H ψυχρή αλήθεια των αριθμών

Πριν λίγες βδομάδες μάθαμε από ένα non paper πως η χώρα μας εξέφρασε “ενδιαφέρον” για το μαχητικό 5ης γενιάς τύπου F-35. Το αεροπλάνο φυσικά σύντομα έγινε επίκεντρο του ενδιαφέροντος, όλοι έγιναν F-35ολόγοι, κάποιοι δε έγιναν και F-35οκτόνοι. Έκτοτε πολύ νερό έχει κυλήσει στο αυλάκι, και τελικά έχουμε μάθει την αλήθεια. Απλό ενδιαφέρον ήταν αυτό που εκφράσαμε, τίποτα περισσότερο, ενώ ο υφυπουργός Άμυνας λίγο μετά διέψευσε την πληροφορία ότι προτιθέμεθα να αγοράσουμε το -διάσημο πλέον- stealth μαχητικό. Για να το μεταφράσουμε, όπως κάποιος μπαίνει σε μια αντιπροσωπεία αυτοκινήτων, και ρωτάει για ένα μοντέλο που τον ενδιαφέρει, ή έστω του κέντρισε το ενδιαφέρον. Ή ακόμη χειρότερα, έστειλε mail για να του στείλει η εταιρεία κάποιο διαφημιστικό φυλλάδιο. Από εκεί, μέχρι το σημείο που F-35 με ελληνικά εθνόσημα προσγειώνονται Άραξο, Αγχίαλο ή εμείς δεν ξέρουμε που, είναι πολύς ο δρόμος.

Στο ενδιάμεσο όμως πολλά προλάβαν να ειπωθούν, πολλοί χάρηκαν, άλλοι διαφώνησαν, άλλοι βρήκαν και πρότειναν εναλλακτικές λύσεις πολύ πιο “συμφέρουσες” και με ευκολίες πληρωμής (ανταλλαγή προϊόντων, ροδάκινα, κάρτες ποδοσφαιριστών, γραμματόσημα κοκ). Οι περισσότεροι όμως ξεχνούσαν ή απέκρυπταν το σημαντικότερο όλων. Στην πραγματικότητα χρήματα ή πόροι για μια Νέα Αγορά του Αιώνα δεν υπάρχουν. Θα μπορούσαμε να αγοράσουμε F-35A σαν απάντηση στην τουρκική αγορά, ή F-35B γιατί μπορούν να επιχειρήσουν καλύτερα από τα νησιά του Αιγαίου. Θα μπορούσαμε να πάρουμε F-15 Eagles με το πανίσχυρο ραντάρ AESA και δυνατότητα μεταφοράς 16 AIM-120, που θα ήταν μια ικανή απάντηση στους μεγάλους αριθμούς των τουρκικών μαχητικών. Μια επιλογή θα ήταν ίσως το F/A-18XT, που εκτός από το Αμερικανικό Ναυτικό, το αγαπά και ο Τραμπ. Άλλη λύση θα ήταν το Rafale που με το IRST και τους MICA IR έχει μια απάντηση για το F-35. Και το ευρωπαϊκό Typhoon θα μπορούσε να “παίξει”, πάντα με το νέο ραντάρ AESA. Εξαιρετική λύση το Gripen E που κι αυτο με το GaN AESA, IRST, Meteor και χαμηλό κόστος χρήσης μοιάζει πολύ καλή επιλογή. Το πανίσχυρο Su-35 αν αγοραζόταν με όλη την γκάμα των όπλων, το επίσης πανίσχυρο AESA ραντάρ, τις αντι-stealth λύσεις που ενσωματώνει θα έδινε κορυφαίες λύσεις στην ΠΑ. Το MiG-35 το ξέχασαν αρκετοί, αλλά δεν πρέπει να το υποτιμούμε καθώς κι αυτό ενσωματώνει την τελευταία λέξη της διαθέσιμης ρωσικής τεχνολογίας, ενώ πολλοί υποτιμούν ή ξεχνούν και τα νέα κινέζικα μαχητικά.
Δεν αποκλείουμε κανένα μαχητικό, το καθένα έχει τα δικά του πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματα. Όλα τα παραπάνω μπορούν να αγοραστούν, καθώς η χώρα μας όντας στην λίστα των δημοκρατικών χωρών, που δεν απειλεί κανένα, μπορεί να αγοράσει οπλικά συστήματα από παντού, αν καλύπτεται φυσικά μια και μόνο αναγκαία και ικανή συνθήκη. Αν υπάρχουν οι απαραίτητοι πόροι για να αγοραστούν. Κι όταν λέμε πόροι, εννοούμε χρήματα. Το κακό είναι πως εμείς είμαστε μία χώρα με σοβαρή έλλειψη πόρων, υψηλό δημόσιο χρέος και χαμηλό ΑΕΠ που πέφτει συνεχώς. Συνεπώς, μιας και μετρητά δεν έχουμε, ελάχιστοι θα μας δανείσουν για την αγορά όπλων (γιατί όσοι μιλούν για “χρηματοδότηση” δεν πρέπει να ξεχνούν ότι είναι μια άλλη λέξη για να πούμε “δανεισμός”).

Στην άλλη πλευρά του Αιγαίου οι γείτονες έχουν πράγματι ξεφύγει σε επίπεδο εξοπλισμών. Εκσυγχρονίζουν κάθε κομμάτι των Ενόπλων Δυνάμεων που μπορούν, αντικαθιστούν τον εξοπλισμό τους με νεότερο, και κατά προτίμηση εγχώρια κατασκευασμένο. Τα F-16 τους πετούν στο Αιγαίο εκσυγχρονισμένα, όντας εφάμιλλα ή και καλύτερα των δικών μας F-16 Blk52+ Advanced. O δικός μας εξοπλισμός, που για την απόκτησή του πληρώσαμε δεκάδες δις ευρώ εδώ και περίπου 20 χρόνια, μένει λειτουργικός χάρη στις προσπάθειες του προσωπικού, αφού η έννοια των συμβάσεων FOS (Follow On Support) είναι μάλλον δυσνόητη στο πολιτικό προσωπικό της χώρας.
Κάπου εδώ πρέπει να μιλήσουμε λίγο για τα πραγματικά οικονομικά μας μεγέθη. Το 2009,  το ΑΕΠ της χώρας μας ήταν 355 δις δολάρια, ενώ της Τουρκίας ήταν 615 δις (πηγή http://data.worldbank.org/). Το 2015 το ΑΕΠ μας είχε πέσει στα 195 δις δολάρια, και της Τουρκίας ήταν στα … 718 δις δολάρια. Αρκετά μεγαλύτερο απο αυτό που ήταν το 2009, και 3,5+ φορές περισσότερο από το ΑΕΠ της Ελλάδας. Είναι λοιπόν προφανές πως η όποια ισορροπία δυνάμεων έχει ανατραπεί από τα οικονομικά δεδομένα. Αν υποθέσουμε πως οι δυο χώρες μπορούν να ξοδεύουν το ίδιο ποσοστό του ΑΕΠ για την άμυνα, η Τουρκία μπορεί να ξοδεύει 3,5 φορές περισσότερα. Κινδυνεύουμε λοιπόν να “χάσουμε” σε μια κούρσα εξοπλισμών στο Αιγαίο. Τι πρέπει λοιπόν να γίνει;
Οι περιορισμένοι μας πόροι πρέπει πλέον να κατευθύνονται σε σημαντικά προγράμματα, και να διατίθενται με φειδώ, κι αφού έχει προηγηθεί σοβαρή έρευνα αγοράς, διαγωνισμός και φυσικά μελέτη κόστους-οφέλους, αλλά και μελέτη κόστους κύκλου ζωής. Απλοποιήσεις του στυλ “θα τα πάρουμε δίνοντας βερίκοκα ή κεράσια” στην Ρωσία δεν υπάρχουν στον πραγματικό κόσμο, κι αν ήταν έτσι η Τουρκία παράγει περισσότερα γεωργικά προϊόντα από εμάς και είναι περισσότερο κοντά στην Ρωσία πλέον.
Στην Ελλάδα, όχι μόνο στους αμυντικούς εξοπλισμούς, κάνουμε πάντα το εξής. Δεν υπολογίζουμε τα κόστη σε βάθος χρόνου και μέχρι ένα σύστημα να εξαντλήσει το προσδόκιμο χρόνο ζωής του. Αν απλά αγοράσουμε νέα μαχητικά, και τα κοιτάμε να “κάθονται” στα καταφύγιά τους χωρίς ανταλλακτικά, μάλλον δεν έχουν κάποια προστιθέμενη αξία. Θα πρέπει να υπολογίσουμε το διόλου ευκαταφρόνητο κόστος των καυσίμων, το κόστος της διατήρησης ενός ικανού αριθμού ιπταμένων με υψηλή εκπαίδευση, των ειδικών ανταλλακτικών κοκ. Αυτό που λέμε είναι απλό. Κάθε αγορά θα πρέπει να έχει υπολογισμένο και το κόστος συντήρησης και διατήρησης των οπλικών συστημάτων σε υπηρεσία για τουλάχιστον 20 χρόνια. Καλοί είναι οι αριθμοί, και να λέμε ότι εμείς έχουμε 200 μαχητικά και οι άλλοι 300, εμείς 12 φρεγάτες και οι άλλοι 18, εμείς 1000 άρματα και οι άλλοι 2000. Αλλά οι αριθμοί πρέπει να είναι και “λειτουργικοί”.
Στην περίπτωση της Ελλάδος το πρώτο πράγμα που πρέπει να γίνει είναι να αντιληφθούμε την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε. Δυστυχώς πολλοί “γνώστες”, ή “ειδικοί”, και διάφορες ιστοσελίδες μιλούν συνεχώς για νέες αγορές, και “συμφέρουσες” επενδύσεις δημιουργώντας ένα κλίμα εξοπλιστικής “ευδαιμονίας”. Κάτι τέτοιο, όσο κι αν στεναχωρούμε κάποιους, δεν υφίσταται. Η Πολεμική μας Αεροπορία καταρχάς θα προσπαθήσει να λύσει έναν γόρδιο δεσμό αποφασίζοντας βάσει των διαθεσίμων πόρων τα Block από τα F-16 που θα εκσυγχρονιστούν και αυτά που θα “περιμένουν”. O εκσυγχρονισμός των F-16 είναι ζωτικής σημασίας για την διατήρηση μιας στοιχειώδους ισορροπίας στο Αιγαίο, καθώς με ένα “λογικό” ποσό η ΠΑ θα αποκτήσει 120-155 (εξαρτάται από τα… χρήματα) αεροσκάφη 4,5 γενιάς. Μαζί με τα λιγοστά Mirage 2000-5 θα σηκώσουν το βάρος της αποτροπής τα επόμενα χρόνια στο Αιγαίο. Η προμήθεια έχει την απόλυτη “στήριξη” της ΠΑ, και υπάρχει και σχετική μελέτη κόστους οφέλους, εγκεκριμένη από τα επιτελεία (το λέμε για να μην ξεκινήσει συζήτηση και επ’αυτού).
Η αγορά νέων μαχητικών αυτή την δεδομένη χρονική στιγμή μάλλον είναι περισσότερο από ευσεβής πόθος. Μακάρι αύριο να αλλάξουν τα δεδομένα, και να έχουμε την δυνατότητα σαν χώρα να προκηρύξουμε διαγωνισμό και να δούμε να κονταροχτυπιούνται για χάρη μας F-35, F-15E, F-18XT, Gripen E, Rafale, Typhoon, Su-35, MiG-35, J-20, ΠΑΚ ΦΑ κοκ. Οι ανάγκες φυσικά είναι δεδομένες, οι απειλές υπάρχουν, δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε πως δεν υπάρχει μόνο Πολεμική Αεροπορία, το Ναυτικό έχει πολλές και άκαμπτες ανάγκες (φρεγάτες, τορπίλες, επιπλέον υποβρύχια), αλλά και ο Στρατός χρειάζεται εκσυγχρονισμό (νέο ΤΟΜΑ, νέο τυφέκιο, νέα πυροβόλα, MLRS, στο βάθος θα χρειαστούμε και εκσυγχρονισμό των Leopard 2)…
Στο περιοδικό τους επόμενους μήνες θα φροντίσουμε να συνεχίσουμε την αντικειμενική παρουσίαση των κινδύνων για την εθνική μας άμυνα, αλλά και των πιθανών λύσεων. Αυτό που κάνουμε είναι να παρουσιάζουμε εμπεριστατωμένα τις εκτιμήσεις μας, βάσει πραγματικών δεδομένων και διαθέσιμων στοιχείων. Αυτό κάναμε πάντα, αυτό θα συνεχίσουμε να κάνουμε. Δεν αποκλείουμε τίποτα, δεν απορρίπτουμε καμία από τις λύσεις. Πριν λοιπόν αρχίσουμε ατέρμονες συζητήσεις για το αν πράγματι χρειαζόμαστε κι εμείς F-35 (ή τι μπορεί να προσφέρει μια μοίρα F-35), αν το IRST του Rafale ή του Gripen E μπορεί να εντοπίσει stealth μαχητικά, αν το VHF ραντάρ του Su-35 μπορεί να μυριστεί το F-35, αν το F-35 θα λιποθυμίσει στην θέα και μόνο των ρωσικών υπερμαχητικών που υπόσχονται τα πάντα, αν η βροχή  AIM-120 AMRAAM από τα μελλοντικά F-15GR θα “ξεπλύνει” τα εχθρικά μαχητικά από τον ουρανό, ας σκεφτούμε ένα πράγμα. Την αλήθεια των αριθμών.