ΑΝΑΛΥΣΗ: Τουρκικά τακτικά βαλλιστικά βληματα και εκτοξευτές πυραύλων, η κύρια απειλή

Του Βασίλη Παπακώστα. Επιπλέον στοιχεία Φαίδων Γ. Καραϊωσηφίδης. Αναδημοσίευση από την ΠΤΗΣΗ, νο 31, Δεκέμβριος 2022

Η ανάπτυξη της τουρκικής πολεμικής βιομηχανίας, που έχει βέβαια βάθος άνω των τριών δεκαετιών, αλλά λαμβάνει πλέον πρωτόγνωρους ρυθμούς και μεγέθη, προβάλει μια σημαντική και σύνθετη απειλή για την Ελλάδα μέσα από μια σειρά εγχώριων οπλικών συστημάτων. Η διάσταση, που αναδύθηκε πρόσφατα στην ελληνική επικαιρότητα αλλά δεν είναι φυσικά καινούργια για όσους παρακολουθούν τα πράγματα, αφορά νέες εκδόσεις όπλων με «επικίνδυνα» χαρακτηριστικά όπως βαλλιστικά βλήματα – SRBM (Short Range Ballistic Missiles), ίσως και με θερμοβαρικές γομώσεις που διογκώνουν και επεκτείνουν γεωγραφικά την απειλή αλλά και ΠΕΠ (Πολλαπλοί Εκτοξευτές Πυραύλων) με κατευθυνόμενα πυρομαχικά, με τους στόχους να καταυγάζουν Bayraktar. Θα προσπαθήσουμε λοιπόν να αξιολογήσουμε τις απειλές αυτές και τους πιθανούς τρόπους αντιμετώπισής τους.

ΑΝΑΛΥΣΗ: Βλήματα cruise, UCAV, περιφερόμενα πυρομαχικά – H άλλη διάσταση της τουρκικής απειλής

 Η Τουρκία περιβάλλεται όντως γεωγραφικά από ένα εξαιρετικά πολύπλοκο και «εχθρικό» -από τη δική της σκοπιά- περιβάλλον, που θα μπορούσε να δικαιολογήσει τις επιδιώξεις που προαναφέρθηκαν, εάν βέβαια δεν υπήρχε ο επεκτατικός αναθεωρητισμός της Άγκυρας, που προβάλει έναντι όλων των γειτόνων της.

Συνολικά, στην ευρύτερη περιοχή, υπάρχουν τουλάχιστον οκτώ κρατικές οντότητες (εξαιρούμε τη Ρωσία) που διαθέτουν βαλλιστικά βλήματα, από TBM (Tactical Ballistic Missile) και SRBM όπως τα παλαιά Tochka-U (SS-21) και Scud-B/C/D, μέσης εμβέλειας MRBM (Medium Range Ballistic Missiles )/IRBM (Intermediate Range Ballistic Missile) όπως τα (κινεζικής προέλευσης) DF-21 και DF-3A της Σαουδικής Αραβίας ή η οικογένεια Shahab του Ιράν, έως τα διηπειρωτικά ICBM (Intercontinental Ballistic Missile) με πυρηνική γόμωση και εμβέλεια 6.500+km όπως (πιθανολογείται) ότι είναι τα ισραηλινά Jericho-3. Για τη χώρα μας συστήματα κατηγορίας SRBM ή και MRBM θα είχαν ενδιαφέρον απόκτησης λόγω του μεγάλου βάθους της τουρκικής επικράτειας. Εντούτοις η Ελλάδα δεν επέδειξε ποτέ πρόθεση για την ανάπτυξη ή απόκτηση τέτοιων όπλων.

Το δόγμα «θα έλθουμε ένα βράδυ», που αποτελεί μόνιμη επωδό των Τούρκων αξιωματούχων (για το οποίο όμως οι περισσότεροι από τους Έλληνες δεν έχουν αντιληφθεί τις πραγματικές διαστάσεις του), είναι μία πάγια τουρκική στρατηγική, η οποία -ας μην έχουμε αυταπάτες- εμπεριέχει και την τακτική του «πρώτου πλήγματος».

Αυτό το ενδεχόμενο εξυπηρετούσε η αγορά 100+ αεροσκαφών F-35A και ίσως και 20 F-35B για το «αεροπλανοφόρο» Anadolu, με χαρακτηριστικά στελθ που θα τα καθιστούσαν ιδανικά για τους σκοπούς της Άγκυρας, εάν και όποτε αποφάσιζε να τους υλοποιήσει. Η αποβολή της Τουρκίας από το πρόγραμμα του F-35A είχε ως αποτέλεσμα την εντατικοποίηση ανάπτυξης εναλλακτικών οπλικών συστημάτων με τα οποία βέβαια ασχολείται η εγχώρια βιομηχανία από τη δεκαετία του 90.

Ο «επανεξοπλισμός» της χώρας μας και ειδικότερα η διαφαινόμενη -μεσοπρόθεσμης διάρκειας- επίτευξη αεροπορικής υπεροχής χάρις στα Rafale H3R, τα F-16V και (μελλοντικά) τα F-35A, καθιστούν ακόμη πιο επιτακτική από πλευράς Τουρκίας την υιοθέτηση αυτού του δόγματος με στόχο την αδρανοποίηση της Πολεμικής Αεροπορίας στο έδαφος, την καταστροφή κρίσιμων στρατιωτικών εγκαταστάσεων (Ναυστάθμους, Σταθμούς ΣΑΕ), μη στρατιωτικών υποδομών (Διυλιστηρίων, Σταθμών Ενέργειας) αλλά και της τοπικής άμυνας στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και τον Έβρο.

Η υλοποίηση του δόγματος περιλαμβάνει βαλλιστικούς πυραύλους SRBM για στόχους στην ηπειρωτική χώρα, ΠΕΠ μεγάλης εμβέλειας, περιφερόμενα πυρομαχικά, οπλισμένα UAV και TBM μικρότερης εμβέλεια για στόχους στο Έβρο ή τα νησιά, βλήματα ναυτικής κρούσης και cruise (που βάλλονται από πλοία επιφανείας), μη επανδρωμένα αεροχήματα ή αεροπλάνα για την εξουδετέρωση των μονάδων του ΠΝ αλλά και στρατιωτικών υποδομών στη ξηρά όπως κέντρα C2 , αεροδρόμια και σταθμούς ραντάρ. Ο σχεδιασμός αφορά στη χρήση μεγάλου αριθμού και διαφορετικού τύπου όπλων για τον κορεσμό της ελληνικής αεράμυνας.

Τα ανωτέρω πρέπει να προβληματίσουν και τους σχεδιαστές της εγχώριας στρατηγικής αποτροπής, ειδικά σε σχέση με την επιλογή «πρώτου πλήγματος» και την αξιοποίηση των μελλοντικών ελληνικών F-35A προς αυτή την κατεύθυνση, αν και αυτό αποτελεί ένα άλλο μεγάλο και «ευαίσθητο κεφάλαιο» που δεν θα θίξουμε αυτή τη στιγμή. Στο παρόν άρθρο εστιάζουμε στις απειλές από βαλλιστικούς πυραύλους και συστήματα ΠΕΠ.

Τακτικά βαλλιστικά βλήματα

Να θυμίσουμε ότι στην κατηγοριοποίηση των βαλλιστικών πυραύλων, ως TBM ή BRBM (Battlefield Range Ballistic Missile) ορίζονται βλήματα με βεληνεκές έως 300 km, ως SRBM βλήματα με βεληνεκή 300-1000 km, MRBM στα 1000-3.000 km, IRBM 3.000-5.500 km και ICBM για εμβέλειες 5.500+ km.

Όπως οι περισσότερες ΝΑΤΟϊκές δυνάμεις, ο Ελληνικός (ΕΣ) και ο Τουρκικός Στρατός (ΤΣ) υπήρξαν από τη δεκαετία του ’60 χρήστες του συστήματος μη κατευθυνόμενων τακτικών βλημάτων τύπου Honest John (MGR-1B), μέγιστης εμβέλειας (37 km) με συμβατική γόμωση βάρους 680 κιλών, αν και υπήρχε η δυνατότητα να φέρουν και πυρηνική κεφαλή. Το σύστημα αποσύρθηκε από ΝΑΤΟϊκή χρήση στις αρχές της δεκαετίας του 80 λόγω της μικρής του επιχειρησιακής αξίας που οφείλετo στην περιορισμένη ακρίβεια και το μικρό βεληνεκές του, χαρακτηριστικά συγκρίσιμα με αυτά σύγχρονων πυροβόλων μεγάλου διαμετρήματος συνδυαζόμενων με εξελιγμένα πυρομαχικά. Ελλάδα και Τουρκία δεν υπήρξαν ποτέ αποδέκτες του διαδόχου των Honest John, των επίσης μη κατευθυνόμενων συστημάτων MGM-52 Lance.

Την δεκαετία του ΄90 οι συνθήκες στο σχετικό οπλοστάσιο των δυο χωρών μεταβλήθηκαν εκ νέου καθώς τον Δεκέμβριο του 1995 οι ΗΠΑ προχώρησαν στην αποδέσμευση πώλησης 120 MGM-140A ATACMS Block I στην Τουρκία, αν και η παραγγελία περιορίστηκε τελικά σε 72 βλήματα. Τον Ιούνιο του 1996 ακολούθησε ο ΕΣ με μία αρχική παραγγελία για 41 βλήματα Block I, ενώ οι συνολικές παραγγελίες ανήλθαν τελικά στα 101 βλήματα.

Υπογραμμίζεται ότι το ATACMS (Army Tactical Missile System) χαρακτηρίζεται ως «Βλήμα Πεδίου Μάχης» και η έκδοση Block I, στην οποία περιορίστηκαν ο ΕΣ και ο ΤΣ αφορά σε πύραυλο με γόμωση βάρους 591 kg, που αποτελείται από 950 βομβίδια Μ42 (των 0,59 kg έκαστο), τα οποία χρησιμοποιούνται κατά προσωπικού και μη θωρακισμένων στόχων-APAM (Anti Personnel, Anti Materiel), δηλαδή δεν είναι κατάλληλα για θωρακισμένους στόχους ούτε για την προσβολή προστατευμένων εγκαταστάσεων. Η μέγιστη εμβέλεια περιορίζεται σε 165 km, ενώ για την καθοδήγησή του χρησιμοποιεί αδρανειακό σύστημα γυροσκοπίου λέιζερ τύπου HR-700-3A, αλλά απουσιάζει κάποια υποδομή για την τερματική εμπλοκή, άρα η ακρίβεια πλήγματος είναι σχετική.

Το ενδιαφέρον της Τουρκίας για την ανάπτυξη βλημάτων μικρής εμβέλειας TBM και SRBM… εντός των ορίων της συμφωνίας MTCR, τοποθετείται στα τέλη της δεκαετίας του 90 και ίσως εξηγεί και τον περιορισμό της τουρκικής προμήθειας των ATACM που προαναφέρθηκε. Η MTCR (Missile Technology Control Regime), στην οποία η Τουρκία εντάχθηκε το 1997, πρακτικά δεν είναι μία συνθήκη με ελέγχους και κυρώσεις αλλά μία αμοιβαία συμφωνία μεταξύ χωρών για τον περιορισμό της πώλησης συστημάτων και μεταφοράς τεχνογνωσίας για ανάπτυξη όπλων με γόμωση μεγαλύτερη των 500 κιλών και εμβέλεια μεγαλύτερη των 300 km. Αυτός είναι και ο λόγος που στις αναφορές σε ανοικτές πηγές σε διάφορα -πυραυλικά κυρίως- οπλικά συστήματα, το… «συχνότερο» βάρος γόμωσης είναι τα 450-480 kg και η μέγιστη «αναφερομένη» εμβέλεια τα… 280 km. Προφανώς πολλές από αυτές τις αναφορές είναι σκόπιμα ανακριβείς, γεγονός που υπογραμμίζεται και ας κρατηθεί κατά νου για τη συνέχεια της ανάλυσης.

Τον Ιανουάριο του 2002 η εφημερίδα Μιλλιέτ αποκάλυψε την ύπαρξη του μυστικού προγράμματος Project J για την ανάπτυξη TBM και το Νοέμβριο του 2004, στην έκθεση πολεμικού υλικού στο Zhuhai οι Κινέζοι παρουσίασαν το βλήμα B-611, προϊόν συνεργασίας της κινεζικής CASIC με την τουρκική MKEK και το ινστιτούτο TUBITAK SAGE. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η αρχική συμφωνία είχε υπογραφεί το Δεκέμβριο του 1998, ήταν ύψους $300 εκ. και αφορούσε στην εγχώρια παραγωγή 200 βλημάτων υπό την επωνυμία J-600T Yildirim (Κεραυνός). To πρώτο βλήμα πιστεύεται ότι παραδόθηκε το 2000, αλλά η ύπαρξή του αποκαλύφθηκε μόλις το 2007, ενώ εκτιμάται ότι κατασκευάστηκαν τελικά οι 200 μονάδες, όπως ήταν η συμβασιακή πρόβλεψη.

Το B-611 θεωρείται ότι αποτελεί εξέλιξη του προγενέστερου κινεζικού πυραύλου Μ-9 με την προσθήκη από την τουρκική πλευρά σύγχρονου συστήματος INS δυτικής προέλευσης για την επίτευξη ακρίβειας βολής.

Το J-600T φέρεται επί μονού εκτοξευτή σε όχημα MAN 6×6 και συγκριτικά με το αρχικό B-611 έχει βελτιώσεις στο σύστημα πρόωσης, την καθοδήγηση, τη γόμωση και την εμβέλεια. Έχει μήκος 6,1 m, διάμετρο σώματος 600mm, βάρος κατά την εκτόξευση 2.100 kg και γόμωση 480 kg με πυροσωλήνα προσέγγισης ή επαφής, μέγιστη εμβέλεια 150 km, ενώ επιτυγχάνει CEP 150 m. Η Κίνα έχει αναπτύξει την δική της βελτιωμένη έκδοση B-611M χωρίς τουρκική εμπλοκή, που δοκίμασε το 2016 και η οποία επιτυγχάνει CEP (Circular Error Probability) μικρότερο των 50 m.

Το J-600T αναπτύσσεται σε επίπεδο πυροβολαρχίας, με έξι εκτοξευτές F-600T σε δύο ομάδες των τριών και περιλαμβάνει σταθμό BCCV (Battery Command and Control Vehicle), δύο σταθμούς FTCCV (Fire Team Command and Control Vehicle), οχήματα συντήρησης και επτά οχήματα αναχορηγίας. Τα δεδομένα βολής εξάγονται από το σύστημα BAIKS της πυροβολαρχίας, υποβοηθούμενο από μετεωρολογικό σταθμό TOMES και φορτώνονται στο βλήμα πριν την εκτόξευση. Το βλήμα μπορεί να εκτοξευτεί σε χρόνο 25 λεπτών από την ακινητοποίησή του για λήψη τάξης βολής και σε χρόνο 5 λεπτών μπορεί να τεθεί πάλι σε κίνηση.

Ακολούθησε η ανάπτυξη του βλήματος Yildirim II ή BORA, που ξεκίνησε από την Roketsan το 2009. H πρώτη δοκιμή έγινε την άνοιξη του 2014 και οι αρχικές παραδόσεις στον ΤΣ έγιναν το 2016 και ολοκληρώθηκαν το 2021. Αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά το 2017 στην έκθεση IDEF-17 και δοκιμάστηκε δημόσια στο πεδίο βολής της Σινώπης το Μάιο του 2017, ενώ σύμφωνα με κάποιες τουρκικές πηγές το Μάιο του 2019 χρησιμοποιήθηκε εναντίον του PKK στο Βόρειο Ιράκ.

Το BORA έχει και μία εξαγωγική έκδοση που ονομάζεται KHAN. Από τα δημοσιοποιημένα στοιχεία είναι βαρύτερο από το Yildrim I, καθώς προφανώς φέρει ισχυρότερο κινητήρα και μεγαλύτερη ποσότητα καυσίμου, φτάνοντας τα 2.500 kg, με διάμετρο σώματος 610mm. H γόμωση τύπου HE είναι βάρους 470 kg, έχοντας ελάχιστη εμβέλεια 80 km και μέγιστη (τουλάχιστον στα) 280 km. Με INS το βλήμα επιτυγχάνει CEP μικρότερο των 100 m και με χρήση GPS ή GLONASS το CEP μειώνεται σε 10 m. Χρησιμοποιεί κινητήρα με προηγμένα στερεά προωθητικά σύνθετου τύπου-CSRP (Composite Solid Rocket Propellant), ενώ εκτιμάται ότι έχουν παραδοθεί στον ΤΣ 70-100 βλήματα.

H δέσμευση της Τουρκίας για επέκταση του προγράμματος Yildirim με ανάπτυξη ενός βλήματος SRBM και μελλοντικά και ενός MRBM, είχε ως αποτέλεσμα την -γνωστή- δοκιμή του βλήματος TAYFUN στις 18/10/2022, που έλαβε χώρα στην βάση Rize Artvin, στη θαλάσσια περιοχή της Σινώπης και επέτυχε να καλύψει -σύμφωνα με τις πληροφορίες- σκέλος 561 km. Ας σημειωθεί ότι αυτό δεν αποτελεί αναγκαστικά και το μέγιστο βεληνεκές, που μπορεί να είναι σημαντικά μεγαλύτερο (βλέπε παρακάτω). Από τις διαστάσεις του εκτοξευτή και τις πληροφορίες των τοπικών ΜΜΕ προκύπτει ότι πρακτικά είναι μία αναβαθμισμένη έκδοση του BORA, πιθανά με βελτιωμένο σύστημα πρόωσης και… μικρότερη γόμωση, που είναι συνήθως ο συνδυασμός για την βελτίωση της εμβέλειας ενός πυραυλικού συστήματος χωρίς μείζονα ανασχεδίαση.

Τουρκική επιδίωξη και το απώτερο βήμα του ευρύτερου προγράμματος (από όσο είναι επισήμως γνωστό) αποτελεί ο Yildrim IV με εμβέλεια 2.500 km, δηλαδή στην κατηγορία MRBM, αν και στην προβολή απειλής στο Αιγαίο δεν θα προσθέσει πολλά, καθώς ήδη ο TAYFUN, με το εκτιμώμενο βεληνεκές του, καλύπτει το σύνολο της ελληνικής επικράτειας. Παρόλα αυτά δείχνει τη δυναμική των τουρκικών επιδιώξεων και προγραμμάτων.

Η μετάβαση όμως στην κατηγορία του MRBM δεν είναι απλή υπόθεση καθώς δεν μπορεί να γίνει ως εξέλιξη των δυο προηγούμενων Yildrim (Bora και Tayfun), έστω και εάν η ονοματολογία το υποδηλώνει. Για το σκοπό αυτό απαιτείται πλέον η χρήση κινητήρα δύο σταδίων με αυξημένη δυσκολία εξέλιξης, μεγάλο κόστος, όσο και ρίσκο ανάπτυξης. Επιπλέον για την επίτευξη επιδόσεων μέσης εμβέλειας θα πρέπει να εξεταστεί και η εναλλακτική λύση του κινητήρα υγρών καυσίμων. Σε γενικές γραμμές οι κινητήρες υγρών καυσίμων θεωρούνται πιο αποδοτικοί και με δυνατότητα μεταφοράς μεγαλύτερου φορτίου από τον αντίστοιχο πύραυλο στερεών προωθητικών, αν και σε στρατιωτική χρήση για μετακινούμενο σύστημα υπάρχουν πολλαπλά προβλήματα και μειονεκτήματα (όπως η μεταφορά των καυσίμων και η πλήρωση των δεξαμενών πριν την εκτόξευση). [Το ιρανικό πυραυλικό πρόγραμμα, που εκκίνησε τη δεκαετία του 70 (στον απόηχο των πολέμων με το Ιράκ και της συστηματικής χρήσης βαλλιστικών πυραύλων κατά πόλεων) είναι ενδεικτικό των δυσκολιών που υπάρχουν στην αύξηση του βεληνεκούς, της ακρίβειας και του φορτίου των TBM στη μετάβασή τους σε MRBM.]

Συστήματα Πολλαπλών Εκτοξευτών Πυραύλων – ΠΕΠ

Παράλληλα με τα προγράμματα ανάπτυξης και ένταξης σε υπηρεσία βαλλιστικών πυραύλων, η Τουρκία επιδεικνύει διαχρονικά ζωηρό ενδιαφέρον για την απόκτηση συστημάτων πολλαπλών εκτοξευτών ρουκετών/πυραύλων πυροβολικού (ΠΕΠ). Όπως είχαμε γράψει και πρόσφατα, με την ευκαιρία της ανάλυσής μας για τον εκσυγχρονισμό των ελληνικών ΠΕΠ MLRS («Πτήση» 19, Δεκέμβριος 2021), αυτός ήταν ο λόγος που η γειτονική χώρα περιορίστηκε στην απόκτηση μόλις 12 συστημάτων MLRS και επικέντρωσε τις προσπάθειές της–ορθά κατά την άποψή μας- σε οικονομικότερες λύσεις με μεταφορά τεχνογνωσίας και εγχώρια προστιθέμενη αξία.

Τον Οκτώβριο του 1996 έγινε γνωστό ότι ο ΤΣ, στα πλαίσια του Project K, απέκτησε έξι συστοιχίες εκτοξευτών ρουκετών κινεζικής σχεδίασης και προέλευσης WS-1A (πέντε εκτοξευτές ανά συστοιχία) έναντι $250 εκ., συμφωνία που περιλάμβανε και 200 ρουκέτες, οι οποίες παραδόθηκαν στα τέλη του 1998, με πρόβλεψη για εγχώρια παραγωγή άλλων 1.300, ενώ το «πακέτο» προέβλεπε και την μεταφορά τεχνογνωσίας.

Από τις έξι συστοιχίες WS-1A, η πρώτη κατασκευάστηκε στην Κίνα από την CPMIEC και οι υπόλοιπες στην Τουρκία. Πρόκειται για μη κατευθυνόμενες ρουκέτες, που μπήκαν σε τουρκική υπηρεσία ως T-300 Kasirga μήκους 4,52 m και διαμετρήματος 302mm, βάρους 520 kg με γόμωση 150 kg που βάλλονται σε βεληνεκή από 20 έως 80 km. Επιτυγχάνουν μέγιστη ταχύτητα 3,6 Mach και μέγιστο ύψος πτήσης 30 km στην βαλλιστική τροχιά τους.

Το σύστημα WS-1A προορίζεται κυρίως για την καταστροφή υποδομών στα μετόπισθεν, περιλαμβανομένων και προστατευμένων στόχων όπως κέντρων διοίκησης και ελέγχου, αν και βέβαια είναι εξ΄ ίσου αποτελεσματικό κατά συγκεντρώσεων στρατευμάτων και σταθμών ανεφοδιασμού. Κάθε εκτοξευτής φέρει τέσσερα βλήματα έτοιμα για βολή και η απόκλιση (deviation) από το στόχο υπολογίζεται σε 1% σε σχέση με την εμβέλεια που επιτυγχάνεται, δηλαδή στη μέγιστη των 80 km φθάνει τα 800 m. Άρα η ρουκέτα χαρακτηρίζεται σχετικά ανακριβής, αλλά η αποτελεσματικότητα του συστήματος βελτιώνεται αισθητά από την ισχύ πυρός που εξασφαλίζει η βολή τεσσάρων βλημάτων ανά εκτοξευτή.

Ακόμη πιο επικίνδυνη είναι η έκδοση WS-1B, που επίσης έχει αποκτηθεί από τον ΤΣ σε (τουλάχιστον) μία συστοιχία των έξι εκτοξευτών και 600 ρουκετών, οι οποίες είναι του ιδίου διαμετρήματος με αυτές του WS-1A. Ωστόσο το μήκος της ρουκέτας του WS-1B φθάνει τα 6,37 m, το βάρος τα 708 kg και η γόμωση τα 150 kg με δυνατότητα χρήσης κεφαλής εκτόνωσης θραυσμάτων ZDB-2 ή διασποράς βομβιδίων SZB-1 (με 466 βομβίδια που καλύπτουν 28.000 m2) για χρήση εναντίον τεθωρακισμένων. Η ρουκέτα επιτυγχάνει μέγιστη ταχύτητα 5 Mach και μέγιστο ύψος στη βαλλιστική τροχιά πτήσης 60 km, ενώ το βεληνεκές αναφέρεται στα 60-180 km. Ωστόσο η απόκλιση από το στόχο αυξάνεται σε 1-1,25% επί της μέγιστης εμβέλειας, δηλαδή κυμαίνεται μεταξύ 1.800-2.160 m! Η έκδοση αυτή προσφέρεται τόσο σε τετραπλό όσο και σε οκταπλό εκτοξευτή επί οχήματος 8×8 TAS-5380, που μπορεί να εκπέμψει σημαντική ισχύ πυρός.

Με βάση την τεχνογνωσία που αποκτήθηκε από αυτή τη σινο-τουρκική συνεργασία, αναπτύχθηκε μία ολόκληρη οικογένεια ΠΕΠ με διαφορετικά διαμετρήματα.

Η MKEK και η Roketsan εξέλιξαν στη δεκαετία του 90 το σύστημα T-122 Sakarya στο… «δημοφιλές» διαμέτρημα των 122 mm, που είναι αντίστοιχο του σοβιετικού BM-21 (και των παραγώγων του), αλλά με πολύ καλύτερες επιδόσεις. Παρέχει τη δυνατότητα αποθήκευσης συντεταγμένων 20 στόχων και βολή όλων των ρουκετών εντός 80 δευτερολέπτων για την κάλυψη περιοχής 500×500 m. Ο ΠΕΠ T-122 μπορεί να βάλλει μια ποικιλία ρουκετών, τόσο τουρκικής εξέλιξης και κατασκευής όσο και αυτές που προορίζονται για σοβιετικούς/ρωσικούς BM-21 και τις εκδόσεις τους.

Η βασική ρουκέτα είναι η TR-122 έχει βάρος 66 kg με «φάκελο» εμπλοκής 10-40 km και κεφαλή ΗΕ-F βάρους 18,4 kg, η οποία είναι αποτελεσματική σε ακτίνα 20+ μέτρων. H έκδοση TRΒ-122, έχει επίσης βάρος 66kg, «φάκελο» εμπλοκής 16-40 km και εκρηκτική γόμωση με μεταλλικά σφαιρίδια, ενώ είναι αποτελεσματική σε ακτίνα 40+ m. Επιπλέον υπάρχει μία κατευθυνόμενη έκδοση, η TRG-122, βάρους 76 kg με γόμωση 13,5 κιλών HE με μεταλλικά σφαιρίδια και δραστική ακτίνα 40+ m.

Ο «φάκελος» εμπλοκής κυμαίνεται μεταξύ 13-30 km και η ρουκέτα κατευθύνεται στο στόχο με χρήση INS παρουσιάζοντας ακρίβεια μικρότερη των 20 m. Η TRLG-122 είναι παραλλαγή της προηγούμενης με τερματική καθοδήγηση λέιζερ που βελτιώνει την ακρίβεια στα 2 m. Από τα παραπάνω είναι -δυστυχώς-προφανές ότι οι T-122 Sakarya, αν και θεωρητικά βρίσκονται στην ίδια κατηγορία με τους RM-70 του ΕΣ, εντούτοις είναι πολύ πιο αποτελεσματικά όπλα, ειδικά με την προσθήκη των κατευθυνόμενων πυρομαχικών. Το θέμα γίνεται ακόμη πιο σημαντικό αφού η πρόσφατη απόφαση της ανακατασκευής των πυρομαχικών των ελληνικών RM-70 για να αυξηθεί το βεληνεκές τους δεν περιλαμβάνει και καθοδήγηση, που θεωρείται πλέον ως εντελώς απαραίτητη για ΠΕΠ, καθιστώντας τους έτσι ακόμη πιο ανακριβείς (αφού η ακρίβεια βολής για τέτοιες μη κατευθυνόμενες/καθοδηγούμενες ρουκέτες αυξάνει με τη διάρκεια πτήσης!).

Οι ΠΕΠ T-122 Sakarya χρησιμοποιούν πλέον ως φορέα (από τα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας) όχημα MAN 26.372, που είναι επίσης ο φορέας των TBM J-600T, προσφέροντας έτσι ομοιοτυπία στις μονάδες πυροβολικού (που και αυτή απουσιάζει εντελώς από τις αντίστοιχες του ΕΣ).

Ένα άλλο, πολύ μεγάλο και κρίσιμο πρόσφατο πλεονέκτημα των T-122 είναι ότι οι τουρκικοί ΠΕΠ, φορτώνουν πλέον τις ρουκέτες τους σε αναλώσιμα «πακέτα» (pod) που συσκευάζονται στο εργοστάσιο κατασκευής, είναι «σφραγισμένα» για προστασία από τις συνθήκες αποθήκευσης και δεν χρειάζονται συντήρηση, ενώ -και το κυριότερο- επιτρέπουν ταχύτατη επαναφόρτωση. Να θυμίσουμε ότι οι RM-70, πέραν του υφιστάμενου «γεμίσματος» του εκτοξευτή έχουν άλλον ένα φόρτο επί του οχήματος, αλλά στη συνέχεια η αναχορήγηση πρέπει να γίνει χειροκίνητα με αποσυσκευασία κάθε μιας των ρουκετών από ξυλοκιβώτια και η κατάσταση αυτή δεν φαίνεται ότι αλλάζει με τον… εκσυγχρονισμό.

Τα pod των TR-122/TRΒ-122 περιέχουν 20 ρουκέτες και φορτώνονται ανά δυο στον εκτοξευτή, ενώ το αντίστοιχο «πακέτο» TRG-122/TRLG-122 περιέχει 12 ρουκέτες. Μια άλλη πρόβλεψη που αυξάνει ακόμη περισσότερο την επιχειρησιακή ευελιξία των Sakarya είναι ότι ο εκτοξευτής μπορεί να φορτώσει και pod 60 ρουκετών των 107 mm (ως Τ-107). Η ρουκέτα TR-107 για το T-107 είναι βάρους 20 κιλών με «φάκελο» εμπλοκής 3-11 km και γόμωση ΗΕ-F βάρους 8,4 κιλών, η οποία είναι αποτελεσματική σε ακτίνα 14 μέτρων.

Η κάθε πυροβολαρχία αποτελείται από σταθμό ελέγχου με ασύρματη ή ενσύρματη επικοινωνία, έξι ΠΕΠ T-107/T-122, έξι οχήματα αναχορηγίας ρουκετών, μετεωρολογικό σταθμό και όχημα επισκευών. Η τάξη σε βολή γίνεται σε χρόνο πέντε λεπτών και ο ρυθμός βολής είναι μεταξύ 0,5-2 sec με τη στόχευση να γίνεται χειροκίνητα ή αυτόματα. Τέλος η επαναγέμιση γίνεται σε χρόνο 5 λεπτών μέσω χρήση χρήσης υδραυλικού μηχανισμού στο φορτωτή και μπορεί να συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό έως την εξάντληση των πυρομαχικών αναχορηγίας.

Παράλληλα με τους T-107/T-122 αναπτύχθηκαν και βαρύτερες ρουκέτες με υψηλότερες δυνατότητες εκπομπής όγκου πυρός και εμβέλειας. Η TRG-230 είναι διαμετρήματος 230mm, με βάρος 215 kg, «φάκελο» εμπλοκής 20-70 km, γόμωση HE με μεταλλικά σφαιρίδια βάρους 42 kg και καταστροφική εμβέλεια μεγαλύτερη των 55 m. Η ρουκέτα έχει σύστημα καθοδήγησης INS+ GPS ή GLONASS που παρέχει CEP μικρότερο των 10 m. Η TRLG-230 είναι ελαφρύτερη (στα 210 kg), ίδιες λοιπές επιδόσεις και σύστημα INS+GPS ή GLONASS σε συνδυασμό με ερευνητή λέιζερ για τερματική καθοδήγηση μέσω καταύγασης του στόχου με λέιζερ που παρέχει CEP μικρότερο των 2 m. Αμφότερες είναι συσκευασμένες σε pod των έξι, δυο από τα οποία φορτώνονται στον εκτοξευτή (2×6).

Η TRG-300, στην έκδοση Block II είναι διαμετρήματος 300 mm, με βάρος 600 kg, έχει «φάκελο» εμπλοκής 20-90 km, γόμωση HE με μεταλλικά σφαιρίδια βάρους 180 κιλών και καταστροφική εμβέλεια μεγαλύτερη των 80 m. Η ρουκέτα έχει σύστημα καθοδήγησης INS+GPS ή GLONASS και παρέχει CEP μικρότερο των 10 m. Η TRG-300 Block IIΙ είναι έκδοση με το ίδιο διαμέτρημα των 300 mm, βάρος 585 kg, αλλά «φάκελο» εμπλοκής 30-120 km, γόμωση HE με μεταλλικά σφαιρίδια βάρους 105 kg, καταστροφική εμβέλεια μεγαλύτερη των 70 m και την ίδια καθοδήγηση και ακρίβεια βολής. Η TRG-300 βάλλεται από εκτοξευτή που φορτώνεται με δυο «πακέτα» δυο ρουκετών (2×2). Δημοσιεύματα του τουρκικού Τύπου του 2018 ανέφεραν την απόκτηση 18 εκτοξευτών με 244 βλήματα αλλά προφανώς σήμερα ο αριθμός είναι υψηλότερος.

Τη δεκαετία του ‘90, το Ινστιτούτο TUBITAK SAGE ανέπτυξε την οικογένεια ΠΕΠ TOROS που στηρίχθηκε στο γιουγκοσλαβικό M-87 Orkan, ο οποίος συνεχίζει να υπηρετεί στο σημερινό Σερβικό Στρατό και αφορούσε σε δύο τύπους μη κατευθυνόμενων ρουκετών. Η TOROS-230 στο διαμέτρημα των 230mm, μήκους 4,1 m, βάρους 197 kg, γόμωσης HE με μεταλλικά σφαιρίδια 121 kg που είναι αποτελεσματική σε ακτίνα 100 m, έχει εμβέλεια 65 km και φορτώνεται σε 6πλό εκτοξευτή. Η TOROS-260 στο διαμέτρημα των 260mm, μήκους 4,8 m, βάρους 280 kg, γόμωση 144 kg, αποτελεσματική σε ακτίνα 105 m, έχει εμβέλεια 110 km και φέρεται σε 4πλό εκτοξευτή.

Κλιμακούμενες απειλές

Μία ιδιαίτερα ανησυχητική παράμετρος είναι η δυνατότητα χρήσης θερμοβαρικής κεφαλής τόσο σε ΠΕΠ όσο και σε TBM, που μπορεί να λειτουργήσει ως πολλαπλασιαστής της απειλής. Να θυμίσουμε ότι η θερμοβαρική ή κεφαλή «κενού» (vacuum) ή «καυσίμου αέριου» (aerosol bomb/ fuel air explosive) περιέχει συνήθως δύο συστατικά. Η πρώτη γόμωση απελευθερώνει ένα μίγμα καυσίμου με τη μορφή αερίου και η δεύτερη πυροδοτεί το «νέφος» που έχει σχηματιστεί με αποτέλεσμα να δημιουργείται μία πύρινη σφαίρα πολύ υψηλής θερμοκρασίας, η οποία «αναλώνει» τοπικά το οξυγόνο, ενώ ασκεί πολύ μεγάλη πίεση ως ωστικό κύμα. Το πλεονέκτημά της είναι ότι η εκρηκτική ισχύ είναι πολύ μεγαλύτερη από αντίστοιχη ποσότητα συμβατικών εκρηκτικών. Χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο από τους Γερμανούς, αργότερα στο Βιετνάμ και Αφγανιστάν και χρησιμοποιείται εντατικά από τους Ρώσους στα TΒΜ ISKANDER και τους ΠΕΠ TOS-1A.

To ενδιαφέρον της Τουρκίας είναι γνωστό από το Πρόγραμμα TENDUREK του TUBITAK SAGE, για την ανάπτυξη μίας θερμοβαρικής έκδοσης της Mk82 που ονομάζεται Mk82-T και χρησιμοποιεί ως «εκρηκτικό» το PBP-03. Η Mk82-T είναι βάρους 230 κιλών με 90 κιλά «εκρηκτικής ύλης», ταχύτητα εκτόνωσης 6.500 m/s και πυκνότητα έκρηξής 1,70 g/cm³. Είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική κατά στόχων όπως σταθμοί C2, καταφύγια ή κτήρια και μπορεί να χρησιμοποιεί για τη μετατροπή σε θερμοβαρικές και κατευθυνόμενων βομβών όπως η HGK82, GBU38 κ.ά.

Μια τέτοια κεφαλή θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με TBM μεγάλης εμβέλειας για να πλήξει αεροπορικές βάσεις της ΠΑ, κέντρα C2 και αποθήκες, ενώ αντίστοιχα ΠΕΠ με τέτοια γόμωση απειλούν τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και τον Έβρο, λόγω και του εξαιρετικά μεγάλου αριθμού τέτοιων συστημάτων που διαθέτει ο αντίπαλος.

Όπως αναλύθηκε παραπάνω, δεν αντιμετωπίζουμε πλέον «παραδοσιακούς» πολλαπλούς εκτοξευτές της κατηγορίας BM-21/RM-70, δηλαδή με χαμηλή ακρίβεια και μικρή εμβέλεια. Οι περισσότεροι τουρκικοί ΠΕΠ μεγάλου διαμετρήματος παρέχουν μεγάλη εμβέλεια, υψηλή ακρίβεια και ικανοποιητικό βάρος γόμωσης και όπως προκύπτει από το σχετικό χάρτη που παραθέτουμε, μπορούν να καλύψουν οποιοδήποτε νησί του Ανατολικού Αιγαίου εφόσον αναπτυχθούν στα παράλια της Μικρής Ασίας.

Ένα σύστημα με TRG-300 Block III για παράδειγμα, παρέχει εμβέλεια της τάξεως των 120 km, δηλαδή έχει δυνατότητα εκτόξευσης ρουκετών εκτός εμβέλειας βολής του Πυροβολικού του ΕΣ και των ΠΕΠ που διαθέτει, με εξαίρεση του ATACMS. Η γόμωση βάρους 180 κιλών, δηλαδή περίπου στο ένα τρίτο του βάρους της γόμωσης του BORA, είναι διπλάσια συγκρινόμενη με τα 87 κιλά της εκρηκτικής ύλης της Mk82 που φέρει το F-16. Επιπλέον επιτυγχάνει CEP μικρότερο των 10 m, εφόσον φυσικά μπορεί να αξιοποιήσει το σήμα GPS ή GLONASS και συγκρίνεται με αρκετά αεροπορικά όπλα ακριβείας. Αντίστοιχες ή και ακόμη υψηλότερες δυνατότητες παρέχουν τα TBM, όπως το BORA.

Το δόγμα για «αρχικό πλήγμα» θα έχει ως στόχο την καταστροφή βασικών υποδομών του κάθε νησιού όπως αεροδρόμια, σταθμούς ραντάρ και παρατήρησης, στοιχεία αντιαεροπορικής άμυνας, λιμένες, χώρους συγκέντρωσης δυνάμεων όπως στρατόπεδα και θα ακολουθήσουν οι ΠΕΠ μικρότερου διαμετρήματος και το πυροβολικό για την προπαρασκευή της επιθετικής ενέργειας. Το όλο εγχείρημα θα υποστηριχθεί από οπλισμένα UAV, περιφερόμενα πυρομαχικά και την Τουρκική Αεροπορία με όπλα stand off. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το δόγμα που εφαρμόζει το Τουρκικό Ναυτικό μέσω του εξοπλισμού των πλοίων του (πλέον) με 16 αντιπλοϊκά βλήματα, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη του εγχώριου ATMACA και σε παράκτες πυροβολαρχίες με προφανή στόχο τη μεγάλη ισχύ πυρός που θα αποτρέψει την προσέγγιση των κύριων μονάδων του ΠΝ στο Ανατολικό Αιγαίο, δηλαδή πρακτικά την επίτευξη ναυτικού αποκλεισμού.

Σχετικά με τα βαλλιστικά βλήματα η εικόνα της απειλής είναι εξελισσόμενη. Για το βλήμα BORA ή KHAN οι επιδόσεις και το βάρος της γόμωσης είναι μεν καταγεγραμμένα, αν και κάποιες πηγές εκτιμούν ότι η μέγιστη εμβέλειά τους υπερβαίνει τα 360 km. Όπως προκύπτει από τους σχετικούς χάρτες που παραθέτουμε, αποτελούν απειλή για τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου και τον Έβρο, τα οποία απειλούνται επίσης και από τα ΠΕΠ (που δεν αποτελούν απειλή για την ηπειρωτική χώρα και την Κρήτη καθώς είναι εκτός εμβέλειας δράσης τους). Συνεπώς η κύρια απειλή για την ηπειρωτική χώρα προέρχεται δυνητικά από το βλήμα TAYFUN, που όπως προκύπτει από το χάρτη μας καλύπτει το σύνολό της ακόμη και εάν βληθεί από αρκετό βάθος εντός της τουρκικής επικράτειας.

Πριν αξιολογήσουμε την απειλή που προέρχεται από το TAYFUN πρέπει να καταγράψουμε κάποιες βασικές παρατηρήσεις. Η πρώτη αφορά σε ερώτημα για την επίδοση μέγιστης εμβέλειας, που δεν είναι ακόμη γνωστή. Κατά τη διάρκεια της πρόσφατης δοκιμής, όπως αναφέρουν οι πληροφορίες (που λαμβάνουμε υπόψιν με επιφύλαξη) επιτεύχθηκε επίδοση 561 km σε χρόνο πτήσης 458 sec και αυτό είναι εντυπωσιακό καθώς (όπως υποστηρίζεται) είναι η πρώτη εκτόξευσή του. Να υπενθυμίζουμε ότι εδώ και αρκετά χρόνια η Τουρκία διατυμπανίζει την πρόθεση της να αποκτήσει μία βελτιωμένη έκδοση του BORA με εμβέλεια 1.000 km, συνεπώς θα ήταν μάλλον παράδοξο η νέα έκδοση να μην κινείται προς αυτή την κατεύθυνση. Σύμφωνα μάλιστα με εκτιμήσεις που διατυπώνονται στην Τουρκία η εμβέλεια είναι πιθανώς και μεγαλύτερη. Συνεπώς κατά την άποψη του υπογράφοντος είναι δεδομένο ότι ο TAYFUN επιτυγχάνει μέγιστη επίδοση εμβέλειας στη ζώνη των 900-1000 km.

Η δεύτερη παρατήρηση αφορά στο εύρος του CEP. Για το BORA το εκτιμώμενο CEP είναι μικρότερο των 10 m, αλλά απαιτεί χρήση συνδυασμού INS και GPS. Χωρίς το GPS οι εκτιμήσεις αναφέρουν CEP στην περιοχή των 50 m. Για ένα βλήμα εμβέλειας 900-1000 km, προφανώς το CEP θα είναι ακόμη μεγαλύτερο χωρίς χρήση GPS, δηλαδή η ακρίβεια θα είναι μικρότερη. Θα πρέπει όμως να έχουμε περισσότερη πληροφόρηση για τον εξοπλισμό καθοδήγησης που διαθέτει το βλήμα, τεχνολογία στην οποία η τουρκική βιομηχανία έχει κάνει επίσης σημαντικές προόδους που αποτυπώνονται και στα βλήματα cruise που κατασκευάζει. Η τρίτη παρατήρηση είναι το ερώτημα για το βάρος της γόμωσης καθώς η πλέον συνηθισμένη μέθοδος αύξησης της εμβέλειας ενός TBM είναι η μείωση του βάρους της γόμωσης επ’ ωφέλεια του βάρους των καυσίμων. Στην περίπτωση μας μάλιστα είναι το πλέον πιθανό με δεδομένο ότι το TAYFUN διατηρεί τις διαστάσεις και τον εκτοξευτή του BORA. O συνδυασμός ενός CEP 50-100 m χωρίς υποστήριξη GPS και μίας γόμωσης βάρους 200-250 κιλών δεν είναι ικανοποιητικός συνδυασμός για πλήγματα ακριβείας. Για το λόγο αυτό είναι εύλογο να αναζητηθούν εναλλακτικές γομώσεις όπως η θερμοβαρική για την οποία μιλήσαμε πριν, ή τερματικός Ε/Ο αισθητήρας σε συνδυασμό με αλγόριθμο ATR (Automatic Target Recognition), αλλά στην περίπτωση αυτή το κόστος και οι δυσκολίες εξέλιξης ανεβαίνουν σημαντικά. Η δυνατότητα αυτή παρέχεται ήδη σε κάποια βλήματα, όπως στο ρωσικό ISKANDER και εξασφαλίζει CEP της τάξεως των 5 m.

H χρήση των TBM δεν είναι «πανάκεια» επιχειρησιακά. Ωστόσο, τα σύγχρονα τακτικά βαλλιστικά βλήματα δεν είναι χρήσιμα μόνο ως «όπλα εκφοβισμού», όπως ήταν παλαιότερα ο ρόλος της οικογένειας πυραύλων SCUD, οι οποίοι είχαν χαμηλή αποτελεσματικότητα και ακρίβεια. Η τεχνολογία που ενσωματώνουν τα συστήματα καθοδήγησης προς τον στόχο είναι πλέον αισθητά βελτιωμένη και επίσης έχει αναπτυχθεί σημαντικά η αποτελεσματικότητα των γομώσεων. Για το λόγο αυτό είμαστε επιφυλακτικοί στο να «απορρίψουμε» επιχειρησιακά τον TAYFUN για τους παραπάνω λόγους καθώς η τουρκική αμυντική βιομηχανία έχει αναπτύξει ανάλογα συστήματα υψηλής ακρίβειας για τα βλήματα SOM.

Από την άλλη, τα μαχητικά αεροσκάφη (αν και ευάλωτα στην αεράμυνα) παραμένουν ακόμη ο κύριος μοχλός εξουδετέρωσης των υποδομών του αντιπάλου. Ενδεικτικά ένα F-16C μπορεί να μεταφέρει συνολικά τέσσερις βόμβες γενικής χρήσης Mk84 στις θέσεις ανάρτησης 3, 4, 6 και 7, σε συνδυασμό με μία δεξαμενή καυσίμων 300 γαλονιών στην κεντρική θέση 5 ή δυο Mk84 στις θέσεις 3 και 7 σε συνδυασμό με δύο δεξαμενές των 370 γαλονιών στις θέσεις 4 και 6. Η Mk84 είναι βάρους 925 κιλών με εκρηκτική γόμωση βάρους 429 κιλών. Δηλαδή το F-16C μπορεί ανάλογα με τη διαμόρφωση να μεταφέρει έως και τέσσερις φορές το βάρος της εκρηκτικής ύλης που μεταφέρει ένα βλήμα BORA.

Σε κάθε περίπτωση και αξιολογώντας το χειρότερο σενάριο, το TAYFUN με θερμοβαρική γόμωση θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αποτελεσματικό όπλο που μπορεί να πλήξει κρίσιμες απομακρυσμένες στρατιωτικές υποδομές όπως η 117 και 116 Πτέρυγες Μάχης, ή και τον Κόλπο της Σούδας που έως σήμερα θεωρούσαμε ως σχετικά ασφαλείς περιοχές. Ωστόσο TBM μικρής εμβέλειας, όπως το BORA, απειλούν ένα τμήμα της ηπειρωτικής χώρας και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.

Συμπερασματικά, η Τουρκία μπορεί να δημιουργήσει -με σχετικά περιορισμένο κόστος- μία «ισχυρή δύναμη πρώτου πλήγματος», που θα της παρέχει ικανοποιητική ακρίβεια, μικρό χρόνο προετοιμασίας, μεγάλο όγκο πυρός και περιορισμένο (ή και καθόλου) χρόνο προειδοποίησης του αμυνομένου.

 Δυνητικά αντίμετρα

Ο σκοπός του παρόντος άρθρου δεν είναι να καταλήξει σε μία λίστα πανάκριβων και μη ρεαλιστικών προτάσεων για την αντιμετώπιση της απειλής, αλλά σε κάποιες στοχευμένες κινήσεις με λογικό κόστος που έχουν ως στόχο:

1. εντοπισμό της απειλής
2. την αναχαίτησή της στον αέρα ή/και
3. την καταστροφή της προληπτικά στο έδαφος εφόσον καταστεί δυνατός ο εντοπισμός της πηγής της πριν την βολή.

Άλλωστε δεν είναι λογικό να δαπανήσουμε μερικά δις ευρώ για αντιμετωπίσουμε 100-200 βαλλιστικά βλήματα με κλάσμα του ανωτέρω κόστους. Το πρώτο ζητούμενο είναι η δυνατότητα του Συστήματος Αεροπορικού Ελέγχου (ΣΑΕ) να εντοπίσει τις απειλές από βλήματα TBM. Δυστυχώς τα παλαιότερα ραντάρ του ΣΑΕ όπως το S-743D Martello και το HR-300 παρέχουν περιορισμένη δυνατότητα κάλυψης καθ’ ύψος, που είναι η βασική παράμετρος εντοπισμού ενός βλήματος TBM.

Ενδεικτικά το S-734D παρέχει κάλυψη 20 μοιρών και το HR-300 24 μοιρών. Το AR-327 Commander, παρότι είναι νεότερο, επίσης περιορίζεται στην κάλυψη ανύψωσης 20 μοιρών. To RAT-31DL, που είναι και το πλέον σύγχρονο ραντάρ του ΣΑΕ είναι το μοναδικό που παρέχει διαμόρφωση αποκάλυψης TBM με κάλυψη 0-60 μοιρών, αλλά είναι εγκατεστημένο στην 4^η ΜΣΕΠ στη Λευκάδα και παρέχει κάλυψη μόνο στη Δυτική Ελλάδα, περιλαμβάνοντας ωστόσο την 116 και 117ΠΜ.

Κατά τα λοιπά, τα ΑΣΕΠΕ EMB-145H αλλά και τα ραντάρ των συστημάτων PATRIOT PAC3 και S-300PMU-1 παρέχουν δυνατότητες εντοπισμού TBM, αλλά αυτά δεν είναι στοιχεία που είναι ενεργοποιημένα σε 24ωρη βάση. Ειδικά σε ότι αφορά το MPQ-65 του PATRIOT, οι δυνατότητες εντοπισμού σε εμβέλεια είναι σαφώς υποδεέστερες, ενώ παρέχει περιορισμένους χρόνους αντίδρασης καθώς το ραντάρ προορίζεται για την υποστήριξη της εμπλοκής στηριζόμενο σε εξωτερική υπόδειξη (cueing) για τον εντοπισμό του στόχου.

Συνεπώς απαιτείται να συνεχιστεί η προσπάθεια αναβάθμισης του ΣΑΕ με νέα ραντάρ που θα να αντικαταστήσουν, σε πρώτη φάση τα τρία παλαιότερα HR-300 και μπορούν να αποκτηθούν μοντέλα με δυνατότητα αποκάλυψης και ιχνηλάτησης TBM. Στα πλαίσια αυτά θα μπορούσε να εξεταστεί για παράδειγμα, πέραν από τις ευρωπαϊκές λύσεις όπως το RAT-31, η οικογένεια ULTRA της ELTA. Το ELM-2090U στο οποίο έχουμε αναφερθεί και παλαιότερα, είναι σπονδυλωτό και προσφέρεται σε τρεις εκδόσεις: C1, C6 και C22, ανάλογα με τα module που διαθέτει. Σχεδιάστηκε για να εντοπίζει στόχους VLO, δορυφόρους και TBM με κάλυψη καθ’ ύψος 70 μοιρών. Πρόκειται για ραντάρ AESA που λειτουργεί στη ζώνη UHF, ενώ σύμφωνα με την εταιρεία κατασκευής στην έκδοση C1 παρέχει μέγιστη εμβέλεια 500 km για στόχο μεγέθους μαχητικού, που επεκτείνεται για τα C6 και C22.

Η Πολεμική Αεροπορία εξετάζει επιπλέον την αντικατάσταση των παλαιότερων ραντάρ MPDR-90E των Σταθμών Αναφοράς με νέα, που θα έχουν και δυνατότητα C-RAM (Counter Rockets Artillery Mortars) και WL (Weapon Location) με υπολογισμό LP (Launch Point ) και IP (Impact Point). Μια τέτοια υποψηφιότητα είναι το ELM-2084, ένα σύγχρονο 4D ραντάρ AESA με κατασκευαστικά στοιχεία GaN (Νιτριδίου του Γαλλίου), που λειτουργεί στη ζώνη συχνοτήτων «S» (2-4 GHz). Χρησιμοποιείται τόσο για C-RAM όσο και για αεράμυνα-AD (Air Defense) και δύναται να εντοπίσει όλων των ειδών τους στόχους περιλαμβανομένων όλμων, ρουκετών, βλημάτων πυροβολικού και πυραύλων αέρος-εδάφους. Έχει δυνατότητα παροχής δεδομένων βολής στα φίλια μέσα με κάλυψη τομέα 120 μοιρών για WL και AD ή 360 μοιρών για AD με περιστροφή της κεραίας με ρυθμό 30 σ.α.λ. και έχει κάλυψη ανύψωσης -7 έως 70 μοίρες. Η μέγιστη εμβέλεια του ραντάρ φθάνει τα 475 km για εντοπισμό εναέριων στόχων και τα 100 km για τον εντοπισμό όπλων. Σύμφωνα με τον ιστότοπο της ELTA, το ραντάρ μπορεί επίσης να παρέχει έγκαιρη προειδοποίηση για TBM. To ELM-2084 έχει μία διαμόρφωση κάλυψης τομέα όπου η ατενίζουσα διάταξη καλύπτει διαρκώς τομέα +/-65 μοίρες, με μέγιστη εμβέλεια 650 km και κάλυψη σε ανύψωση -7 έως 90 μοιρών.

O ΕΣ διαθέτει ραντάρ WL (Weapon Locator) AN/TPQ-36(V)7, AN/TPQ-37(V)3 και ARTHUR Mod B, τα οποία όμως δεν μπορούν να εντοπίσουν τακτικά βαλλιστικά βλήματα ή ρουκέτες μεγάλης εμβέλειας όπως είναι οι WS-1A ή οι TRG-300. Η TRG-300 συμπεριφέρεται εν πολλοίς σαν ένα μικρό βαλλιστικό βλήμα καθώς φθάνει σε ύψος 30.000 ποδών και αναπτύσσει μέγιστη ταχύτητα 4,2 Mach. Στην παρούσα φάση δεν υπάρχει προτεραιότητα για την αντικατάσταση των ανωτέρω συστημάτων, κυρίως των παλαιότερων TPQ-36 και TPQ-37, αλλά θα μπορούσε να εξεταστεί η αναβάθμιση του λογισμικού των AN/TPQ-37 για να παρέχει κάποιες σχετικές δυνατότητες.

H κινητοποίηση συγκροτημάτων ΠΕΠ στις ακτές της Μικράς Ασίας μπορεί να γίνει αντιληπτή εφόσον οι ελληνικές ΕΔ χρησιμοποιούν τα κατάλληλα μέσα ISR (Intelligence, Surveillance, Reconnaissance) με τα οποία πρέπει να επιτηρούν συνεχώς τις περιοχές ενδιαφέροντος με χρήση συστημάτων SIGINT, ραντάρ SAR ή E/O αισθητήρων. Ορίζονται οι περιοχές ενδιαφέροντος για τις οποίες πρέπει να υφίσταται επιτήρηση, που υλοποιείται στη συνέχεια είτε επί συγκεκριμένου στόχου είτε περιοχής σε 24ωρη βάση. Αυτό πρακτικά δεν μπορεί να γίνει από επανδρωμένα αεροσκάφη αλλά αποκλειστικά από UAV. Πέρα από τη χρήση των υφιστάμενων Heron Block 1, απαιτείται η άμεση ενίσχυση με συστήματα MALE με ανάλογες δυνατότητες ή και η απόκτηση επιπλέον Heron. Να θυμίσουμε ότι κυοφορείται εδώ και καιρό η απόκτηση τριών αεροχημάτων MQ-9B, τα οποία μπορούν να επιχειρούν σε ύψη 40.000 ποδών με μέγιστη αυτονομία 40 ωρών, ενώ το Heron Block 1 παρέχει μέγιστη αυτονομία 45 ώρες και πετά σε ύψος μεγαλύτερο των 30.000 ποδών.

Το δεύτερο ζητούμενο είναι η αναχαίτηση των απειλών στον αέρα. Η πρώτη σκέψη αφορά την αναβάθμιση των υφιστάμενων συστημάτων πυραυλικής αεροάμυνας.

To S-300PMU-1, ως έχει, πιστεύεται ότι προσφέρει εμβέλεια 40 km για την αντιμετώπιση βλημάτων κατηγορίας MRBM, αλλά λόγω της επικρατούσας διεθνούς κατάστασης μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, στην παρούσα φάση (και ίσως και μελλοντικά) δεν είναι δυνατή η αναβάθμισή του. Έτσι ίσως πρέπει να προσανατολιστούμε σε «ανταλλαγή του» με δύο τουλάχιστον συστοιχίες PATRIOT PAC3 για την κάλυψη τόσο της δυτικής Κρήτης που αποτελεί και σημείο με συμμαχικό ενδιαφέρον, όσο και της ευρύτερης περιοχής της Αλεξανδρούπολης που καλύπτεται σήμερα από την 25^η ΜΚΒ PATRIOT στη Χρυσούπολη.

Στους PATRIOT PAC3, βασική αδυναμία του συστήματος είναι η κάλυψη μόνο ενός τομέα και η μικρή εμβέλεια που παρέχει για την αντιμετώπιση TBM όταν χρησιμοποιούνται τα βλήματα PAC-2GEM, η οποία περιορίζεται στα 20 km (συνεπώς για την αντιμετώπιση της απειλής από TBM απαιτούνται περισσότερα συστήματα). O αριθμός τους (με δεδομένη και την απουσία μίας πυροβολαρχίας στη Σ. Αραβία) είναι ανεπαρκής για την κάλυψη όλων των αναγκών και κυρίως της ευρύτερης περιοχής της Αττικής, αλλά στην παρούσα φάση δεν υπάρχει δυνατότητα απόκτησης νέων συστημάτων. Μερική επίλυση του προβλήματος μπορεί να προέλθει αφενός από αναβάθμιση του ραντάρ στο επίπεδο MPQ-65A με αύξηση της εμβέλειας κατά 30% και της ταχύτητας επεξεργασίας, και αφετέρου υιοθέτηση λογισμικού στη βελτιωμένη έκδοση PDB-8.1 που επιτρέπει τη χρήση του βλήματος PAC3 MSE (Missile Segment Enhancement ), βελτίωση της δυνατότητας έρευνας, όπως και διάκριση/καταστροφή TBM. Σε κάθε περίπτωση βέβαια απαιτείται και απόκτηση αριθμού βλημάτων PAC-3MSE, που επεκτείνουν το «φάκελο» εμπλοκής για TBM σε 60+ km.

Αναφορικά με την προστασία των νησιών του ανατολικού Αιγαίου και του Έβρου, μια σκέψη θα ήταν η απόκτηση Iron Dome, σύστημα που ωστόσο δεν αντιμετωπίζει ΤΒΜ και ATACMS, αλλά παρέχει μόνο περιορισμένη προστασία για ρουκέτες μεγάλου διαμετρήματος. Όπως έχουμε αναφέρει και στο παρελθόν, το Iron Dome λειτουργεί στο Ισραήλ στα πλαίσια ενός ευρύτερου δικτύου που περιλαμβάνει τα συστήματα μέσης και μεγάλης εμβέλειας David’s Sling, PATRIOT και Arrow 2/3, καθώς και αντιαεροπορικά συστήματα όπως τα SPYDER-SR/ER και SPYDER-MR/LR. Στην παρούσα φάση θεωρούμε ότι προτεραιότητα έχει η απόσυρση των SA-8 και η απόκτηση ενός σύγχρονου SHORADS σε συνδυασμό με σύστημα μέσης εμβέλειας όπως το NASAMS ή το SPYDER MR/LR, που χρησιμοποιεί και το ραντάρ ELM-2084 ή τον συνδυασμό IRIS-T SL/SLM καθώς η αντιμετώπιση των οπλισμένων UAV, αεροσκαφών ή επιθετικών ελικοπτέρων και βλημάτων cruise έχει μεγαλύτερη προτεραιότητα.

Το τρίτο ζητούμενο αφορά στην καταστροφή των ΠΕΠ και των συστοιχιών TBM είτε προληπτικά, είτε με ανταποδοτικό πυρ και σήμερα είναι δυνατή μόνο από τη δράση της ΠΑ ή την χρήση ATACMS (όπου γεωγραφικά υφίσταται αυτή η εφαρμογή) και εφόσον καταστεί δυνατός ο εντοπισμός τους. Η άλλη λύση είναι η χρήση MLRS, με όλους τους περιορισμούς που έχει ή έκδοση του συστήματος σε ελληνική υπηρεσία.

Έχουμε αναφέρει σε πρόσφατη ανάλυσή μας ότι είναι επιθυμητή η απόκτηση πρόσθετου αριθμού M270 (εκτοξευτών MLRS) που θα παρείχαν τη δυνατότητα συγκρότησης ενός ή δύο επιπλέον ΜΠΕΠ. Να θυμίσουμε ότι τo 2013 χάθηκε η μεγάλη ευκαιρία για την απόκτηση 40 μεταχειρισμένων M270A1, κάτι που θα έδινε την δυνατότητα ανάπτυξης μίας Πυροβολαρχίας Μάχης σε κάθε ένα από τα έξι μεγάλα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου για αυτοάμυνα, αποτροπή αποβατικής ή αεροποβατικής ενέργειας και πλήγματος σε σημαντικούς στόχους (όπως εχθρικοί ΠΕΠ) στα παράλια της Μικράς Ασίας. Δυστυχώς δεν κινηθήκαμε αρκετά γρήγορα ούτε και τώρα, ώστε να προτείνουμε «ανταλλαγή» των απαρχαιωμένων RM-70 με κάποιους τουλάχιστον M270 που κατέληξαν στην Ουκρανία.

Είναι έτσι απολύτως κρίσιμο να προχωρήσει το πρόγραμμα αναβάθμισης των M270A0, έστω στο επίπεδο M270A1+ ώστε να καταστεί δυνατή η αξιοποίηση σύγχρονων πυρομαχικών. Αυτά είναι το Μ31 ή GMLRS-U (Unitary) που φέρει μοναδιαία γόμωση HE/BF βάρους 90 κιλών, παρέχει εμβέλεια 15-84 km και καθοδηγείται στο στόχο μέσω συστήματος INS/GPS με αυξημένες δυνατότητες αντιμετώπισης παρεμβολών. Το Μ31 δίδει πλέον τη δυνατότητα προσβολής όλων των κατηγοριών στόχων (περιλαμβανομένων και προστατευμένων) και επιτυγχάνει υψηλή ακρίβεια με CEP μικρότερο των 5 m. Επίσης χρησιμοποιείται το M30A1 ή GMLRS AW (Alternate Warhead), με αντικατάσταση της μοναδιαίας γόμωσης με κεφαλή βάρους 90 κιλών που έχει 160.000 προσχηματισμένα θραύσματα βολφραμίου. Η Lockheed Martin ολοκληρώνει επίσης την ανάπτυξη της ρουκέτας αυξημένης εμβέλειας ER GMLRS για χρήση από την έκδοση M270A1+και M270A2. Η ρουκέτα θα παρέχει «φάκελο» εμπλοκής 15-150 km με σύστημα INS/GPS και φέρει μοναδιαία γόμωση. Μπορεί έτσι να υποκαταστήσει για κάποιους τύπους στόχων τον ATACMS, αλλά με μεγαλύτερο όγκο πυρός καθώς ανά pod τοποθετούνται έξι ρουκέτες αντί για ένα βλήμα ATACMS.

Επίσης το πρόγραμμα αναβάθμισης θα δώσει τη δυνατότητα μελλοντικής απόκτησης του νέου βλήματος PrSM της Lockheed, που είναι σε προχωρημένο στάδιο ανάπτυξης και το οποίο αναμένεται να επιτύχει IOC το 2023 και πλήρη επιχειρησιακή ικανότητα το 2025. Το PrSM θα παρέχει σημαντικά αυξημένη εμβέλεια σε σχέση με το ATAMCS, ήτοι 499 km –κατά άλλες πηγές πολύ περισσότερο (θυμηθείτε τι είπαμε παραπάνω για την συμφωνίας MTCR)- και δυνατότητα βολής τεσσάρων βλημάτων ανά εκτοξευτή έναντι δύο βλημάτων ATACMS. Η καθοδήγησή του γίνεται με σύστημα INS/GPS, ενώ η σχεδίαση ανοικτής αρχιτεκτονικής θα παρέχει ευελιξία στην χρήση διαφορετικών γομώσεων ανάλογα με την αποστολή. Επιπλέον θα πρέπει να υλοποιηθεί η επαναπιστοποίηση του συνόλου των βλημάτων ATACMS, καθώς υπάρχει ένα αξιόλογο απόθεμα ή η εφαρμογή ενός προγράμματος ανάλογου του ATACMS-SLEP.

PrSM, GMLRS και GMRS-ER, τα πυρομαχικά που θα αγοράσει ο Ελληνικός Στρατός για το φονικό ρουκετοβόλο του MLRS

Η ανάπτυξη συστημάτων TBM (σε πρώτη φάση της κατηγορίας μικρής εμβέλειας) θα ήταν δυνατή από την ελληνική αμυντική βιομηχανία μέσω της παροχής τεχνογνωσίας από χώρες όπως το Ισραήλ, σε συνδυασμό με την απόκτηση κάποιου αντίστοιχου οπλικού συστήματος ή την κατασκευή εκτοξευτών/βλημάτων κατόπιν αδείας. Για παράδειγμα θα ήταν σκόπιμη η απόκτηση βλημάτων LORA, που είναι TBM βάρους 1.600 kg, μήκους 5,2 m και διαμέτρου 624 mm. Μπορεί να φέρει διάφορους τύπους γομώσεων (BF, διατρητική, πολλαπλών ρόλων κ.α.) βάρους 570 kg για εμβέλεια 90-430 km, με ακρίβεια CEP 10 m, όταν γίνεται χρήση πλοήγησης GNSS/INS.

Πολυεργαλείο: Ισραηλινοί βαλλιστικοί πύραυλοι LORA (και) κατά πλοίων

Συμπερασματικά, το περιβάλλον που διαμορφώνεται στο Αιγαίο προβληματίζει λόγω του όγκου και της ποικιλίας των απειλών που προβάλουν τα -όλα και περισσότερα- οπλικά συστήματα τουρκικής σχεδίασης και παραγωγής που προστίθενται στο τουρκικό οπλοστάσιο. Στο επόμενο άρθρο μας θα αναλύσουμε της μη πυραυλικές απειλές, που επίσης αναδύονται μέσα από τις εξελίξεις εγχώριων οπλικών συστημάτων της Τουρκίας.

Αντιβαλλιστική άμυνα από τη θάλασσα

Αν περάσουμε από τη ξηρά στη θάλασσα, η συνεισφορά των FDI–HN στην άμυνα ATBM (Anti-TBM) θα είναι μάλλον περιορισμένη. Το ραντάρ Sea Fire μπορεί να αποκαλύψει TBM, αλλά απαιτεί υπόδειξη στόχου (cueing) από έτερο μέσο για να γίνει αυτή από ικανοποιητική απόσταση. O (υπό παραγγελία) ASTER-30B1 παρέχει δυνατότητα αντιμετώπισης βλημάτων TBM εμβέλειας 600 km, ενώ ο ASTER-30B1NT την επεκτείνει σε SRBM και MRBM εμβέλειας 1500 km ή TBM με κεφαλή γόμωση RV (Re-entry Vehicle).

Μελλοντικά η έκδοση ASTER-30Block 2 θα προσδώσει δυνατότητα εμπλοκής βλημάτων MRBM, εμβέλειας 3.000 km που κινούνται εξωατμοσφαιρικά, αναχαιτίζοντάς τα σε ύψος 70 km (εάν βέβαια υποστηρίζεται με κατάλληλη υποδομή αποκάλυψης και ιχνηλάτησης των στόχων). Ωστόσο ο αριθμός των 32 κελιών στις νέες Φ/Γ κλάσης ΚΙΜΩΝ φαντάζει πλέον οριακός ακόμη και για τις απειλές που θα κληθεί να αντιμετωπίσει το ίδιο το πλοίο, πόσο μάλλον για να αναλάβει και καθήκοντα ATBM.

H μοναδική ουσιαστική δυνατότητα αντιμετώπισης των απειλών αυτών από τη θάλασσα θα ήταν η απόκτηση ενός πλοίου AAW/C2 με ικανό ραντάρ για την αυτόνομο εντοπισμό των απειλών που προβάλουν τα βλήματα TBM, ικανότητα εκτέλεσης συνεργατικών εμπλοκών με δεδομένα από άλλους αισθητήρες ή και παροχής δεδομένων στόχευσης σε άλλα συστήματα όπως οι συστοιχίες PATRIOT και η ύπαρξη επαρκούς αριθμού κελιών VLS (τουλάχιστον 64 βλήματα έτοιμα για βολή) για την αντιμετώπιση επιθέσεων κορεσμού (φόρτος βλημάτων που θα περιλαμβάνει και εκδόσεις μεικανότητα ATBM). Λόγω της οικονομικής αδυναμίας της χώρας μας για την απόκτηση καινούργιων τέτοιων πλοίων, είχαμε υποστηρίξει στο παρελθόν την πρόκτηση 2-3 μεταχειρισμένων καταδρομικών κλάσης Ticonderoga (εφόσον τα αντιτορπιλικά κλάσης Arleigh Burke δεν είναι διαθέσιμα). Τα πλοία που αποσύρονται από το US Navy διαθέτουν όλα τα ανωτέρω χαρακτηριστικά:

1. Ραντάρ AN/SPY-1B(V), που αποτελεί το πρόδρομο μοντέλο του AN/SPY-1D(V) και παρέχει εξαιρετικές δυνατότητες εντοπισμού στόχων TBM σε ικανή εμβέλεια.
2. Σύστημα CMS AEGIS διαμόρφωσης Baseline 9, που είναι η πιο εξελιγμένη έκδοση σε υπηρεσία και περιλαμβάνει ένα νέο επεξεργαστή που παρέχει τη δυνατότητα στα πλοία να εμπλέκουν αεροδυναμικούς και βαλλιστικούς στόχους ταυτόχρονα και ικανότητα βολής SM-3 BlockIIA
3. Όλα τα πλοία διαθέτουν δύο εκτοξευτές VLS Μk41 με 122 SM-2MR.

Αναπτυγμένα στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο θα λειτουργούσαν ως ομπρέλα έναντι όλων των απειλών, περιλαμβανομένων και ΤΒΜ. Καθώς στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις η διακλαδικότητα δεν αποτελεί ένα από τα ισχυρά χαρακτηριστικά τους, ο κάθε κλάδος επικεντρώνεται στις δικές του ανάγκες και απαιτήσεις. Ένα απλό παράδειγμα είναι η επιλογή για τη μη εγκατάσταση των βλημάτωνMdCN στην κλάση FDI-HN.

Ticonderoga: Μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα ενός πλοίου ναυτικής κυριαρχίας, του Αρχιπλοιάρχου ε.α. E. Νικολάου

Αναφορικά με τα Ticonderoga, κάποιοι επικαλούνται λειτουργικούς και λόγους κόστους για τη μη απόκτηση των πλοίων αυτών. Τα καταδρομικά αυτά όμως, μαζί με τις φρεγάτες FDI-HN, τα Rafale Η3R και τα F-35A θα αποτελούσαν σημαντικούς παράγοντες αποτροπής. Επίσης είναι η μοναδική απάντηση στις επιθέσεις κορεσμού που θα επιχειρήσει ο αντίπαλος από αεροσκάφη οπλισμένα με βλήματα cruise και άλλα όπλα, πυραύλους anti-ship από σκάφη επιφανείας, Υ/Β και συστοιχίες ξηράς, βλήματα cruise από μονάδες επιφανείας όπως η TF-2000 ή από Υ/Β Type-214TN (ή τη ξηρά), οπλισμένα UAV επίσης με βλήματα cruise, περιφερόμενά πυρομαχικά, TBM κ.ά.

Ακόμη και στην περίπτωση που δεν μπορεί να αγοραστεί ο πανάκριβος SM-3 BlockIIA θα μπορούσε να αποκτηθεί περιορισμένος αριθμός βλημάτων RIM-174 ERAM (Extended Range Active Missile ) ή SM-6 BlockIB, που σύμφωνα με τη Raytheon είναι «τρία βλήματα σε ένα» παρέχοντας αντιαεροπορική άμυνα μεγάλης εμβέλεια κατά αεροπλάνων, UAV και βλημάτων cruise, ATBM για βαλλιστικά βλήματα στην τερματική φάση εμπλοκής και δυνατότητα επίγειου πλήγματος. Παράλληλα μια τέτοια λύση, με την ισχύ πυρός της, αποδεσμεύει άλλους πόρους (όπως οι συστοιχίες PATRIOT) για να επικεντρωθούν σε συγκεκριμένες απειλές.