Το φετινό μικρό «θρίλερ» για το αν ο αμερικανικός αμυντικός προϋπολογισμός για το 2023, θα περιλαμβάνει κάποια πρόβλεψη για τον έλεγχο πιθανής πώλησης στην Τουρκία νέων μαχητικών F-16 και κιτ αναβάθμισης για παλαιότερα, έληξε. Έτσι τα δύο αμερικανικά νομοθετικά σώματα, Βουλή των Αντιπροσώπων και Γερουσία, που είχαν καταλήξει σε διαφορετικά κείμενα για τον νέο αμυντικό προϋπολογισμό ήρθαν σε συνεννόηση -όπως προβλέπεται- και σχημάτισαν ενιαίο νομοσχέδιο. Το οποίο θα πάει τώρα στον Πρόεδρο Μπάιντεν για επικύρωση ή για βέτο, αν αυτός διαφωνεί με κάποιες προβλέψεις του.
Τι ελπίζαμε στην Ελλάδα; Το κείμενο της Βουλής περιείχε τη σαφή δέσμευση πως οι ΗΠΑ δεν θα πουλούσαν νέα μαχητικά F-16 στην Τουρκία (ή κιτ αναβάθμισης) αν δεν διασφαλιζόταν πως αυτά δεν θα χρησιμοποιούνταν για υπερπτήσεις πάνω από ελληνικό έδαφος. Λίγο περίπλοκη διατύπωση αλλά έδινε, για μια ακόμη φορά, μια σαφή και πολύ εξειδικευμένη προειδοποίηση στην Τουρκία για την στάση της, όχι μόνο έναντι της Ελλάδας αλλά κυρίως για την στροφή της προς τη Ρωσία.
Τελικά στην συνεννόηση η πρόβλεψη αυτή δεν πέρασε, κάτι που, όπως είχαμε γράψει, εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό από τα εκλογικά αποτελέσματα των ενδιάμεσων αμερικανικών εκλογών του Νοεμβρίου. Τα οποία δεν ήταν ιδανικά για τους Ρεπουμπλικανούς, που ήλπιζαν σε σαρωτική νίκη, αλλά πάντως τους ευνόησαν προσφέροντας τους πλειοψηφία στη Βουλή (όχι όμως στην Γερουσία). Αν και οι αλλαγές στις θέσεις των νομοθετών θα ισχύσουν από τον Ιανουάριο, το σχετικό κύρος των Ρεπουμπλικανών έχει αυξηθεί, οπότε μια τόσο καυστική πρόβλεψη για την Τουρκία, όπως φαίνεται κρίθηκε οριακής αποδοχής για περάσει. Και μάλλον η αυξημένη σημαντικότητα της Άγκυρας στις υπόγειες διαπραγματεύσεις με την Ρωσία που γίνονται αυτή την εποχή ώστε να βρεθεί μια επίλυση στο Ουκρανικό, συνηγόρησαν στο να μην ανέβει η αμερικανοτουρκική ένταση.
Διευκρινήσεις: Τι πραγματικά συμβαίνει με τις αμερικανικές τροπολογίες για πώληση F-16 στην Τουρκία
Μια ελληνική παρηγοριά είναι πως, εκτός του νομοθετικού κειμένου, υπάρχει η κοινή συνοδευτική έκθεση, που όμως δεν έχει νομική ισχύ. Εκεί έχουμε έμμεση αναφορά στην Τουρκία καθώς αναφέρεται πως υπήρχε η πρόβλεψη στο κείμενο της Βουλής για την πώληση F-16 στην Άγκυρα, αυτή δεν συμπεριελήφθη, αλλά «πιστεύουμε (Βουλή και Γερουσία) πως οι σύμμαχοι μας του ΝΑΤΟ δεν πρέπει να διεξάγουν μη εγκεκριμένες υπερπτήσεις σε εναέριο χώρο άλλου συμμάχου». Η διατύπωση αυτή, είναι ίσως το ελάχιστο που συμφωνήθηκε ως «παράπλευρη» αναφορά να δημοσιοποιηθεί.
Είναι το παραπάνω μήνυμα για την Τουρκία; Σαφώς. Είναι ισχυρό; Όχι κατά την άποψη μας και εδώ διαφωνούμε με τα σημερινά δημοσιεύματα που το χαρακτηρίζουν ως σημαντικό. Καθώς, όπως έχουμε αναφέρει εκτεταμένα, υπήρχε ένα «σερί» αρνητικών προβλέψεων και προειδοποιήσεων για την Τουρκία στους προηγούμενος αμερικανικούς αμυντικούς προϋπολογισμούς. Πότε με απειλή κυρώσεων για την προμήθεια S-400, πότε με προειδοποιήσεις ότι κινούνται αντίθετα με τις ΗΠΑ, πότε ότι εξυπηρετούν συμφέροντα της Ρωσίας και του Ιράν. Σε γλώσσα οριακά διπλωματική και αυστηρή για τα αμερικανικά μέτρα και σταθμά. Και προειδοποιήσεις που αποτυπώνονταν νομοθετικά, άρα είχαν ειδικό κύρος.
Φέτος όμως, καμία αναφορά δεν υπάρχει στον νέο αμυντικό προϋπολογισμό στην Τουρκία. Ούτε και για την Ελλάδα, που παλαιότερα είχαμε θετικές αναφορές, π.χ. στο ρόλο μας ως ενεργειακός εταίρος των ΗΠΑ και ως «πυλώνας σταθερότητας». Έτσι η αμφίπλευρη έλλειψη αναφοράς, αρνητικής για την Τουρκία και θετικής για εμάς, μόνο ως οπισθοχώρηση μπορεί να ερμηνευθεί. Και ήδη στην Τουρκία έχουμε τους σχετικούς “εορτασμούς”…
Ανάλυση: Κογκρέσο εναντίον Τουρκίας, πίεση σε ένα σύμμαχο που κανείς δεν εμπιστεύεται
Δεν χάθηκε το παιχνίδι
Για να μην φθάσουμε στο «δράμα» (κάτι συνηθισμένο στην ελληνική ανάλυση των διεθνών εξελίξεων, όπου εμφανίζονται πολλοί ειδήμονες να υπερβάλλουν καταστροφολογώντας, σε σωρεία συνήθως εσωτερικών αντιφάσεων και χωρίς επαφή με το κυνικό σήμερα). Η παραπάνω εξέλιξη ούτε το τέλος του κόσμου είναι ούτε καταστροφή. Το αν θα πουληθούν F-16 στην Τουρκία είναι μια μακρά διαδικασία που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πότε θα ολοκληρωθεί. Η Άγκυρα το θέλει διακαώς και πιέζει, η κυβέρνηση Μπάιντεν δημόσια έχει δεσμευτεί να το στηρίξει αλλά θα πρέπει να περάσει τον σκόπελο έγκρισης των νομοθετικών σωμάτων, όπου παραμένει ισχυρή η ομάδα των Αμερικανών νομοθετών που αντιδρούν. Είτε από «φιλελληνικά» αισθήματα, είτε από «αντιτουρκικά».
Αμερικανικές εκλογές: «Άντεξε» το ελληνοαμερικανικό λόμπι, ποιοι επανεκλέγονται
Ακόμη μιας και στην Τουρκία βαδίζουμε σε εκλογές σε λίγους μήνες, είθισται στις ΗΠΑ να μην ανακοινώνουν σημαντικές πωλήσεις όπλων σε «ασταθείς» συμμάχους σε τέτοια χρονική συγκυρία. Το τελευταίο δεν είναι απόλυτο αλλά γίνεται προσπάθεια να τηρηθεί. Σαφώς δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την πώληση, αλλά ήδη η Τουρκία έχει χρεωθεί μια σοβαρή καθυστέρηση στην ανανέωση της Πολεμικής της Αεροπορίας, ξεκινώντας από την αποπομπή της από το πρόγραμμα των μαχητικών F-35. Στο ενδιάμεσο, στην Ελλάδα με την παραγγελία των Rafale και την αναβάθμιση των δικών μας F-16 καταφέραμε να δρομολογήσουμε ένα ποιοτικό (αλλά όχι ποσοτικό) πλεονέκτημα.
Oπότε για εμάς το επιχειρησιακά κρίσιμο ζητούμενο είναι να διατηρήσουμε τη δυναμική με νέες παραγγελίες μαχητικών, από συμπληρωματικά Rafale ώστε να δομήσουμε μια ισχυρή αιχμή γύρω τους, έως και την πολύ πιο ακριβή επιλογή των F-35, για ακόμη μεγαλύτερη τεχνολογική-επιχειρησιακή απόσταση.
Άρα την ευνοϊκή για εμάς, καθυστέρηση της Τουρκίας που μας προσέφεραν οι ΗΠΑ, πρέπει να την «γεμίσουμε» με λεφτά για να πιάσει τόπο. Υπάρχουν αυτά; Υπάρχει κοινωνική και πολιτική συναίνεση σχετική; Υπάρχει ανάλογο πρόγραμμα, δεκαετίας τουλάχιστον, για την ενίσχυση της Πολεμικής Αεροπορίας; Υπάρχει διακλαδική πρόβλεψη για συγκρότηση αεράμυνας (κεντρικό συστατικό της αεροπορικής ισχύος); Υπάρχει πρόθεση για εκμετάλλευση των όποιων αμερικανικών -μιας και μιλάμε για ΗΠΑ- παραχωρήσεων και ενισχύσεων στο χώρο της αεροπορικής κάλυψης, έστω με τις συναφείς δεσμεύσεις; Έχουμε στόχο να αυξήσουμε το απόθεμα πυρομαχικών των αεροσκαφών μας ή θα μείνουμε στον «ένα-ενάμιση φόρτο ανά αεροσκάφος και έχει ο Θεός των Ελλήνων»; Θα αναβαθμίσουμε τα ραντάρ ελέγχου εναερίου χώρου; Θα προβλέψουμε καλύτερη διασπορά των μαχητικών μας, ενόψει και του τουρκικού κρεσέντου βαλλιστικών όπλων; Θα αποκτήσουμε εν μέρει επιθετικό δόγμα;
Θα μπορούσαμε να διατυπώνουμε τα παραπάνω ερωτήματα για πολλές εκατοντάδες λέξεις ακόμη, αλλά το νόημα είναι ένα. Δεν μπορεί η Ελλάδα να κρεμά μονοσήμαντα «τα άρματα της σε ξένα εικονίσματα». Καλά και αυτά, άγιος ο Μενέντεζ, προσφέρουν ενίοτε ανακούφιση, ανατροπή των τουρκικών επιδιώξεων, διπλωματική μας ενίσχυση. Αλλά το ελληνοτουρκικό παίγνιο δεν είναι στιγμιότυπα ή συρραφή επεισοδίων. Είναι διαρκές, κάθε απόφαση μπορεί να βαρύνει στο μέλλον, «χτίζεται» αλλά και «γκρεμίζεται» ολημερίς. Κρατάμε λοιπόν σήμερα τα εξής θετικά για εμάς:
- Υπάρχει συγκροτημένη -μετά από πολλά χρόνια- ομάδα Αμερικανών νομοθετών και επισήμων που δυσφορεί σημαντικά με την Τουρκία και βλέπει την μεταλλαγή της με φόβο
- Υπάρχει ήδη κενό στην Τουρκική Πολεμική Αεροπορία που για κρατήσει για καιρό ακόμα
- Υπάρχει μια αμερικανική εκφρασμένη θετική διάθεση για την Αθήνα, οφείλουμε να την εκμεταλλευτούμε όσο διαρκέσει
- Η χώρα μας έχει ακόμη να προσφέρει στην δυτική γεωπολιτική ανάγκη, άρα και το περιθώριο να ζητήσει-απαιτήσει. Ούτε εθελόδουλα, ούτε ταπεινά, αλλά ούτε και αερολογώντας και μονολογώντας τις εθνικές μας φαντασιακές.
Με τα παραπάνω πρέπει να αντιπαλέψουμε την τουρκική πίεση για νέους εξοπλισμούς, αλλά και κυριότερα για την εποχή, την «επιστροφή» της Άγκυρας σε κάποιο καλόβολο ρόλο εντός Δυτικής συμμαχίας. Ως «απολωλός αμνός» που για να συγχωρεθεί ίσως προσφέρει και την κεφαλή Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για τάμα (πολιτικά μιλώντας, μακριά από εμάς αναμνήσεις αίματος). Ταυτόχρονα στο όποιο μεσοδιάστημα εξελίξεων να αποσπάσουμε ότι μπορούμε σε διεθνείς συμπαρατάξεις και συμμαχίες, και ας είναι και ευκαιριακές. Εφησυχασμοί μα και κραυγές τραγωδών περισσεύουν.
