Σε μια σημαντική εξέλιξη για την ευρωπαϊκή αμυντική πολιτική, η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε να αποκλείσει τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Τουρκία από το ταμείο επανεξοπλισμού ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ, σύμφωνα με δημοσίευμα των Financial Times. Αυτή η απόφαση σηματοδοτεί μια σαφή στροφή προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της ευρωπαϊκής αμυντικής αυτονομίας και αποτελεί μια νίκη για την προσέγγιση «Αγόρασε Ευρωπαϊκά», την οποία υποστηρίζει σθεναρά η Γαλλία.
Η πρωτοβουλία αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο της ευρύτερης προσπάθειας της ΕΕ να ενισχύσει τις αμυντικές της δυνατότητες, ιδιαίτερα μετά την αυξανόμενη αβεβαιότητα σχετικά με τη δέσμευση των ΗΠΑ στην ευρωπαϊκή ασφάλεια και τις γεωπολιτικές εντάσεις που προκαλεί η Ρωσία. Το ταμείο των 150 δισεκατομμυρίων ευρώ προορίζεται να χρηματοδοτήσει την αγορά όπλων και στρατιωτικού εξοπλισμού, με στόχο την ενίσχυση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας άμυνας και τη μείωση της εξάρτησης από τρίτες χώρες.
Ωστόσο, η απόφαση να αποκλειστούν οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Τουρκία από τη διαδικασία θα προκαλέσει έντονες αντιδράσεις και αναδεικνύει τις διαφορές στις προτεραιότητες μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ και των παραδοσιακών τους συμμάχων. Πρέπει να σημειωθεί πως το Ισραήλ δεν αποκλείστηκε, συνεπώς ανοίγει κατά πάσα πιθανότητα ο δρόμος και για ισραηλινά όπλα μέσω του Ταμείου ReArm.
Σύμφωνα με τους όρους του ταμείου, τουλάχιστον το 65% της αξίας των όπλων θα πρέπει να είναι “εγχώριο” δηλαδή να παράγεται εντός ΕΕ, όπως και από τη Νορβηγία και την Ουκρανία, εξασφαλίζοντας ότι τα οφέλη θα παραμείνουν σε μεγάλο βαθμό εντός του ευρωπαϊκού οικοσυστήματος. Εναλλακτικά, οι συγκεκριμένες χώρες που αποκλείονται θα πρέπει να συνάψουν αμυντικές συμφωνίες με την Ε.Ε., ώστε να μπορούν να ενταχθούν σε χρηματοδότηση. Επίσης αποκλείονται συστήματα όπου τρίτη χώρα επιβάλλει “έλεγχο χρήσης και κατασκευής”.
Εδώ θα πρέπει να πούμε πως η ΙΑΙ, ο βασικός κατασκευαστής ισραηλινών οπλικών συστημάτων έχει επενδύσει σχεδόν 80 εκ. ευρώ στην ελληνική Intracom Defense.
Ο αποκλεισμός των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Τουρκίας δεν ήταν απρόσμενος, δεδομένων των πρόσφατων εντάσεων. Οι ΗΠΑ, αν και βασικός εταίρος των ευρωπαϊκών χωρών μέσω του ΝΑΤΟ, έχουν προκαλέσει ανησυχίες με την αμφιλεγόμενη στάση της κυβέρνησης Τραμπ απέναντι στη συμμαχία και την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Το Ηνωμένο Βασίλειο, μετά το Brexit, δεν αποτελεί πλέον μέρος της ΕΕ και έχει χάσει την απευθείας πρόσβαση σε τέτοιες πρωτοβουλίες, παρά τη στενή του συνεργασία με ευρωπαϊκές χώρες στον αμυντικό τομέα. Όσο για την Τουρκία, οι τεταμένες σχέσεις της με την ΕΕ, ιδιαίτερα σε ζητήματα όπως η Κύπρος, την θέτουν εκτός πλαισίου αυτής της χρηματοδότησης, ακόμη κι εάν υπογράψει ειδική συμφωνία άμυνας με την Ένωση.
Η απόφαση αυτή αναμένεται να περιπλέξει τις σχέσεις με τις αποκλειόμενες χώρες, ιδιαίτερα με το Ηνωμένο Βασίλειο και την Τουρκία, που διαθέτουν σημαντικές αμυντικές βιομηχανίες και είναι ενσωματωμένες στις ευρωπαϊκές αλυσίδες εφοδιασμού. Παράλληλα, ορισμένα κράτη-μέλη της ΕΕ, όπως η Γερμανία και η Σουηδία, εξέφρασαν επιφυλάξεις, υποστηρίζοντας ότι ο αποκλεισμός συμμάχων όπως οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να βλάψει τη συνολική αμυντική συνεργασία σε μια εποχή που η ταχύτητα στην ενίσχυση των δυνατοτήτων είναι κρίσιμη.
Το επόμενο διάστημα θα δείξει εάν αυτή η στρατηγική θα καταφέρει να ισορροπήσει ανάμεσα στην ανάγκη για ταχύτητα και την επιδίωξη της αυτοδυναμίας, σε έναν κόσμο που γίνεται όλο και πιο αβέβαιος.
