Η Ευρωπαϊκή Ένωση ετοιμάζεται για να υποδεχθεί νέα μέλη σε ένα περισσότερο ή λιγότερο κοντινό μέλλον, όμως για την Τουρκία, αιώνια υποψήφια, το τέλος του δρόμου μοιάζει ανέφικτο, καθώς οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις έχουν παγώσει από το 2018.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παραδίδει σήμερα την ετήσια έκθεσή της για τη διεύρυνση της ΕΕ προς υποψήφιες χώρες μέλη και όλα τα βλέμματα θα είναι στραμμένα προς την Ουκρανία ή τη Μολδαβία.
Όμως η Τουρκία, η οποία είναι επισήμως υποψήφια για ένταξη από το 1999, μόλις που θα αναφερθεί.
Η έναρξη των διαπραγματεύσεων για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ ανάγεται στο 2005. Είχε χαρακτηριστεί ιστορικό γεγονός από τον Τόνι Μπλερ, που ήταν τότε πρωθυπουργός της Βρετανίας.
Όμως πολύ γρήγορα οι ευρωπαίοι ηγέτες βρέθηκαν αντιμέτωποι με τις δυσκολίες που συνδέονται με την τουρκική κατοχή της βόρειας Κύπρου, πρόγευση των πολυάριθμων προβλημάτων που επρόκειτο να συναντήσουν οι διαπραγματεύσεις.
Για πολλά κράτη μέλη, οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις, οι οποίες παραμένουν παγωμένες από τον Ιούνιο 2018, θα βρίσκονται για καιρό σε νεκρό σημείο. Το Σεπτέμβριο, η Αυστρία, η οποία αντιτίθεται από παλιά στην ένταξη της Τουρκίας, ζήτησε να διακοπεί επισήμως η διαδικασία.
Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, οι οποίοι ζήτησαν να μην κατονομασθούν, θεωρούν πως αυτό θα ήταν πιο έντιμο, όμως κανείς δεν θέλει να κάνει το πρώτο βήμα.
– Βελτίωση των σχέσεων –
Οι σχέσεις ανάμεσα στην ΕΕ και την Άγκυρα βασίζονται σήμερα ουσιαστικά στο «πάρε-δώσε». Η Τουρκία λαμβάνει έτσι ευρωπαϊκά κεφάλαια σε αντάλλαγμα για τη βοήθειά της στον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη.
Μετά τις τουρκικές εκλογές του Μαΐου, οι ευρωπαίοι ηγέτες δημιούργησαν νέες ελπίδες, ζητώντας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και από τον επικεφαλής της διπλωματίας της ΕΕ να ετοιμάσει μια έκθεση για τη βελτίωση των σχέσεων.
Η έκθεση αυτή αναμένεται το Δεκέμβριο, πριν από μια σύνοδο κορυφής των 27, όμως οι εμπειρογνώμονες παραμένουν επιφυλακτικοί για τις προόδους που θα μπορούσε να περιλαμβάνει.
«Δεν περιμένω μια σημαντική αναζωογόνηση της σχέσης επειδή υπάρχει περιορισμένος αριθμός πεδίων στα οποία μπορούν να γίνουν πρόοδοι», εκτιμά η Σενέμ Αϊντίν-Ντουζγκίτ, καθηγήτρια διεθνών σχέσεων στο πανεπιστήμιο Σαμπαντσί της Κωνσταντινούπολης.
Υπάρχει μια «αποθάρρυνση» έναντι της Τουρκίας στην Ευρώπη, παραδέχθηκε ο εισηγητής του τουρκικού φακέλλου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Νάτσο Σάντσεθ Αμόρ.
«Κουραστήκαμε να κρατάμε στη ζωή την ενταξιακή διαδικασία, όταν είναι προφανές ότι δεν υπάρχει αληθινή πολιτική βούληση από την άλλη πλευρά για να προχωρήσει στη δημοκρατική οδό», λέει αυτός ο ισπανός ευρωβουλευτής.
Η ΕΕ κατηγορεί την Τουρκία ότι κάνει πίσω σε ό,τι αφορά τον εκδημοκρατισμό, ιδιαίτερα μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 εναντίον του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Στο πλαίσιο αυτό, η έκθεση για την Τουρκία αναμένεται ότι θα αρκεσθεί να συστήσει μια βελτίωση της τελωνειακής ένωσης μεταξύ των δύο μερών. Και σ’ αυτό όμως οι ειδικοί είναι επιφυλακτικοί. «Αν οι διαπραγματεύσεις για την τελωνειακή ένωση καταστεί δυνατό να αρχίσουν με τη σημερινή (τουρκική) κυβέρνηση, δεν πιστεύω πως θα προχωρήσουν πολύ», εκτιμά η Αϊντίν-Ντουζγκίτ.
– «Η Τουρκία δεν περιμένει πια τίποτα» –
Οι Βρυξέλλες στέλνουν μερικές φορές αντιφατικά μηνύματα, όμως το ίδιο κάνει και ο Ερντογάν. «Η Τουρκία δεν περιμένει πια τίποτα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία μας κάνει να περιμένουμε στην πόρτα της εδώ και 60 χρόνια», δήλωσε έτσι στις αρχές Οκτωβρίου, δύο μήνες αφού είχε συνδέσει το ενδεχόμενο πράσινο φως εκ μέρους του για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ από την επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων με την ΕΕ.
Ο πρεσβευτής της Τουρκίας στην ΕΕ Φαρούκ Καϊμακτσί λέει πως εξακολουθεί να υποστηρίζει την ένταξη της χώρας του. «Αυτό που περιμένουμε είναι να έχουμε την ίδια αντιμετώπιση με τις άλλες υποψήφιες χώρες», τονίζει.
Στις Βρυξέλλες, όπως και στην Άγκυρα, πολλοί πιστεύουν πως είναι απαραίτητη μια αποσαφήνιση.
Ήδη το 2009, ο γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί και η γερμανίδα καγκελάριος Άγγελα Μέρκελ είχαν εκφράσει ξεκάθαρα την αντίθεσή τους στην ένταξη της Τουρκίας στην Ευρώπη. Έκτοτε το Brexit έκανε την Τουρκία να χάσει τον κύριο σύμμαχό της στην ΕΕ, τη Βρετανία.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεχίζουν εντούτοις να ασκούν πίεση για να διατηρήσουν στη ζωή τη διαδικασία των διαπραγματεύσεων, καθώς θέλουν να κρατήσουν την Τουρκία, χώρα μέλος του ΝΑΤΟ, όσο το δυνατόν πιο μακριά από τη Ρωσία, ιδιαίτερα μετά την εισβολή του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία.
Όμως η προοπτική της ένταξης της Ουκρανίας στην ΕΕ, η οποία θα μπορούσε να προχωρήσει σήμερα σε περίπτωση θετικής γνωμοδότησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με το Κίεβο, υπάρχει κίνδυνος να απομακρύνει ακόμη περισσότερο την Τουρκία από την Ευρώπη.
«Η ένταξη της Ουκρανίας θα αλλάξει την ΕΕ και θα της είναι αδύνατο να αποδεχθεί ένα νέο μέλος όπως η Τουρκία», εκτιμά ένας ευρωπαίος αξιωματούχος, ο οποίος ζήτησε να μην κατονομασθεί εξαιτίας του ευαίσθητου χαρακτήρα του θέματος.
