Η επιλογή ενός πτητικού μέσου δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ειδικά μάλιστα, η επιλογή ενός ελικοπτέρου είναι εξαιρετικά ιδιαίτερη και ίσως μοιάζει με το χρηματιστήριο: Πρέπει να ο αγοραστής να γνωρίζει το επενδυτικό προφίλ του (συντηρητικός, λογικά ριψοκίνδυνος ή τυχοδιώκτης), πότε “μπαίνει” (αγοράζει) και αν είναι δυνατόν, ποτέ θα “βγει”(πουλήσει), σε ποιο κλάδο δραστηριοποιείται (αποστολή), ποια είναι τα θεμελιώδη μεγέθη πίσω από κάθε μετοχή (αξιοπιστία κατασκευαστή), ποιος είναι ο όγκος συναλλαγών (πωλήσεις παγκοσμίως) και ποιο είναι το «trend» στα… θέατρα των επιχειρήσεων!
Με βάση τα παραπάνω είναι σημαντικό να εξετάσουμε αυτό που “ακούγεται” έντονα στη χώρα μας, δηλαδή ότι υπάρχει σκέψη για προμήθεια ελικοπτέρων Leonardo AW139 από την Πολεμική Αεροπορία για ρόλους έρευνας-διάσωσης (SAR). Και να δούμε πως αυτό σχετίζεται με επιλογές άλλων αεροποριών.
Να πούμε όμως εδώ πως και οι πιο έμπειροι χρήστες ελικοπτέρων ενίοτε κάνουν λάθη στην επιλογή τους, ή αυτή φανερώνεται ως τέτοια αργότερα. Είτε γιατί ακολούθησαν το εμπορικό/εξοπλιστικό trend της εκάστοτε εποχής, χωρίς μελέτη των θεμελιωδών μεγεθών, είτε εν γνώσει τους, δηλαδή με (βασικά πολιτικές) αποφάσεις για λόγους διάσωσης μεγάλων εγχώριων ή άλλων, βιομηχανιών, ή προκειμένου να προωθήσουν μια επιχειρηματική προσπάθεια. Θα δούμε στη συνέχεια ένα παράδειγμα τέτοιας επιλογής από το μεγαλύτερο κι εμπειρότερο χρήστη αεροσκαφών παγκοσμίως. Κι όχι, μην πάει το μυαλό σας στο ελικόπτερο ΝΗ90, που πράγματι αγοράστηκε με πολιτική απόφαση από πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και την Ελλάδα, ως το “ευρωπαικό πολεμικό ελικόπτερο”. Εδώ μιλάμε για τη -θεωρητικά- παντογνώστρια… Αμερικανική Αεροπορία.
Όταν λοιπόν ωρίμασε το πρόγραμμα UH-60W Combat SAR (“Jolly Green II”), δηλαδή η έκδοση Black Hawk για έρευνα και διάσωση μάχης, η Αμερικανική Πολεμική Αεροπορία (USAF) ξεκίνησε τη μελέτη αντικατάστασης των ελικοπτέρων της τύπου UH-1Ν (ένα δικινητήριο Huey, όμοιο με κάποια από τα VIP ΑΒ.212 που υπηρετούν στον Ε.Σ. & Π.Α.). Το ελικόπτερο-αντικαταστάτης του UH-1Ν, θα αναλάβει το ρόλο του, δηλαδή κυρίως περιπολία και προστασία των βάσεων βαλλιστικών πυραύλων των ΗΠΑ. Γενικότερα θα κάνει και μεταφορές εφοδίων, προσωπικού και αξιωματούχων, και ίσως δευτερεύουσες αποστολές SAR αλλά και γενικά διακομιδών, πάλι σε περίοδο ειρήνης, και εντός συνόρων της χώρας.
Μετά από διαδικασία επιλογής, η Αμερικανική Αεροπορία και το Πεντάγωνο επέλεξαν το πρόγραμμα της Boeing, MΗ-139Α “Grey Wolf” που περιλαμβάνει την εκ των υστέρων εξέλιξη και πιστοποίηση ενός «στρατιωτικοποιημένου» ελικοπτέρου, με βάση το πολιτικού τύπου, AW139 της Leonardo. Το πρόγραμμα παρουσιάστηκε ως εύκολη εφαρμογή ενός ήδη καταξιωμένου ελικοπτέρου στο χώρο της πολιτικής αεροπορίας, χωρίς ανάγκες ανάπτυξης («non-developmental item integration»), που θα έπρεπε να είχε αποδώσει αεροσκάφη έτοιμα για χρήση μέχρι το τέλος του 2021.
Το παράδοξο στην επιλογή είναι ότι η τιμή βάσεως της Leonardo για παραδόσεις εντός του 2022 για το απλό AW139, εξοπλισμένο για έρευνα και διάσωση ήταν 24 εκατ. ευρώ (περίπου τότε 29 εκατ. δολάρια ΗΠΑ), έναντι 25 εκατ. δολαρίων αντίστοιχα για το UH-60M, που μάλιστα δεν είχε ανάγκη κάποιας ουσιώδους τροποποίησης.
Για να γίνει κατανοητό το μέγεθος του προγράμματος, τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά του είναι τα εξής:
- Κύριος Ανάδοχος: Boeing.
- Κύριος Υποκατασκευαστής: Leonardo USA & Leonardo Italy.
- Ανάθεση από USAF: Σεπτέμβριος 2018.
- Σύνολο κόστους προγράμματος (αρχικό κόστος ανάπτυξης κι επαναλαμβανόμενο κόστος): 2,38 δις δολάρια για 84 ελικόπτερα.
- Μέση τιμή ανά ελικόπτερο (με Non Recuring Costs): 28,3 εκατ. δολάρια (αντί για 25 εκατ. δολάρια για ένα τροποποιημένο UH-60M).
- Συμβατική Υποχρέωση Αρχικής Επιχειρησιακής Χρήσης (IOC): Δεκέμβριος 2021.
- Αρχική πιστοποίηση από FAA για παράδοση 4 δοκιμαστικών ελικοπτέρων στη USAF: Ιούλιος 2022 (Η καθυστέρηση κατά 2 χρόνια αποδόθηκε στην πανδημία του Covid-19)
- Έναρξη δοκιμών εδάφους και εν πτήσει: Αύγουστος 2022.
- Έναρξη Παραγωγής Χαμηλής Έντασης (LRIP): 8 Μαρτίου 2023 κι αφορά 13 ελικόπτερα.
Έτσι, αρχικά κατασκευάστηκαν από τη Leonardo στην Ιταλία τέσσερα kit ελικοπτέρων ΑW139, που συναρμολογήθηκαν στο εργοστάσιο της ίδιας εταιρείας στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ. Ήταν τα πρωτότυπα, που στη συνέχεια υπέστησαν τροποποιήσεις με ευθύνη για τη μελέτη -και πάντα υπό την επίβλεψη- της αμερικανικής Boeing. Οι τροποποιήσεις έγιναν με βάση τον τελικό τύπο που είχε προτείνει η Boeing στην USAF.
Οι τροποποιήσεις, αρχικά φαίνονταν απλές και χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα ανάπτυξης, και αφορούν στη βελτίωση της ατρωσίας (σκάφους και ηλεκτρονικών), της επιβιωσιμότητας και της αντοχής σε πρόσκρουση, είτε λόγω πτώσης, είτε λόγω ατυχήματος. Πρέπει να τονίσουμε, πως τα «στρατιωτικοποιημένα» ελικόπτερα των αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων οφείλουν να προσεγγίζουν το 60-70% των στρατιωτικών προδιαγραφών των ΗΠΑ (MIL-STD, Μilitary Standards). Τα Μilitary Standards βέβαια, όλα τα «εκ γενετής» στρατιωτικά ελικόπτερα των ΗΠΑ τα πληρούν/υπερκαλύπτουν υποχρεωτικά. To MH139A τονίζουμε ξανά πως δεν είναι τέτοιο, οπότε αυτός είναι και ο λόγος που έχει χρήση σαν μεταφορικό/περιπολίας εντός των ηπειρωτικών ΗΠΑ.
Μέχρι τον Ιανουάριο του 2023 όμως, οι δοκιμές που έγιναν από τη USAF, είχαν αναδείξει έντεκα προβληματικές περιοχές, που αναλύονται στην έκθεση του Διευθυντή Επιχειρησιακών Δοκιμών και Αξιολογήσεων (DOTE), εδώ. Για να μην κουράζονται οι αναγνώστες, οι παρατηρήσεις της USAF για το MH-139A, είναι οι εξής:
- Ο πιστοποιημένος φάκελλος λειτουργίας του αυτομάτου πιλότου δεν καλύπτει τις ανάγκες του επεκτεταμένου φακέλλου πτήσεων του ελικοπτέρου.
- Υπάρχουν περιορισμοί σε απογείωση με πλάγιο άνεμο και πλησίον εμποδίων. [ΣΣ: Τα 1 και 2 σημαίνουν ότι σε αποστολές με προσέγγιση σε σημείο (π.χ. σε αποστολή έρευνας-διάσωσης) το ελικόπτερο δεν μπορεί αβίαστα να ανταποκριθεί.]
- Υπάρχουν περιορισμοί χρήσεως του βαρούλκου διάσωσης (άρα περιορισμοί στις επιχειρήσεις SAR).
- Υπάρχει περιορισμός χρήσεως λόγω σχήματος της ατράκτου (χώρος καμπίνας), που επιβάλλουν ταυτόχρονα την αλλαγή δόγματος (CONOPS) και την τροποποίηση συστημάτων, ενδεικτικά:
- Για έξοδο οπλισμένων στρατιωτών
- Τύπος βαρούλκου διάσωσης
- Θέση fast-rope insertion/extraction system (FRIES)
- Υπάρχει ανάγκη ενισχύσεως των μέτρων αντιδιαβρωτικής προστασίας (και να σκεφτεί κανείς πως στις ΗΠΑ το ελικόπτερο δεν θα πετά πάνω από θάλασσα).
- Υπάρχει περιορισμένη ατρωσία σε κυβερνοεπιθέσεις και ηλεκτρομαγνητικές (EMP) απειλές.
- Περιορισμένη είναι η ατρωσία σε βολές ελαφρών όπλων.
- Η σχεδίαση των δεξαμενών καυσίμου που δεν πληροί τα απαιτούμενα στρατιωτικά πρότυπα (MIL–STD).
- Είναι περιορισμένη η διαθεσιμότητα απεικονίσεων από αισθητήρες στο πλήρωμα καμπίνας (οι αισθητήρες δεν μεταφέρουν τις πληροφορίες στους διασώστες).
- Ελλείψεις εμφανίζονται στο σύστημα ενδοεπικοινωνίας (ICS).
- Υπάρχει ασυμβατότητα συστήματος διαχείρισης αποστολών του ελικοπτέρου με το Joint Mission Planning System της USAF.
Ακόμη με βάση στοιχεία του Γενικού Ελεγκτή Προϋπολογισμού του υπουργείου Αμύνης των ΗΠΑ, για το 2022, το Κόστος ανά Ωρα Πτήσεως (ΚΩΠ) του ΜΗ-139Α είναι 4.668 δολάρια, μόλις 1.100 δολάρια λιγότερα από το απαρχαιωμένο UH-1N και 700 δολάρια υψηλότερο από αυτό του Black Hawk UH-60M, όπως φαίνεται στον επίσημο πίνακα παρακάτω (με σήμανση τα UH-60M και το AW-139).
Παρόλα αυτά, η USAF αποδέχθηκε «κατ’ ανοχήν» των ελλείψεων και του αυξημένου κόστους χρήστης, να δώσει στις 8 Μαρτίου 2023 πράσινο φως για την έναρξη Παραγωγής Χαμηλής Έντασης (LRIP) με 13 ελικόπτερα Grey Wolf.
Φαίνεται λοιπόν παράδοξο πώς ένας τόσο έμπειρος χρήστης ελικοπτέρων όπως η USAF, επέλεξε ένα πρόγραμμα νέου αεροσκάφους, με ενδογενείς παθογένειες, με ρίσκο και ψηλότερο κόστος, αντίθετο στις οικονομίες κλίμακας λόγω ομοιοτυπίας. Γιατί έγινε αυτό; Ο λόγος είναι μάλλον σαφής, η Boeing δεν μπορούσε να μείνει “εκτός” των προγραμμάτων της USAF, δηλαδή έξω από τις μεγάλες αγορές του Κλάδου, εκεί που κυριαρχούν Sikorsky και Bell. Με λίγα λόγια, η επιλογή του ΜΗ-139Α ήταν μια ακόμη πολιτική απόφαση, εξισορρόπησης διάθεσης κονδυλίων στις μεγάλες κατασκευάστριες εταιρίες της χώρας, που έχουν και σημαντική οικονομική και πολιτική επιρροή.
Όλα τα παραπάνω είναι γνωστά και στην Ελληνική Πολεμική Αεροπορία, αλλά πρέπει φυσικά να τα παραμετροποιήσουμε για να μην υπάρξουν παρεξηγήσεις. Η ΠΑ έχει εξετάσει και ακόμη συνεχίζει να ενδιαφέρεται, για το πολιτικό AW139 κι όχι για το «στρατιωτικοποιημένο» ΜΗ139Α. Συνεπώς, το κόστος του ιταλικού ελικοπτέρου AW139 είναι χαμηλότερο του ΜΗ139Α, αλλά αντίστοιχα χαμηλότερες είναι και οι προδιαγραφές του. Δεν συζητάμε καν την πιθανή απόδοση σε αποστολές CSAR (Combat Search and Rescue), καθώς δεν νοείται να γίνει διείσδυση σε εχθρικό έδαφος με πολιτικό ελικόπτερο.
ΑΝΑΛΥΣΗ: Τι σημαίνει “στρατιωτικό” ελικόπτερο και πως προσφέρει τη διαφορά επιβίωσης στη μάχη
Ασχέτως λοιπόν το τι προτείνουν διάφορα «παπαγαλάκια» για νέα «χαρτιά» (χρηματιστηριακοί οι όροι), η ΠΑ έχει σταθμίσει όλα τα παραπάνω. Αν βέβαια η επιλογή είναι η αγορά ενός ελικοπτέρου SAR, δηλαδή βασικής έρευνας-διάσωσης σε ειρηνική περίοδο, και όχι ενός SAR/CSAR, τότε προφανώς και το AW139 παραμένει ως επιλογή.
Βέβαια, η ΠΑ δεν θα επιλέξει και το υψηλών προδιαγραφών ελικόπτερο για CSAR (έρευνα-διάσωσης μάχης) HH-60W Jolly Green, γιατί δεν χρειάζεται κάτι τόσο εξειδικευμένο και ακριβό. Αλλά υπάρχει πρόταση από όσο γνωρίζουμε για ένα HH-60M CSAR, με το μισό κόστος ενός HH-60W, που μια χαρά θα κάνει τις αποστολές CSAR της ΠΑ (ειδικά σε ρόλους διείσδυσης). Συνεπώς, για να ξεκαθαρίσουμε τα δεδομένα, αυτή τη στιγμή η ΠΑ εξετάζει για τις ανάγκες της:
- Ένα «ειδικό» ΗΗ-60Μ (με τον εξοπλισμό/ηλεκτρονικά που θα επιτρέπουν διείσδυση σε εχθρικό έδαφος) κι όχι το «υπερβολικό» ΗΗ-60W (όπως τεχνηέντως γράφτηκε).
- Και την ιταλική έκδοση του ΜΗ-139Α, δηλαδή την πολιτική έκδοση του AW139.
Τα δυο ελικόπτερα, HH-60M και AW139 είναι ισοδύναμα σε αρχικό κόστος, αλλά το ΗΗ-60Μ εμφανίζεται φθηνότερο στη χρήση (από τις μελέτες της USAF, κι όχι απλά κατά δήλωση), ενώ η αμιγώς στρατιωτική του σχεδίαση το φέρνει να είναι ανώτερο σε επιβιωσιμότητα και αντοχή. Έτσι έχουμε σε εξέλιξη τις σχετικές διερευνήσεις που θα δούμε πως θα καταλήξουν.
Να τονίσουμε και κάτι ακόμη. Η χώρα μας δεν έχει περιθώρια να συνεχίσει, ειδικά στο στόλο ελικοπτέρων της, πειραματισμούς. Το “παράδειγμα” των ΝΗ90 που παραμένουν αναξιοποίητα, η απαξίωση παλαιών ελικοπτέρων που χρησιμοποιούνται πλέον οριακά και με μειωμένη απόδοση, οι δυστοκίες στην εξέλιξη νέων συμβάσεων υποστήριξης, όλα μαζί επιτάσσουν οι επόμενες επιλογές να είναι όσο το δυνατόν πιο δοκιμασμένες και αποδοτικές. Η συνέχιση της πολυτυπίας με αναζήτηση κάποιου “ιδανικού” ελικοπτέρου για κάθε ανάγκη είναι έως και πολυτέλεια. Και η χώρα μας εξοπλίζεται για πόλεμο και όχι για ειρήνη.
ΑΝΑΛΥΣΗ: Γιατί ζητά ελικόπτερα UH-60M ο Στρατός – ξεκαθαρίζουμε τους μύθους
