέθαναν, με τον ακριβή αριθμό να παραμένει άγνωστος και μπορεί να φτάνει ακόμα και στα 100 εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως.
Έκτοτε, ο κόσμος έχει υποφέρει πολλές επιδημίες και αρκετές πανδημίες, μεταξύ τους τρεις πανδημίες γρίπης, αλλά ο αριθμός των θυμάτων δεν έφτασε τα επίπεδα της “Ισπανικής Ινφλουέντζας” ούτε κατά διάνοια.
ΠΟΥ-κοροναϊός: Η απειλή μιας πανδημίας είναι πολύ πραγματική
Σήμερα, καθώς ο κόσμος αντιδρά με φόβο και δέος στα πρωτοσέλιδα μιας πολύ λιγότερο ραγδαίας και σίγουρα λιγότερο θανατηφόρου Covid-19 απόρροια του κορωναϊού, θα επιχειρήσουμε μια μικρή αναδρομή στην πρώτη αυτή πανδημία για να δούμε αν μπορούμε να εξάγουμε κάποια χρήσιμα συμπεράσπατα για την τωρινή κατάσταση.
Αυτό που σκοτώνει είναι η πνευμονία
Ένα κοινό σημείο που μοιράζονται οι δύο πανδημίες είναι η πνευμονία ως αιτία θανάτου μεγάλου μέρους των ασθενών που καταβάλλονται αφού το ανοσοποιητικό τους σύστημα έχει προσβληθεί. Ωστόσο, οι ομοιότητες σταματούν εδώ. Το επίπεδο θνητότητας του Covid-19 είναι απίστευτα χαμηλότερο σε σχέση με την ισπανική γρίπη για λόγους που θα αναλύσουμε στη συνέχεια. Τα άτομα με πιο ευάλωτο ανοσοποιητικό είναι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία ασθενείς, άτομα που ήδη έχουν επιβεβαρυμένη υγεία και είναι πιο δεκτικοί σε μολύνσεις που προκαλούν πνευμονία, λόγος που μεταξύ τους παρατηρείται το συντριπτικό ποσοστό θυμάτων του ιού.
Λίγες περιοχές έμειναν απρόσβλητες
Χαρακτηριστικό της πανδημίας είναι πως εξαπλώνεται παντού, όχι τοπικά όπως μια επιδημία, αλλά σε όλον τον κόσμο. Στον Μεγάλο Πόλεμο η χρήση πολλών στρατιωτών από τις αφρικανικές και ασιατικές αποικίες ταξίδεψε σύντομα τους φορείς σε όλον τον κόσμο.
Ωστόσο, το γεγονός πως οι εναέριες μεταφορές ήταν ακόμα σε νηπιακό στάδιο, έκανε τη διάδοση της γρίπης πιο αργή, στηριζόμενη σε μετακινήσεις με ατμοκίνητα πλοία και τον σιδηρόδρομο. Πολλά μέρη του κόσμου βίωσαν την ασθένεια μήνες ή και χρόνια μετά μένοντας απομονωμένα και μακρυά από τις άμεσες επιπτώσεις της.
Κάποια άλλα μέρη, εφάρμοσαν μέτρα για τον περιορισμό της επέκτασης της αρρώστιας, μέτρα που εφαρμόζονται ακόμα, 100 χρόνια μετά και είναι η βάση των μέτρων περιορισμού της. Στην Αλάσκα, μια κοινότητα στο Bristol Bay έλαβε εξαρχής σκληρά μέτρα κατορθώνοντας να παραμείνει αλώβητη. Έκλεισε αμέσως όλα τα σχολεία, απαγόρευσε τις δημόσιες συγκεντρώσεις και απέκλεισε την πρόσβαση ξένων από τον κεντρικό δρόμο. Κατά μία έννοια είναι μια πρωτόγονη εφαρμογή των ταξιδιωτικών περιορισμών που εφαρμόζουμε και σήμερα, στην κινεζική επαρχία Χουμπέι και στη Βόρειο Ιταλία, για να αναχαιτίσουμε τη διάδοση του κορωναϊού.
Διαφορτικοί ιοί στοχεύουν διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες
Οι γιατροί είχαν χαρακτηρίσει την ισπανική γρίπη “το μεγαλύτερο ιατρικό ολοκαύτωμα του καιρού” τους. Το τραγικό της κατάστασης δεν ήταν μόνο ο αιφνίδιος τρόπος που χτυπούσε το ανθρώπινο σύστημα αλλά και το ότι έπληττε νέους και μικρά παιδιά. Συνήθως, ο νέος οργανισμός έχει μεγαλύτερες αντιστάσεις και σφρίγος για να αντισταθεί στη γρίπη αλλά στην περίπτωσή της, το ανοσοποιητικό σύστημα αιφνιδιάστηκε και ωθείτο να αντιδράσει ραγδαία πυροδοτώντας κάτι που ονομάζεται “καταιγίδα κυτοκινών” πλημμυρίζοντας τους πνεύμονες με υγρό που ήταν εξαιρετικά θετικό περιβάλλον για την καλλιέργεια δευτερευουσών μολύνσεων. Κατά εκπληκτικό τρόπο, οι μεγαλύτερης ηλικίας άνθρωποι έδειξαν μεγαλύτερη αντοχή στον ιό, πιθανώς επειδή ο οργανισμός τους περιείχε αντισώματα από το πέρασμα μιας παρόμοιας πανδημίας το 1830.
Αντιθέτως, στην περίπτωση του κορωναϊού οι ηλικιωμένοι και άτομα με προϋπάρχουσες ασθένειες θεωρούνται τμήμα πληθυσμού υψηλού κινδύνου. Παρά το γεγονός του σχετικά μικρού ποσοστού θανάτων, οι άνω των 80 ετών αποτελούν τα κατεξοχήν θύματα του ιού.
Η καλύτερη άμυνα είναι η ατομική και δημόσια υγιεινή
Η ισπανική γρίπη χτύπησε έναν κόσμο που μόλις ανελάμβανε από έναν παγκόσμιο πόλεμο, με πολλούς ανθρώπους να έχουν μετακινηθεί για πρώτη φορά μακρυά από το οικείο περιβάλλον τους, σημαντικές ποσότητες υλικών να έχουν δεσμευτεί για πολεμικούς σκοπούς και το σύστημα δημόσιας υγείας να βρίσκεται στην αρχική του μορφή σε πολλές χώρες. Η φτώχεια μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού και η απουσία ενός συστήματος κοινωνικής μέριμνας έκανε την πρόσβαση σε έναν γιατρό ή νοσοκομείο αποκλειστικό προνόμοιο της μέσης και ανώτερης τάξης. Δεν ήταν λοιπόν παράλογο πως η γρίπη έπληξε κατά κύριο λόγο τους φτωχούς, τους υποσιτισμένους και αυτούς που κατοικούσαν σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, τις πιο βρώμικες και χωρίς πρόσβαση σε καθαρό νερό.
Όταν η γρίπη αντιμετωπίστηκε, οι παραπάνω ελλείψεις έγιναν βασικό αίτημα των κοινωνιών για την αποφυγή νέας πανδημίας. Οι πόλεις επανασχεδιάστηκαν, με δρόμους και κτίρια με τρεχούμενο νερό και ασφαλείς αποχετεύσεις, το δημόσιο σύστημα υγείας αναδιοργανώθηκε και έγιναν εργώδεις προσπάθειες να έχουν σε αυτό πρόσβαση όσο γίνεται περισσότεροι, καθώς επιστήμονες και κυβερνήσεις κατάλαβαν πως οι πανδημίες εξαπλώνονται ταχύτερα και ευρύτερα από ότι στο παρελθόν.
Η περίθαλψη των ανθρώπων ατομικά δεν ήταν δυνατόν να γίνει όταν τα κρούσματα ήταν τόσα πολλά. Η αντιμετώπιση πανδημιών σε αστικές περιοχές απαιτούσε από τις κυβερνήσεις να κινητοποιήσουν υλικά και προσωπικό σε κλίμακα ανάλογη ενός πολέμου, εντοπίζοντας και απομονώνοντας όσους παρουσίαζαν σημεία της ασθένειας, διακρίνοντας μεταξύ των εκείνων που εμφάνιζαν πιο ήπια συμπτώματα και των πιο βαρέων περιστατικών και περιορίζοντας τις μετακινήσεις ώστε η ασθένεια να μην βρίσκει ξενιστές.
Τα μέτρα που βλέπουμε σήμερα να εφαρμόζονται για τον περιορισμό της πανδημίας του κορωναϊού είναι η μεγαλύτερη παρακαταθήκη της Ισπανικής Γρίπης.
Πηγή: BBC- Stephen Dowling
