του δημοσιογράφου Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου
Οι πλημμύρες της Βαλένθια κυριάρχησαν στη διεθνή επικαιρότητα πριν από μερικές μέρες. Τα πολύ χειρότερα που συμβαίνουν στις χώρες του Νότου, το Πακιστάν που πλημμυρίζει ολόκληρο ή την Ινδία όπου ένας Θεός μόνο ξέρει πόσοι πεθαίνουν από την υπερβολική ζέστη, δεν απασχολούν καν τα μεγάλα παγκόσμια, αλλά «δυτικοκεντρικά» ΜΜΕ.
Οι εντυπώσεις βέβαια είναι εφήμερες και, όσο δυνατές κι αν είναι, δεν μπορούν να μεταβάλλουν την πολιτική, αν δεν υπάρξει ισχυρή και διαρκής κοινωνική και πολιτική πίεση διεθνώς, σε όλες τις χώρες και ιδίως τις πιο ισχυρές, για να παρθούν επιτέλους μέτρα που να σταματήσουν άμεσα μια κλιματική αλλαγή που απειλεί άμεσα τις συνθήκες ζωής σε πολλές περιοχές του πλανήτη, και μεσοπρόθεσμα τον πολιτισμό, αν όχι την ίδια την ύπαρξη της ανθρωπότητας.
Ιδίως μετά την έκρηξη των πολέμων στην Ουκρανία και στην Παλαιστίνη, που και οι ίδιοι άλλωστε έχουν προκαλέσει πολύ μεγάλη έκκληση αερίων θερμοκηπίου -υπεύθυνα για την κλιματική αλλαγή- και άλλες σοβαρές επιβαρύνσεις για το περιβάλλον, όπως και η μετάβαση από το ρωσικό, δι’ αγωγών μεταφερόμενο, φυσικό αέριο στο αμερικανικό LNG, το πολιτικό ενδιαφέρον των κυβερνήσεων και των ΜΜΕ για το κλίμα έπεσε κατακόρυφα. Τα κονδύλια για την «πράσινη μετάβαση» μετακυλίονται τώρα όλο και πιο συχνά σε πρωτοφανείς πολεμικές δαπάνες, ενώ ο Νότος, η μεγάλη πλειοψηφία της ανθρωπότητας έχει αφεθεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα μόνος του, παρόλο που είναι κυρίως ο Βορράς που το προκάλεσε, η θερμοκρασία του πλανήτη ανεβαίνει συνέχεια, το ίδιο και η κατανάλωση των ορυκτών καυσίμων που προκαλούν την υπερθέρμανση της Γης.
Μόνο αν οι «εντυπώσεις» που προκαλούν οι εκάστοτε καταστροφές που προκαλεί -αν και ακόμα σε αρχικά στάδια- η κλιματική αλλαγή δημιουργήσουν ισχυρή και παγκόσμια κοινωνική πίεση και πολιτική βούληση, θα οδηγήσουν σε αγώνα για την αποτροπή της κλιματικής αλλαγής. Γιατί προς το παρόν ακούμε από τη μια κυρίως λόγια για την ανάγκη να σταματήσουμε την κλιματική αλλαγή, από την άλλη συστηματική προσπάθεια να τορπιλισθούν τέτοια μέτρα από όσους πλήττονται από την λήψη τους.
Αν κρίνει κανείς από το τι συμβαίνει στην ετήσια σύνοδο για το κλίμα του ΟΗΕ στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν, περισσότερος αγώνας γίνεται μάλλον για την επιτάχυνση, παρά για την επιβράδυνση και τη διακοπή της μεταβολής του κλίματος. Οι συναντήσεις έχουν γίνει σε μεγάλο βαθμό μια διεθνής «φιέστα», όπου χιλιάδες αντιπρόσωποι συγκεντρώνονται για πενιχρά αποτελέσματα, ισχυριζόμενοι ότι κάνουν κάτι ενώ δεν κάνουν τίποτα. Παρατώντας το έτοιμο κείμενο της ομιλίας του, σε μια έκρηξη “ειλικρίνειας”, ο πρωθυπουργός της Αλβανίας ‘Εντι Ράμα περιέγραψε ως εξής την ατμόσφαιρα στη διάσκεψη: «Οι άνθρωποι τρώνε, πίνουν, συναντώνται και φωτογραφίζονται μαζί … Η ζωή στο μεταξύ συνεχίζεται με τις παλιές συνήθειες και οι ομιλίες μας, γεμάτες με καλά λόγια για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής δεν αλλάζουν τίποτα… Τι σημαίνει για το μέλλον τού κόσμου αν οι μεγαλύτεροι ρυπαντές συνεχίζουν τα ίδια; Τι στο καλό κάνουμε σε αυτή τη συνάντηση αν δεν υπάρχει στον ορίζοντα κοινή πολιτική βούληση για να φύγουμε από τα λόγια και να ενωθούμε για δράση με νόημα;».
Είχε προηγηθεί μια ακόμα δραματική έκκληση του γενικού γραμματέα του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών, του Αντόνιο Γκουτιέρες, που υπενθύμισε στην εναρκτήρια ομιλία του την αύξηση των αερίων θερμοκηπίου που παράγονται από την καύση ορυκτών καυσίμων από την προηγούμενη, προ έτους τελευταία συνάντηση για το κλίμα του ΟΗΕ.
Όπως αποκάλυψε μια συμμαχία οικολογικών οργανώσεων, η Kick Big Polluters Out, στη διάσκεψη του Μπακού διαπιστεύτηκαν περισσότεροι από 1.770 λομπίστες των εταιρειών ορυκτών καυσίμων. Ψάχνοντας λεπτομερώς τους καταλόγους των αντιπροσωπειών, οι οικολόγοι ανακάλυψαν ότι μεταξύ των διπλωματών, των επιστημόνων και των αντιπροσώπων αυτόχθονων λαών ή μικρών νησιωτικών κρατών που απειλούνται κυριολεκτικά με εξαφάνιση, «χώθηκαν» εκατοντάδες υπάλληλοι ή υπεργολάβοι της ExxonMobil, της Shell, της Chevron, της BP και άλλων γιγάντων των ορυκτών καυσίμων, ζωτικό συμφέρον των οποίων είναι ασφαλώς να μην μειωθεί η χρήση τους. Όπως εξηγεί η Gaïa Febvre, του γαλλικού Δικτύου Κλιματικής Δράσης (Réseau Action Climat, RAC), η επιδίωξή τους είναι απλή: «Να συνεχιστεί η καθυστέρηση των διεθνών διαπραγματεύσεων για τη διακοπή της κλιματικής αλλαγής. Και έχουν ασφαλώς σοβαρό λόγο να το θέλουν, με δεδομένο ότι το οικονομικό τους μοντέλο είναι σε άμεση σύγκρουση με τις επιδιώξεις της συμφωνίας του Παρισιού» (που υπεγράφη το 2015 και θέτει ως επιδίωξη να μην αυξηθεί η θερμοκρασία πάνω από 1,5 ή το πολύ 2 βαθμούς Κελσίου, εν σχέσει με την προβιομηχανική εποχή). Οι μεγάλες εταιρείες ορυκτών καυσίμων χρηματοδοτούν με εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια ετησίως τους αρνητές της κλιματικής αλλαγής, αλλά και αναπτύσσουν περίτεχνες επικοινωνιακές- πολιτικές στρατηγικές για να καθυστερήσουν τη λήψη μέτρων για τη μείωση της χρήσης υδρογονανθράκων, συχνά εμπνεόμενες από τις προηγηθείσες καμπάνιες των καπνοβιομηχανιών (βλ. ενδεικτικά https://www.theguardian.com/us-news/2024/may/01/big-oil-danger-disinformation-fossil-fuels, https://en.wikipedia.org/wiki/ExxonMobil_climate_change_denial, https://www.climaterealityproject.org/blog/climate-denial-machine-how-fossil-fuel-industry-blocks-climate-action).
Τους ξεπέρασε άλλωστε όλους ο ίδιος ο Πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν, ο Ιλχάμ Αλίεφ, που χαρακτήρισε στην εναρκτήρια ομιλία του τους υδρογονάνθρακες, ούτε λίγο, ούτε πολύ, ως «δώρο του Θεού»! «Κατακτητής» του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ο κ. Αλίεφ ανέπτυξε εξάλλου ήδη από τον περασμένο Απρίλιο, σε μια προπαρασκευαστική τής συνάντησης κορυφής σύσκεψη, τα σχέδιά του επέκτασης της παραγωγής φυσικού αερίου για το μέλλον. Το Αζερμπαϊτζάν επιδιώκει να εκμεταλλευθεί τη σύγκρουση στην Ουκρανία και τις δυτικές κυρώσεις για να υποκαταστήσει το ρωσικό αέριο.
Η κατάσταση αυτή ώθησε 22 κορυφαίους ειδικούς να απευθύνουν στις 15 Νοεμβρίου μια επιστολή στον ΟΗΕ ζητώντας την επείγουσα μεταρρύθμιση του θεσμού των ετήσιων διασκέψεων για το κλίμα (COP), ώστε να γίνουν περισσότερο αποτελεσματικές, περιλαμβάνοντας ακόμα και τον αποκλεισμό των κρατών που δεν παίρνουν μέτρα για τον περιορισμό των εκπομπών. Την επιστολή υπογράφουν, μεταξύ άλλων, ο πρώην γγ του ΟΗΕ Μπαν Κι Μουν, η Christiana Figueres, μια από τους αρχιτέκτονες της συμφωνίας των Παρισίων, η πρώην Πρόεδρος της Ιρλανδίας Mary Robinson και άλλοι.
ΦΩΤΟ ΑΡΧΕΙΟΥ (EPA/VILLAR LOPEZ)
