Η Τουρκία ξεκίνησε ένα φιλόδοξο έργο αποκατάστασης του τρούλου της Αγίας Σοφίας, ενός από τα πιο εμβληματικά μνημεία παγκοσμίως, σε μια προσπάθεια που χαρακτηρίστηκε από τον υπουργό Πολιτισμού και Τουρισμού της χώρας, Μεχμέτ Νουρί Ερσόι, ως η «πιο εκτεταμένη και ολοκληρωμένη» στην ιστορία του μνημείου. Το έργο, το οποίο ανακοινώθηκε τη Δευτέρα, επικεντρώνεται στην ενίσχυση της δομής του θόλου ώστε να αντέχει σε μελλοντικούς σεισμούς, ενώ παράλληλα διατηρεί την ιστορική και καλλιτεχνική αξία του κτηρίου.
Η Αγία Σοφία, που παραμένει ανοιχτή τόσο για προσευχή όσο και για επισκέπτες κατά τη διάρκεια των εργασιών, συνεχίζει να αποτελεί έναν χώρο όπου έχουν φανεί ξεκάθαρα τα ισλαμιστικά χαρακτηριστικά της κυβέρνησης Ερντογάν, με τον Ερσόι να τονίζει τη δέσμευση της κυβέρνησης να διατηρήσει το μνημείο υπό την αρχή «η λατρεία θα συνεχιστεί, η ιστορία θα διατηρηθεί».
Η Αγία Σοφία, που κατασκευάστηκε τον 6ο αιώνα ως Ιερός Ναός υπό τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Ιουστινιανό Α΄, μετατράπηκε σε τζαμί μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς το 1453. Το 1935, με απόφαση της κοσμικής Τουρκικής Δημοκρατίας, το μνημείο έγινε μουσείο, λειτουργία που διατηρήθηκε για 85 χρόνια.
Το 2020, ωστόσο, η απόφαση του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να επαναφέρει τη χρήση του παγκόσμιου μνημείου σε τζαμί, μετά την ακύρωση του καθεστώτος του μουσείου από τουρκικό δικαστήριο, προκάλεσε διεθνείς αντιδράσεις, με την UNESCO και πολλές δυτικές κυβερνήσεις (σε αντίθεση με την ορθόδοξη Ρωσία, στενή σύμμαχο της Τουρκίας) να εκφράζουν την αντίθεσή τους. Η απόφαση αυτή συνοδεύτηκε από ανησυχίες για πιθανές φθορές στο κτήριο, καθώς και για τη διατήρηση των μοναδικών αρχιτεκτονικών και καλλιτεχνικών θησαυρών του, όπως τα ψηφιδωτά και οι τοιχογραφίες που αποτελούν μαρτυρίες της βυζαντινής τέχνης.
Η τρέχουσα αποκατάσταση σύμφωνα με τις πληροφορίες που συγκεντρώσαμε, επικεντρώνεται στην αντισεισμική θωράκιση του θόλου, μια αναγκαιότητα σε μια χώρα που διατρέχεται από πολλαπλές γεωλογικές σεισμογενείς ζώνες. Οι εργασίες περιλαμβάνουν την αντικατάσταση φθαρμένων μολυβένιων επικαλύψεων και την ενίσχυση αδύναμων δομικών σημείων, τα οποία εντοπίστηκαν μέσω προηγμένων σεισμικών προσομοιώσεων.
Για την υποστήριξη των εργασιών, έχει εγκατασταθεί μια μεταλλική πλατφόρμα ύψους 43,5 μέτρων, που στηρίζεται σε τέσσερις κύριους κίονες του κτηρίου, ενώ ένας γερανός στην ανατολική πρόσοψη διευκολύνει τη μεταφορά υλικών. Παράλληλα, διεξάγεται επιστημονική ανάλυση των ιστορικών βλαβών που έχει υποστεί το μνημείο από σεισμούς και πυρκαγιές κατά τη διάρκεια των αιώνων.
Η διατήρηση της Αγίας Σοφίας ως χώρου μουσουλμανικής λατρείας κατά τη διάρκεια των εργασιών προσθέτει επιπλέον προκλήσεις, καθώς οι ειδικοί πρέπει να εξασφαλίσουν την ασφάλεια των επισκεπτών και των εργαζομένων, ενώ παράλληλα πρέπει να προστατεύουν την ευαίσθητη δομή του κτηρίου. Η πολυπλοκότητα του έργου ενισχύεται από το γεγονός ότι η Αγία Σοφία, όπως σημειώνουν οι ειδικοί, είναι ένα κτήριο «γεμάτο εκπλήξεις», όπου απρόβλεπτες ανακαλύψεις μπορεί να αλλάξουν τα αρχικά σχέδια.
Η αποκατάσταση αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου 50ετούς σχεδίου που ξεκίνησε το 2023 από το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκίας, με στόχο την αντιμετώπιση της «αιώνιας κόπωσης» του μνημείου, το οποίο αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO από το 1985. Η σημασία του έργου αναγνωρίζεται τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, με επισκέπτες όπως ο λέκτορας του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, Ρούπερτ Βεγκέριφ, να εκφράζουν την υποστήριξή τους, χαρακτηρίζοντας την Αγία Σοφία ως «ένα από τα σημαντικότερα μνημεία του κόσμου» που αξίζει να προστατευτεί.
