Κατά το δεύτερο γύρο διαπραγματεύσεων Ρωσίας-Ουκρανίας, που έγινε χθες στην Κωνσταντινούπολη, χωρίς ιδιαίτερο αποτέλεσμα, με κυρίως συμφωνία την ανταλλαγή αιχμαλώτων και την περισυλλογή νεκρών από τα μέτωπα, η ρωσική πλευρά παρουσίασε ένα μνημόνιο με τις απαιτήσεις της για την “οριστική επίλυση” της σύγκρουσης όπως αναφέρεται. Ποιές είναι αυτές (με δικό μας σχολιασμό):
- Διεθνής νομική αναγνώριση της ένταξης στη Ρωσική Ομοσπονδία 5 περιφερειών της Ουκρανίας, δηλαδή Κριμαίας, Λουχάνσκ, Ντονέτσκ, Ζαπορίζια και Χερσώνας, αλλά στην πλήρη έκταση τους.
Η Ρωσία εδώ ζητά περισσότερο έδαφος από όσο ήδη κατέχει, οπότε οι Ουκρανοί πρέπει να αποσυρθούν πλήρως από τις παραπάνω περιοχές. - Ουδετερότητα της Ουκρανίας, με απαγόρευση της ένταξής της σε στρατιωτικές συμμαχίες και μπλοκ, καθώς και απαγόρευση οποιασδήποτε στρατιωτικής δραστηριότητας ξένων ενόπλων δυνάμεων και στρατιωτικών βάσεων ξένων κρατών στο έδαφος της Ουκρανίας.
Είναι η πάγια απαίτηση της Ρωσίας ώστε να μην μπορεί να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ η Ουκρανία. Δεν διευκρινίζεται εδώ αν επιτρέπεται η ένταξη της Ουκρανίας στην Ε.Ε., μιας και η τελευταία έχει θεσπισμένη “κοινή πολιτική ασφαλείας και άμυνας”, άρα μπορεί να ερμηνευθεί και ως ‘στρατιωτικού’ τύπου συμμαχία. - Μη σύναψη συμφωνιών στο μέλλον που δεν θα είναι συμβατές με τον παραπάνω όρο.
Εδώ η Ρωσία βάζει ένα γενικό και αόριστο όρο, που ουσιαστικά εξουδετερώνει κάθε αυτόνομη εξωτερική πολιτική της Ουκρανίας. Καθώς για κάθε μελλοντική διεθνή συμφωνία θα πρέπει να ζητείται η άδεια της Μόσχας. - Επιβεβαίωση του καθεστώτος της Ουκρανίας ως κράτος που δεν κατέχει πυρηνικά και άλλα όπλα μαζικής καταστροφής, με απαγόρευση της ανάπτυξης, διέλευσης και ανάπτυξής τους στο έδαφος της Ουκρανίας.
Το παραπάνω ήδη ισχύει από την εποχή των συμφωνιών παράδοσης των σοβιετικών πυρηνικών που είχαν απομείνει στην Ουκρανία και μεταφέρθηκαν -με διεθνή παρέμβαση και εγγυήσεις- στην Ρωσία. - Καθορισμός της αριθμητικής δύναμης των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας. Ουσιαστικά εδώ ζητείται ο πάγιος περιορισμός της στρατιωτικής δύναμης του Κιέβου, που έτσι δεν θα μπορεί να διασφαλίσει την ακεραιότητα της υπόλοιπης χώρας.
- Διασφάλιση των δικαιωμάτων και συμφερόντων του ρωσικού και ρωσόφωνου πληθυσμού εντός Ουκρανίας, η ρωσική έχει καθεστώς “επίσημης γλώσσας”.
Τυπική απαίτηση, έχει ενδιαφέρον αν η Ρωσία εννοεί με το παραπάνω αναγνώριση “ρωσικής μειονότητας” εντός Ουκρανίας, δηλαδή ένα ειδικό καθεστώς που θα μπορούσε να οδηγήσει σε συνομοσπονδιοποίηση με βάση εθνοτικά κριτήρια. - Νομοθετική απαγόρευση της προπαγάνδας του Ναζισμού και του Νεοναζισμού, των εθνικιστικών οργανώσεων και κομμάτων.
Ο γνωστός ρωσικός όρος που μεταφράζεται πως η πολιτική ζωή της Ουκρανίας θα εξαρτάται από την Μόσχα, η οποία θα εγκρίνει ποιοί κομματικοί σχηματισμοί και πολιτικές ομάδες θα νομιμοποιούνται. - Εξέταση όλων των ενεργειών και απορρίψη των στρατιωτικών και οικονομικών κυρώσεων, απαγορεύσεων και περιορισμών κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας, και διμερώς με την Ουκρανίας.
Ο όρος απευθύνεται περισσότερο στις δυτικές χώρες που έχουν επιβάλλει κυρώσεις στη Ρωσία. - Επίλυση σύνθετων ζητημάτων που σχετίζονται με την επανένωση οικογενειών και εκτοπισμένων προσώπων.
- Επίλυση διπλωματικών και οργανωτικών θεμάτων.
- Σταδιακή αποκατάσταση οικονομικών σχέσεων Ρωσίας-Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένων διασυνοριακών μεταφορών, επικοινωνιών κ.ο.κ.
- Συμφωνία για μη καταβολή πολεμικών αποζημιώσεων, εκατέρωθεν.
Με βάση τα παραπάνω η Ρωσία, έχοντας σαφώς την πρωτοβουλία στο πεδίο των μαχών και ήδη έχοντας καταλάβει κάπου το 21% της Ουκρανίας, επαναλαμβάνει το βασικό μοτίβο των αιτιάσεων της, όπως είχαν ήδη διατυπωθεί και από το Μάρτιο του 2022. Δηλαδή τον μετασχηματισμό της Ουκρανίας σε τυπικά “ουδέτερη” χώρα, αλλά ουσιαστικά ως παρελκόμενο της Μόσχας, καθώς θα ισχύει ο ρωσικός έλεγχος της πολιτικής ζωής και της εξωτερικής πολιτικής, ενώ ο Ουκρανικός στρατός θα περιοριστεί σε σχηματισμό “εσωτερικής ασφαλείας”, άρα με κατάργηση και της αμυντικής ικανότητας της χώρας.
Να επισημάνουμε πως τέτοιου τύπου καθεστώς δεν συναντάται διεθνώς σήμερα, δηλαδή μια χώρα να έχει επίσημα τέτοιας έκτασης έλεγχο σε άλλη. Έτσι και η “απορία” μας αν θα επιτρέπει η Ρωσία στην Ουκρανία να ενταχθεί π.χ. στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ή στην Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών, ή σε άλλο υπερεθνικό οργανισμό, κι αυτή απαντάται, καθώς με τέτοιες δεσμεύσεις είναι νομικά αδύνατη η αποδοχή της.
Υποθέτουμε πως το ρωσικό μνημόνιο είναι το “μαξιμαλιστικό”, ώστε να υπάρχει περιθώριο διαπραγμάτευσης και κάποιων υποχωρήσεων, αλλά βέβαια το διπλωματικό ζητούμενο είναι πόσο απεχθές για κάθε πλευρά είναι το “σημείο έναρξης” που θέτει η απέναντι της. Και όσο σκληρότερο είναι αυτό, τόσο δυσκολεύει η εξέλιξη των διαπραγματεύσεων και η πιθανή κατάληξη τους.
Έτσι και η Ρωσία από την πλευρά της υπονομεύει την διαδικασία, κάτι που διαφαινόταν από την πρώτη στιγμή που -υποτίθεται- πιέστηκε να προσέλθει σε αυτή, από την κυβέρνηση Τραμπ. Ενώ και η Ουκρανία, η οποία ήδη έχει περιγράψει την υποχώρηση στις δικές της απαιτήσεις (βλέπε δήλωση Ζελένσκι πως “δεν έχουμε την δυνατότητα να κερδίσουμε τα κατεχόμενα εδάφη μας”, υπονοώντας πως θα δεχόταν γραμμή εκεχειρίας την τρέχουσα ζώνη αντιπαράθεσης), πλέον, μετά τις εντυπωσιακές επιχειρήσεις με μη επανδρωμένα σε ρωσικό βάθος που κάνουν αίσθηση αλλά δεν αλλάζουν το επί του εδάφους κεκτημένο, βρίσκεται αντιμέτωπη με ιδιαίτερα βαρύ φορτίο νέων υποχωρήσεων. Το οποίο, για να τηρηθεί και κάποιο εχέγγυο αποδοχής του, θα χρειαστεί και εκλογική επιβεβαίωση από την Ουκρανική κοινωνία.
Και εδώ όμως, η Ρωσία πιέζει για ολοκλήρωση εθνικών εκλογών της Ουκρανίας μετά από εκεχειρία 30 ημερών, κάτι όμως πολύ δύσκολο έως αδύνατο. Καθώς το ένα πέμπτο της Ουκρανίας είναι υπό κατοχή, το ένα τρίτο βομβαρδισμένο και υπάρχουν εκατομμύρια είτε εσωτερικά εκτοπισμένοι, είτε πρόσφυγες σε άλλες χώρες. Πως λοιπόν θα οργανωθεί ταχεία διαδικασία εθνικών ουκρανικών εκλογών η οποία να είναι και αντιπροσωπευτική και νομικά στέρεα; Έτσι η όποια λύση δοθεί -αν δοθεί- θα έχει χαρακτηριστικά αγωνίας, βεβιασμένης επιβολής, σοβαρό έλλειμμα δημοκρατικής διαδικασίας και πιθανά “σπέρμα ακύρωσης” της.
