Αν χθες και σήμερα το κύριο θέμα επικαιρότητας είναι η ακύρωση της συνάντησης Μητσοτάκη-Σούνακ στο Λονδίνο, μια σαφώς κακότροπη και αναπάντεχη βρετανική κίνηση, ας πάμε λίγες μέρες πίσω. Στις 23 Νοεμβρίου, στην Άγκυρα όμως, όπου υπεγράφη συμφωνία από τους υπουργούς Άμυνας, Βρετανίας και Τουρκίας, τους Γκραντ Σαπς και Γιασάρ Γκιουλέρ, περί «αμυντικής συνεργασίας». Η οποία, σε πρώτη ανάγνωση μοιάζει αρκετά τυπική, από αυτές που συνάπτονται κατά καιρούς μεταξύ φιλικών χωρών και ειδικά εντός ΝΑΤΟ.
Έτσι η συμφωνία, γενικόλογη και λογικής «πλαισίου», προβλέπει τη στενότερη συνεργασία μεταξύ των αμυντικών βιομηχανιών των δύο χωρών, την αναζήτηση περισσότερων κοινών ασκήσεων στη Μεσόγειο και τη διερεύνηση κοινών δράσεων ασφαλείας, σε Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική.
Ο Τούρκος υπουργός όμως εξειδίκευσε σε δηλώσεις του ότι η συνεργασία αφορά και το εγχώριο μαχητικό Kaan, όπως και τα Eurofigher, δηλαδή δύο σημαντικά σχέδια της Τουρκίας για την αεροπορική της ενίσχυση. Tο ένα «σταθερό», δηλαδή το Kaan που θεωρείται η μεγάλη «εθνική επένδυση» και το άλλο, για τα Eurofighter, ως η ενδιάμεση λύση για την Τουρκική Αεροπορία, στο γνωστό μονοπάτι που ακολουθεί, ψάχνοντας εναλλακτικές αν και εφόσον δεν πάρει τα F-16 από τις ΗΠΑ.
Θυμίζουμε εδώ πως η βρετανική συμμετοχή στην ανάπτυξη του Kaan δεν είναι μικρή καθώς είχε ξεκινήσει το 2017 συνεργασία με την BAE Systems, για να συνεισφέρει στη σχεδίαση. Στη συνέχεια πέρασε από μια φάση παγώματος, αλλά έχει πρόσφατα μάλλον ενισχυθεί. Μια άλλη μεγάλη βρετανική εταιρία, η Rolls Royce, είχε συγκροτήσει to 2017 κοινοπραξία (την TAEC) με την τουρκική εταιρία Kale Arge, έχοντας στόχο την παραγωγή κινητήρα για το Kaan. Και εδώ είχαμε καθυστέρηση, κυρίως λόγω πολιτικής διάστασης μεταξύ Τουρκίας και Βρετανίας, λόγω εμπλοκής της πρώτης στη Συρία, αλλά και πάλι υπήρξε αναθέρμανση κάπου το 2022.
Και βέβαια να μην ξεχνάμε τη γνωστή τουρκική εταιρία τεθωρακισμένων FNSS, η οποία αποτελεί κοινοπραξία της τουρκικής Nurol και της BAE Systems (με 49% η τελευταία). Ενώ οι δύο όμιλοι είχαν και άλλη κοινοπραξία, σε αεροδιαστημική τεχνολογία, την BNA, από την οποία όμως η BAE αποσύρθηκε.
Ακόμη, όπως καταγράφει η οργάνωση Campaign Against Arms Trade, η Βρετανία από το 2016 έως σήμερα έχει εγκρίνει εξαγωγές αμυντικών συστημάτων αξίας 1,6 δις λιρών προς την Τουρκία, ενώ υπάρχουν ήδη εγκεκριμένες 146 ειδικές εξαγωγικές άδειες (για διάφορα προϊόντα) πάλι προς την Τουρκία, οι οποίες παραμένουν «ανοιχτές» (δηλαδή μπορεί να συνεχιστεί η εξαγωγή του ίδιου προϊόντος χωρίς επανεξέταση). Ταυτόχρονα υπάρχουν ανοιχτές και αρκετές «γενικές άδειες εξαγωγής» οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν πληθώρα υλικών η καθεμία. Έτσι, αν και υπήρξε ένα βρετανικό πάγωμα νέων αδειοδοτήσεων, από το 2019 όπως είπαμε, λόγω τουρκικής ανάμιξης στη Συρία (ένα άτυπο εμπάργκο σε αμυντικά συστήματα), από το τέλος του 2021 αυτό αναιρέθηκε.
Η πολιτική διάσταση της σύγκλισης
Βέβαια, για να είμαστε δίκαιοι και για να μην πέσουμε στα κλισέ περί «φιλότουρκων Βρετανών», πολλές είναι οι χώρες που κατά καιρούς έχουν συνεργαστεί με την Τουρκία αμυντικά, έχουν ξεκινήσει μαζί προγράμματα ανάπτυξης, έχουν κάνει αμυντικές συμφωνίες. Κάποτε το Ισραήλ ήταν κορυφαίος συνεργάτης της Άγκυρας, προσφέροντας της μη επανδρωμένα, αναβάθμιση αρμάτων μάχης (τα Μ-60 που πήγαν στο επίπεδο «Sabra») αλλά και αεροσκαφών (τα τουρκικά Phantom που έγιναν έκδοσης «Τerminator» με τεχνογνωσία της ΙΑΙ). Αντίστοιχα η Γερμανία έχει συνεργαστεί σημαντικά με την Άγκυρα με μεγάλες πωλήσεις όπλων και με τοπική παραγωγή (π.χ. τα υποβρύχια Τype 214 που τώρα χτίζει η Τουρκία), η Ισπανία που βοήθησε στην κατασκευή του ελικοπτεροφόρου Anadolu, προφανώς οι ΗΠΑ με τεράστιες πωλήσεις που έφθαναν το 60% των τουρκικών αμυντικών εισαγωγών, ο Καναδάς, η Τσεχία, η Γαλλία, η Ρωσία με τους S-400 κ.ο.κ.
“Φρεσκάρει” η Τουρκία 20 ελικόπτερα Cougar με συνεργασία της Airbus
Στο σήμερα όμως, η συνεργασία Βρετανίας-Τουρκίας σε αμυντική τεχνολογία είναι και εκτεταμένη και έχει αναζωπυρωθεί, ενώ «πατά» και σε τουρκικές αγορές, π.χ. τα μεταγωγικά Α400 της Τουρκικής Αεροπορίας, τα οποία εν μέρει κατασκευάζονται στη Βρετανία. Ακόμη είναι συχνή η παρουσία βρετανικών μαχητικών και πλοίων σε τουρκικές ασκήσεις, σε πολύ καλό κλίμα επικοινωνίας. Και με την νέα συμφωνία η συνεργασία μπορεί να επεκταθεί και περισσότερο, βάζοντας στο τραπέζι τα Eurofighter, αν και αυτά παραμένουν μια δύσβατη και πανάκριβη εκδοχή, καθώς η Γερμανία επιμένει στη διαφωνία πώλησης τους στην Τουρκία.
Νωρίτερα φέτος είχε ακουστεί και πιθανό τουρκικό ενδιαφέρον για απόκτηση των βρετανικών φρεγατών T23, που κάποιες αποσύρονται, αλλά και αυτό παραμένει περισσότερο μια «γενική συζήτηση». Καθώς ειδικά στο Ναυτικό, η Τουρκία έχει όλα τα μεγάλα ναυπηγεία της, κρατικά και ιδιωτικά, να δουλεύουν πυρετωδώς σε νέες κατασκευές πολεμικών πλοίων εγχώριας σχεδίασης, οπότε δεν υπάρχει και λογική για απόκτηση ξένων μεταχειρισμένων και τελείως διαφορετικής τεχνολογίας (αν και ποτέ να μην λέμε…ποτέ).
ΕΚΤΑΚΤΟ: Πληροφορίες πως η Τουρκία αγοράζει μεταχειρισμένες φρεγάτες Type 23 από τη Βρετανία
Που θέλουμε να καταλήξουμε; Πως η Τουρκία από τη μια ακολουθεί μια δική της γεωπολιτική προσέγγιση, με ισχυρή διάσταση απόψεων από τους Ευρωπαίους «εταίρους» της εντός ΝΑΤΟ, με μάλιστα πολλές φορές έως και προσβλητική διάθεση (είδαμε τον Ερντογάν στη Γερμανία πρόσφατα να μοιράζει φαρμακερά υπονοούμενα, τα οποία όμως είναι υπό συζήτηση αν οι Γερμανοί θα θυμούνται για πολύ). Από την άλλη αναζητά ειδικές, διμερείς συμμαχίες και συνεννοήσεις, όχι μόνο αμυντικές βέβαια, αλλά πολύ πιο εκτεταμένες, πολιτικά, οικονομικά, επενδυτικά, για μεταναστευτικό, για τουρισμό κ.ο.κ. Εκεί βέβαια το «αμυντικό» κομμάτι, αν υλοποιηθεί με μια αγορά/πώληση/κοινοπραξία, ακούγεται και περισσότερο.
Οπότε η σύγκλιση Βρετανίας και Τουρκίας είναι σύγχρονη, έχει αξία και μπορεί να προσφέρει στην Τουρκία διέξοδο σε κρίσιμα τεχνολογικά-αμυντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει, αλλά και να την εξυπηρετήσει στη δική της γεωπολιτική εξωστρέφεια, βρίσκοντας ένα σύμμαχο δυτικής χροιάς, σε Μέση Ανατολή και Μεσόγειο. Γιατί όχι και ως αντιστάθμισμα της ελληνογαλλικής συνεργασίας, που έχει και αμυντικό πλέον σκέλος, αλλά πάνω από όλα μια πολιτική αντίληψη συμπαράταξης.
Να τολμήσουμε και μια υπόθεση: Πως ίσως η Βρετανική βοήθεια είναι και ένας έμμεσος «κατευνασμός» της Άγκυρας με τη σιωπηλή επιδοκιμασία των ΗΠΑ. Που από τη μια τρίζουν τα δόντια στην Τουρκία αλλά ίσως και της… δείχνουν το δρόμο προς το Λονδίνο, για να βρει εκεί παρηγοριά εντός «δυτικής αγκάλης». Μια εναλλακτική δηλαδή από το να συγχρονίζεται με τη Μόσχα αλλά και από το να αναζητά μια τελείως αυτόνομη πορεία. Οπότε η τουρκο-βρετανική συνεννόηση ίσως να έχει πολύ μεγαλύτερο πολιτικό υπόβαθρο από το όποιο αμυντικό προκείμενο.
Τα Γλυπτά του Παρθενώνα ως εξήγηση
Μιας και περάσαμε στο χώρο των εκτιμήσεων, ας μας επιτραπεί και η διαφοροποίηση από την ερμηνεία που δίνεται στην χθεσινή ακύρωση της συνάντησης των δύο πρωθυπουργών, Κ. Μητσοτάκη και Ρ. Σούνακ. Προφανώς άκομψη, έως και προσβλητική, κόντρα στη διπλωματική παράδοση της Βρετανίας, η οποία τηρεί τα τυπικά. Αλλά και ουσιωδώς αυτή η ακύρωση έγινε χωρίς λόγο! Καθώς δυσκολευόμαστε να πιστέψουμε, πως ο Ρίσι Σούνακ, έχοντας στο κεφάλι του ένα απίθανο όγκο προβλημάτων, μεταναστευτικό, οικονομικό, διεθνών εξελίξεων, ασφάλειας, Μεσανατολικό, Ουκρανικό, προσέλκυσης ξένων επενδύσεων, βρήκε χρόνο και «νεύρα» να ενοχληθεί, επειδή ο Έλληνας πρωθυπουργός διατύπωσε σε μια συνέντευξη στο BBC, τις πάγιες, ορθές και γνωστές θέσεις μας για τα Γλυπτά του Παρθενώνα!
Ξαναλέμε πως δεν μας ακούγονται πειστικές οι ερμηνείες που κυκλοφορούν. Πως π.χ. ο Σούνακ αντέδρασε έτσι για να «συσπειρώσει γύρω του το βρετανικό κοινό». Τα Γλυπτά όμως δεν αποτελούν ούτε τρέχον, ούτε σημαντικό ζήτημα για τη βρετανική κοινωνία, εκτός βέβαια από κάποιους ακαδημαικούς κύκλους. Κατά καιρούς είναι υπό συζήτηση γιατί είναι ενδιαφέρον και έχει προεκτάσεις, αλλά δεν είναι κάτι που θα «δονήσει» το τοπικό κοινό, ειδικά σήμερα που το θίγουν πολύ διαφορετικά και καυτά ζητήματα, εργασίας, στέγασης, εισοδημάτων, ακρίβειας, δημόσιας τάξης.
Ακύρωσε ο Σουνάκ τη συνάντηση με Μητσοτάκη – ενοχλημένος δηλώνει ο Έλληνας πρωθυπουργός
Επίσης το ότι ο Έλληνας πρωθυπουργός είδε τον ηγέτη της βρετανικής αντιπολίτευσης, τον Κιρ Στάρμερ των Εργατικών, ούτε αυτό μπορεί να ερεθίσει τον Σούνακ, μιας και είναι ακόμη μια τυπική συνάντηση ξένου ηγέτη με πολιτειακούς παράγοντες στη Βρετανία. Εδώ ακόμη και η ανακοίνωση από το Μαξίμου για τη συνάντηση με το Στάρμερ, ουδεμία αναφορά κάνει στα Γλυπτά, ότι δηλαδή αυτά συζητήθηκαν.
Να τονίσουμε επίσης το αντίθετο: πως ο Σούνακ είχε κάθε λόγο να δει τον Μητσοτάκη. Καθώς τα σοβαρά κοινά θέματα είναι πολλά και πρέπει να συζητηθούν, κυρίως το μεταναστευτικό που στη Βρετανία έχει γίνει πρώτης γραμμής, αλλά και το Ουκρανικό, το Μεσανατολικό, η προοπτική μιας κοινής πολιτικής ασφαλείας και πολλά ακόμη. Άρα ο Βρετανός πρωθυπουργός μπορούσε άνετα να… αντέξει μια αναφορά στα Γλυπτά, όπου θα έδινε και την κλασική απάντηση, ότι το θέμα «δεν αφορά την κυβέρνηση της Αυτού Μεγαλειότητος, αλλά αποτελεί ζήτημα του Βρετανικού Μουσείου, το οποίο είναι αυτοδιοικούμενο». Στην πράξη δηλαδή ο Σούνακ, όπως και κάθε προηγούμενος στη θέση του, τυπικά δεν «θίγεται» από την ελληνική απαίτηση, μιας και δηλώνει πως το ζήτημα δεν τον αφορά καν.
Τελικά λοιπόν ποιο Γλυπτό, ποιο “μάρμαρο” ήταν που έκανε την ζημιά; Του Παρθενώνα; Της βρετανοτουρκικής συνεργασίας η οποία κρίθηκε πως έπρεπε να «ανακοινωθεί» άκομψα στους Έλληνες; Ούτε κι αυτό όμως ακούγεται πειστικό, επαναλαμβάνουμε η βρετανική διπλωματία είναι υψηλού επιπέδου και απέχει από τέτοιες χοντροκοπιές. Εκτός αν έχουμε εδώ μια πραγματικά αφασική και παιδιάστικη συμπεριφορά του Σούνακ, που αγνόησε κάθε θεσμική υποχρεώση του και τους συμβούλους του.
Άλλη εκδοχή; Να συνέβη κάτι άλλο, που δεν είναι ανακοινώσιμο, και βρέθηκε αμοιβαία βολική η Καρυάτιδα στο Βρετανικό Μουσείο, να της τα φορτώσουμε κι αυτά στο κεφάλι της. Με τους Βρετανούς να παίρνουν τη σκυτάλη τώρα των αντιδράσεων και να διαρρέουν πως θα περάσει νομοθετική ρύθμιση που θα απαγορεύει την εξαγωγή των Γλυπτών; Σαν δηλαδή να πάγωσε ο χρόνος μεταξύ Ελλάδας-Βρετανίας, να σβήστηκαν όλα τα άλλα κρίσιμα διμερή και διεθνή ζητήματα και μένει μόνο ο διαξιφισμός για τα Γλυπτά. Πάντως εφόσον ισχύει η επίσημη εκδοχή, είναι εντυπωσιακό: τα κλεμμένα του Έλγιν να “κλέβουν” τόσο εύκολα την παράσταση και να παράγουν πολιτική το 2023!
