Η ανάγνωση της αμερικανικής έγκρισης για τη δυνητική πώληση F-16 στην Τουρκία σαφώς εντυπωσιάζει, έως και σοκάρει. Κυρίως από το πακέτο όπλων που τη συνοδεύει. Το πιο μεγάλο σοκ όμως, που αφορά βέβαια την Τουρκία και όχι εμάς, είναι το… ταμπελάκι της τιμής στο τέλος που γράφει 23 δισεκατομμύρια δολάρια!
Να ξεκαθαρίσουμε εδώ, πως οι τιμές αυτές που ανακοινώνει το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών, για να πάρει έγκριση η πώληση μέσω διαδικασίας FMS (Foreign Military Sale) στις ΗΠΑ, είναι πάντα οι μέγιστες δυνατές. Συνήθως η τελική τιμή που γίνεται το συμβόλαιο είναι χαμηλότερο, αφού δηλαδή έχει γίνει η επιλογή το τι ακριβώς θα αγοραστεί.
Σε κάθε περίπτωση όμως τα 23 δις δολάρια, για αυτά που αγοράζει η Τουρκία είναι υπέρογκο ποσό που θυμίζει… σαουδαραβικές παραγγελίες! Ας προσπαθήσουμε όμως να αναλύσουμε τη δυνητική αγορά της Άγκυρας, αυτή μπορεί να διαχωριστεί σε 5 κύρια μέρη:
- Τα 40 νέα μαχητικά F-16 Block 70, από τα οποία 32 είναι μονοθέσια και 8 διθέσια.
- Τα 79 κιτ αναβάθμισης παλαιότερων μαχητικών σε Block 70, τα οποία όμως αν δει κανείς τον όγκο των “ανταλλακτικών” που περιλαμβάνονται, στην πράξη επαρκούν για 99 κιτ! Αυτό δεν έχει τονιστεί ιδιαίτερα, καθώς η παραγγελία καταγράφει π.χ. 99 ραντάρ αναβάθμισης (δηλώνοντας τα 20 ως spare), 99 κιτ υπολογιστών αποστολής (πάλι με 20 ως ανταλλακτικά). Ας δεχθούμε λοιπόν πως η Τουρκία έμμεσα αγοράζει 99 κιτ εξέλιξης για αντίστοιχα μαχητικά της. Aν και αυτό είναι υπερέκταση καθώς σίγουρα κάποια απάρτια θα τα κρατήσει για ανταλλακτικά (π.χ. 10 αντί για 20 που δηλώνει).
- Το πακέτο όπλων που είναι πολύ μεγάλο, με κύριες προμήθειες τους 952 πυραύλους AMRAAM AIM-120C8, τις 864 βόμβες SDB-1, τους 96 πυραύλους αντιραντάρ HARM AGM-88B και τους επίσης 96 AARGM AGM-88E, τους 401 πυραύλους αέρος-αέρος AIM-9X και τα 1.334 κιτ κατεύθυνσης βομβών JDAM (διαφόρων κατηγοριών).
- Τα πρόσθετα ατρακτίδια για τα F-16, δηλαδή τα IRST και τα Sniper, όπως και όλο τον δευτερογενή εξοπλισμό, π.χ. φορείς όπλων, πυραύλων, βλήματα δοκιμών, τηλεμετρίες, πυροκροτητές, σταθμοί επικοινωνιών εδάφους, συστήματα υποστήριξης κάθε τύπου, αναλώσιμα.
- Τις σχετικές υπηρεσίες με όλα τα παραπάνω δηλαδή εκπαίδευση, χάρτες, λογισμικό, μηχανήματα, εργαστήρια ελέγχου, υποδομές, τεχνική υποστήριξη κ.λπ.
ΚΟΣΤΟΣ ΑΕΡΟΣΚΑΦΟΥΣ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ: Ας δούμε τώρα κάποια συγκριτικά στοιχεία, που βέβαια είναι δύσκολο να ταιριάξουν απόλυτα: Έτσι το 2022 η Βουλγαρία πήρε έγκριση για αγορά 8 F-16 Block 70, με μικρό πακέτο όπλων και το ανάλογο πακέτο υπηρεσιών, που όλα μαζί κοστολογήθηκαν 1,673 δις δολάρια. Η τιμή δηλαδή και ο χρόνος είναι πρόσφατα οπότε μπορεί να γίνει κάποια σύγκριση. Οπότε εδώ έχουμε μια τιμή ανά αεροσκάφος στα 209 εκατ. δολάρια, που ξαναλέμε περιλαμβάνει υπηρεσίες και λίγα όπλα. H κύρια διαφορά εδώ με την τουρκική παραγγελία είναι πως η τελευταία έχει και σύστημα αυτοπροστασίας, το IVEWS της Northrop Grumman (οπότε εδώ το τουρκικό F-16 Block 70 εμφανίζεται βελτιωμένο από την ελληνική εκδοχή, που παραμένει στο παλαίο ASPIS II).
Αν δεχθούμε όμως τα 209 εκατ. ως τιμή “βάσης” και προσθέσουμε ένα 10% λόγω αύξησης τιμών όπλων διεθνώς, όπως και το κόστος του συστήματος αυτοπροστασίας, η τιμή μπορεί να φθάσει κάπου τα 250 εκατομμύρια δολάρια (ξαναλέμε με μικρό πακέτο όπλων, όλες τις υπηρεσίες κ.ο.κ.). Άρα τα 40 νέα τουρκικά μαχητικά μπορεί να κοστολογηθούν 10-11 δις δολάρια.
ΚΟΣΤΟΣ ΟΠΛΩΝ: Παραθέτουμε τιμές πάλι με βάση πρόσφατες παραγγελίες (θυμίζουμε, αρχικές τιμές που περιλαμβάνουν σχετικές υπηρεσίες, δοκιμαστικά βλήματα κ.λπ., όπως ανακοινώνονται από το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών):
- Πύραυλοι AIM-120C8: 2,8 εκατ. δολάρια ο ένας (η Λιθουανία πήρε έγκριση για 36 με κόστος 100 εκατ. το 2023).
- Πύραυλοι ΑΙΜ-9Χ: 1 εκατ. δολάρια ο ένας (η Ολλανδία πήρε έγκριση για 115 τεμάχια για 117 εκατ. δολάρια, το 2022)
- Βόμβες SDB-1: 130.000 δολάρια περίπου η μια (η Σαουδική Αραβία πήρε έγκριση το 2020 για 3.000 βόμβες, με τιμή 290 εκατ.)
- Πύραυλοι AARGM: 6,3 εκατ. ο ένας (η Αυστραλία το 2022 πήρε έγκριση για 15 με αξία 94 εκατ.)
- Πύραυλοι HARM: 2,3 εκατ. ο ένας (εδώ έχουμε παλαιά τιμή, του 2015, από έγκριση της Αυστραλίας για 30 με εκτιμώμενο κόστος 69 εκατ.)
- Κιτ JDAM: 50.000 δολάρια το ένα (παλαιά τιμή και εδώ, παραγγελία από Κουβέιτ για 750 κιτ (τριων κατηγοριών) για 37 εκατ. δολάρια).
Το σύνολο όλων των παραπάνω τιμών, πολλαπλασιασμένο με τους τουρκικούς αριθμούς παραγγελίας βγαίνει 4,07 δις δολάρια. Εδώ ας υπολογίσουμε τουλάχιστον ένα 25% άνοδο τιμών, λόγω αύξησης κόστους παραγωγής, μεγάλης ζήτησης, εξτρά βλημάτων δοκιμών που ζητά η Τουρκία. Οπότε το ποσό φθάνει καπου τα 5,1 δις δολάρια, ας κάνουμε μια στογγυλοποίηση προς τα επάνω προσθέτοντας και το κόστος ατρακτιδίων για να φθάσουμε τα 6 δις.
ΚΟΣΤΟΣ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ: Εδώ μια τιμή σύγκρισης είναι η ελληνική, όπου εμείς το 2017 πήραμε έγκριση για 123 κιτ αναβάθμισης με αξία 2,4 δις. Άρα τιμή ανα κιτ, περίπου 20 εκατ. δολάρια. Οπότε τα 99 τουρκικά κιτ (υπολογίζουμε δηλαδή το μέγιστο που έχουν παραγγείλει) θα κοστίζουν 2 δις δολάρια. Και εδώ όμως να δεχθούμε ένα 25% αύξησης, φθάνουμε στα 2,5 δις.
ΣΥΝΟΛΟ: Πάντα κατ’ εκτίμηση: 10-11 δις για τα 40 αεροσκάφη με υπηρεσίες, 6 δις για τα όπλα και ατρακτίδια, 2,5 δις για την αναβάθμιση, σύνολο 18,5-19,5 δις δολάρια. Και πάλι δεν μπορούμε να προσεγγίσουμε τα 23 δις που καταγράφονται, αν και έχουμε κάνει πολλές παραδοχές τιμής προς τα επάνω.
Τι μας δείχνει η παραπάνω άσκηση κοστολόγησης, που βέβαια γίνεται με πολλές ανοιχτές σε συζήτηση υποθέσεις; Πως, τουλάχιστον για την δική μας αντίληψη, η Τουρκία ως αρχική τιμή καλείται να πληρώσει ένα υπερβολικό ποσό, ακόμη και για τα αυξημένα κόστη εξοπλισμών της εποχής.
Πως ερμηνεύεται αυτό τώρα: Θα προτείνουμε 3 σενάρια στα οποία μπορεί να γίνει συζήτηση, χωρίς βέβαια αυτά να είναι τα μοναδικά:
Α. Το αρνητικό για την Ελλάδα: Εντός της παραγγελίας υπάρχουν και αρκετά ακόμη που δεν αναφέρονται. Δεν θα είναι όπλα και μαχητικά, μιας και αυτά αναγράφονται λεπτομερώς, αλλά μπορεί να είναι πλειάδα υπηρεσιών, υποδομών, μεταφορά τεχνογνωσίας, όγκοι άλλων ανταλλακτικών κ.ο.κ. Να θυμίσουμε εδώ πως η Τουρκία έχει πολύ μεγάλη υποδομή εξυπηρέτησης των F-16 με τα μεγάλα εργοστάσια της Turkish Aerospace Industries και των θυγατρικών της, όπως και γενικότερα μεγάλο αριθμό αεροσκαφών με αντίστοιχες βάσεις και εγκαταστάσεις. Άρα εδώ μπορεί να περιέχεται εντός της αμερικανικής έγκρισης και σημαντική βελτίωση όλων ή μέρους των παραπάνω.
Υποθέτουμε δηλαδή εδώ πως η Τουρκία, βλέποντας τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει με τις αμερικανικές προμήθειες (χρειάστηκε 2 χρόνια για να πάρει αυτή την έγκριση πώλησης F-16 και με τεράστιο πολιτικό παζάρι και με πολλές πιέσεις εκατέρωθεν), φρόντισε, τουλάχιστον σε αρχικό επίπεδο έγκρισης από το Κογκρέσο των ΗΠΑ, να εξασφαλίσει ένα μεγάλο “πακέτο” που να συντηρεί το αεροπορικό της όπλο για πολλά χρόνια. Βέβαια για να εκταμιευθεί όλο αυτό και να παραδοθεί στην Τουρκία, θα περάσουν επίσης πολλά χρόνια, όπου θα είναι εκτεθειμένη σε αμερικανικές πιέσεις.
Β. Το αρνητικό για την Τουρκία: Εδώ υποθέτουμε πως ακριβώς η ανάγκη να βρεθεί μια αξιόπιστη και υψηλής τεχνολογίας λύση για τον αεροπορικό της στόλο, που είναι αποκλειστικά F-16, την υποχρέωσε να αποδεχθεί ένα “καπέλο” κόστους.
Γ. Το προφανές: Αυτή η αρχική τιμή, που εμφανίζεται υπερβολική, όταν και αν έρθει η ώρα των συμβάσεων, θα… προσγειωθεί σε πιο λογικά επίπεδα. Οπότε εδώ βλέπουμε περισσότερο ένα λογιστικό τεχνούργημα που έχει εκτοξεύσει την τιμή (φθάνοντας το κόστος των F-16 Block 70 να φαίνεται μεγαλύτερο και από ένα F-35), και όχι την καταληκτική εικόνα.
Γενικότερα όμως: Τι τελικά θα αγοράσει η Τουρκία από όλα αυτά που έχει ζητήσει; Και τι θα πληρώσει και με ποιούς όρους; Πότε θα τα παραλάβει; Πότε θα τα υλοποιήσει; Πότε θα φθάσει την Αεροπορία της να έχει ενσωματώσει πλήρως το σύνολο της αναβάθμισης, με εκπαίδευση πιλότων και μηχανικών; Όλα παραμένουν ανοιχτά και τίποτα δεν είναι ακόμη δεδομένο.
