Η δήλωση του αμερικανού Προέδρου Ν. Τραμπ περί “ανάληψης ελέγχου της Γάζας” έως και μόνιμης κατοχής της από τις ΗΠΑ, ώστε αυτή να “ανοικοδομηθεί και να καθαριστεί ώστε να δημιουργηθεί ένας… παράδεισος για τους κατοίκους της” είναι από τις πιο εξωφρενικές που έχουν ακουστεί διεθνώς. Επειδή όμως διατυπώνεται από τον ίδιο, με την κυβέρνηση του να έχει δώσει σε ελάχιστες μέρες πολλά δείγματα κατάργησης κάθε πνεύματος διεθνούς συνεργασίας και σεβασμού συμφωνιών και θεσμών, είμαστε όλοι υποχρεωμένοι να τη λάβουμε σοβαρά.
Τραμπ: Οι ΗΠΑ θα πάρουν τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας-βίντεο
Αρχικά αυτό που λέει ο Τραμπ δεν έχει διεθνή νομιμοποίηση. Η Γάζα (μόλις 365 τετραγωνικά χιλιόμετρα) θεωρείται ακόμη και σήμερα “παλαιστινιακή κατεχόμενη περιοχή από το Ισραήλ”, με το Διεθνές Δικαστήριο έχει εκδόσει σχετική ερμηνεία και να ζητά τη δίωξη Νετανιάχου για εγκλήματα πολέμου εκεί. Υπάρχουν αντίστοιχα δεκάδες αποφάσεις του ΟΗΕ που καλούν το Ισραήλ να αποχωρήσει από τα κατεχόμενα εδάφη, ενώ γενικότερα η δια της βίας κατοχή ξένου εδάφους αποτελεί βασική παραβίαση της Χάρτας του Οργανισμού. H Παλαιστινιακή διοίκηση (δηλαδή η Γάζα και οι περιοχές της Δυτικής Όχθης του Ιορδάνη) αναγνωρίζεται διεθνώς από 146 χώρες-μέλη του ΟΗΕ, και έχει καθεστώς “κράτους-παρατηρητή” στον Οργανισμό. Έτσι η λογική Τραμπ ότι “παίρνουμε ένα μέρος γης για κατοχή μας (έστω για καλό σκοπό)” με την άδεια του κατακτητή του, δηλαδή του Ισραήλ, δεν μπορεί να στηριχθεί πουθενά.
Στη συνέχεια οι δηλώσεις Τραμπ δεν ξεκαθαρίζουν για ποιον “προορίζεται” η Γάζα. Ο ίδιος μιλά για ανοικοδόμηση και ανάπτυξη, αλλά την ίδια ώρα προτρέπει τις γύρω αραβικές χώρες να “πάρουν περισσότερους Παλαιστινίους από τη Γάζα στο έδαφος τους”. Άρα η Γάζα θα αναπλαστεί για τους εναπομείναντες; Για ελάχιστους; Για Ισραηλινούς; Μήπως ο ίδιος φαντάζεται κάποιο παγκόσμιας αίγλης παραλιακό resort (το τέλειο real estate δηλαδή) στη Μεσόγειο με κάποιους “ιθαγενείς” για φόντο; Οι -ως συνήθως- αόριστες δηλώσεις του, δεν καθησυχάζουν κανένα, καθώς αναφέρει πως “και Παλαιστίνιοι θα ζήσουν εκεί” αλλά όχι υπό ποιά συνθήκη, νομικό καθεστώς, αν θα έχουν αυτονομία-αυτοδιοίκηση και τόσα άλλα. Και βέβαια ένα σχέδιο “ανάπλασης” που εμπεριέχει υποχρεωτική μετακίνηση πληθυσμών, τάξης 2 εκατομμυρίων ανθρώπων, με εγκλεισμό τους σε άλλες χώρες (σε νέα γκέτο όπως στη δεκαετία του 60-70 στην Ιορδανία;) δεν μπορεί να υλοποιηθεί βίαια, χωρίς την δική τους συμμετοχή και αποδοχή. Αλλιώς μιλάμε για καθαρό πογκρόμ.
Το τρίτο δεδομένο είναι πως ακόμη και να επιχειρήσουν οι ΗΠΑ να πάρουν τη Γάζα, αυτό είναι στα όρια του πρακτικά αδύνατου. Ποιος θα εγκρίνει, αρχικά από πλευράς ΗΠΑ την χρηματοδότηση που θα χρειαστεί και για δεκαετίες; Θα ρισκάρουν οι ΗΠΑ στρατιωτική παρουσία εκεί, την ώρα που ξέρουν πως θα είναι στο στόχαστρο κάθε τζιχαντιστή; Αν βρεθούν υπό επίθεση πως θα απαντήσουν; Αμυνόμενοι ή επιτιθέμενοι σε ένα σωρό ερειπίων που ήδη γεμίζουν από πρόσφυγες που επιστρέφουν; Θα συνεργαστούν οι γειτονικές αραβικές χώρες; Θα υπάρξει παλαιστινιακή συναίνεση ή έστω ανοχή; Τι ρόλο θα παίζει το Ισραήλ, που ήδη στο εσωτερικό του υπάρχουν σκληροπυρηνικές φωνές που ζητούν -από την δική τους σκοπιά- νέα μετακίνηση εποίκων εντός Γάζας ώστε αυτή να “γίνει ισραηλινή για πάντα”;
Οι πρώτες αντιδράσεις πάντως αξίζει να καταγραφούν:
Έτσι από πλευράς Μαχμούτ Αμπάς, δηλαδή του προέδρου της Παλαιστιανικής Αρχής (με έδρα τη Δυτική Όχθη) υπήρξε πλήρης απόρριψη της πρότασης/δήλωσης Τραμπ, τονίζοντας το παράνομο της, πως η περιοχή αποτελεί αδιάσπαστο στοιχείο της παλαιστιανικής γης και πως τα δικαιώματα του λαού του δεν είναι διαπραγματεύσιμα. Ανάλογη απόρριψη είχαμε και από τη Χαμάς (που παραμένει στο “παιχνίδι” έστω και πολύ αποδυναμωμένη), η οποία χαρακτήρισε τα όσα είπε ο Τραμπ “γελοία και παράλογα”.
Ο Τούρκος Πρόεδρος, Ρ.Τ. Ερντογάν βρήκε την ευκαιρία -διαμέσου του υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν- να πει πως είναι “απαράδεκτη η πρόταση Τραμπ” και πως κανείς στην περιοχή δεν θα δεχθεί “μετακίνηση Παλαιστινίων”.
Ιορδανία και Αίγυπτος, που “καλούνται να υποδεχθούν τους Παλαιστινίους από τη Γάζα” -ουσιαστικά πράξη εθνοκάθαρσης- έχουν απορρίψει κάθε τέτοια ιδέα εδώ και μέρες, αν και αναμένεται νέα δήλωση τους μετά τη χθεσινή “βόμβα” Τραμπ. Για τις δύο χώρες δεν είναι μόνο το θέμα γεωπολιτικό αλλά και εσωτερικών ισορροπιών. Καθώς αν φιλοξενήσουν μεγάλους όγκους κατοίκων της Γάζας -εφόσον οι τελευταίοι δεχθούν την μετοίκηση- δηλαδή ένα πλήθος έντονα πολιτικοποιημένο, πλέον απελπισμένο καθώς έχουν χάσει κάθε περιουσία, και με αρκετές σχέσεις και επαφές με τη Χαμάς, φοβούνται πως αυτό θα αναζωπυρώσει τις εσωτερικές δυναμικές αραβικού/ισλαμικού ριζοσπαστισμού. Μην ξεχνάμε πως το σημερινό καθεστώς της Αιγύπτου, υπό τον αλ Σίσι, ανέτρεψε με πραξικόπημα την κυβέρνηση Μόρσι, της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, κάτι που υποδεικνύει την συνεχιζόμενη διάχυση αυτών των ιδεών εντός της χώρας.
Μεγάλες χώρες, όπως Κίνα, Γαλλία, Ρωσία, Ισπανία, Σαουδική Αραβία, Γερμανία, Βρετανία, δήλωσαν πως παραμένουν στη γνωστή θέση τους, ότι δηλαδή η μόνη επίλυση του Παλαιστινιακού με προοπτική, είναι η συνύπαρξη δύο κρατών (Ισραηλινό και Παλαιστινιακό), προφανώς με παραμονή των Παλαιστινίων στα εδάφη τους και χωρίς “εθνοκαθαρτικές” μετακινήσεις. Άλλωστε αυτή ήταν και η πάγια -έως σήμερα- θέση των ΗΠΑ, τουλάχιστον από την εποχή των συμφωνιών του Όσλο.
Επιδοκιμασία του Τραμπ υπήρξε, αναμενόμενα, μόνο εντός Ισραήλ. Από την χθεσινή εικόνα, του πρωθυπουργού της χώρας, Νετανιάχου, να χαμογελά με ικανοποίηση ακούγοντας τις δηλώσεις Τραμπ, μέχρι την εκδήλωση ευαρέσκειας από τα ακροδεξιά κόμματα. Με τον Μπεν-Γκβιρ, από το κόμμα Otzma Yehudit, να δηλώνει πως θα “επιστρέψει στην κυβέρνηση Νετανιάχου – είχε αποχωρήσει από την θέση του υπουργού Εθνικής Ασφαλείας- γιατί τώρα εμφανίζεται μια μεγάλη ευκαιρία”. Αντίστοιχα ο υπουργός Αμύνης, Μπεζαλέλ Σμότριτς, από το ακροδεξιό κόμμα Mafdal, που ζητά την κατοχή της Γάζας, χαιρέτισε τις δηλώσεις Τραμπ λέγοντας πως “τώρα είναι εποχή να κάνουμε τον κόσμο μεγάλο ξανά”, δηλαδή ως απόδοση του τραμπικού συνθήματος Μake America Great Again.
Έχει μέλλον η πρόταση Τραμπ; Ελάχιστο έως μηδενικό, καθώς ναι μεν εντυπωσιάζει με την τολμηρότητα της, ως ένα κλασικό δείγμα “μαγικής λύσης” που παράγει μεγάλη αίσθηση και δημοσιότητα, ενθουσιάζει τους αφελείς και τους αδαείς, αλλά χωλαίνει σε όλα τα άλλα. Διεθνή στήριξη δύσκολο έως αδύνατο να βρει, νομιμότητα δεν διαθέτει, έγκριση από το Αμερικανικό Κογκρέσο είναι επίσης χλωμό να υπάρξει, πρακτικά κανείς δεν τολμά να σκεφθεί το “πως”. Ενώ η ίδια η ιδέα εμπλοκής των ΗΠΑ εντός Γάζας/Ισραήλ είναι υψηλού κινδύνου, πόσο μάλλον αν αυτό πρέπει να διαρκέσει για πολλά χρόνια, είτε με παρουσία εργολάβων, μελετητών όσο και στρατιωτικών. Τα έχουμε δει άλλωστε όλα τα παραπάνω πόσο οικτρά απέτυχαν στο Αφγανιστάν: όπου οι ΗΠΑ για 20 χρόνια ασκούνταν στο “state-building” δηλαδή στη φαντασίωση να “δομήσω εκ νέου ένα κρατικό μόρφωμα σε ξένο τόπο”, για να καταρρεύσουν παταγωδώς, μετά από εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και το ρήμαγμα της χώρας.
Αν υπήρχε μια διεθνής συναίνεση, έστω του Αραβικού κόσμου, αν συνοδευόταν όχι με απειλές “κατοχής”, αλλά από σοβαρές εγγυήσεις για την αυτοδιοίκηση των Παλαιστινίων και την παραμονή τους στη Γάζα ειρηνικά, προφανώς με αποκλεισμό της Χαμάς από την πολιτική διαδικασία, αν συνοδευόταν από μια πολιτική “ήπιας ισχύος” που θα διασφάλιζε και το Ισραήλ, αλλά περιορίζοντας και τον εκεί τρέχοντα πολιτικό εξτρεμισμό, τότε η πρόταση Τραμπ, τουλάχιστον στο σκέλος “ξαναχτίζουμε τη Γάζα” θα είχε πιθανότητες επιτυχίας. Τώρα, αν ξεκινήσει κάποια, έστω χαλαρή εφαρμογή της, η προοπτική είναι για νέο κύκλο βίας και αναταραχής, και όχι βέβαια ειρήνης.
