Ο Κινέζος φιλόσοφος Σουν Τζού, είχε πει “Ο πόλεμος βασίζεται στην εξαπάτηση”. Σήμερα, τα λόγια του έχουν ακόμη μεγαλύτερη σημασία, διότι με την επικράτηση του ίντερνετ και των κοινωνικών δικτύων, η παραπληροφόρηση/εξαπάτηση μπορεί να βρει μεγάλη απήχηση στην κοινωνία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως μέλη αυτής της κοινωνίας είναι και το στρατιωτικό προσωπικό, που είναι εξίσου ευάλωτο σε αυτή την απειλή.
Οι ένστολοι γενικότερα, αποτελούν τον κύριο πυλώνα της εθνικής ασφάλειας. Επειδή μοιράζονται τις ίδιες ανησυχίες για το μέλλον τους (από οικονομικές μέχρι θέματα υγείας όπως η πανδημία Covid-19), είναι εξίσου επιρρεπείς στο να εξαπατηθούν. Δε θα πρέπει να αποτελεί έκπληξη, πως ενδεχομένως αποτελούν πρώτης τάξεως στόχος προς εξαπάτηση, από κακόβουλους “παίκτες”, που θέλουν να υπονομεύσουν την κοινωνική συνοχή και την εθνική ασφάλεια.
Συνήθως, η προπαγάνδα είναι δύσκολο να διαχωριστεί από την αλήθεια. Εν μέρει, αυτό συμβαίνει διότι οι προπαγανδιστές θέλουν να εκφοβίσουν τον αντίπαλο, ή απλά να προσφέρουν “λύσεις” σε όσους ανησυχούν για περίπλοκα ή δυσνόητα ζητήματα, όπως η πανδημία, ή ο πόλεμος στην Ουκρανία. Σε πολλές περιπτώσεις, ακολουθεί η γνωστική ασυμφωνία, δηλαδή ο φόβος που θα οδηγήσει κάποιον να προβεί σε συμπεράσματα και πράξεις, ακόμη και αν αυτές είναι αντίθετες με τις αξίες του.
Όταν σπαρθεί και ανθίσει ο σπόρος της αμφιβολίας/εξαπάτησης, βλέπουμε πολίτες να ριζοσπαστικοποιούνται. Οι ένστολοι, είναι επίσης πολίτες της κοινωνίας και μπορούν να πέσουν στην ίδια στημένη παγίδα. Αυτό μπορεί να προκαλέσει αντιπαραθέσεις και τοξικότητα μεταξύ των στελεχών. Αυτό δεν μπορεί να υπάρχει σε ένα στράτευμα για ευνόητους λόγους, που πρωτίστως έχουν να κάνουν με τη συνοχή του.
Στην Ελλάδα, υπάρχει η ανεπίσημη γραμμή προς τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων, να αποφεύγουν τις τοποθετήσεις για την εισβολή στην Ουκρανία, μέσω των κοινωνικών δικτύων. Κάποιος κακόβουλος, θα μπορούσε να πει πως αυτό παραβιάζει βασικά συνταγματικά δικαιώματα, όπως την ελευθερία της έκφρασης. Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως, πως εξίσου συνταγματικοί, είναι οι κανονισμοί και οι διαταγές που διέπουν τη λειτουργία του στρατεύματος. Βλέπουμε καθημερινά ζητήματα όπως τα προαναφερθέντα, να δημιουργούν τοξικότητα μεταξύ πολιτών και κοινωνικών ομάδων. Κάτι τέτοιο, είναι ανεπίτρεπτο να συμβαίνει στις ΕΔ.
Ένα πρόσφατο παράδειγμα που απασχόλησε σεβαστό κομμάτι της κοινωνίας, είχε να κάνει με την πιθανή πώληση Rafale στην Τουρκία. Ο αρθρογράφος, έγραψε κοντολογίς πως “Η Γαλλία δε διαψεύδει την πώληση Rafale στην Τουρκία”. Η προσέγγιση του αρθρογράφου ήταν ατυχής και πιθανότατα εντελώς αθώα. Ο ισχυρισμός περί πώλησης Rafale στη γείτονα, βασίστηκε στα λεγόμενα ενός Τούρκου αποστράτου στην τηλεόραση, δηλαδή ένα άτομο που η γνώμη του σε τέτοιες αποφάσεις, έχει μηδαμινή σημασία. Αναπαράχθηκε όμως από ΜΜΕ και διαδόθηκε χωρίς να έχει βάση. Φυσικά, η Γαλλία δεν μπήκε καν στη διαδικασία να διαψεύσει μια ανύπαρκτη “είδηση”. Κάποιοι όμως, το εξέλαβαν ως “προδοσία” από του Γάλλους.
Άλλα παραδείγματα που σαφώς αποτελούν οργανωμένες προσπάθειες “εξαπάτησης”, έχουν να κάνουν με την Ουκρανία και την πανδημία. Ιστοσελίδες που κατά κύριο λόγο απευθύνονται σε πολίτες που ενδιαφέρονται για στρατιωτικά θέματα και στρατιωτικούς, σπέρνοντας αμφιβολίες και φόβους για θεσμούς, μέλος των οποίων είναι και η Ελλάδα. Αυτό προκαλεί το λιγότερο δυσπιστία και διχόνοια, ακόμη και σε βασικά κεκτημένα, όπως η Δημοκρατία και το κράτος δικαίου.
Συμπερασματικά, ηθελημένες ή εκ παραδρομής λάθος πληροφορίες, μπορούν να διαταράξουν το κοινωνικό σύνολο.
Φυσικά, δεν είναι δυνατό να συμφωνούν όλοι πάνω σε διάφορα ζητήματα. Ωστόσο, το γεγονός πως οι στρατιωτικοί αποτελούν σημαντικό στόχο, στα πλαίσια ενός υβριδικού πολέμου, θα πρέπει να θεωρηθεί δεδομένο και να μας προβληματίσει. Κάποιοι θα φτάσουν να φανατιστούν, ακόμη και να παρακούσουν διαταγές (ναι, έχει συμβεί και την Ελλάδα, αλλά σε μικρό βαθμό), από αυτά που διαβάζουν σε κακόβουλα ΜΜΕ, δηλαδή “ενημερωτικά” πόρταλ που δε διστάζουν να εξαπατήσουν και το κάνουν συστηματικά και για χρόνια.
Ένα δημοσίευμα του Task & Purpose, έθιξε ακριβώς αυτό το ζήτημα. Μεταξύ άλλων αναφέρει πως μια τυπική στρατιωτική άσκηση στις ΗΠΑ, χρησιμοποιήθηκε από το Κρεμλίνο για τη διασπορά θεωριών συνωμοσίας και μάλιστα με αρκετή επιτυχία.
Όπως αναφέρει το ίδιο άρθρο, το 2019 έγινε μια έρευνα που διάρκεσε 2 χρόνια και αποκάλυψε πως τόσο βετεράνοι από το Βιετνάμ, όσο και εν ενεργεία στελέχη, είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε εκστρατείες παραπληροφόρησης. Η εκτεταμένη διετής έρευνα διαπίστωσε την “επίμονη, διαδεδομένη και συντονισμένη ηλεκτρονική στόχευση των αμερικανικών στρατιωτών, βετεράνων και των οικογενειών τους από ξένες οντότητες που επιδιώκουν να διαταράξουν την αμερικανική δημοκρατία“. Οι απειλές που αναφέρονται στην έκθεση κυμαίνονται από ξένους φορείς που δημιουργούν ομάδες στο Facebook όπου υποτίθεται ότι εκπροσωπούν οργανισμούς βετεράνων, ή ρωσικής προέλευσης διαφημίσεις που πωλούν “πατριωτικά” είδη, ή ακόμη και προπαγανδιστικά “memes” που έχουν σχεδιαστεί για να ενθαρρύνουν τους βετεράνους να τα μοιράζονται (online) με άλλους βετεράνους.
Το να κοινοποιήσει κάποιος ένστολος κάτι στο Facebook, ενδέχεται να μην είναι τόσο αθώο όσο δείχνει. Οι Ένοπλες Δυνάμεις και κατ’ επέκταση τα στελέχη, απολαμβάνουν δημοφιλία, εμπιστοσύνη και αξιοπιστία από το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας. Αυτά που διαμοιράζονται, ακόμη και εάν είναι εσφαλμένα, θα βρουν μεγάλη απήχηση. Άθελά τους λοιπόν, θα βοήθησουν στην εξάπλωση της παραπληροφόρησης και της προπαγάνδας του εχθρού.
Γίνεται σαφές από τα ανωτέρω, πως η στόχευση των στελεχών από ξένες δυνάμεις, δεν είναι κάτι ανήκουστο ή “αθώο”. Τι κάνουμε λοιπόν; Επιβάλουμε πειθαρχεία; Ναι, αλλά για όλα χρειάζεται ένα μέτρο προκειμένου να μην “εκπυρσοκροτήσει” (backfire effect). Μπορούν ωστόσο να γραφτούν πολύ εύκολες, μικρές και κατανοητές διαλέξεις/παρουσιάσεις, που να διαβάζονται τακτικά στα στελέχη στα διάφορα briefing. Και πάνω απ’ όλα, εκπαίδευση στην κριτική σκέψη.
Η κατανόηση (και) αυτού του κινδύνου, θα πρέπει να αποτελεί ένα ζήτημα που δε θα πρέπει να ληφθεί υπόψιν “ελαφρά τη καρδία”. Οι εποχές αλλάζουν με ταχύτατους ρυθμούς και οι ΕΔ θα πρέπει να κινηθούν με ανάλογη ταχύτητα. “Κάλλιον του θεραπεύειν το προλαµβάνειν“.
