Η Ευρωπαϊκή Προσέγγιση Πλήγματος Μακράς Εμβέλειας, γνωστή ως ELSA (European Long-range Strike Approach), αποτελεί μια εξέλιξη στο αμυντικό τοπίο της ηπείρου μας, με στόχο να καλύψει ένα μακροχρόνιο κενό. Η πολυεθνική πρωτοβουλία επιδιώκει την ανάπτυξη μιας νέας γενιάς πυραύλων πλεύσης που εκτοξεύονται από το έδαφος, ικανών να πλήξουν στόχους σε εύρος απόστασης από 1.000 έως 2.000 χιλιομέτρων, παρέχοντας στις ευρωπαϊκές χώρες ένα ισχυρό μέσο αποτροπής.
Το ELSA προέκυψε εν μέσω εντεινόμενων γεωπολιτικών εντάσεων και κινδύνων, ιδιαίτερα μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η οποία ανέδειξε τη σημασία των δυνατοτήτων βαθέως πλήγματος στη σύγχρονη πολεμική αρένα. Καθώς οι ευρωπαϊκές χώρες αντιμετωπίζουν συνεχώς εξελισσόμενες απειλές, συμπεριλαμβανομένων προηγμένων αντιαεροπορικών πυραυλικών συστημάτων που αναπτύσσονται από τη Ρωσία και άλλους συμμάχους της, το ELSA ενσαρκώνει μια συλλογική ευρωπαϊκή προσπάθεια, προκειμένου να ενισχυθεί η αποτροπή της Γηραιάς Ηπείρου χωρίς εξάρτηση από αμερικανικά συστήματα όπως τα Tomahawk ή τα ATACMS. Η δράση αποσκοπεί επίσης να ενθαρρύνει τη βιομηχανική συνεργασία σε όλη την Ευρώπη.
Οι ρίζες του ELSA μπορούν να ανιχνευθούν σε συζητήσεις μεταξύ των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων μετά την κατάρρευση της Συνθήκης για Πυραύλους Μέσου Βεληνεκούς (INF) το 2019. Βέβαια τότε οι συνθήκες δεν είχαν ωριμάσει για ένα τέτοιο ευρωπαϊκό βήμα. Η INF, που υπογράφηκε το 1987 μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Σοβιετικής Ένωσης, απαγόρευε πυραύλους βαλλιστικούς και cruise που εκτοξεύονται από το έδαφος, με εμβέλεια μεταξύ 500 και 5.500 χιλιομέτρων.
Η εγκατάλειψη της άνοιξε το δρόμο για τις ευρωπαϊκές χώρες να εξερευνήσουν την πιθανότητα για τέτοιες δυνατότητες, μιας και υπήρχε σαφώς υστέρηση σε σχέση με παγκόσμιους ανταγωνιστές όπως η Ρωσία, η οποία είχε ήδη αναπτύξει συστήματα όπως οι Iskander και Kalibr, αλλά και η Κίνα, με το εκτεταμένο οπλοστάσιό της σε πυραύλους μέσου βεληνεκούς. Ο πόλεμος στην Ουκρανία τόνισε περαιτέρω αυτή την ανισότητα, καθώς οι ρωσικές δυνάμεις χρησιμοποίησαν cruise μεγάλης εμβέλειας (ανάμεσα τους και υπερηχητικούς-πολυηχητικούς), για να πλήξουν ουκρανικές υποδομές από ασφαλείς αποστάσεις.
Σε απάντηση λοιπόν, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία και η Πολωνία υπέγραψαν επιστολή πρόθεσης τον Ιούλιο του 2024 κατά τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στην Ουάσινγκτον, θεμελιώνοντας το ELSA ως αμυντικό πρόγραμμα κοινής ανάπτυξης. Η πρωτοβουλία επεκτάθηκε γρήγορα, με το Ηνωμένο Βασίλειο να εντάσσεται αμέσως μετά, ακολουθούμενο από τη Σουηδία τον Οκτώβριο του 2024 και την Ολλανδία να εκφράζει ενδιαφέρον στις αρχές του 2025.
Στον πυρήνα του, το ELSA έχει σχεδιαστεί για την παραγωγή ενός πυραύλου cruise που συνδυάζει χαρακτηριστικά stealth, ακρίβεια και πολύ μεγάλη εμβέλεια, ικανού να εκτοξεύεται από χερσαίες πλατφόρμες για να πλήξει στόχους υψηλής αξίας όπως κέντρα διοίκησης, αεροδρόμια και κέντρα εφοδιασμού. Σε αντίθεση με υπάρχοντα ευρωπαϊκά συστήματα όπως ο γαλλικός SCALP Naval ή ο γερμανικός Taurus, που φτάνουν στα 500-1.000 χιλιόμετρα, το ELSA στοχεύει σε αποστάσεις που ίσως ξεπερνούν και τα 2.000 χιλιόμετρα, επιτρέποντας πλήγματα βαθιά στο εχθρικό έδαφος χωρίς να εκθέτει τις πλατφόρμες εκτόξευσης σε ανταποδοτικό πλήγμα του αντιπάλου.
Ο πύραυλος προβλέπεται να είναι υποηχητικός ή και υπερηχητικός σε κάποιες παραλλαγές, ενσωματώνοντας πλοήγηση με ραντάρ χαρτογράφησης εδάφους (terrain following), σχεδίαση χαμηλής παρατηρησιμότητας και προηγμένες συμβατικές κεφαλές για διείσδυση σε ενισχυμένους στόχους. Ακόμη τα συστήματα καθοδήγησης μπορεί να ενσωματώσουν βελτιστοποίηση διαδρομής βασισμένη σε τεχνητή νοημοσύνη για αποφυγή αεράμυνας.
Αναφορές υποδηλώνουν ότι μπορεί το σχέδιο να βασιστεί σε προσαρμογές υπαρχουσών τεχνολογιών, όπως η πρόταση για τον Land Cruise Missile (LCM) της MBDA, με εμβέλεια άνω των 1.000 χιλιομέτρων και χαρακτηριστικά stealth. Εδώ πιθανά να επιδιώκεται και συμβατότητα με πολλαπλούς εκτοξευτές, συμπεριλαμβανομένων συστημάτων όπως το Euro-PULS ή ακόμα και με κελιά εξαπόλυσης πυραύλων, από πολεμικά πλοία. Και εδώ εμφανίζεται να δομείται η αναφορά του υπουργού Εθνικής Αμύνης κ. Δένδια για εφαρμογή των ELSA στις φρεγάτες FDI, ως βέβαια μια μακρινή προοπτική.
Επίσης ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην διαλειτουργικότητα εντός πλαισίων του ΝΑΤΟ, εξασφαλίζοντας ότι οι πύραυλοι ELSA θα μπορούν να ενσωματωθούν σε συμμαχικά συστήματα διοίκησης και ελέγχου για κοινές επιχειρήσεις.
Επιπλέον, η πρωτοβουλία προτίθεται να εξερευνήσει διπλής ικανότητας σχεδιάσεις—συστήματα που θα μπορούσαν θεωρητικά να φέρουν συμβατικά ή πυρηνικά φορτία—αν και το ELSA θα εστιάζει ρητά σε συμβατικά πλήγματα. Βέβαια η εξέλιξη του συστήματος είναι μακροπρόθεσμη καθώς προβλέπει ανάπτυξη όπλου κάπου την επόμενη δεκαετία και προς το παρόν είναι σε φάση μελετών.
Ουσιαστικά το πρόγραμμα, θα επιτρέψει στη συλλογική άμυνα της Ευρώπης, να αποκτήσει ένα ακόμη “σκαλί απάντησης”, σε μια ενδεχόμενη κλιμακούμενη κρίση με τη Ρωσία. Αν για παράδειγμα οι Ρώσοι εισβάλουν στις Βαλτικές Χώρες, τότε η Ευρώπη θα μπορούσε να προχωρήσει σε πλήγματα βαθιά μέσα στη Ρωσία, καταστρέφοντας κρίσιμες υποδομές, χωρίς να προβεί σε μια μαζική αντεπίθεση. Όλα αυτά βέβαια είναι καλά στο θεωρητικό επίπεδο, καθώς οι εξελίξεις και οι κινήσεις του αντιπάλου είναι απρόβλεπτες.
Τέλος, γεωπολιτικά, το ELSA υπογραμμίζει τον προσανατολισμό της Ευρώπης για στρατηγική αυτονομία εν μέσω αβεβαιοτήτων στις διατλαντικές σχέσεις. Η έναρξη του προγράμματος συμπίπτει με συζητήσεις για τη “χαλαρή” δέσμευση των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, και με τις όποιες επόμενες αλλαγές στην αμερικανική πολιτική σκηνή και διεθνή στόχευση.
MBDA Stratus, σε τροχιά υλοποίησης
Το Stratus αντιπροσωπεύει μια πολύ ενδιαφέρουσα τρέχουσα εξέλιξη στον τομέα των πυραυλικών συστημάτων, λειτουργώντας ως διάδοχος των όπλων κρούσης μεγάλης εμβέλεια, όπως το SCALP-EG (Storm Shadow) και το MdCN (SCALP Naval). Το όνομα είναι βέβαια νέο, αλλά εδώ μιλάμε για το γνωστό πρόγραμμα Future Cruise/Anti-Ship Weapon (FC/ASW), που αναπτύσσεται εδώ και χρόνια, σε συνεργασία μεταξύ Γαλλίας, Ηνωμένου Βασιλείου και Ιταλίας, ως νέος πύραυλος cruise με αντιπλοϊκή δράση.
Η MBDA που είναι επικεφαλής της ανάπτυξης, έχει πραγματοποιήσει εκτεταμένες μελέτες, συμπεριλαμβανομένων τριετών φάσεων αξιολόγησης, και έχει προχωρήσει σημαντικά, με πάνω από 750 μηχανικούς να εργάζονται στο πολυεθνικό έργο. Μάλιστα το πρόγραμμα προορίζεται να δημιουργήσει δύο διαφορετικά πυραυλικά όπλα, το υποηχητικό Stratus LO (Low Observable) για stealth επιχειρήσεις και το υπερηχητικό Stratus RS (Rapid Strike), ώστε να υπάρχει σημαντική ευελιξία στην ικανότητα πλήγματος. Ως βασικοί φορείς των πυραύλων αυτών αναμένεται να είναι τα σκάφη που σήμερα μπορεί να εξαπολύσουν SCALP Naval (φρεγάτες κλάσεων FREMM, FDI, Type 26), αλλά και μαχητικά αεροσκάφη όπως το Rafale και το Eurofighter. Αυτή η πρόοδος καθιστά το Stratus μια ακόμη “λογική” επιλογή βάσης εξέλιξης, για το ευρωπαϊκό πρόγραμμα ELSA.
Η πολυεθνική φύση της MBDA…
H συνέχεια στο Naval Defence
