Του Ιπποκράτη Δασκαλάκη, Αντιστρατήγου ε.α. διδάκτορος Διεθνών Σχέσεων, διευθυντή μελετών του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών
Μια σειρά περιστατικών το τελευταίο τρίμηνο, έχει σημαδέψει τη χώρα μας με σοβαρές επιπτώσεις αλλά και ανθρώπινες απώλειες σε μεγάλα εδαφικά διαμερίσματα αλλά και στις Ένοπλες Δυνάμεις. Τελευταίο συμβάν ήταν η ατυχής κατάληξη της αποστολής ανθρωπιστικής βοήθειας στη δοκιμαζόμενη από τις πλημμύρες γειτονική Λιβύη. Σκληρή κριτική -και δικαίως- ασκείται από πολλαπλές κατευθύνσεις προς την κυβέρνηση για μια σωρεία ελλείψεων και χειρισμών στις παραπάνω περιπτώσεις.
Από την επιβεβλημένη κριτική, ουδείς θεσμός ή πρόσωπο, δικαιούται να παραμένει στο απυρόβλητο. Η αυτονόητη αυτή αρχή ισχύει -ίσως ακόμη περισσότερο- για τις Ένοπλες Δυνάμεις. Οι τελευταίες, αφενός αποτελούν για την πλειοψηφία του ελληνικού λαού θεσμό που περιβάλλεται με μεγαλύτερη εμπιστοσύνη και αφετέρου είναι προορισμένες να προασπίσουν την εδαφική ακεραιότητα και ανεξαρτησία της χώρας άρα τα περιθώρια εφησυχασμού και αστοχιών πρέπει να είναι περιορισμένα, ίσως και μηδενικά.
Οποιαδήποτε όμως κριτική από όπου και αν προέρχεται και όπου και αν κατευθύνεται πρέπει πρωτίστως να στοχεύει στην αντιμετώπιση των αιτίων της αστοχίας και στην ανάληψη των απαραίτητων διορθωτικών κινήσεων. Δευτερευόντως πρέπει να αποδίδει αναλογικά τις πραγματικές ευθύνες και τις προβλεπόμενες συνέπειες στους υπευθύνους, ανά επίπεδο διοικήσεως. Με τον τρόπο αυτό επέρχεται και ο αναγκαίος παραδειγματισμός που ενδεχόμενα αποτρέπει παραπλήσιες περιπτώσεις αστοχίας. Δυστυχώς όμως, συνήθως η κριτική αποβλέπει πρωτίστως στην προσβολή των πολιτικών μας αντιπάλων. αδιαφορώντας για τις παράπλευρες απώλειες στους εμπλεκόμενους θεσμούς ή και πρόσωπα που ενδεχομένως να διατηρούν -μηδενικές, μικρότερες ή μεγαλύτερες- ευθύνες.
Το πρόσφατο παρελθόν καταδεικνύει σωρεία ανυπόστατων και ανεύθυνων κατηγοριών και αδικαιολόγητης κριτικής μέσω στοχοποίησης επιλογών στο χώρο της άμυνας, με υπευθυνότητα όλων σχεδόν των πολιτικών χώρων και με αποδέκτες τους πολιτικούς αντιπάλους τους. Οι ενέργειες αυτές τελικώς όμως οδηγούν σε επικίνδυνη απαξίωση των αμυντικών μας θεσμών και δυνατοτήτων. Μπορούμε να ξεχάσουμε τις συνεχείς αναφορές στα «υποβρύχια που έγερναν», για να καταστούν αργότερα το ελληνικό υπερόπλο ή την προμήθεια ακατάλληλων αντιαεροπορικών συστημάτων και μάλιστα από ανθρώπους που γοερά σήμερα αντιτάσσονται σε πιθανή απόσυρση τους!
Δυστυχώς στο χώρο της ανεύθυνης κριτικής, πλέον των κομματικών σκοπιμοτήτων, επεισέρχονται ατομικές φιλοδοξίες, προσπάθειες προβολής και το ελληνικό χαρακτηριστικό της κατοχής της «απόλυτης αλήθειας», σε συνδυασμό με τη μοναδική «εσωτερική πληροφόρηση» και την απόλυτη εξειδίκευση σε κάθε τομέα.
Φυσικά και είναι καλοδεχούμενη και επωφελής η ψύχραιμη παράθεση οποιαδήποτε γνώμης με σκοπό να αποτελέσει αντικείμενο διερεύνησης και ανταλλαγής απόψεων. Κατανοητό επίσης και το γεγονός ότι στο χώρο της άμυνας πρέπει να υπάρχει μια αυτοσυγκράτηση λόγω της εμπιστευτικότητας ορισμένων στοιχείων. Είναι τελείως διαφορετικό ο αντίπαλος να εικάζει ότι η διαθεσιμότητα ενός οπλικού συστήματος κυμαίνεται στο Χ% από το να επιβεβαιώνεται από υπεύθυνα (αλλά πραγματικά ανεύθυνα) χείλη. Βεβαίως ο ελληνικός λαός πρέπει να γνωρίζει την πραγματική κατάσταση -υπό ορισμένους περιορισμούς- ώστε με την υπεύθυνη στάση του να προτρέπει σε ανάληψη ενεργειών και με την ψήφο του να αποδοκιμάζει ή επιδοκιμάζει τους υπευθύνους. Η ισορροπία είναι ένα χαρακτηριστικό των ωρίμων κοινωνιών.
Επιπρόσθετα, πολλάκις ενεργούμε ως μέρος του τουρκικού μηχανισμού ψυχολογικών επιχειρήσεων (υπερ) προβάλλοντας την εικόνα μιας πανίσχυρης τουρκικής υπηρεσίας πληροφοριών (ΜΙΤ) υπεύθυνης για οτιδήποτε κακό βρίσκει τη χώρα μας. Αδυνατούμε να αντιληφθούμε ότι με τις αλόγιστες και ανεύθυνες ενέργειες και τοποθετήσεις μας (ανεξαρτήτως σκοπιμότητας), αποδυναμώνουμε κάθε συντελεστή ισχύος μας μειώνοντας και την εθνική μας αυτοπεποίθηση.
Καταδικάζουμε μια εσωστρεφή και άτολμη εξωτερική πολιτική ,ενώ με την πρώτη αστοχία ή ατυχία αναζητούμε αποδιοπομπαίους τράγους και επιζητούμε τη συρρίκνωση κάθε πρωτοβουλίας. Μετά αναρωτιόμαστε τους λόγους της τουρκικής εισχώρησης σε διάφορες περιοχές και αναζητούμε εξωτερικές και εξωγαλαξιακές παρεμβάσεις. Η αλήθεια είναι ότι η Άγκυρα όχι μόνο έχει μια σταθερή στρατηγική επέκτασης αλλά κυρίως δεν φείδεται χρημάτων, προσπαθειών και ανθρωπίνων απωλειών για να την υλοποιήσει. Από δημιουργίας του κόσμου, η επιτυχία είναι συνδεδεμένη με το ρίσκο και όχι με τον εφησυχασμό. Ο εφησυχασμός και η προσπάθεια της απόλυτης εξασφάλισης είναι σημάδια των γηρασμένων και μη δυναμικών κοινωνιών που οδεύουν προς παρακμή ή και εξαφάνιση.
Πράγματι έγιναν λάθη, στην Αγχίαλο, στο Στεφανοβίκειο και στη Λιβύη. Να μη λησμονούμε όμως ότι λάθη γίνονται και στις πλέον επιτυχημένες επιχειρήσεις και πράξεις ηρωισμού ή τα πολλαπλάσια λάθη του αντιπάλου ακόμη και ο παράγοντας τύχη (τριβή κατά Clausewitz), επιδικάζουν το τελικό αποτέλεσμα.
Οποιαδήποτε όμως κατηγορηματική τοποθέτηση, αγνοώντας σωρεία δεδομένων και πραγματικών περιστάσεων και περιστρεφόμενη σε μια φανταστική υπερεξασφάλιση, είναι αδόκιμη. Σίγουρα η κατάληψη της Ανατολικής Λιβύης από ελληνικά στρατεύματα και η επιβολή απαγόρευσης κυκλοφορίας θα απέτρεπε τη μοιραία σύγκρουση! Βέβαια, η εξέταση της διαδικασίας προετοιμασίας, οι αντικειμενικοί στόχοι, οι θέσεις και περιορισμοί όλων των εμπλεκομένων μερών, οι υπάρχουσες πληροφορίες και η αξιολόγηση του κινδύνου θα κρίνουν εν πολλοίς την επιλογή της μορφής της εμπλοκής μας φανερώνοντας και τις τυχόν αδυναμίες.
Κυβερνητικός εκπρόσωπος: Άμεση διερεύνηση του δυστυχήματος στη Λιβύη
Αναμφίβολα, κάθε θεσμός και πολύ περισσότερο οι Ένοπλες Δυνάμεις, οφείλουν συνεχώς να προβαίνουν σε μια συνεχή αξιολόγηση κάθε ενέργειας και επιχείρησης, πετυχημένης ή μη. Η εξαγωγή των ορθών συμπερασμάτων ενίοτε είναι δύσκολη, ακόμη όμως δυσκολότερη είναι η ανάληψη των αναγκαίων διορθωτικών ενεργειών, για πολλούς λόγους. Εκεί κυρίως πρέπει να εντείνουμε τις προσπάθειες μας.
Τα προβλήματα και αδυναμίες στο χώρο της άμυνας είναι σε μεγάλο βαθμό γνωστές. Οι διορθωτικές ενέργειες όμως εμπεριέχουν δυσκολίες, λόγω οικονομικού κόστους, πολιτικής αβελτηρίας, προσωπικών φιλοδοξιών, μη ευελιξίας θεσμικών οργάνων, συντεχνιακής νοοτροπίας και ανθρώπινης επιφυλακτικότητας σε κάθε νεωτερισμό. Σε αυτά τα σημεία θα πρέπει να επικεντρώσουμε την προσοχή μας.
Σε ένα άλλο κράτος, με πολλές πολεμικές περγαμηνές και αρκετές ομοιότητες με εμάς, στο Ισραήλ, έλαβε χώρα το 2006 μια στρατιωτική σύγκρουση διάρκειας 34 ημερών (αποκαλείται ο πόλεμος των 34 ημερών ή ο 2ος πόλεμος του Λιβάνου). Παραδόξως, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις των Ισραηλινών εναντίον της Hezbollah δεν είχαν τα αναμενόμενα για τους πρώτους αποτελέσματα και ο πανίσχυρος ισραηλινός στρατός γνώρισε αποτυχίες και απώλειες.
Έτσι, με τη λήξη των επιχειρήσεων συγκροτήθηκε από το Ισραηλινό Κοινοβούλιο μια επιτροπή (Winograd Commission) που εξέτασε τα αίτια των αποτυχιών σε όλους τους μηχανισμούς του κράτους. Τα αποτελέσματα της διερεύνησης συζητήθηκαν επιμελώς στο Κοινοβούλιο και οι περισσότερες προτεινόμενες διορθωτικές ενέργειες υιοθετήθηκαν. Η πλειονότητα του πορίσματος αναρτήθηκε στον ιστότοπο του Κοινοβουλίου. Σημαντικές αλλαγές έλαβαν χώρα, σε θέματα πολιτικοστρατιωτικής συνεργασίας αλλά και σε επιχειρησιακό και τακτικό επίπεδο. Οι συγκρούσεις στη Λωρίδα της Γάζας που ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια κατέδειξαν την επιτυχημένη υιοθέτηση των διορθωτικών ενεργειών. Υπό το βάρος των διαπιστώσεων πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγέτες αυτοβούλως απεχώρησαν.
Τι έγινε στο τροχαίο δυστύχημα στη Λιβύη που κόστισε τη ζωή σε 5 Έλληνες
Άραγε θα είμαστε και εμείς τυχεροί να δούμε ανάλογα πορίσματα να συζητούνται νηφάλια στη Βουλή μας, στις αρμόδιες επιτροπές της ή και στην ολομέλεια; Γιατί άραγε να μη δούμε και στο διαδίκτυο μέρος των διαπιστώσεων! Ή μήπως άραγε το επόμενο «κακό» που θα μας βρει, θα βοηθήσει να ξεχαστεί κάθε προηγούμενη αστοχία και θα απομείνουν μόνο οι άναρθρες και ανεύθυνες κραυγές και μια δικαιολογημένη ή όχι αμφιβολία, για κάθε θεσμό και πρόσωπο που θα οδηγεί αβίαστα στην απευκταία διαπίστωση του απλού φορολογούμενου πολίτη ότι δεν υπάρχει καμία ελπίδα σε αυτόν τον τόπο;
Η πορεία εξαρτάται και από εμάς.
