Η σχέση μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ δεν ήταν πάντα τόσο τεταμένη όσο σήμερα. Καθώς κατά τη δεκαετία του 1990 και στις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι δύο χώρες διατηρούσαν τότε στενές στρατιωτικές και οικονομικές σχέσεις. Και η Τουρκία ήταν ένα από τα λίγα μουσουλμανικά κράτη που αναγνώριζαν το Ισραήλ και συνεργάζονταν με αυτό σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της άμυνας και της ενέργειας.
Ωστόσο, η άνοδος του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην εξουσία και η αλλαγή στην εξωτερική πολιτική οδήγησαν σε επιδείνωση των σχέσεων, με επίκεντρο το παλαιστινιακό ζήτημα. Και ορόσημα την υπόθεση Mavi Marmara το 2010, όπου έφερε άμεσο πάγωμα διμερών σχέσεων και βέβαια το 2023, όπου ενώ είχε ξεκινήσει μια επαναθέρμανση και προσπάθεια προσέγγισης, η σκληρή ισραηλινή αντίδραση στην τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς έφερε την Τουρκία σε αντι-ισραηλινή κορύφωση.
Δεκάδες καταδικάστηκαν στην Τουρκία για κατασκοπεία υπέρ του Ισραήλ
Μάλιστα το πρόσφατο περιστατικό στο οποίο βομβαρδισμός της Ισραηλινής Αεροπορίας είχε θύματα τρεις Τούρκους στα σύνορα Ισραήλ-Συρίας, που -σύμφωνα με φήμες στα social media- προσπαθούσαν να διεισδύσουν στο Ισραήλ για να πραγματοποιήσουν δολιοφθορές, έχει οξύνει περισσότερο την κατάσταση.
Ο Ερντογάν έχει επανειλημμένα χρησιμοποιήσει σκληρή αντι-ισραηλινή ρητορική, τόσο ξεκάθαρα όσο και με υπονοούμενα. Έχει δηλώσει ότι η Τουρκία είναι έτοιμη να πολεμήσει εναντίον του Ισραήλ αν χρειαστεί, και το έχει χαρακτηρίσει ως “κράτος-τρομοκράτη”. Ενώ οι Τούρκοι δεν είναι λίγες φορές που εκφράζουν ονειρώξεις για τη θριαμβευτική τους είσοδο και την “απελευθέρωση” της Ιερουσαλήμ, ασπαζόμενοι δηλαδή το παναραβικό “αίτημα” προηγούμενων δεκαετιών. Από την άλλη πλευρά, το Ισραήλ έχει κατακρίνει την Τουρκία για τις σφαγές των Κούρδων τόσο στην Τουρκία όσο και στη Συρία, ενώ πλέον στηρίζει ανοιχτά την Κύπρο.
Η γεωπολιτική κατάσταση στην περιοχή παραμένει εξαιρετικά πολύπλοκη. Η Τουρκία, με το νέο φιλοτουρκικό καθεστώς στη Δαμασκό, έχει πλέον άμεση πρόσβαση στα συρο-ισραηλινά σύνορα. Αυτό ανοίγει νέες δυνατότητες για την Άγκυρα να επηρεάσει την περιοχή, αλλά ταυτόχρονα αυξάνει τον κίνδυνο ένοπλης αντιπαράθεσης με το Ισραήλ. Πρέπει να σημειώσουμε πως οι Ισραηλινοί δημιούργησαν ένα buffer zone στα σύνορα με τη Συρία, κάτι που καυτηρίασε ο Ερντογάν. Ο ίδιος βέβαια παραλείπει να σχολιάσει το ότι η χώρα του έχει κι αυτή αποσπάσει σημαντικές εκτάσεις από τη Συρία, στο βόρειο τμήμα της, σε μια προσπάθεια να καθυποτάξει το εκεί μεγάλο κουρδικό στοιχείο, το οποίο βλέπει ως προέκταση του PKK.
Επιπλέον, η Τουρκία αποτελεί βασικό καταφύγιο και υποστηρικτή της Χαμάς, μια τρομοκρατική οργάνωση που το Ισραήλ θεωρεί κύριο εχθρό του. Επίσης η Τουρκία χρησιμοποιεί την αντι-ισραηλινή ρητορική ως μέσο για να συσπειρώσει τον μουσουλμανικό κόσμο γύρω της, επιδιώκοντας την πρωτοκαθεδρία η οποία θα εξυπηρετεί και τις φιλοδοξίες περί “μεγάλης Τουρκίας”.
Από την πλευρά του Ισραήλ, έχει επανειλημμένα εκφράσει την ανησυχία για την αύξηση της τουρκικής επιρροής στην περιοχή. Και είναι πλέον κοινό μυστικό, πως αν οι ΗΠΑ αποχωρήσουν από τη Συρία, το Ισραήλ θα αναλάβει τον εξοπλισμό και την υποστήριξη των εκεί Κούρδων.
Η στάση των μεγάλων δυνάμεων είναι ένας κρίσιμος παράγοντας στην εξέλιξη της κατάστασης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα είναι δύο από τις πιο σημαντικές δυνάμεις που μπορούν να επηρεάσουν, καθώς η Ρωσία πλέον εμφανίζεται αποδυναμωμένη στην περιοχή, ενώ είναι και σύμμαχος της Τουρκίας. Προφανώς οι ΗΠΑ παραμένουν – ειδικά τώρα με προεδρία Τραμπ- στο πλευρό του Ισραήλ, με το οποίο και η Κίνα διατηρεί καλές σχέσεις σχέσεις. Έτσι ο ρόλος τους εμφανίζεται το πολύ μεσολαβητικός μεταξύ των δύο χωρών που ασκούνται σε σκληρή ρητορική.
Ερντογάν: Το Ισραήλ θα πληρώσει το τίμημα της γενοκτονίας που διαπράττει
Οι στρατιωτικές δυνατότητες
Η σύγκριση των στρατιωτικών δυνατοτήτων μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας αποτελεί ένα πολύπλοκο θέμα, ιδιαίτερα όσον αφορά την ικανότητα τους να επιφέρουν πλήγματα σε μεγάλη απόσταση. Και οι δύο χώρες διαθέτουν προηγμένα συστήματα όπλων και στρατηγικές ικανότητες, αλλά οι διαφορές στην ποιότητα, την ποσότητα και την χρήση αυτών των δυνατοτήτων είναι σημαντικές.
Το Ισραήλ διαθέτει μια από τις πιο ισχυρές και προηγμένες αεροπορίες στον κόσμο, με μεγάλο αριθμό αεροσκαφών τέταρτης και πέμπτης γενιάς, F-15, F-16 και, πιο πρόσφατα, F-35Α. Τα τελευταία προσφέρουν στο Ισραήλ σημαντικό στρατηγικό πλεονέκτημα, καθώς είναι σχεδόν αόρατα στα ραντάρ και μπορούν να πραγματοποιήσουν αποστολές σε μεγάλη απόσταση με υψηλή ακρίβεια κρούσης, βαθιά στην τουρκική ενδοχώρα.
Εκτός από την αεροπορική του υπεροχή, το Ισραήλ διαθέτει ένα εκτεταμένο οπλοστάσιο πυραύλων cruise υψηλής ακριβείας όπως οι Delilah και Popeye, και βαλλιστικών όπως οι Jericho, με ικανότητα κάλυψης μεγάλων αποστάσεων. Ενώ γενικότερα οι ισραηλινές ένοπλές δυνάμεις είναι από τις πιο οργανωμένες και με πολεμική εμπειρία στην Μέση Ανατολή. Εδώ όμως θα μετρήσουμε και την σημαντική “κόπωση” τους και την φθορά υλικών και πυρομαχικών, μετά από τόσους μήνες επιχειρήσεων σε 5 διαφορετικά μέτωπα (Γάζα, Λίβανος, Συρία, Ιράν, Υεμένη).
Από την άλλη πλευρά, η Τουρκία παρά το γεγονός ότι διαθέτει έναν μεγάλο αριθμό μαχητικών F-16, αντιμετωπίζει ζητήματα επάνδρωσης και πιθανά και συντήρησης τους. Έχει όμως απόθεμα από πυραύλους cruise και βαλλιστικούς (SOM, Atmaca, Bora, Tayfun), και μη επανδρωμένα αεροσκάφη (UAV) για την επιβολή πληγμάτων σε μεγάλη απόσταση. Ειδικά στα μη επανδρωμένα, όπως τα Bayraktar TB2, η Άγκυρα διαθέτει και μεγάλο αριθμό και πολεμική εμπειρία, σε διάφορες συγκρούσεις, όπως στη Λιβύη και στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Ακόμη διαθέτει τον πολυπληθέστερο στρατό ξηράς στην περιοχή, ισχυρότερο ναυτικό από το Ισράηλ, αλλά και αρκετές παραστρατιωτικές ομάδες εντός Συρίας υπό τον έλεγχο της.
Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών: Ερντογάν είσαι η ντροπή των Τούρκων!
Η πιθανότητα προληπτικού πλήγματος
Δεδομένων των στρατιωτικών δυνατοτήτων των δύο χωρών, η πιθανότητα μιας προληπτικής επίθεσης από την Τουρκία στο Ισραήλ φαίνεται πολύ δύσκολη. Η αεροπορική υπεροχή του Ισραήλ, σε συνδυασμό με την εκτεταμένη δικτύωση αντιαεροπορικής άμυνας και την ικανότητα για γρήγορα και αποτελεσματικά αντίποινα, κάνει μια τέτοια κίνηση εξαιρετικά επικίνδυνη για την Τουρκία. Επιπλέον, τα ισραηλινά αντίποινα θα μπορούσαν να είναι σκληρότερα από ποτέ, με μεγάλες επιπτώσεις σε κρίσιμες υποδομές και στρατιωτικές εγκαταστάσεις της Τουρκίας.
Έτσι, η πιο αποδοτική και πιθανή στρατηγική για την Τουρκία θα ήταν η έμμεση υποστήριξη σε ομάδες μισθοφόρων ή παραστρατιωτικών ομάδων που θα μπορούσαν να χτυπήσουν το Ισραήλ. Η Τουρκία έχει ήδη δείξει την ικανότητά της να χρησιμοποιεί τέτοιες ομάδες σε διάφορες συγκρούσεις, όπως στη Συρία και στη Λιβύη. Ωστόσο, ακόμα και αυτή η στρατηγική θα αντιμετώπιζε σημαντικές προκλήσεις, καθώς το Ισραήλ διαθέτει την ικανότητα να συνθλίψει οποιαδήποτε φιλοτουρκική ομάδα στη βόρεια Συρία ή σε γειτονικές περιοχές.
Από την άλλη το Ισραήλ δεν έχει λόγο να κάνει μια “προληπτική” επίθεση, τουλάχιστον ευρείας μορφής, καθώς αυτό θα προκαλέσει κι άλλο τη διεθνή κατακραυγή. Αυτό δεν αποκλείει όμως μια π.χ. αεροπορική “αψιμαχία” πάνω από τη Συρία, ή ένα χειρουργικό χτύπημα κάπου στις ζώνες τουρκικού ελέγχου πάλι εντός Συρίας, κυρίως ως προβολή σκληρής ισχύος.
Συμπεράσματα
Η σύγκριση των στρατιωτικών δυνατοτήτων μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας δείχνει ότι το Ισραήλ διαθέτει μια σημαντική υπεροχή, και με ικανότητα για σκληρά αντίποινα σε μεγάλο βάθος. Διαθέτει ακόμη -κατά τη δική τους λογική – και αιτιολογία να συγκρουστεί με την Τουρκία εξαιτίας της υποστήριξης της τελευταίας στη Χαμάς. Από την άλλη η Τουρκία βρίσκεται σε υπερέκταση και ελπίζει πως εντός Συρίας θα πετύχει – με την συνεργασία της οργάνωσης HTS που είναι στην εξουσία- μια γενική “τακτοποίηση” του κουρδικού ζητήματος. Άρα η σύγκρουση με το Ισραήλ δεν μπορεί να είναι ανοιχτή καθώς θα ήταν παρακινδυνευμένη, αλλά ίσως να αποτελεί ένα δέλεαρ για τη Άγκυρα, μια “υπόγεια” υπονόμευση που να συσπειρώσει και τους πιο ριζοσπαστικούς ισλαμιστές.
Σε κάθε περίπτωση, η διπλωματία και η αποφυγή της κλιμάκωσης παραμένουν οι πιο σοφές επιλογές για και τις δύο χώρες, που όμως αυτή την περίοδο βρίσκονται και οι δύο σε εσωτερική ένταση και με κυριαρχία των πιο ακραίων “φωνών” και αντιλήψεων.
