Εκρήξεις ηφαιστείων συντέλεσαν στην πτώση της δυναστείας των Πτολεμαίων

Μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 323 Π.Κ.Χ., ο Πτολεμαίος Α, ένας από τους στρατηγούς του, πέτυχε να γίνει ο ηγεμόνας της Αιγύπτου. Η δυναστεία του διήρκεσε μέχρι το θάνατο της Κλεοπάτρας VII το 30 π.Χ. Σύμφωνα με νέα στοιχεία, μια σειρά από ηφαιστειακές εκρήξεις επηρέασαν τις πλημμύρες του ποταμού Νείλου και τη γεωργία, οδηγώντας σε κοινωνικές αναταραχές και τελικά την κατάρρευση της δυναστείας των Πτολεμαίων στην Αίγυπτο.
Ο Francis Ludlow, ιστορικός του κλίματος του Trinity College του Δουβλίνου, υποπτευόταν από καιρό ότι η πτώση της Αιγύπτου των Πτολεμαίων, δεν οφειλόταν αποκλειστικά στους Ρωμαίους. Σύμφωνα με την έρευνα που δημοσίευσε το περασμένο Νοέμβριο στο Nature Communications, μια ή περισσότερες ηφαιστειακές εκρήξεις κατά την εποχή εκείνη μπορεί να αποτέλεσαν αποφασιστικό παράγοντα για την πτώση των Φαραώ.
Η ευημερία του βασιλείου ήταν άμεσα συνδεδεμένη με τη ροή του ποταμού Νείλου, που τροφοδοτείται κυρίως από τις βροχοπτώσεις στις ορεινές περιοχές της Αιθιοπίας. Ο σταθερός κύκλος των πλημμυρών του ποταμού σε συνδυασμό με τα θρεπτικά για τη γη συστατικά που έρχονταν από τα ορεινά, έκαναν την Αίγυπτο ένα από τα ισχυρότερα βασίλεια του αρχαίου κόσμου.
Τα γραπτά κατά τη στιγμή της κατάρρευσης του βασιλείου αποκάλυψαν ότι ο Νείλος δεν πλημμύρισε όπως συνήθιζε. Σύμφωνα με το Νειλόμετρο – το αρχαίο όργανο μέτρησης της στάθμης του ποταμού Νείλου – ο ποταμός ήταν σχεδόν ξηρός εκείνη της εποχή. Αυτό προκάλεσε εκτεταμένες κοινωνικές αναταραχές, οι οποίες επίσπευσαν την πτώση της αυτοκρατορίας.
Τα δεδομένα για το κλίμα δείχνουν σαφώς ότι η βροχόπτωση επηρεάζεται από την ηφαιστειακή τέφρα, επειδή μεταβάλλει τα ρεύματα αέρα, το σχηματισμό νέφους και τις βροχοπτώσεις. Χρησιμοποιώντας πυρήνες πάγου από τη Γροιλανδία και την Ανταρκτική, βρήκαν θειούχες ενώσεις που δείχνουν ότι κάποιες μεγάλες εκρήξεις έλαβαν χώρα την εποχή εκείνη.
Η ερευνητική ομάδα του Ludlow, διαπίστωσε πως οι βροχές και κατ επέκταση οι πλημμύρες του Νείλου είχαν εξασθενίσει σημαντικά τα τελευταία χρόνια της δυναστείας των Πτολεμαίων. Η πιθανή έλλειψη τροφής, εξηγεί τις κοινωνικές αναταραχές και την στρατιωτική αποδυνάμωση του βασιλείου.
Η μελέτη  συνδέει άμεσα την ηφαιστειακή δραστηριότητα με την κλιματική αλλαγή και την καταστροφή της αυτοκρατορίας. Μάλιστα, δεν είναι η πρώτη φορά που έχει γίνει μια τέτοια σύνδεση. Στο παρελθόν, πολλές μεγάλες αυτοκρατορίες έχουν καταστραφεί από ηφαίστεια, συμπεριλαμβανομένων των Μινωιτών και πιθανότατα των Μάγια. Η ανθρωπότητα ενδεχομένως κινδύνευσε να εξαφανιστεί από την έκρηξη του υπερηφαιστείου Toba πριν από 75.000 χρόνια.
Φαίνεται λοιπόν πως οι Ρωμαίοι δεν ήταν ο μοναδικός παράγοντας που οδήγησε στη πτώση των Πτολεμαίων. Εάν το κλίμα δεν είχε επηρεαστεί από ηφαιστειακές εκρήξεις, ενδέχεται η ιστορία να ήταν διαφορετική.
Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στις 15/2/2018