Οι πρόσφατες δηλώσεις του υπουργού Εθνικής Άμυνας, Νίκου Δένδια, κατά την επιθεώρηση του Στόλου στις 24 Ιουνίου 2025, έχουν προκαλέσει έντονο ενδιαφέρον σχετικά με το μέλλον του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού (ΠΝ).
Συγκεκριμένα, ο κ. Δένδιας δήλωσε: «Η ‘Ασπίδα του Αχιλλέα’ απελευθερώνει τα σύγχρονα οπλικά συστήματα του Πολεμικού Ναυτικού, από τα στενά όρια μιας χωρικής υπεράσπισης. Τα μετατρέπει με τις νέες δυνατότητές τους σε στρατηγικά όπλα αποτροπής. Νέες φρεγάτες οι Belharra με στρατηγικά όπλα και αντιαεροπορική άμυνα περιοχής, νέες ιταλικές φρεγάτες τις οποίες διαπραγματευόμαστε για την αντικατάσταση των παλαιότερων μη εκσυγχρονισμένων φρεγατών τύπου S.
Επιτέλους ο εκσυγχρονισμός των φρεγατών ΜΕΚΟ από το ίδιο το Πολεμικό μας Ναυτικό, ο εκσυγχρονισμός των σκαφών Ρουσσέν, ο εκσυγχρονισμός των υποβρυχίων τύπου 214 που επιπλέον έχουν αποκτήσει και τις νέες τορπίλες, νέα ταχέα περιπολικά, νέα πλοία υποστήριξης, νέα ελικόπτερα Seahawk, νέα drones κάθετης απογείωσης, τα αντί-drone Κένταυρος, νέα συστήματα λειτουργικής διασύνδεσης, command and control. Επίσης ξεκινάμε μια διαδικασία που θα μας φέρουν μη επανδρωμένα θαλάσσια σκάφη πάνω στη θάλασσα και κάτω από αυτήν.
Αλλά κοιτάμε και το μέλλον. Τη συμμετοχή στη σχεδίαση της νέας φρεγάτας Constellation, τη συμμετοχή στη σχεδίαση της ευρωκορβέτας, το σχεδιασμό ενός ελληνικού πλοίου για πρώτη φορά, το οποίο το Πολεμικό Ναυτικό θα το μοιράζεται με το Λιμενικό Σώμα. Και όλο αυτό με μια θεσμοθετημένη συμμετοχή της Ελληνικής Αμυντικής Βιομηχανίας σε ποσοστό 25%. Επίσης θέλω να πω ότι ξεκινάμε τη συζήτηση για την απόκτηση νέων υποβρυχίων. Στο βάθος βεβαίως δεκαετίας. Τα υποβρύχια δεν παράγονται γρήγορα. Και όλα αυτά σε ένα νέο θεσμοθετημένο πλαίσιο μέσα στον υπάρχοντα δημοσιονομικό χώρο που εγγυάται το σεβασμό, τον απόλυτο σεβασμό στο υστέρημα του Έλληνα φορολογούμενου. Κάθε ευρώ πρέπει να δαπανάται με απόλυτη διαφάνεια.
Θα ήθελα όμως να πω ότι όλα τα παραπάνω που οδηγούν σε ένα Πολεμικό Ναυτικό δέκα φορές πιο ισχυρό από οτιδήποτε έχει γνωρίσει ο Ελληνισμός μέχρι σήμερα – και δεν χρησιμοποιώ τον αριθμό χωρίς να υπάρχει απόλυτη μέτρηση του αντικειμένου – δεν θα ήταν δυνατόν λοιπόν αυτό χωρίς τον ανθρώπινο παράγοντα, τις γυναίκες και τους άνδρες του Πολεμικού Ναυτικού, για τους οποίους έχει γίνει μια πολύ μεγάλη προσπάθεια βελτίωσης των οικονομικών αποδοχών τους»
Βασικό στοιχείο των παραπάνω, είναι βέβαια η «Ασπίδα του Αχιλλέα», η οποία ως υποδομή σύγχρονης αεράμυνας, όπως την έχει περιγράψει ο κ. Δένδιας, θα επιτρέψει σε Πολεμικό Ναυτικό και Αεροπορία να “απελευθερωθούν” από τον περιορισμό της χωρικής υπεράσπισης, οπότε θα αποκτήσουν με νέα όπλα και στρατηγικές δυνατότητες αποτροπής.
Ο ελληνικός στόλος σε λίγα χρόνια
Ας εξετάσουμε όμως πώς αναμένεται να διαμορφωθεί το ΠΝ του 2030. Αρχικά οι φρεγάτες FDI HN, θα αποτελούν τον πυρήνα του. Οι τρεις μονάδες (“Κίμων”, “Νέαρχος”, “Φορμίων”) αναμένεται να παραδοθούν μεταξύ 2025 και 2026, ενώ θεωρείται δεδομένο πως θα γίνει παραγγελία και 4ης.
Εδώ, εφόσο γίνει ενσωμάτωση σε 3 από αυτές πυραύλων κρουζ SCALP Naval (8 βλήματα ανά πλοίο, δηλαδή 24 ως συνολικό φόρτο), με εμβέλεια άνω των 1.000 χιλιομέτρων, αυτό θα μειώσει τον αριθμό των αντιαεροπορικών Aster 30 από 32 σε 24, περιορίζοντας την αντιαεροπορική ικανότητα των πλοίων, ειδικά σε συνθήκες κορεσμού που θεωρούμε δεδομένο πως θα υπάρξουν σε περίπτωσης σύγκρουσης.
To σημαντικότερο όμως είναι πως για να μιλήσουμε για “στρατηγική ικανότητα” του Ναυτικού, αυτή πρέπει να αιτιολογείται και από την ύπαρξη σχετικών όπλων όπως και από ικανό αριθμό τους. Προφανώς 24 βλήματα SCALP Naval, δεν ικανοποιούν κάποιο κριτήριο επάρκειας, ακόμη και να υποθέσουμε πως αυτά θα έχουν και 100% απόδοση και 100% ευστοχία, κάτι πρακτικά αδύνατο. Έτσι η περιγραφή για “στρατηγική ικανότητα” είναι θεωρητική και δεν μπορεί να υποστηριχθεί σε συνθήκες μάχης υψηλής έντασης, παρεκτός και αν προβλέπεται πως τα σκάφη θα μείνουν “δεμένα” σε Ναύσταθμο ώστε να ανεφοδιάζονται με περισσότερα βλήματα SCALP Naval, ώστε να συνεχίσουν τις εκτοξεύσεις. Οπότε μιλάμε για υποβάθμιση πλοίων αξίας 1 δις ευρώ το ένα, σε… πυροβολαρχίες ξηράς, κάτι αδιανόητο.
Ν. Δένδιας: “Κένταυρος” σε όλο τον στόλο, οι 3 φρεγάτες FDI με πυραύλους SCALP Naval
Ακολουθεί ο εκσυγχρονισμός των τεσσάρων φρεγατών MEKO 200HN (“Ύδρα”, “Σπέτσαι”, “Ψαρά”, “Σαλαμίς”), ο οποίος εγκρίθηκε προ ημερών από το ΚΥΣΕΑ, δραματικά όμως περιορισμένος από την αρχική πρόθεση (υπήρχε προυπολογισμός 643 εκατ. ευρώ στο πρόγραμμα εξοπλισμών 2023-2026) και σαφώς υποδεέστερος των αναγκών των πλοίων. Εδώ θα έχουμε σαφή βελτίωση των ηλεκτρονικών με νέο κύριο ραντάρ NS110, με νέο σύστημα διαχείρισης μάχης TACTICOS και νέο ραντάρ πυρός STIR 1.2. Δεν προβλέπονται όμως αναβαθμίσεις σε ηλεκτρομηχανολογικά ενώ οι παρεμβάσεις και βελτιώσεις των οπλικών συστημάτων παραπέμπονται για κάπου στο αόριστο μέλλον που θα γίνουν “νέες συμβάσεις”, για τις οποίες δεν υπάρχει κάποια πληροφορία ή δεδομένος προγραμματισμός. Μάλιστα το κύριο αντιπλοϊκό όπλο των σκαφών, φαίνεται να παραμένει ο παλαιάς τεχνολογίας και επιδόσεων πύραυλος RGM-84 Harpoon. Το χρονοδιάγραμμα προβλέπει το πρώτο πλοίο να είναι επιχειρησιακά έτοιμο κοντά στο 2028 και όλα να έχουν παραδοθεί το 2030, υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα υπάρξουν καθυστερήσεις λόγω γραφειοκρατικών ή νομικών ή τεχνικών εμποδίων.
“Αναβάθμιση” φρεγατών ΜΕΚΟ, μια ακόμη ελληνική εφεύρεση ισάξια του Μπέβατρον
Να επισημάνουμε πως η σύγκριση των εκσυγχρονισμένων ελληνικών MEKO 200HN με τις τουρκικές MEKO 200TN αποκαλύπτει μεγάλες διαφορές. Οι τουρκικές έχουν αναβαθμιστεί με το εγχώριο σύστημα διαχείρισης μάχης ADVENT, το οποίο προσφέρει υψηλή διαλειτουργικότητα και ενσωμάτωση με άλλα τουρκικά συστήματα. Επιπλέον, διαθέτουν νέα ραντάρ SMART-S Mk2, συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου AREAS-2N, και έως 16 πυραύλους Atmaca, οι οποίοι έχουν εμβέλεια 200 χιλιομέτρων και μεγαλύτερη ακρίβεια από τους παρωχημένους Harpoon. Οι τουρκικές MEKO έχουν επίσης αναβαθμισμένο σύστημα εγγύς άμυνας με το επίσης τουρκικής παραγωγής πυροβόλο Gökdeniz, ενώ έχουν δεχθεί και ολοκληρωμένη βελτίωση σε ηλεκτρομηχανολογικά συστήματα, νέες τηλεπικοινωνίες, συστήματα πλοήγησης, ραντάρ ναυτιλίας, κάμερα στοχοποίησης, σόναρ, ηλεκτρονικού πολέμου κ.ο.κ.
Ναυτικό ισοζύγιο στο Αιγαίο: πως οι Τούρκοι εκσυγχρονίζουν τις δικές τους MEKO 200TN – Μέρος B΄
Επιστρέφοντας στο ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό η πιθανή απόκτηση μεταχειρισμένων ιταλικών φρεγατών FREMM, Bergamini αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία. Οι συγκεκριμένες είναι εξοπλισμένες με προηγμένα ραντάρ, σόναρ, συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου, και IRST, καθώς και πυραύλους Aster, πυροβόλα 76 mm και 127 mm, και τορπίλες. Εδώ αναμένουμε 2 τέτοια σκάφη να έχουν ενταχθεί στον ελληνικό στόλο έως το 2030.
ΑΝΑΛΥΣΗ: Έτσι θα προχωρήσει το Πολεμικό Ναυτικό με τις ιταλικές Bergamini
Με βάση τα παραπάνω θεωρούμε αυτονόητο πως το 2030 θα συνεχίσουν να υπηρετούν 3-4 φρεγάτες κλάσης S (Kortenaer), για συμπλήρωση αριθμών, αλλά με μικρή επιχειρησιακή αξία, και ευάλωτες σε σύγχρονες απειλές, όπως drones και αντιπλοϊκούς πυραύλους. Ενώ η διατήρησή τους θα βασιστεί στον κανιβαλισμό άλλων μονάδων.
Στα προγράμματα τώρα εκσυγχρονισμού, δεν υπάρχει έως σήμερα, στα μέσα του 2025, κάποια σύμβαση ή πληροφορία για επικείμενη συμβασιοποίηση για τα υποβρύχια Type 214, όπως και τις πυραυλακάτους κλάσης Ρουσσέν. Ακόμη και να γίνει ταχεία τέτοια διερεύνηση και σύμβαση, η εφαρμογή των αναβαθμίσεων είναι αμφίβολο αν θα έχει αποδώσει πολλά πλοία έως το 2030, ενώ η μεγάλη καθυστέρηση και τελικά ο περιορισμός στο εύρος, του προγράμματος των ΜΕΚΟ, δεν μας κάνει αισιόδοξους.
Στην πρόσκτηση τώρα νέων υποβρυχίων, όπως ο ίδιος ο ΥΠΕΘΑ ανέφερε, αυτή τοποθετείται καπου το 2035, καθώς η παραγωγή τέτοιων νέων σκαφών απαιτεί περίπου επταετία, αν βρεθεί βέβαια έτοιμο ναυπηγείο να αναλάβει, είτε εγχώριο είτε ευρωπαϊκό, ενώ μόνο η διαπραγμάτευση κρατά τουλάχιστον 1 με 2 έτη. Και βέβαια θα απαιτήσει υψηλότατα κονδύλια, καθώς το κόστος ενός σύγχρονου υποβρυχίου εκτιμάται στα κάπου 800+ εκατ. ευρώ.
Αντίστοιχα ισχύουν και για το πρόγραμμα των φρεγατών Constellation. Η ελληνική συμμετοχή σε αυτό, ως ανασχεδιασμός ώστε το πλοίο να είναι σύμφωνο με τις ελληνικές ανάγκες είναι μακριά, πόσο μάλλον η παραγγελία και η εγχώρια παραγωγή σκαφών που υποτίθεται είναι βασικό στοιχείο μιας ελληνικής προμήθειας. Όταν μάλιστα το πρώτο πλοίο αμερικανικής κατασκευής (και πρώτο της κλάσης) αναμένεται να είναι έτοιμο το 2029 και αυτό “εάν όλα πάνε καλά”. Με ήδη στις ΗΠΑ να έχει περικοπεί η σχετική χρηματοδότηση για το επόμενο έτος. Άρα και εδώ, απόδοση Constellation για το δικό μας Πολεμικό Ναυτικό πριν το 2030 αποκλείεται, και δεν μπορεί να συγκροτηθεί και σαφές χρονοδιάγραμμα δικό μας, πόσο μάλλον κοστολόγηση.
Για το πρόγραμμα της Ευρωκορβέτας, μιας και αυτό είναι πολυεθνικό και προωθείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ελλάδα δεν μπορεί να “τρέξει” γρηγορότερα από ότι οι μεγάλοι εταίροι του. Εδώ υπάρχει πρόβλεψη ότι το 2028 θα έχει κατασκευαστεί πρώτο σκάφος διεθνώς, αλλά να επισημάνουμε πως ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί ο τελικός σχεδιασμός, ενώ καμμία από τις μετέχουσες χώρες (κυρίως οι Γαλλία και Ιταλία), δεν έχουν ανακοινώσει -προς το παρόν- πόσα πλοία θέλουν και σε τι διαμόρφωση. Άρα η πιθανότητα να υπάρχει “ελληνική Ευρωκορβέτα” στην επόμενη πενταετία ή κάπου εκεί, είναι πολύ μικρή.
Το θέμα του “εθνικού ελληνικού πλοίου”, υποθέτουμε ένα σχέδιο περιπολικού, για κοινή χρήση ΠΝ και Λιμενικού είναι ενδιαφέρον και εδώ, εφόσον οι προδιαγραφές είναι οι αναμενόμενες, μπορεί να έχουμε εθνική ναυπήγηση να αποδίδει σκάφη στα επόμενα χρόνια. Αρκεί βέβαια να εγκριθεί σχετικό σχέδιο, να δεσμευθεί εγχώριο ναυπηγείο, να δοθεί το κονδύλι, στοιχεία που όλα είναι ακόμη σε κάποιο επόμενο χρόνο.
Ο στόλος του 2030
Τι υποθέτουμε λοιπόν για τη σύνθεση του Πολεμικού Ναυτικού μας, κάπου το 2030 (όχι αυστηρά ως χρονολογία, αλλά σε ένα εύρος 2-3 ετών τότε):
- Ο στόλος υποβρυχίων θα έχει μειωθεί στις 5 μονάδες, δηλαδή τα 4 Type 214 και το “Ωκεανός”, με επιχειρησιακά τα 4 εφόσον κάποιο σκάφος θα είναι σε φάση αναβάθμισης.
- Ο στόλος πυραυλακάτων θα έχει μείνει με τις 7 Ρουσσέν, και εδώ με τις 6 επιχειρησιακές, εφόσον ένα σκάφος (τουλάχιστον) θα αναβαθμίζεται. Τότε θα είναι εκτός υπηρεσίας οι παλαιότερες πυραυλάκατοι, Combattante και Type 148, που ήδη έχει ξεκινήσει η απόσυρση τους.
- Ο στόλος περιπολικών σκαφών θα έχει μετασχηματιστεί καθώς θα έχουν αποσυρθεί όπως προβλέπεται όλα τα παλαιά σκάφη τύπων “Nasty” και “Αντωνίου”. Θα είναι σε λειτουργία τα τύπoυ Island και όποια άλλα μεταχειρισμένα αποκτήσουμε από πλευράς ΗΠΑ. Αποσύρσεις θα έχουν γίνει και στις κανονιοφόρους λόγω παλαιότητας, αλλά ελπίζουμε πως θα έχουμε κάποια νέα σκάφη “εθνικής σχεδίασης”.
- Ο στόλος ναρκοθηρευτικών θα παραμένει ο ίδιος με 3 σκάφη, ίσως έχει ενισχυθεί με κάποια μεταχειρισμένα.
- Ο στόλος μεγάλων σκαφών επιφανείας που είναι και η αιχμή πυρός και προβολής ισχύος: Εδώ το ιδανικό σενάριο θέλει να έχουμε 4 FDI HN, 4 αναβαθμισμένες MEKO, 2 Bergamini και 2-4 Kortenaer, δηλαδή 12 έως 14 πλοία, από τα οποία όμως 4 θα είναι νέα, άλλα 2 σύγχρονα (τα ιταλικά), οι ΜΕΚΟ σε μια ενδιάμεση κατάσταση παλαιότητας κύτους και πολλών συστημάτων αλλά με σύγχρονα ηλεκτρονικά, και οι Kortenaer στη λήξη ζωής τους. Σαφώς σε σχέση με σήμερα ο συγκεκριμένος στόλος θα έχει σοβαρή ποιοτική βελτίωση. Αλλά θα υπάρχει σημαντική απαίτηση υψηλότερου κόστους συντήρησης, που θα απαιτούν τα νέα-σύγχρονα σκάφη (όπως όλα τα αντίστοιχα).
Στην “αντίπερα όχθη” όμως θα έχουμε τα εξής, εν συντομία, νούμερα: 14 υποβρύχια, από τα οποία τα 6 σύγχρονα Type 214TN, και τα άλλα, Type 209, αναβαθμισμένα. Κύριο στόλο με 4 κορβέτες Ada, τουλάχιστον 4 κορβέτες Hisar (2 ήδη έχουν κατασκευαστεί), 4 αναβαθμισμένες ΜΕΚΟ ΤΝ, τουλάχιστον 5 νέες φρεγάτες Istanbul (μια ήδη σε υπηρεσία, 3 χτίζονται ταυτόχρονα και έχουν ξεκινήσει άλλες 4), ένα πλοίο ηλεκτρονικού πολέμου, το Ufuk (πολλαπλασιαστής ισχύος), το ελικοπτεροφόρο/μίνι αεροπλαφορόρο drones Anadolu, ενώ το πιθανότερο θα υπηρετούν ακόμη μέχρι λήξης ζωής 2-3 φρεγάτες κλάσης Gabya (κλάσης O.H. Perry). Δηλαδή ένας στόλος μεγάλων σκαφών επιφανείας τουλάχιστον 21-22 πλοίων. Με εφαρμογή σε όλα των νέων πυραύλων κατά πλοίων Atmaca, με ομοιοτυπία ηλεκτρονικών και λογισμικού τουρκικής κατασκευής, με 4 κρατικά ναυπηγεία να τα υποστηρίζουν και τουλάχιστον 3 ιδιωτικά να παράγουν παράλληλα. Δεν σχολιάζουμε τον υπόλοιπο τουρκικό στόλο, πυραυλακάτων, αποβατικών, ναρκοθηρευτικών, βοηθητικών, πετρελαιοφόρων κ.α., ο οποίος θα παραμένει και τότε με αριθμητικό πλεονέκτημα και ποιοτικό. Ενώ θα εξελίσσονται το νέο τουρκικό αντιτορπιλικό TF-2000 όπως και το μεγάλο αεροπλανοφόρο (πρόγραμμα ΜUGEN) των 60.000 τόνων.
Υπενθυμίζουμε εδώ, πως ενώ η Ελλάδα από φέτος σχεδιάζει την υλοποίηση μη επανδρωμένων επιφανείας και υποβρυχίων, η Τουρκία ήδη έχει ρίξει στη θάλασσα και δοκιμάζει εντατικά κάπου 10 τέτοια μοντέλα, διαφόρων ναυπηγείων, διαμορφώσεων, και ικανοτήτων, έχοντας κάνει βολές όπλων, συνεργατικές ασκήσεις, παραγωγή σεναρίων δράσης.
Ακόμη ένα νέο τουρκικό μη επανδρωμένο επιφανείας, Pirana από την ΜΚΕ – βίντεο
Οπότε το 2030 και για τα επόμενα χρόνια, είναι μάλλον αναμενόμενο πως θα διατηρεί τη πρωτοπορία στον τομέα, παρεκτός και αν καταφέρουμε να κάνουμε εμείς το ποιοτικό και ποσοτικό άλμα. Ως νότα αισιοδοξίας να πούμε πως το τελευταίο είναι εντός ελληνικών ικανοτήτων, γιατί τέτοια σκάφη μπορεί να παραχθούν μαζικά και γρήγορα, ενώ υπάρχει ήδη κάποια ελληνική τεχνογνωσία. Πρέπει όμως να κινηθούμε με ταχύτατο ρυθμό.
Δεν κάνουμε αναφορά σε μη επανδρωμένα αεροσκάφη, όπου ήδη πολλές δεκάδες έχουν ενταχθεί στις τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις, αναμένονται πολλά περισσότερα και ανάμεσα τους με κινητήρες τζετ και χαρακτηριστικά stealth (τα Kizilelma και Anka 3), που όλα θα έχουν ρόλο σε ναυτικό πόλεμο, μεταφέροντας και όπλα και με ρόλο στοχοποίησης και επισκόπησης.
Το υποβρύχιο μέρος της “Ασπίδας του Αχιλλέα”
Όπως έχει αφεθεί να εννοηθεί η “Ασπίδα του Αχιλλέα” θα έχει και ανθυποβρυχιακό σκέλος, με μη επανδρωμένα και αισθητήρες για εντοπισμό εχθρικών υποβρυχίων (ή κάτι ανάλογο). Αυτό ακούγεται πολύ ενδιαφέρον, αλλά θα πρέπει να επιλύσει πολλά τεχνολογικά και επιχειρησιακά προβλήματα, με μεγάλη καινοτομία, η οποία θα απαιτήσει και σοβαρή χρηματοδότηση. Και προφανώς είναι παράδοξο να μιλάμε για υποκατάσταση των κλασικών “κυνηγών” υποβρυχίων, που έιναι οι φρεγάτες από κάποιο δίκτυο εντοπισμού υποθαλάσσιων στόχων και μετά πλήγματος τους (από ποιά συστήματα;), χωρίς να υπάρχει ανάλογο διεθνές παράδειγμα εφαρμογής.
Η αλλαγή δόγματος
Η «αποδέσμευση» του στόλου για αποστολές στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως ανέφερε ο κ. Δένδίας θεωρητικά ακούγεται ενδιαφέρουσα αλλά επιχειρησιακά, ως μάλιστα αλλαγή δόγματος, επίσης προβληματίζει ιδιαίτερα. Καθώς…
Η συνέχεια στο Naval Defence
