Κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ το 2020, το αντιαεροπορικό σύστημα 9K33 Osa που χρησιμοποιήθηκε από την Αρμενία, απέτυχε να προσφέρει αποτελεσματική προστασία από τις επιθέσεις των Αζέρων με drones και πυραύλους. Κάτι που είχε σημαντικό -αρνητικό- αντίκτυπο στην εξέλιξη του πολέμου για την Αρμενία και αποτέλεσε αντικείμενο εκτενών αναλύσεων και μελετών.
Το 9K33 Osa είναι ένα σοβιετικό/ρωσικό αντιαεροπορικό πυραυλικό σύστημα μικρής εμβέλειας. Το όνομά του σημαίνει “Σφήκα”, και κατά ΝΑΤΟ είναι κωδικοποιημένο ως SA-8 “Gecko”. Αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και έμεινε σε υπηρεσία για πολλές δεκαετίες, κυρίως για συνοδεία μηχανοκίνητων μονάδων, αλλά και ως επικουρικό αντιαεροπορικό για την προστασία στρατιωτικών εγκαταστάσεων, αεροδρομίων και άλλων στρατηγικών σημείων.
Ως κατασκευή είναι ένα “ενιαίο” σύστημα που περιλαμβάνει τους πυραύλους, το ραντάρ εντοπισμού στόχων και το σύστημα ελέγχου πυρός σε ένα όχημα. Μπορεί να εκτοξεύσει έως και έξι βλήματα με μέγιστη εμβέλεια 15 χιλιομέτρων και σε ύψος έως 5 χιλιομέτρων. Από την εμφάνιση του στις αρχές του ’70 έχουν παρουσιαστεί πολλές εκδόσεις εκσυγχρονισμού. Αυτές περιλαμβάνουν την προσθήκη πιο σύγχρονων ραντάρ, την βελτίωση του συστήματος ελέγχου πυρός και την αύξηση της εμβέλειας και της ακρίβειας των πυραύλων. Η Αρμενία μάλιστα είχε επιχειρήσει να εκσυγχρονίσει τα δικά της συστήματα προσθέτοντας νέα ηλεκτρονικά και οπτικά.
Η χρήση στον πόλεμο Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν
Παρά τους όποιους εκσυγχρονισμούς, το 9K33 Osa αδυνατούσε να ανταποκριθεί στις σύγχρονες απειλές του πολέμου. Τα drones (πολλά ήταν τουρκικά Bayraktar TB2) και οι πύραυλοι που χρησιμοποίησε το Αζερμπαϊτζάν ξεπέρασαν τις δυνατότητες του, ενώ τα ίδια τα Osa με τις ηλεκτρονικές εκπομπές τους αλλά και με τη λανθασμένη τακτική παραμονής τους σε σταθερά σημεία, ήταν “φανεροί” και ζουμεροί στόχοι για τους Αζέρους. Επιπλέον, το Αζερμπαϊτζάν χρησιμοποίησε ηλεκτρονικό πόλεμο στο μέγιστο βαθμό για να “τυφλώσει” και αδρανοποιήσει το ραντάρ του Osa, δυσχεραίνοντας περαιτέρω τη λειτουργία του. Έτσι πολλές μονάδες αρμενικού πυροβολικού έμειναν χωρίς αντιαεροπορική προστασία, με μεγάλες απώλειες. Το συμπέρασμα λοιπόν ήταν σαφές, για το πόσο αναγκαία είναι σήμερα πιο σύγχρονα και αποτελεσματικά αντιαεροπορικά συστήματα. Και εδώ αξίζει να δούμε την εναλλακτική των πυραύλων Mistral.
H διάδοση του Mistral
Η ανάπτυξη του γαλλικού φορητού πυραύλου SATCP (Sol-Air à Très Courte Portée), που αργότερα ονομάστηκε Mistral, ξεκίνησε το 1974. Η Matra που επιλέχθηκε ως κύριος ανάδοχος για την ανάπτυξη του το 1980, πλέον είναι γνωστή ως MBDA, δημιουργημένη από την ένωση των δραστηριοτήτων συστημάτων πυραύλων της Matra BAe Dynamics, της Aerospatiale Matra και της Alenia Marconi Systems.
Ο αντιαεροπορικός “fire and forget” Mistral είναι εξοπλισμένος με πυραυλοκινητήρα διπλού σταδίου με στερεό καύσιμο, που σχεδιάστηκε και αναπτύχθηκε από τη Snecma Propulsion Solide. Η πολεμική κεφαλή είναι 3 κιλών με σφαιρίδια από βολφράμιο. Υπάρχει αισθητήρας υπερύθρων για εγκλωβισμό του στόχου, πυροκροτητής επαφής, αλλά και εγγύτητας λέιζερ (σε περίπτωση που το βλήμα έρθει σε μικρή απόσταση από το στόχο, αλλά δεν τον πλήξει απευθείας) και συσκευή αυτοκαταστροφής με χρονοκαθυστέρηση (αν αστοχήσει). Το βλήμα έχει βάρος 19,7 κιλά, μήκος 1,86 μέτρα, διάμετρο 90 χιλιοστά, με μεγίστη ακτίνα αναχαίτισης τα 7,5 χιλιόμετρα και σε μέγιστο υψόμετρο 6.000 μέτρων.
Ο Mistral είναι παρόμοιος με τον Stinger, και μάλιστα αναπτύχθηκαν περίπου την ίδια εποχή. Ωστόσο, η MBDA κατάφερε τα τελευταία χρόνια να τον μετατρέψει σε πολυεργαλείο ενώ η εξέλιξη και βελτίωσή του δεν έχει σταματήσει και παραμένει σε παραγωγή, στην έκδοση Mistral 3. Το βλήμα είναι εξαιρετικά ανθεκτικό σε αντίμετρα (θερμοβολίδες) και άλλα “δολώματα”, ενώ μπορεί να εγκλωβίζει το στόχο του ακόμη κι αν αυτός πετά πολύ χαμηλά, ή έχει μικρή υπέρυθρη υπογραφή (όπως για παράδειγμα ένα UAV). Η μεγάλη πολεμική κεφαλή μπορεί να εμπλέξει αποτελεσματικά από αεροσκάφη μέχρι ελικόπτερα, ακόμη και έξυπνα όπλα που προσεγγίζουν το στόχο τους.
Από τις κοντινές μας χώρες, η Κύπρος είναι ένας από τους χρήστες του Mistral, και μάλιστα είναι πολύ ευχαριστημένη από το όπλο. Εκτός από 18 “μονούς” εκτοξευτές, έχει αγοράσει και 12 “διπλούς”, φερόμενους επί οχημάτων. Προφανώς θα συνεχίσει την χρήση τους, και θα συνδυάσει τους νέους πυραύλους που αγόρασε πρόσφατα (της σειράς 3) αλλά και τους προηγούμενης αγοράς (σειρά 2), με το σύστημα ελέγχου LICORNE. Επίσης η Σερβία απέκτησε πυραύλους Mistral 3 τον Ιούλιο του 2019 και η Κροατία παρήγγειλε τους ίδιους, αξίας 72 εκατ. ευρώ, στο τέλος του 2022. Συνολικά 33 χώρες είναι σήμερα οι χρήστες του συστήματος, τόσο σε εφαρμογή ξηράς, όσο και ναυτική (ως SADRAL).
Το γεγονός ότι ο Mistral είναι ένα συνεχώς εξελισσόμενο όπλο, το καθιστά ελκυστικό για τη χώρα μας. Με την ικανότητα να καταρρίπτει αεροσκάφη, ελικόπτερα, UAV και μικρού μεγέθους στόχους, μπορεί να προσφέρει στο πεδίο της αεράμυνας αντικαθιστώντας τα SA-8B στα νησιά του Αιγαίου.
Mistral σε εκτοξευτή-πυργίσκο Atlas, με LICORNE
Αυτό που θα ήταν ενδιαφέρον είναι να εξετάσουμε τον Mistral όχι ως φορητό πύραυλο αλλά ως σύστημα άμυνας μικρού βεληνεκούς, μεταφερόμενο επί οχήματος (με διπλό/τετραπλό εκτοξευτή) συνδυασμένο με κέντρο ελέγχου που θα το τροφοδοτεί με δεδομένα στόχων. Εδώ έχουμε το LICORNE, ένα σύστημα Command and Control (C2) που κατασκευάζει η MBDA. Το συγκεκριμένο προέρχεται από την τρέχουσα οικογένεια ανάλογων συστημάτων της MBDA, όπως τα I-MCP και PCP, χρησιμοποιώντας τα ίδια στοιχεία λογισμικού, την αρχιτεκτονική και τις διεπαφές ανθρώπου-μηχανής (Human Machine Interface, HMI).
Το LICORNE έχει σχεδιαστεί για να προσφέρει υψηλό επίπεδο συντονισμού και ελέγχου για τα VSHORADS που αναπτύσσονται από δυνάμεις ταχείας αντίδρασης ή αμφίβιες ή αερομεταφερόμενες μονάδες. Έτσι μπορεί να συντονίσει τη χρήση των Mistral με δεδομένα από διάφορους αισθητήρες, ραντάρ, κάμερες υπερύθρων, σένσορες ηλεκτρονικού πολέμου κ.λπ. Οπότε δημιουργεί μια ενιαία εικόνα πεδίου μάχης, κάνει επιλογή του εκτοξευτή για κάθε στόχο, ενώ επικοινωνεί ως σύστημα ελέγχου με αντίστοιχα μεσαίας και μεγάλης κλίμακας σε μια πολυστρωματική αεράμυνα. Σε κάθε περίπτωση, ο συνδυασμός του LICORNE με εκτοξευτές Mistral και ραντάρ/κάμερες υπερύθρων είναι γενιές ανώτερος σε αποτελεσματικότητα και επιβιωσιμότητα σε σχέση με τα απαρχαιωμένα SA-8B, που έχουν μεν θεωρητικά μεγαλύτερη εμβέλεια, αλλά αυτή δεν αποδίδει στην πράξη.
Στο “πακέτο” μπαίνει και ο Atlas, επίσης της MBDA, ένας τηλεχειριζόμενος πυργίσκος με εκτοξευτή για Mistral. Μπορεί να εγκατασταθεί σε πολλά οχήματα ή να χρησιμοποιηθεί σε βάση που τοποθετείται στο έδαφος. Η Κύπρος διαθέτει ήδη πυργκίσκους Atlas. Έτσι ο συνδυσμός Mistral/ATlas/LICORNE παρέχει ένα ολοκληρωμένο σύστημα αεράμυνας μικρής εμβελείας που μπορεί να είναι και κινητό.
Συνολικά μια επιλογή Mistral για την Ελλάδα μπορεί να αποδώσει ένα αποτελεσματικό στρώμα αεράμυνας στην πρώτη γραμμή. Ο πυργίσκος του συστήματος μπορεί να προσαρμοστεί σε διάφορα οχήματα του Ελληνικού Στρατού χωρίς ιδιαίτερο κόστος, η κυπριακή εμπειρία θα προσφέρει πολλά στοιχεία για την ταχύτερη αξιοποίηση, θα υπάρξει και κάποια επίτευξη ομοιοτυπίας με την Εθνική Φρουρά, ενώ το σύστημα παραμένει σε εξέλιξη, οπότε έχει μεγάλο χρόνο ζωής μπροστά του. Και το πόσο αναγκαία είναι τέτοια αντιαεροπορικά υψηλής ακρίβειας και μεγάλης κινητικότητας στην υπεράσπιση π.χ. αρμάτων και πυροβολαρχιών, είναι ένα ξεκαθάρο μάθημα και από τα τεκταινόμενα στην Ουκρανία.
