Γράφει ο Ηρακλής Μαρδύρης
Όπως γράψαμε και σε προηγούμενο άρθρο, οι χώρες που έλαβαν μέρος στην UNCLOS (Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας) προσπάθησαν να διατυπώσουν κάποια φόρμουλα για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών των παράκτιων κρατών. Δυστυχώς, δεν τα κατάφεραν και τα άρθρα της Σύμβασης απλώς απέφυγαν να λάβουν μια ξεκάθαρη θέση ανάμεσα στις δύο αντιμαχόμενες τάσεις, αυτής υπέρ της μέσης γραμμής, ή ίσης απόστασης (equidistance) και της άλλης υπέρ της ευθυδικίας/αναλογικότητας (equity). Έτσι, διαπιστώνουμε ότι πολλές διαφορές έχουν επιλυθεί με την αρχή της ίσης απόστασης, αλλά και άλλες με την αρχή της ευθυδικίας. Και οι δύο τρόποι είναι νόμιμοι με το διεθνές δίκαιο.
Ο χάρτης που έχει παρουσιάσει (ανεπίσημα) η Ελλάδα αποτυπώνοντας την AOZ της έχει φτιαχτεί με πλήρη επήρεια όλων των νησιών, ακόμα και της Στρογγύλης, εφαρμόζοντας τη μέθοδο της μέσης γραμμής. Χωρίς τη Στρογγύλη, ακόμα και με πλήρη επήρεια του Καστελλόριζου, η Ελληνική ΑΟΖ δεν εφάπτεται της Κυπριακής. Αυτή η απεικόνιση και ερμηνεία είναι η πιο συμφέρουσα για την Ελλάδα, και αντιστρόφως δεν είναι συμφέρουσα για τις άλλες δύο εμπλεκόμενες χώρες, την Τουρκία και την Αίγυπτο. Είναι προφανές ότι αν εφαρμοστεί η μέθοδος της ευθυδικίας, τότε ο χάρτης θα δείχνει αλλιώς, με μικρότερη Ελληνική ΑΟΖ, αλλά θα είναι εξ΄ ίσου σύννομος με το διεθνές δίκαιο. Συνεπώς, επειδή εμείς δεν είμαστε οι έξυπνοι και οι άλλοι βλάκες για να δεχτούν ότι υποστηρίζουμε, αλλά ούτε έχουμε τα άρματα μας έξω από το προεδρικό τους μέγαρο για να τους εξαναγκάσουμε, θα πρέπει να υπάρξει μια διαπραγμάτευση και μια συμφωνία για το ποια μεθοδολογία θα εφαρμοστεί και πως, μέσα στα πλαίσια φυσικά της UNCLOS. Και αυτό ακριβώς έγινε με τις συμφωνίες με την Ιταλία και την Αίγυπτο. Οι Ελληνικές αρχικές θέσεις ήταν μία μόνο ερμηνεία από πολλές εναλλακτικές που προσφέρει το διεθνές Δίκαιο οι οποίες θα ήταν και αυτές νόμιμες.
Σε περίπτωση που οι χώρες δεν είναι σε θέση να συμφωνήσουν, τότε υπάρχει η εναλλακτική του Διεθνούς Δικαστηρίου. Δυστυχώς για τις Ελληνικές θέσεις, φαίνεται ότι για τις οριοθετήσεις μεταξύ κρατών σε περιπτώσεις νησιών (όπως εμείς) επικρατεί η ευθυδικία (equity) που δεν μας συμφέρει. Συνεπώς αν πάμε σε διαιτησία, τότε οι πιθανότητες είναι εναντίων μας. Αυτό πρέπει να το καταλάβουμε. Ακόμα και έτσι οι πιθανότητες να πάμε σε διαιτησία με την Τουρκία είναι μικρή, γιατί στρατηγικός στόχος της Τουρκίας είναι μια συμφωνία εκτός του πλαισίου της UNCLOS, αλλά με μια ερμηνεία δικαίου α λα Τούρκα (και Κίνα). Σε πιθανότητα διαιτησίας με την Αίγυπτο όμως (για το υπόλοιπο), τότε υπάρχουν σοβαρές πιθανότητες η απόφαση να είναι κάποια άλλη από αυτή που περιμένει η κοινή γνώμη.
Συνεπώς το 55%-45% της συμφωνίας ανάμεσα στην Κρήτη και την Αίγυπτο (πέρα του ότι είναι καλύτερο από το 60%-40% που επιθυμούσαν οι Αιγύπτιοι), είναι μέσα στο πλαίσιο της UNCLOS, άρα σύννομο με το Διεθνές Δίκαιο. Αν η εκτίμηση της Ελληνικής πλευράς είναι πως ένα δικαστήριο δεν θα επιδίκαζε κάτι περισσότερο, τότε είναι μια διπλωματική επιτυχία, διαφορετικά θα έπρεπε να επιδιώξει διαιτησία. Το τι θα επιδίκαζε όμως το δικαστήριο δεν είναι δεδομένο, γιατί όπως γράψαμε παραπάνω, δεν υπάρχει κάποιος σταθερός αλγόριθμος που να υπολογίζει την επήρεια των νήσων (αν υπήρχε δεν θα χρειαζόταν και το δικαστήριο!), αλλά αποφασίζει κατά περίπτωση και μάλιστα όχι και ομόφωνα.
Με το δεδικασμένο της Μάλτας, που της επιδικάστηκε μειωμένη επήρεια σε σχέση με την Αφρικανική ακτή, υπάρχει περίπτωση ποτέ πρόεδρος της Αιγύπτου να δεχθεί πλήρη επήρεια σε Κρήτη, Καστελλόριζο και Στρογγύλη; Θα υπήρχε κάποιος από τους αναγνώστες που θα το έκανε αν ήταν στη θέση του προέδρου της Αιγύπτου;
Για τη διαφορά ανάμεσα στη Μάλτα και τη Λιβύη, η Μάλτα επιδίωκε μία ρύθμιση με βάση την ίση απόσταση ανάμεσα στις ακτές, και η Λιβύη με βάση την ευθυδικία/αναλογικότητα (equity). Το δικαστήριο αποφάσισε ότι η αρχή της μέσης γραμμής δεν είναι η μόνη μέθοδος, για αυτό όρισε έναν αριθμό από αρχές που βασίστηκαν στη μορφολογία των ακτών, το μήκος τους και την απόσταση μεταξύ τους και τελικά η απόφαση μετατόπισε την διαχωριστική γραμμή βορειότερα (ακριβώς όπως έγινε με το 55%-45% της συμφωνίας με την Αίγυπτο.
Το διεθνές δικαστήριο για την υπόθεση Μάλτας-Λιβύης (η απόφαση ΕΔΩ):
“Ιn support of its argument, Libya relied on the principle of natural prolongation and the concept of proportionality. Malta maintained that States’ rights over areas of continental shelf were now governed by the concept of distance from the coast, which was held to confer a primacy on the equidistance method of defining boundaries between areas of continental shelf, particularly when these appertained to States lying directly opposite each other, as in the case of Malta and Libya. The Court found that, in view of developments in the law relating to the rights of States over areas of continental shelf, there was no reason to assign a role to geographical or geophysical factors when the distance between the two States was less than 400 miles (as in the instant case). It also considered that the equidistance method did not have to be used and was not the only appropriate delimitation technique. The Court defined a number of equitable principles and applied them in its Judgment of 3 June 1985, in the light of the relevant circumstances. It took account of the main features of the coasts, the difference in their lengths and the distance between them. It took care to avoid any excessive disproportion between the continental shelf appertaining to a State and the length of its coastline, and adopted the solution of a median line transposed northwards over a certain distance. “
Συνεπώς, οποιαδήποτε οριοθέτηση ΑΟΖ με γειτονική μας χώρα, με ειρηνικά μέσα, θα έχει σαν αποτέλεσμα για την Ελλάδα μια ΑΟΖ μικρότερη από αυτή που δείχνουμε στους χάρτες μας. Πόσο μικρότερη, δεν μπορεί να προβλέψει κανείς (με ορθολογικά κριτήρια τουλάχιστον). Όποιος πολιτικός ισχυρίζεται το αντίθετο ή είναι ανίδεος (που θα πρέπει τουλάχιστον να βρει μερικούς να τον συμβουλεύουν) ή τσαρλατάνος που σκοπός του δεν είναι να μορφώσει και να ηγηθεί του λαού, αλλά να τον εξαγριώσει και να βγάλει στην επιφάνεια τα κατώτερα του ένστικτα. Μεταξύ της αγανάκτησης και της γνώσης, ο υπογράφων προτιμά τη γνώση, και ανάμεσα στους πολίτες και στον όχλο, προτιμά τους πολίτες. Έχοντας ξεκαθαρίσει ότι το 50/50 δεν είναι πρακτικά εφικτό, όποιος πολιτικός ισχυρίζεται ότι θα μπορούσε να κλείσει μια συμφωνία καλύτερη πχ 52/48 θα πρέπει να ρωτηθεί γιατί δεν το έκανε τόσα χρόνια… και αν δεν είχε την ευκαιρία, τότε να του προτείνουμε να συμμετάσχει στις επόμενες συνομιλίες, γιατί υπάρχουν ακόμα πολλές οριοθετήσεις να γίνουν.
Ήταν τελικά ωφέλιμη αυτή η συμφωνία; Είναι μέσα στο δίκαιο της UNCLOS. Αν εστιάσουμε στο 45/55, τότε εξαρτάται από το τι θα αποφάσιζε το δικαστήριο. Οι παλιές αποφάσεις του δικαστηρίου είναι διαθέσιμες στο κοινό και ο καθένας μπορεί να σχηματίσει την άποψη του. Οι δύο αντιπροσωπείες αποφάσισαν ότι το δικαστήριο δεν θα αποφάσιζε πολύ διαφορετικά. Αν εστιάσουμε στο Τουρκο-Λιβυκό σύμφωνο, τότε είναι ένα πολύ σημαντικό βήμα προς την ακύρωση του, και μήνυμα ότι οι Ελληνο-Αιγυπτιακές σχέσεις είναι σε καλό επίπεδο. Όμως το Τουρκο-Λιβυκό σύμφωνο είναι τόσο σαθρό που αυτή η συμφωνία ίσως είναι παραπάνω από ότι χρειάζεται. Αν εστιάσουμε σε αυτά που δεν συμφωνήθηκαν, τότε η εικόνα αρχίσει να έχει σκιές. Γιατί τμηματική οριοθέτηση; Αυτή είναι η σημαντική ερώτηση. Η μειωμένη επήρεια των νησιών ήταν αναμενόμενη και φυσιολογική εξέλιξη. Είναι μέσα στο πλαίσιο της UNCLOS η τμηματική οριοθέτηση; Φοβήθηκαν τις αντιδράσεις της Τουρκίας; μάλλον όχι. Προφανώς, και δυστυχώς, υπάρχουν αγεφύρωτες διαφορές στο σύμπλεγμα του Καστελλόριζου και η τμηματική οριοθέτηση θα κάνει τις επόμενες συνομιλίες δυσχερέστερες. Σε μία συνολική διαπραγμάτευση θα μπορούσε τουλάχιστον να υπάρξει μια συμφωνία για ανταλλαγή, λιγότερη επήρεια στην Κρήτη και μεγαλύτερη στο Καστελλόριζο, πλέον δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα. Από την άλλη, αυτή η συμφωνία έχει τη δυνατότητα να μεταθέσει τη ζώνη της κρίσης πιο μακρυά από τις Τουρκικές ακτές. Αν οι Τούρκοι εκδώσουν Navtex εκεί για να την αμφισβητήσουν, τότε θα είναι πιο μακρυά από τις βάσεις τους… Για να δούμε πόσο μάγκες θα είναι νοτίως της Κρήτης.
Και μια τελευταία σημείωση, αν μάθαμε κάτι από την οριοθέτηση με την Αλβανία είναι ότι οι συμφωνίες αυτές δεν έχουν καμία αξία αν δεν επικυρωθούν από τα κοινοβούλια. Η Αίγυπτος κυβερνάται απολυταρχικά, συνεπώς δεν αναμένονται εκπλήξεις εκεί. Στην Ελλάδα… αναμένουμε εξελίξεις. Ο Κοτζιάς ήταν εξάλλου αυτός που δήλωσε πως δεν πρέπει να είμαστε μοναχοφάηδες.
